Elaborates on five aspects: universalization of quality education; skill development; inclusion of India’s ancient experience and knowledge of urban planning and designing into education; internationalization and focus on Animation Visual Effects Gaming Comic
“Empowering our youth who are future nation builder, is empowering India’s future”
“It was digital connectivity that kept the country’s education system going during the pandemic”
“Innovation is ensuring inclusion in our country. Now going even further, country is moving towards integration”
“It is critical to prepare the ‘demographic dividend’ of the country as per the demands of the changing job roles”
“Budget is not just an account of statistics, budget, if implemented properly, can bring great transformation even with limited resources”

నమస్కారం !

హాయ్.

 

కేంద్ర మంత్రివర్గంలోని నా సహచరులు, విద్య, నైపుణ్యాభివృద్ధి, శాస్త్ర , సాంకేతిక రంగం తో పాటు పరిశోధనలకు సంబంధించిన ప్రముఖులందరూ, స్త్రీలు మరియు పెద్దమనుషులు,

 

మా ప్రభుత్వం బడ్జెట్ కు ముందు మరియు బడ్జెట్ తరువాత, వాటాదారులతో చర్చలు జరిపిన ప్రత్యేక సంప్రదాయాన్ని అభివృద్ధి చేసింది. దానికి కొనసాగింపుగానే నేటి ఈ కార్యక్రమం. ఈ క్రమంలో విద్య, నైపుణ్యాభివృద్ధికి సంబంధించి బడ్జెట్‌లో రూపొందించిన కేటాయింపులు, వివిధ అంశాలపై వాటాదారులందరితో కూలంకషంగా చర్చించనున్నారు.

మిత్రులారా,

నేటి మన యువ తరం దేశ భవిష్యత్తుకు నాయకుడు.. భావితరాల దేశ నిర్మాతలు కూడా. కాబట్టి నేటి యువ తరానికి సాధికారత కల్పించడం అంటే భారతదేశ భవిష్యత్తును శక్తివంతం చేయడం. దీన్ని దృష్టిలో ఉంచుకుని 2022 బడ్జెట్‌లో విద్యా రంగానికి సంబంధించిన ఐదు అంశాలకు ఎక్కువ ప్రాధాన్యతనిచ్చింది.
 

మొదటిది

నాణ్యమైన విద్య సార్వత్రికీకరణ: మన విద్యా వ్యవస్థను విస్తరించడానికి, దాని నాణ్యతను మెరుగుపరచడానికి మరియు విద్యా రంగం సామర్థ్యాన్ని పెంచడానికి ముఖ్యమైన నిర్ణయాలు తీసుకోబడ్డాయి.

రెండవది

నైపుణ్యాభివృద్ధి: దేశంలో డిజిటల్ స్కిల్లింగ్ ఎకోసిస్టమ్‌ను రూపొందించడం, ఇండస్ట్రీ 4.0 గురించి చర్చ జరుగుతున్నప్పుడు, పరిశ్రమ డిమాండ్‌కు అనుగుణంగా నైపుణ్యాభివృద్ధికి, పరిశ్రమ అనుసంధానాన్నిమెరుగుపరచడానికి శ్రద్ధ చూపబడింది.

మూడో ముఖ్యమైన అంశం ఏమిటంటే-

పట్టణ ప్రణాళిక మరియు రూపకల్పన. ఇందులో భారతదేశపు ప్రాచీన అనుభవాన్ని, జ్ఞానాన్ని, నేటి మన విద్యారంగంలో కలిపేయడం అవసరం.

నాల్గవ ముఖ్యమైన అంశం ఏమిటంటే-

అంతర్జాతీయీకరణ : ప్రపంచ స్థాయి విదేశీ విశ్వవిద్యాలయాలు భారతదేశానికి రావాలి, ఇవి మన పారిశ్రామిక ప్రాంతాలు, గిఫ్ట్ సిటీ వంటి ఫిన్ టెక్ కు సంబంధించిన సంస్థలు అక్కడికి రావాలి, దీనిని కూడా ప్రోత్సహించాలి.

