“Need of the hour to solve the challenge faced by our planet using human-centric, collective efforts and robust action that further sustainable development”
“Mission LiFE borrows from the past, operates in the present and focuses on the future”
“Reduce, Reuse and Recycle are the concepts woven into our life. The Circular Economy has been an integral part of our culture and lifestyle”
“When technology and tradition mix, the vision of life is taken further”
“Our planet is one but our efforts have to be many - One earth, many efforts”
I congratulate Prime Minister Modi for taking a lead on this global initiative of citizen action to promote pro-climate behaviours: Bill Gates
India and the Prime Minister have been the world leaders with respect to environmental protection and climate change and human behaviour :Prof. Cass Sunstein, author of Nudge Theory
India is central to global environmental action: Ms Inger Andersen, UNEP Global Head
India is serving as kinetic energy behind the decisive climate action on the world stage: Mr Achim Steiner, UNDP Global Head
Mr Aniruddha Dasgupta, CEO and President of World Resources Institute thanks PM for a much needed global movement and conversation
Lord Nicholas Stern, Climate Economist recalls Prime MInister’s landmark speech at CoP 26 at Glasgow to set out an inspiring vision of a new path of development
Mr David Malpass, World Bank President praises Prime Minister’s leadership and empowerment of frontline workers in India’s key initiatives like Swachh Bharat, Jan Dhan, POSHAN etc

న‌మ‌స్కార్
గౌర‌వ‌నీయులైన హ‌ర్ ఎక్స్ లెన్సీ ఇంగ‌ర్ అండ‌ర్స్‌, యుఎన్ ఇ పి గ్లోబ‌ల్ హెడ్‌
గౌర‌వ‌నీయులైన హిస్ ఎక్స్ లెన్సీ అచిమ్ స్టెయినర్‌, యుఎన్ డిపి గ్లోబ‌ల్ హెడ్‌
నా స్నేహితులు శ్రీ డేవిడ్ మల్‌పాస్‌, ప్ర‌పంచ బ్యాంకు అధ్య‌క్షులకు 
లార్డ్ నికోలస్ స్టెర్న్‌, శ్రీ కాస్ స‌న్ స్టెయిన్ ల‌కు
నా స్నేహితుడు శ్రీ బిల్ గేట్స్ కు, శ్రీ అనిల్ దాస్ గుప్తాకు భార‌త‌దేశ పర్యావ‌ర‌ణశాఖ మంత్రి శ్రీ భూపేంద‌ర్ యాద‌వ్ లకు న‌మ‌స్కారాలు..
ఇప్పుడే మీ అంద‌రి ఆలోచ‌నాత్మ‌క అభిప్రాయాల‌ను విన‌డం జ‌రిగింది. 
మీ విలువైన అభిప్రాయాల‌కు నా అభినంద‌న‌లు తెలియ‌జేస్తున్నాను.
లేడ‌స్ అండ్ జెంటిల్మాన్
ప్రియ‌మైన స్నేహితులారా, న‌మ‌స్తే
ఈ రోజు వ‌చ్చిన‌ ఈ సంద‌ర్భం, ఈ తేదీ ఈ రెండు చాలా ప్రాధాన్య‌త‌గ‌ల‌వి. ఈ రోజున మ‌నం ఎల్ ఐ ఎఫ్‌ ఇ..లైఫ్ స్ట‌యిల్ ఫ‌ర్ ఎన్విరాన్ మెంట్ మూవ్ మెంట్‌..  అంటే ప‌ర్యావ‌ర‌ణం కోసం జీవ‌న‌శైలి ఉద్యమాన్ని ప్రారంభిస్తున్నాం. ఈ ఏడాది ప్ర‌పంచ ప‌ర్యావ‌ర‌ణ దినోత్స‌వ నినాదాన్ని తీసుకుంటే అది ఒకే ఒక భూగోళమ‌నే నినాదం. దీనికి సంబంధించి ప్ర‌త్యేకంగా దృష్టి పెడుతున్న అంశం ప్ర‌కృతితో క‌లిసి స‌మ‌న్వ‌యంతో సుస్థిరంగా జీవించ‌డం. ఈ ప‌ద‌బంధాల్లోనే స‌మ‌స్య‌, ప‌రిష్కారం అనేవి ఎంతో అందంగా వుండేలా వీటిని త‌యారు చేశారు. 
స్నేహితులారా, 
నేడు మ‌న భూగోళం ఎదుర్కొంటున్న స‌వాళ్ల గురించి మ‌నంద‌రికీ బాగా తెలుసు. ప్ర‌స్తుతం మనంద‌రికీ కావాల్సింది ఏమంటే మాన‌వాళి క్షేమ‌మే ప్ర‌ధానం, అంద‌ర‌మూ క‌లిసి క‌ట్టుగా, దృఢంగా ప‌ని చేసిన‌ప్పుడే సుస్థిర అభివృద్ధి ముందుకు సాగుతుంది.  గ‌త ఏడాది గ్లాస్ గోలో నిర్వ‌హించిన కాప్ 26 స‌మావేశంలో లైఫ్ కార్య‌క్రమాన్ని నేను ప్ర‌తిపాదించాను. లైఫ్ అంటే ప‌ర్యావ‌ర‌ణంకోసం జీవ‌న‌శైలి. ఈ భారీ కార్య‌క్ర‌మంకోసం చేస్తున్న కృషికి ప్ర‌పంచ‌వ్యాప్తంగా మ‌ద్ద‌తు ల‌భిస్తోంది. లైఫ్ ఉద్య‌మ తీర్మానమ‌నేది ఈ రోజున సాకార‌మ‌వుతున్నందుకు నాకు చాలా సంతోషంగా వుంది. రికార్డు స్థాయిలో మ‌ద్ద‌తు ప‌లుకుతున్నందుకు అంద‌రికీ నా క‌త‌జ్ఞ‌త‌లు తెలియ‌జేసుకుంటున్నాను. మెరుగైన భూగోళంకోసం మ‌నంద‌ర‌మూ వ్య‌క్తిగ‌తంగాను, స‌మూహంగాను బాధ్య‌త‌లు నిర్వ‌హించేలా మిష‌న్ లైఫ్ మ‌న‌కు దిశానిర్దేశం చేస్తోంది. ఈ  లైఫ్ కార్య‌క్ర‌మం దార్శ‌నిక‌త ఏమంటే మ‌న జీవ‌న శైలి అనేది మ‌న భూగోళంతో క‌లిసిపోయి వుంటుంది. భూగోళానికి ఎలాంటి హాని చేయ‌దు. అలాంటి జీవ‌న శైలిని అల‌వ‌ర్చుకున్న‌వారిని భూగోళ హిత ప్ర‌జ‌లుగా పిల‌వ‌డం జ‌రుగుతుంది. లైఫ్ ఉద్య‌మం అనేది గతాన్నించి అవ‌గాహ‌న పెంచుకొని, వర్త‌మానంలో ప‌ని చేస్తూ, భ‌విష్య‌త్తుపై దృష్టి పెడుతుంది. 