ఐదవ ముఖ్యమైన అంశం-

AVGC-- అంటే యానిమేషన్ విజువల్ ఎఫెక్ట్స్ గేమింగ్ కామిక్, ఇవన్నీ అపారమైన ఉపాధి సామర్థ్యాన్ని కలిగి ఉంటాయి, ఇది చాలా పెద్ద ప్రపంచ మార్కెట్. దీనిని సాధించడానికి భారతీయ ప్రతిభను మనం ఎలా ఉపయోగిస్తామనే విషయంలో కూడా అదే శ్రద్ధ ఇవ్వబడింది. కొత్త జాతీయ విద్యా విధానాన్ని తెరపైకి తీసుకురావడానికి ఈ బడ్జెట్ ఎంతగానో తోడ్పడనుంది.

మిత్రులారా,

కరోనా వైరస్ సంక్షోభానికి ముందు, నేను దేశంలో డిజిటల్ భవిష్యత్తు గురించి మాట్లాడుతున్నాను. మనం మన గ్రామాలను ఆప్టికల్ ఫైబర్‌తో కనెక్ట్ చేస్తున్నప్పుడు, డేటా ఖర్చును వీలైనంత తక్కువగా ఉంచడానికి ప్రయత్నిస్తున్నప్పుడు, కనెక్టివిటీకి సంబంధించిన మౌలిక సదుపాయాలను మెరుగుపరుస్తున్నప్పుడు, కొంతమంది ఎందుకు అని అడిగారు. కానీ మహమ్మారి సమయంలో, ప్రతి ఒక్కరూ మన ఈ ప్రయత్నాల ప్రాముఖ్యతను చూశారు. ప్రపంచ మహమ్మారి కాలంలో, మన విద్యావ్యవస్థను సజావుగా నడిపించేది డిజిటల్ కనెక్టివిటీ.

భారతదేశంలో డిజిటల్ విభజన ఎంత వేగంగా తగ్గిపోతుందో మనం చూస్తున్నాం. ఇన్నోవేషన్ అనేది మీరు చేరికను కలిగి ఉన్నారని నిర్ధారిస్తుంది. ఇప్పుడు దేశం ఏకీకరణ వైపు కదులుతోంది.

ఈ దశాబ్దంలో మనం తీసుకురావాలనుకుంటున్న విద్యావ్యవస్థలో ఆధునీకరణ పునాదిని పటిష్టం చేసేందుకు ఈ ఏడాది బడ్జెట్‌లో అనేక ప్రకటనలు చేశారు.భారతదేశం యొక్క డిజిటల్ భవిష్యత్తు కోసం విస్తృత దృక్పథంలో డిజిటల్ విద్య భాగం.అది డిజిటల్ యూనివర్సిటీ అయినా, అలాంటి విద్యాపరమైన మౌలిక సదుపాయాలు యువతకు ఎంతగానో ఉపయోగపడనుంది. భారతదేశ సామాజిక-ఆర్థిక వ్యవస్థ గ్రామీణ, పేద, దళిత, వెనుకబడిన, గిరిజన అందరికీ మెరుగైన విద్యను అందించడానికి ప్రయత్నిస్తుంది.

మిత్రులారా,

నేషనల్ డిజిటల్ యూనివర్శిటీ భారతదేశ విద్యా వ్యవస్థలో ఒక ప్రత్యేకమైన మరియు అపూర్వమైన దశ. ఒక్కో సబ్జెక్టుకు అపరిమితమైన స్థలం దొరికినప్పుడు విద్యా ప్రపంచం ఎంతగా మారిపోతుందో ఊహించుకోవచ్చు.ఈ డిజిటల్ యూనివర్సిటీ యువతను వర్తమాన మరియు భవిష్యత్తు అవసరాలకు తగినట్లుగా తీర్చిదిద్దుతుంది.. ఈ డిజిటల్ యూనివర్శిటీ ఉండేలా చూడాలని మనవి. వేగంగా పని చేయవచ్చు. ఈ డిజిటల్ యూనివర్శిటీ మొదటి నుండి అంతర్జాతీయ ప్రమాణాలతో పనిచేసేలా చూసుకోవడం మనందరి బాధ్యత.