స్నేహితులారా, 
ఈ భూగోళానికి సుదీర్ఘ జీవితం వుండ‌డం వెన‌క‌గ‌ల ర‌హ‌స్యం ఏదంటే మ‌న పూర్వీకులు ప్ర‌కృతితో క‌లిసిపోయి జీవించారు. సంప్ర‌దాయ‌ల గురించి ప్ర‌స్తావించిన‌ప్పుడు దాదాపుగా ప్ర‌పంచ‌మంతా గ‌ల సంప్ర‌దాయాల‌ను ప‌రి కిస్తే ప‌ర్యావ‌ర‌ణ స‌మ‌స్య‌ల‌కు సులభ‌త‌ర‌మైన‌, సుస్థిర‌మైన ప‌రిష్కారాల‌ను అవి చూపాయి. 
ఘ‌నా దేశంలో సంప్ర‌దాయ విధానాల‌ను ఉప‌యోగించి తాబేళ్ల‌ను సంర‌క్షిస్తున్నారు. టాంజానియాలోని సెరెంగేటి ప్రాంతంలో ఏనుగులను, పొద‌ర‌కం కొమ్ము జింక‌ల‌ను ప‌విత్రంగా భావిస్తారు. 
దాంతో అక్ర‌మంగా వేటాడేవారు వాటి జోలికి పోవ‌డం లేదు. ఇథియోపియా దేశంలో ఒక్ ప‌గా, ఒగ్రికి చెట్ల‌ను ప్ర‌త్యేక‌మైన‌విగా భావిస్తారు. జ‌పాన్ దేశంలో ప్లాస్టిక్ కు సుస్థిర‌మైన ప్ర‌త్యామ్నాయంగా ఫ‌రోషికిని వాడ‌తారు. స్వీడ‌న్ దేశానికి చెందిన లాగ‌మ్ తాత్విక‌త అనేది స‌మ‌తుల జీవ‌నాన్ని ప్రోత్స‌హిస్తుంది. మ‌న భార‌త‌దేశంలో ప్ర‌కృతిని దైవంతో స‌మానంగా భావిస్తాము. మ‌న దేవుళ్లు దేవ‌త‌లెంద‌రికో వృక్షాలు, జంతువుల‌తో అవినాభావ సంబంధ‌ముంది. నేను ఇక్క‌డ కొన్ని ఉదాహ‌ర‌ణ‌లు మాత్ర‌మే ఇచ్చాను. ఇలాంటి విధానాలు అనేకం  వున్నాయి. పొదుపుగా వినియోగించ‌డం, పున‌ర్ వినియోగించ‌డం, రీ సైకిల్ చేయ‌డ‌మ‌నే భావ‌న‌లు మ‌న జీవితంలో భాగంగా వున్నాయి. మ‌న  సంస్కృతిలో, జీవ‌న‌శైలిలో చ‌క్రీయ ఆర్థిక వ్య‌వ‌స్థ అనేది నిబిడీకృత‌మై వుంది. 

స్నేహితులారా, 
దేశంలోని 1.3 బిలియ‌న్ భార‌తీయుల‌కు అభినంద‌న‌లు. ఎందుకంటే వారు దేశంలో పర్యావ‌ర‌ణంకోసం ఎన్నెన్నో మంచి ప‌నులు చేయ‌గ‌లుగుతున్నారు. మ‌న అట‌వీ ప్రాంతం విస్త‌రించింది. ఇక అట‌వీ జంతువులైన సింహాలు, పులులు, చిరుత‌లు, ఏనుగులు, నీటి ఏనుగులు మొద‌లైన వాటి జ‌నాభా పెరుగుతోంది. మ‌నం త‌యారు చేసుకుంటున్న విద్యుత్తులో  శిలాజేత‌ర ఇంధ‌న వ‌న‌రుల ఆధారంగా త‌యారయ్యే విద్యుత్తును 40 శాతానికి తీసుకుపోవాల‌నే ల‌క్ష్యాన్ని చేరుకున్నాం. ఈ ప‌నిని 9 సంవ‌త్స‌రాల‌కంటే ముందే అంటే షెడ్యూల్ కంటే చాలా ముందే చేయ‌గ‌లిగాం. గ‌త కొన్ని సంవ‌త్స‌రాల‌లో దేశ‌వ్యాప్తంగా 370 మిలియ‌న్ లెడ్ బ‌ల్బుల‌ను పంపిణీ చేయ‌డం జ‌రిగింది. దీని వల్ల ప్ర‌తి ఏడాది 50 బిలియ‌న్ యూనిట్ల విద్యుత్తును ఆదా చేయడం జ‌రుగుతోంది. పెట్రోల్ లో 10 శాతం ఎథ‌నాల్ క‌ల‌పాల‌నే ల‌క్ష్యాన్నిన‌వంబ‌ర్ 2022 కంటే ముందు అంటే  5 నెల‌ల‌ముందే సాధించ‌గ‌లిగాం. 
ఇది మ‌నం సాధించిన ప్ర‌ధాన‌మైన విజయం. ఎందుకంటే 2013-14 లో ఈ క‌ల‌ప‌డ‌మ‌నేది 1.5 శాత‌మే వుండేది. 2019-20 నాటిక‌ల్లా ఇది ఐదు శాతానికి చేరుకుంది. ఇది భార‌త‌దేశ ఇంధ‌న భ‌ద్ర‌త‌ను పెంచింది. ముడి చ‌మురు దిగుమ‌తుల వ్య‌యంలో 5.5 బిలియ‌న్ డాల‌ర్లు ఆదా అయ్యాయి. అంతే కాదు ఈ ప‌ని చేయ‌డంవ‌ల్ల 2.7 మిలియ‌న్ ట‌న్నుల కార్బ‌న్ డ‌యాక్సైడ్ ఉద్గారాలను లేకుండా చేయ‌గ‌లిగాం. అంతే కాదు రైతుల ఆదాయాలు 5.5 బిలియ‌న్ డాల‌ర్ల మేర‌కు పెరిగాయి. పున‌ర్ ఉత్ప‌త్తి  విద్యుత్ అనేది ప్రజాద‌ర‌ణ పొందుతోంది. ఈ రంగాన్ని అభివృద్ధి చేయ‌డంపై మ‌న ప్ర‌భుత్వం భారీ స్థాయిలో కృషి చేస్తోంది. 
స్నేహితులారా, 
ఆవిష్క‌ర‌ణ‌లు, పార‌ద‌ర్శ‌క‌త అనేవి మ‌న‌కు మార్గం చూపిస్తాయి. ప్ర‌తి స్థాయిలోను సుస్థిర‌మైన అభివృద్ధిని ఆకాంక్షించే ఆవిష్క‌ర్త‌ల‌ను ప్రోత్స‌హిద్దాం. దీన్ని సాధించ‌డానికిగాను సాంకేతిక‌త అనేది భారీగా సాయం చేస్తుంది. సంప్ర‌దాయం, సాంకేతిక‌త క‌లిసి ప్ర‌యాణం చేస్తే లైఫ్ ఉద్య‌మ దార్శ‌నిక‌త అనేది మ‌రింత ముంద‌డుగు వేస్తుంది.  విద్యావేత్త‌ల‌ను, ప‌రిశోధ‌కుల‌ను, ఉత్సాహంగా ప‌ని చేస్తున్న స్టార్ట‌ప్ కంపెనీల‌ను ప్ర‌త్యేకంగా కోరుతున్నా మీరు దీని గురించి ఆలోచించండి. ఇలాంటి కీల‌క స‌మ‌యంలో మీలో వున్న యువ‌శ‌క్తినే ఈ ప్ర‌పంచం కోరుకుంటున్న‌ది. మ‌న ఉత్త‌మ విధానాల‌ను ఇత‌రుల‌తో పంచుకోవ‌డానికి మ‌నం సిద్ధంగా వుండాలి. అదే స‌మ‌యంలో ఇత‌రుల విజ‌య‌వంత‌మైన విధానాల‌నుంచి నేర్చుకోవాలి. 
చాలా కాలం క్రిత‌మే మ‌హాత్మాగాంధీ జీరో కార్బ‌న్ జీవ‌న విధానం గురించి మాట్లాడారు. నేడు మ‌నం మ‌న దిన‌స‌రి జీవ‌న అవ‌కాశాల్లో ఉత్త‌మ‌మైన సుస్థిర అవ‌కాశాల‌ను ఎన్నుకుందాం. అంతే కాదు పున‌ర్ వినియోగం,  పొదుపుగా వినియోగం, రీ సైకిల్ అనే సూత్రాల‌ను అనుస‌రిద్దాం. మ‌న‌కున్న‌ది ఒకే భూగోళం. మ‌నం చేప‌ట్టే ప్ర‌య‌త్నాలు మాత్రం అనేకంగా వుండాలి. ఒకే భూమి, ప‌లు ప్ర‌య‌త్నాలు. 