మిత్రులారా,

దేశంలో ప్రపంచ శ్రేణి సంస్థలను నెలకొల్పడమే ప్రభుత్వ లక్ష్యం మరియు దానికి మీరు వ్యూహాత్మక ప్రణాళికను కలిగి ఉన్నారు.నేడు ప్రపంచ మాతృభాషా దినోత్సవం కూడా. మాతృభాషా విద్య అనేది పిల్లల మానసిక వికాసానికి సంబంధించినది.చాలా రాష్ట్రాల్లో వైద్య, సాంకేతిక విద్య స్థానిక భాషల్లో ప్రారంభమైంది.

ఇప్పుడు స్థానిక భారతీయ భాషల్లో అత్యుత్తమ టెక్స్ట్ మరియు దాని డిజిటల్ వెర్షన్‌ను తయారు చేయడాన్ని వేగవంతం చేయడం విద్యావేత్తలందరి బాధ్యత. భారతీయ భాషలలో, ఇంటర్నెట్, మొబైల్ ఫోన్లు, టీవీ మరియు రేడియో ద్వారా ప్రతి ఒక్కరికి చేరుకోవడానికి ఇ-టెక్స్ట్ తప్పనిసరిగా పని చేస్తుంది.

మేము భారతీయ సంకేత భాషలో పాఠ్యాంశాలను కూడా అభివృద్ధి చేస్తున్నాము, ఇది వైకల్యాలున్న యువకులను ఎనేబుల్ చేస్తుంది. దానిని మెరుగుపరచడం అత్యవసరం.

మిత్రులారా,

స్వావలంబన భారతదేశం మరియు ప్రపంచ ప్రతిభకు డిమాండ్ కోసం సృజనాత్మక నైపుణ్యాలు చాలా ముఖ్యమైనవి. అందువల్ల విద్యారంగం, పరిశ్రమలు కలిసికట్టుగా పనిచేయాలి. ఈ బడ్జెట్‌లో నైపుణ్యాలు మరియు జీవనోపాధి కోసం డిజిటల్ సిస్టమ్ (కంట్రీ స్టాక్ ఇ-పోర్టల్) మరియు ఇ-స్కిల్స్ లాబొరేటరీని ప్రకటించడం వెనుక ఉన్న ఆలోచన ఇదే.

మిత్రులారా,

ఈ రోజు మనం పర్యాటక పరిశ్రమ, డ్రోన్ పరిశ్రమ, యానిమేషన్ మరియు కార్టూన్ పరిశ్రమ, రక్షణ పరిశ్రమ వంటి పరిశ్రమలపై చాలా దృష్టిని కలిగి ఉన్నాము. ఈ రంగాలకు సంబంధించి ప్రస్తుతం ఉన్న పరిశ్రమలు, స్టార్టప్‌ల కోసం శిక్షణ పొందిన మానవశక్తి అవసరం.యానిమేషన్, విజువల్ ఎఫెక్ట్స్, గేమింగ్, కామిక్స్ రంగాల అభివృద్ధికి ఏర్పాటు చేసిన టాస్క్‌ఫోర్స్ ఇందుకు ఎంతగానో సహకరిస్తుంది. స్వాతంత్ర్య యుగంలో, భారతదేశం తన పట్టణ ప్రకృతి దృశ్యం యొక్క పరివర్తన వైపు వేగంగా కదులుతోంది.