స్నేహితులారా, 
మెరుగైన ప‌ర్యావ‌ర‌ణాన్ని ప్ర‌పంచ ఆరోగ్యాన్ని సాధించ‌డానికిగాను చేసే ప్ర‌తి ప్ర‌య‌త్నంలో స‌హ‌కారం అందించ‌డానికిగాను భార‌త‌దేశం స‌దా సిద్దంగా వుంది. మా విజ‌యాలే మా గురించి మాట్లాడ‌తాయి. యోగాకు మ‌రింత ప్ర‌జాద‌ర‌ణ వ‌చ్చేలా చేయ‌డంలో భార‌త‌దేశం ముందంజ వేయ‌డంప‌ట్ల మేం గ‌ర్వ‌పడుతున్నాం. అంత‌ర్జాతీయ సౌర వేదిక‌, ఒక సూర్యుడు -ఒక ప్ర‌పంచం- ఒకే గ్రిడ్, ప్ర‌క‌తి విప‌త్తుల‌ను త‌ట్టుకొని నిలిచే మౌలిక స‌దుపాయాల కల్ప‌న లాంటి కార్య‌క్ర‌మాలు భార‌త‌దేశం త‌ర‌ఫునుంచి చేసిన కీలక మైన ప్ర‌య‌త్నాల‌కు నిద‌ర్శ‌నం. మేం చేస్తున్న ప్ర‌య‌త్నాల‌కు ప్ర‌పంచం మ‌ద్ద‌తు ప‌ల‌క‌డం సంతోషంగా వుంది. లైఫ్ ఉద్యమం మ‌న‌ల్ని మ‌రింత‌గా ఏకం చేస్తుంద‌ని నేను భావిస్తున్నాను. ఇది రాబోయే త‌రాల‌కు భ‌ద్ర‌మైన భ‌విష్య‌త్తును అందిస్తుంది. ఈ ప్ర‌యాణంలో భాగం కావాల‌ని మ‌రోసారి అంద‌రికీ ఆహ్వానం ప‌లుకుతున్నాను. మ‌నంద‌రమూ క‌లిసి ఐక‌మ‌త్యంగా నిలిచి ఈ భూగోళాన్ని మెరుగ్గా చేద్దాం. అంద‌ర‌మూ క‌లిసి ప‌ని చేద్దాం. కార్యాచ‌ర‌ణ ప్రారంభించ‌డానికి ఇది స‌రైన స‌మ‌యం. లైఫ్ కోసం ప‌ని చేయ‌డమంటే ప‌ర్యావ‌ర‌ణంకోసం జీవ‌న‌శైలిని మార్చుకోవ‌డం. 
అంద‌రికీ కృత‌జ్ఞ‌త‌లు తెలియ‌జేసుకుంటూ ముగిస్తున్నాను..

Explore More
78వ స్వాతంత్ర్య దినోత్సవ వేళ ఎర్రకోట ప్రాకారం నుంచి ప్రధాన మంత్రి శ్రీ నరేంద్ర మోదీ ప్రసంగం

ప్రముఖ ప్రసంగాలు

78వ స్వాతంత్ర్య దినోత్సవ వేళ ఎర్రకోట ప్రాకారం నుంచి ప్రధాన మంత్రి శ్రీ నరేంద్ర మోదీ ప్రసంగం
PLI, Make in India schemes attracting foreign investors to India: CII

Media Coverage

PLI, Make in India schemes attracting foreign investors to India: CII
NM on the go

Nm on the go

Always be the first to hear from the PM. Get the App Now!
...
Text of PM Modi's address at the Parliament of Guyana
November 21, 2024

Hon’ble Speaker, मंज़ूर नादिर जी,
Hon’ble Prime Minister,मार्क एंथनी फिलिप्स जी,
Hon’ble, वाइस प्रेसिडेंट भरत जगदेव जी,
Hon’ble Leader of the Opposition,
Hon’ble Ministers,
Members of the Parliament,
Hon’ble The चांसलर ऑफ द ज्यूडिशियरी,
अन्य महानुभाव,
देवियों और सज्जनों,

गयाना की इस ऐतिहासिक पार्लियामेंट में, आप सभी ने मुझे अपने बीच आने के लिए निमंत्रित किया, मैं आपका बहुत-बहुत आभारी हूं। कल ही गयाना ने मुझे अपना सर्वोच्च सम्मान दिया है। मैं इस सम्मान के लिए भी आप सभी का, गयाना के हर नागरिक का हृदय से आभार व्यक्त करता हूं। गयाना का हर नागरिक मेरे लिए ‘स्टार बाई’ है। यहां के सभी नागरिकों को धन्यवाद! ये सम्मान मैं भारत के प्रत्येक नागरिक को समर्पित करता हूं।

साथियों,

भारत और गयाना का नाता बहुत गहरा है। ये रिश्ता, मिट्टी का है, पसीने का है,परिश्रम का है करीब 180 साल पहले, किसी भारतीय का पहली बार गयाना की धरती पर कदम पड़ा था। उसके बाद दुख में,सुख में,कोई भी परिस्थिति हो, भारत और गयाना का रिश्ता, आत्मीयता से भरा रहा है। India Arrival Monument इसी आत्मीय जुड़ाव का प्रतीक है। अब से कुछ देर बाद, मैं वहां जाने वाला हूं,

साथियों,

आज मैं भारत के प्रधानमंत्री के रूप में आपके बीच हूं, लेकिन 24 साल पहले एक जिज्ञासु के रूप में मुझे इस खूबसूरत देश में आने का अवसर मिला था। आमतौर पर लोग ऐसे देशों में जाना पसंद करते हैं, जहां तामझाम हो, चकाचौंध हो। लेकिन मुझे गयाना की विरासत को, यहां के इतिहास को जानना था,समझना था, आज भी गयाना में कई लोग मिल जाएंगे, जिन्हें मुझसे हुई मुलाकातें याद होंगीं, मेरी तब की यात्रा से बहुत सी यादें जुड़ी हुई हैं, यहां क्रिकेट का पैशन, यहां का गीत-संगीत, और जो बात मैं कभी नहीं भूल सकता, वो है चटनी, चटनी भारत की हो या फिर गयाना की, वाकई कमाल की होती है,

साथियों,

बहुत कम ऐसा होता है, जब आप किसी दूसरे देश में जाएं,और वहां का इतिहास आपको अपने देश के इतिहास जैसा लगे,पिछले दो-ढाई सौ साल में भारत और गयाना ने एक जैसी गुलामी देखी, एक जैसा संघर्ष देखा, दोनों ही देशों में गुलामी से मुक्ति की एक जैसी ही छटपटाहट भी थी, आजादी की लड़ाई में यहां भी,औऱ वहां भी, कितने ही लोगों ने अपना जीवन समर्पित कर दिया, यहां गांधी जी के करीबी सी एफ एंड्रूज हों, ईस्ट इंडियन एसोसिएशन के अध्यक्ष जंग बहादुर सिंह हों, सभी ने गुलामी से मुक्ति की ये लड़ाई मिलकर लड़ी,आजादी पाई। औऱ आज हम दोनों ही देश,दुनिया में डेमोक्रेसी को मज़बूत कर रहे हैं। इसलिए आज गयाना की संसद में, मैं आप सभी का,140 करोड़ भारतवासियों की तरफ से अभिनंदन करता हूं, मैं गयाना संसद के हर प्रतिनिधि को बधाई देता हूं। गयाना में डेमोक्रेसी को मजबूत करने के लिए आपका हर प्रयास, दुनिया के विकास को मजबूत कर रहा है।