మిత్రులారా,

విద్య ద్వారా స్వావలంబన భారతదేశం యొక్క కారణాన్ని మేము ఎలా బలోపేతం చేయవచ్చనే దానిపై మీ సూచనలు మరియు సమాచారం దేశానికి ఉపయోగకరంగా ఉంటుంది. మనందరి సమిష్టి కృషితో బడ్జెట్‌లో నిర్దేశించిన లక్ష్యాలను వేగంగా అమలు చేయగలుగుతామని నేను నమ్ముతున్నాను. మా ప్రాథమిక విద్య గ్రామం వరకు ఉంటుందని నేను చెప్పాలనుకుంటున్నాను, అనుభవం ఏమిటంటే స్మార్ట్ క్లాస్ ద్వారా, యానిమేషన్ ద్వారా, దూరవిద్య ద్వారా లేదా మా కొత్త కాన్సెప్ట్ ద్వారా ఒక తరగతి, ఒకే ఛానెల్ ద్వారా మంచి నాణ్యమైన విద్యను ఏర్పాటు చేయవచ్చు గ్రామం. అందుకు బడ్జెట్‌లో కేటాయింపులు ఉన్నాయి. మేము దీన్ని ఎలా అమలు చేయవచ్చు?

ఈరోజు బడ్జెట్‌పై చర్చ జరుగుతున్నప్పుడు, బడ్జెట్ ఎలా ఉండాలనే దాని గురించి మాట్లాడకూడదని, అది జరిగింది కాబట్టి. ఇక బడ్జెట్‌లో ఉన్న అంశాలు ఎంత త్వరగా సాఫీగా అమలవుతాయో చూడాలి. మీరు బడ్జెట్‌ను అధ్యయనం చేసారు, మీరు అసలు పని, బడ్జెట్ మరియు మీ పని మరియు విద్యా శాఖ, నైపుణ్యాల విభాగం యొక్క అంచనాలను చేస్తారు. ఈ మూడింటిని కలిపి ఒక మంచి పైలట్ ప్లాన్‌ను రూపొందించి, మీరు సకాలంలో పనిని ప్లాన్ చేస్తే, మేము ఇప్పటికే ఒక నెలలో బడ్జెట్ తెచ్చినట్లు మీరు చూశారు.

ఇంతకుముందు ఫిబ్రవరి 28న బడ్జెట్‌ ఉండగా, ఏప్రిల్‌ 1 నుంచి బడ్జెట్‌ అమలు చేయాల్సి ఉన్నందున ఇప్పుడు ఫిబ్రవరి 1కి తీసుకొచ్చారు. అంతకు ముందు బడ్జెట్‌పై ప్రతి ఒక్కరూ పక్కాగా ఏర్పాట్లు చేసుకోవాలి. తద్వారా ఏప్రిల్ 1 నుంచి బడ్జెట్‌పై కసరత్తు ప్రారంభించవచ్చు. మీ సమయాన్ని వృధా చేసుకోకండి. మరియు మీరు దీన్ని చాలా చూసినట్లయితే నేను కోరుకుంటున్నాను… ఇప్పుడు మీరు చూసిన తర్వాత, విద్యా శాఖతో సంబంధం లేని కొన్ని అంశాలు ఉన్నాయి. ఇప్పుడు దేశం పెద్ద సంఖ్యలో సైనిక పాఠశాలల కోసం ప్రభుత్వ-ప్రైవేట్ భాగస్వామ్య నమూనా వైపు వెళ్లాలని నిర్ణయించుకుంది. ఇప్పుడు సైనిక పాఠశాలలు ఎలా ఉండాలి, ప్రభుత్వ-ప్రైవేట్ భాగస్వామ్యం యొక్క నమూనా ఎలా ఉండాలి, రక్షణ మంత్రిత్వ శాఖ దీనికి నిధులు ఇస్తుంది, అప్పుడు సైనిక పాఠశాలల ఉపాధ్యాయులకు ప్రత్యేక శిక్షణ ఎలా ఉండాలి, ఉపాధ్యాయులకు ప్రత్యేక శిక్షణ ఎలా ఉండాలి ఎందుకంటే అక్కడ దానిలో భౌతిక భాగం ఉంటుంది, మనం దానిని ఎలా చేయగలం?