साथियों,

डेमोक्रेसी को मजबूत बनाने के प्रयासों के बीच, हमें आज वैश्विक परिस्थितियों पर भी लगातार नजर ऱखनी है। जब भारत और गयाना आजाद हुए थे, तो दुनिया के सामने अलग तरह की चुनौतियां थीं। आज 21वीं सदी की दुनिया के सामने, अलग तरह की चुनौतियां हैं।
दूसरे विश्व युद्ध के बाद बनी व्यवस्थाएं और संस्थाएं,ध्वस्त हो रही हैं, कोरोना के बाद जहां एक नए वर्ल्ड ऑर्डर की तरफ बढ़ना था, दुनिया दूसरी ही चीजों में उलझ गई, इन परिस्थितियों में,आज विश्व के सामने, आगे बढ़ने का सबसे मजबूत मंत्र है-"Democracy First- Humanity First” "Democracy First की भावना हमें सिखाती है कि सबको साथ लेकर चलो,सबको साथ लेकर सबके विकास में सहभागी बनो। Humanity First” की भावना हमारे निर्णयों की दिशा तय करती है, जब हम Humanity First को अपने निर्णयों का आधार बनाते हैं, तो नतीजे भी मानवता का हित करने वाले होते हैं।

साथियों,

हमारी डेमोक्रेटिक वैल्यूज इतनी मजबूत हैं कि विकास के रास्ते पर चलते हुए हर उतार-चढ़ाव में हमारा संबल बनती हैं। एक इंक्लूसिव सोसायटी के निर्माण में डेमोक्रेसी से बड़ा कोई माध्यम नहीं। नागरिकों का कोई भी मत-पंथ हो, उसका कोई भी बैकग्राउंड हो, डेमोक्रेसी हर नागरिक को उसके अधिकारों की रक्षा की,उसके उज्जवल भविष्य की गारंटी देती है। और हम दोनों देशों ने मिलकर दिखाया है कि डेमोक्रेसी सिर्फ एक कानून नहीं है,सिर्फ एक व्यवस्था नहीं है, हमने दिखाया है कि डेमोक्रेसी हमारे DNA में है, हमारे विजन में है, हमारे आचार-व्यवहार में है।

साथियों,

हमारी ह्यूमन सेंट्रिक अप्रोच,हमें सिखाती है कि हर देश,हर देश के नागरिक उतने ही अहम हैं, इसलिए, जब विश्व को एकजुट करने की बात आई, तब भारत ने अपनी G-20 प्रेसीडेंसी के दौरान One Earth, One Family, One Future का मंत्र दिया। जब कोरोना का संकट आया, पूरी मानवता के सामने चुनौती आई, तब भारत ने One Earth, One Health का संदेश दिया। जब क्लाइमेट से जुड़े challenges में हर देश के प्रयासों को जोड़ना था, तब भारत ने वन वर्ल्ड, वन सन, वन ग्रिड का विजन रखा, जब दुनिया को प्राकृतिक आपदाओं से बचाने के लिए सामूहिक प्रयास जरूरी हुए, तब भारत ने CDRI यानि कोएलिशन फॉर डिज़ास्टर रज़ीलिएंट इंफ्रास्ट्रक्चर का initiative लिया। जब दुनिया में pro-planet people का एक बड़ा नेटवर्क तैयार करना था, तब भारत ने मिशन LiFE जैसा एक global movement शुरु किया,

साथियों,

"Democracy First- Humanity First” की इसी भावना पर चलते हुए, आज भारत विश्वबंधु के रूप में विश्व के प्रति अपना कर्तव्य निभा रहा है। दुनिया के किसी भी देश में कोई भी संकट हो, हमारा ईमानदार प्रयास होता है कि हम फर्स्ट रिस्पॉन्डर बनकर वहां पहुंचे। आपने कोरोना का वो दौर देखा है, जब हर देश अपने-अपने बचाव में ही जुटा था। तब भारत ने दुनिया के डेढ़ सौ से अधिक देशों के साथ दवाएं और वैक्सीन्स शेयर कीं। मुझे संतोष है कि भारत, उस मुश्किल दौर में गयाना की जनता को भी मदद पहुंचा सका। दुनिया में जहां-जहां युद्ध की स्थिति आई,भारत राहत और बचाव के लिए आगे आया। श्रीलंका हो, मालदीव हो, जिन भी देशों में संकट आया, भारत ने आगे बढ़कर बिना स्वार्थ के मदद की, नेपाल से लेकर तुर्की और सीरिया तक, जहां-जहां भूकंप आए, भारत सबसे पहले पहुंचा है। यही तो हमारे संस्कार हैं, हम कभी भी स्वार्थ के साथ आगे नहीं बढ़े, हम कभी भी विस्तारवाद की भावना से आगे नहीं बढ़े। हम Resources पर कब्जे की, Resources को हड़पने की भावना से हमेशा दूर रहे हैं। मैं मानता हूं,स्पेस हो,Sea हो, ये यूनीवर्सल कन्फ्लिक्ट के नहीं बल्कि यूनिवर्सल को-ऑपरेशन के विषय होने चाहिए। दुनिया के लिए भी ये समय,Conflict का नहीं है, ये समय, Conflict पैदा करने वाली Conditions को पहचानने और उनको दूर करने का है। आज टेरेरिज्म, ड्रग्स, सायबर क्राइम, ऐसी कितनी ही चुनौतियां हैं, जिनसे मुकाबला करके ही हम अपनी आने वाली पीढ़ियों का भविष्य संवार पाएंगे। और ये तभी संभव है, जब हम Democracy First- Humanity First को सेंटर स्टेज देंगे।