అదే విధంగా క్రీడా ప్రాంతం. ఒలింపిక్స్ తర్వాత మన దేశానికి క్రీడలపై ప్రత్యేక ఆకర్షణ ఏర్పడింది. ఈ నైపుణ్యం ప్రపంచంలోనే కాదు, క్రీడా ప్రపంచంలో కూడా ఒక అంశం ఎందుకంటే సాంకేతికత ఇప్పుడు క్రీడలలో కూడా పెద్ద స్థానాన్ని సృష్టించింది. కాబట్టి మనం దాని గురించి ఆలోచించినప్పుడు, మనం పోషించాల్సిన పాత్ర ఉండవచ్చు.

నేడు నలంద, తక్షశిల, వల్లభి వంటి పెద్ద విద్యాసంస్థలున్న దేశంలో ఆ దేశపు పిల్లలు విదేశాల్లో చదువుకోవాల్సి వస్తోంది, అది మీకు సరిపోతుందా అని ఎప్పుడైనా ఆలోచించారా? అనవసరంగా డబ్బులు ఖర్చుపెట్టి దేశం విడిచి వెళ్లిపోతున్న పిల్లలు కుటుంబ రుణాలు తీసుకోవడం చూస్తున్నాం. మన దేశంలోనే ప్రపంచ స్థాయి విశ్వవిద్యాలయాలను తీసుకురావడం ద్వారా మన పిల్లలను మన స్వంత వాతావరణంలో మరియు తక్కువ ఖర్చుతో చదివించగలమా? అంటే, ప్రీ-ప్రైమరీ నుండి పోస్ట్ గ్రాడ్యుయేట్ వరకు, మనం కలిగి ఉన్న ఫ్రేమ్‌వర్క్‌ను 21వ శతాబ్దంతో ఎలా సమలేఖనం చేయవచ్చు?

మన బడ్జెట్‌లో ఏమైనా చేశారంటే...అలా అయితే అలాగే ఉండి ఉంటే బాగుండేది ఎవరైనా అనుకుంటే వచ్చే ఏడాది ఆలోచిద్దాం...వచ్చే బడ్జెట్‌లో ఆలోచిద్దాం. మేము ప్రస్తుతం కలిగి ఉన్న బడ్జెట్, మేము దానిని ఎలా రియాలిటీ చేయగలము, దానిని ఎలా ఉత్తమంగా ఉపయోగించుకోవాలి, ఫలితాలు మాత్రమే కాకుండా సరైన ఫలితాలను ఎలా సాధించాలి. ఇప్పుడు అటల్ టింకరింగ్ ల్యాబ్. అటల్ టింకరింగ్ ల్యాబ్ పనిని చూసే వ్యక్తులు భిన్నంగా ఉంటారు, కానీ దీనికి విద్యతో సంబంధం ఉంది. ఇన్నోవేషన్ విషయానికి వస్తే, అటల్ టింకరింగ్ ల్యాబ్‌ను ఎలా ఆధునికీకరించవచ్చు? అంటే బడ్జెట్ కోణంలో చూసినా, జాతీయ విద్యా కోణంలో చూసినా ఈ స్వాతంత్య్ర వేడుకలో అమృతం పునాదులు వేసేందుకు తక్షణమే అమలు చేయాల్సిన తొలి బడ్జెట్ ఇదే.

మరియు మీరు అన్ని వాటాదారులతో పెద్ద మార్పు చేయాలని నేను కోరుకుంటున్నాను. బడ్జెట్‌ను సమర్పించడం మీకు తెలుసు, అప్పుడు విరామం ఉంది మరియు ఎంపీలందరూ కలిసి, చిన్న సమూహాలలో, బడ్జెట్‌పై వివరంగా చర్చించారు మరియు చాలా మంచి చర్చ జరిగింది, దాని నుండి మంచి విషయాలు బయటకు వచ్చాయి. ప్ర స్తుతం ఎంపీలు చ ర్చ లు జ రుపుతున్న మ రో స్థాయికి విస్త ర ణ ఇచ్చాం.కానీ ఇప్పుడు డిపార్ట్ మెంట్ లోని వ్య క్తులు నేరుగా స్టేక్ హోల్డ ర్ల తో మాట్లాడుతున్నారు.

అంటే ఒక రకంగా మనందరం ప్రయత్నించాం, అదే నేను చెబుతున్నాను, "అందరి సహకారం, అందరి అభివృద్ధి, అందరి విశ్వాసం, అందరి కృషి" ఈ బడ్జెట్‌లో కూడా అందరి కృషి చాలా అవసరం. బడ్జెట్ అంటే కేవలం స్టాటిస్టికల్ ఆడిట్ మాత్రమే కాదు. మనం బడ్జెట్‌ను సరైన మార్గంలో, సరైన సమయంలో, సరైన మార్గంలో ఉపయోగిస్తే, మన పరిమిత వనరులలో మనం పెద్ద మార్పు చేయవచ్చు. బడ్జెట్ విషయంలో ఏం చేయాలనే విషయంలో అందరి మదిలో క్లారిటీ వచ్చినప్పుడే ఇది సాధ్యమవుతుంది.

నేటి చర్చ విద్యా మంత్రిత్వ శాఖ, నైపుణ్యాల మంత్రిత్వ శాఖకు కూడా ప్రయోజనం చేకూరుస్తుంది. ఎందుకంటే మీ చర్చ ఈ బడ్జెట్ చాలా బాగుందని నిర్ధారిస్తుంది. అయితే చేస్తే కష్టం, చేస్తే బాగుంటుంది. అనేక ఆచరణాత్మక విషయాలు తెరపైకి వస్తాయి. మీ అభిప్రాయాన్ని బహిరంగంగా తెలియజేయండి. ఇది ఫిలాసఫీ చర్చ కాదు, ప్రాక్టికల్ లైఫ్‌లో దాన్ని ఎలా నిజం చేసుకోవాలి, మంచి మార్గంలో ఎలా తీసుకురావాలి, సులభంగా ఎలా తీసుకురావాలి, ప్రభుత్వానికి మరియు సమాజానికి మధ్య అంతరం ఉండకూడదు, ఎలా చేయాలి అనే చర్చ. కలిసి పనిచేయు.

పాల్గొన్నందుకు మీ అందరికీ మరోసారి ధన్యవాదాలు తెలియజేస్తున్నాను, మీ రోజువారీ చర్చలు చాలా మంచి అంశాలను తెస్తాయి, తద్వారా శాఖ త్వరగా నిర్ణయాలు తీసుకోగలదు మరియు మంచి ఫలితాలతో తదుపరి బడ్జెట్‌ను సిద్ధం చేయడానికి మా వనరులను మేము ఉత్తమంగా ఉపయోగించుకోవచ్చు. మీ అందరికి నేను శుభాకాంక్షలు తెలుపుతున్నాను.

చాలా ధన్యవాదాలు !!

Explore More
78వ స్వాతంత్ర్య దినోత్సవ వేళ ఎర్రకోట ప్రాకారం నుంచి ప్రధాన మంత్రి శ్రీ నరేంద్ర మోదీ ప్రసంగం

ప్రముఖ ప్రసంగాలు

78వ స్వాతంత్ర్య దినోత్సవ వేళ ఎర్రకోట ప్రాకారం నుంచి ప్రధాన మంత్రి శ్రీ నరేంద్ర మోదీ ప్రసంగం
India’s Biz Activity Surges To 3-month High In Nov: Report

Media Coverage

India’s Biz Activity Surges To 3-month High In Nov: Report
NM on the go

Nm on the go

Always be the first to hear from the PM. Get the App Now!
...
Text of PM’s address at the Odisha Parba
November 24, 2024
Delighted to take part in the Odisha Parba in Delhi, the state plays a pivotal role in India's growth and is blessed with cultural heritage admired across the country and the world: PM
The culture of Odisha has greatly strengthened the spirit of 'Ek Bharat Shreshtha Bharat', in which the sons and daughters of the state have made huge contributions: PM
We can see many examples of the contribution of Oriya literature to the cultural prosperity of India: PM
Odisha's cultural richness, architecture and science have always been special, We have to constantly take innovative steps to take every identity of this place to the world: PM
We are working fast in every sector for the development of Odisha,it has immense possibilities of port based industrial development: PM
Odisha is India's mining and metal powerhouse making it’s position very strong in the steel, aluminium and energy sectors: PM
Our government is committed to promote ease of doing business in Odisha: PM
Today Odisha has its own vision and roadmap, now investment will be encouraged and new employment opportunities will be created: PM

जय जगन्नाथ!