साथियों,

भारत ने हमेशा principles के आधार पर, trust और transparency के आधार पर ही अपनी बात की है। एक भी देश, एक भी रीजन पीछे रह गया, तो हमारे global goals कभी हासिल नहीं हो पाएंगे। तभी भारत कहता है – Every Nation Matters ! इसलिए भारत, आयलैंड नेशन्स को Small Island Nations नहीं बल्कि Large ओशिन कंट्रीज़ मानता है। इसी भाव के तहत हमने इंडियन ओशन से जुड़े आयलैंड देशों के लिए सागर Platform बनाया। हमने पैसिफिक ओशन के देशों को जोड़ने के लिए भी विशेष फोरम बनाया है। इसी नेक नीयत से भारत ने जी-20 की प्रेसिडेंसी के दौरान अफ्रीकन यूनियन को जी-20 में शामिल कराकर अपना कर्तव्य निभाया।

साथियों,

आज भारत, हर तरह से वैश्विक विकास के पक्ष में खड़ा है,शांति के पक्ष में खड़ा है, इसी भावना के साथ आज भारत, ग्लोबल साउथ की भी आवाज बना है। भारत का मत है कि ग्लोबल साउथ ने अतीत में बहुत कुछ भुगता है। हमने अतीत में अपने स्वभाव औऱ संस्कारों के मुताबिक प्रकृति को सुरक्षित रखते हुए प्रगति की। लेकिन कई देशों ने Environment को नुकसान पहुंचाते हुए अपना विकास किया। आज क्लाइमेट चेंज की सबसे बड़ी कीमत, ग्लोबल साउथ के देशों को चुकानी पड़ रही है। इस असंतुलन से दुनिया को निकालना बहुत आवश्यक है।

साथियों,

भारत हो, गयाना हो, हमारी भी विकास की आकांक्षाएं हैं, हमारे सामने अपने लोगों के लिए बेहतर जीवन देने के सपने हैं। इसके लिए ग्लोबल साउथ की एकजुट आवाज़ बहुत ज़रूरी है। ये समय ग्लोबल साउथ के देशों की Awakening का समय है। ये समय हमें एक Opportunity दे रहा है कि हम एक साथ मिलकर एक नया ग्लोबल ऑर्डर बनाएं। और मैं इसमें गयाना की,आप सभी जनप्रतिनिधियों की भी बड़ी भूमिका देख रहा हूं।

साथियों,

यहां अनेक women members मौजूद हैं। दुनिया के फ्यूचर को, फ्यूचर ग्रोथ को, प्रभावित करने वाला एक बहुत बड़ा फैक्टर दुनिया की आधी आबादी है। बीती सदियों में महिलाओं को Global growth में कंट्रीब्यूट करने का पूरा मौका नहीं मिल पाया। इसके कई कारण रहे हैं। ये किसी एक देश की नहीं,सिर्फ ग्लोबल साउथ की नहीं,बल्कि ये पूरी दुनिया की कहानी है।
लेकिन 21st सेंचुरी में, global prosperity सुनिश्चित करने में महिलाओं की बहुत बड़ी भूमिका होने वाली है। इसलिए, अपनी G-20 प्रेसीडेंसी के दौरान, भारत ने Women Led Development को एक बड़ा एजेंडा बनाया था।

साथियों,

भारत में हमने हर सेक्टर में, हर स्तर पर, लीडरशिप की भूमिका देने का एक बड़ा अभियान चलाया है। भारत में हर सेक्टर में आज महिलाएं आगे आ रही हैं। पूरी दुनिया में जितने पायलट्स हैं, उनमें से सिर्फ 5 परसेंट महिलाएं हैं। जबकि भारत में जितने पायलट्स हैं, उनमें से 15 परसेंट महिलाएं हैं। भारत में बड़ी संख्या में फाइटर पायलट्स महिलाएं हैं। दुनिया के विकसित देशों में भी साइंस, टेक्नॉलॉजी, इंजीनियरिंग, मैथ्स यानि STEM graduates में 30-35 परसेंट ही women हैं। भारत में ये संख्या फोर्टी परसेंट से भी ऊपर पहुंच चुकी है। आज भारत के बड़े-बड़े स्पेस मिशन की कमान महिला वैज्ञानिक संभाल रही हैं। आपको ये जानकर भी खुशी होगी कि भारत ने अपनी पार्लियामेंट में महिलाओं को रिजर्वेशन देने का भी कानून पास किया है। आज भारत में डेमोक्रेटिक गवर्नेंस के अलग-अलग लेवल्स पर महिलाओं का प्रतिनिधित्व है। हमारे यहां लोकल लेवल पर पंचायती राज है, लोकल बॉड़ीज़ हैं। हमारे पंचायती राज सिस्टम में 14 लाख से ज्यादा यानि One point four five मिलियन Elected Representatives, महिलाएं हैं। आप कल्पना कर सकते हैं, गयाना की कुल आबादी से भी करीब-करीब दोगुनी आबादी में हमारे यहां महिलाएं लोकल गवर्नेंट को री-प्रजेंट कर रही हैं।

साथियों,

गयाना Latin America के विशाल महाद्वीप का Gateway है। आप भारत और इस विशाल महाद्वीप के बीच अवसरों और संभावनाओं का एक ब्रिज बन सकते हैं। हम एक साथ मिलकर, भारत और Caricom की Partnership को और बेहतर बना सकते हैं। कल ही गयाना में India-Caricom Summit का आयोजन हुआ है। हमने अपनी साझेदारी के हर पहलू को और मजबूत करने का फैसला लिया है।

साथियों,

गयाना के विकास के लिए भी भारत हर संभव सहयोग दे रहा है। यहां के इंफ्रास्ट्रक्चर में निवेश हो, यहां की कैपेसिटी बिल्डिंग में निवेश हो भारत और गयाना मिलकर काम कर रहे हैं। भारत द्वारा दी गई ferry हो, एयरक्राफ्ट हों, ये आज गयाना के बहुत काम आ रहे हैं। रीन्युएबल एनर्जी के सेक्टर में, सोलर पावर के क्षेत्र में भी भारत बड़ी मदद कर रहा है। आपने t-20 क्रिकेट वर्ल्ड कप का शानदार आयोजन किया है। भारत को खुशी है कि स्टेडियम के निर्माण में हम भी सहयोग दे पाए।

साथियों,

डवलपमेंट से जुड़ी हमारी ये पार्टनरशिप अब नए दौर में प्रवेश कर रही है। भारत की Energy डिमांड तेज़ी से बढ़ रही हैं, और भारत अपने Sources को Diversify भी कर रहा है। इसमें गयाना को हम एक महत्वपूर्ण Energy Source के रूप में देख रहे हैं। हमारे Businesses, गयाना में और अधिक Invest करें, इसके लिए भी हम निरंतर प्रयास कर रहे हैं।

साथियों,

आप सभी ये भी जानते हैं, भारत के पास एक बहुत बड़ी Youth Capital है। भारत में Quality Education और Skill Development Ecosystem है। भारत को, गयाना के ज्यादा से ज्यादा Students को Host करने में खुशी होगी। मैं आज गयाना की संसद के माध्यम से,गयाना के युवाओं को, भारतीय इनोवेटर्स और वैज्ञानिकों के साथ मिलकर काम करने के लिए भी आमंत्रित करता हूँ। Collaborate Globally And Act Locally, हम अपने युवाओं को इसके लिए Inspire कर सकते हैं। हम Creative Collaboration के जरिए Global Challenges के Solutions ढूंढ सकते हैं।

साथियों,

गयाना के महान सपूत श्री छेदी जगन ने कहा था, हमें अतीत से सबक लेते हुए अपना वर्तमान सुधारना होगा और भविष्य की मजबूत नींव तैयार करनी होगी। हम दोनों देशों का साझा अतीत, हमारे सबक,हमारा वर्तमान, हमें जरूर उज्जवल भविष्य की तरफ ले जाएंगे। इन्हीं शब्दों के साथ मैं अपनी बात समाप्त करता हूं, मैं आप सभी को भारत आने के लिए भी निमंत्रित करूंगा, मुझे गयाना के ज्यादा से ज्यादा जनप्रतिनिधियों का भारत में स्वागत करते हुए खुशी होगी। मैं एक बार फिर गयाना की संसद का, आप सभी जनप्रतिनिधियों का, बहुत-बहुत आभार, बहुत बहुत धन्यवाद।