जय जगन्नाथ!

केंद्रीय मंत्रिमंडल के मेरे सहयोगी श्रीमान धर्मेन्द्र प्रधान जी, अश्विनी वैष्णव जी, उड़िया समाज संस्था के अध्यक्ष श्री सिद्धार्थ प्रधान जी, उड़िया समाज के अन्य अधिकारी, ओडिशा के सभी कलाकार, अन्य महानुभाव, देवियों और सज्जनों।

ओडिशा र सबू भाईओ भउणी मानंकु मोर नमस्कार, एबंग जुहार। ओड़िया संस्कृति के महाकुंभ ‘ओड़िशा पर्व 2024’ कू आसी मँ गर्बित। आपण मानंकु भेटी मूं बहुत आनंदित।

मैं आप सबको और ओडिशा के सभी लोगों को ओडिशा पर्व की बहुत-बहुत बधाई देता हूँ। इस साल स्वभाव कवि गंगाधर मेहेर की पुण्यतिथि का शताब्दी वर्ष भी है। मैं इस अवसर पर उनका पुण्य स्मरण करता हूं, उन्हें श्रद्धांजलि देता हूँ। मैं भक्त दासिआ बाउरी जी, भक्त सालबेग जी, उड़िया भागवत की रचना करने वाले श्री जगन्नाथ दास जी को भी आदरपूर्वक नमन करता हूं।

ओडिशा निजर सांस्कृतिक विविधता द्वारा भारतकु जीबन्त रखिबारे बहुत बड़ भूमिका प्रतिपादन करिछि।

साथियों,

ओडिशा हमेशा से संतों और विद्वानों की धरती रही है। सरल महाभारत, उड़िया भागवत...हमारे धर्मग्रन्थों को जिस तरह यहाँ के विद्वानों ने लोकभाषा में घर-घर पहुंचाया, जिस तरह ऋषियों के विचारों से जन-जन को जोड़ा....उसने भारत की सांस्कृतिक समृद्धि में बहुत बड़ी भूमिका निभाई है। उड़िया भाषा में महाप्रभु जगन्नाथ जी से जुड़ा कितना बड़ा साहित्य है। मुझे भी उनकी एक गाथा हमेशा याद रहती है। महाप्रभु अपने श्री मंदिर से बाहर आए थे और उन्होंने स्वयं युद्ध का नेतृत्व किया था। तब युद्धभूमि की ओर जाते समय महाप्रभु श्री जगन्नाथ ने अपनी भक्त ‘माणिका गौउडुणी’ के हाथों से दही खाई थी। ये गाथा हमें बहुत कुछ सिखाती है। ये हमें सिखाती है कि हम नेक नीयत से काम करें, तो उस काम का नेतृत्व खुद ईश्वर करते हैं। हमेशा, हर समय, हर हालात में ये सोचने की जरूरत नहीं है कि हम अकेले हैं, हम हमेशा ‘प्लस वन’ होते हैं, प्रभु हमारे साथ होते हैं, ईश्वर हमेशा हमारे साथ होते हैं।

साथियों,

ओडिशा के संत कवि भीम भोई ने कहा था- मो जीवन पछे नर्के पडिथाउ जगत उद्धार हेउ। भाव ये कि मुझे चाहे जितने ही दुख क्यों ना उठाने पड़ें...लेकिन जगत का उद्धार हो। यही ओडिशा की संस्कृति भी है। ओडिशा सबु जुगरे समग्र राष्ट्र एबं पूरा मानब समाज र सेबा करिछी। यहाँ पुरी धाम ने ‘एक भारत श्रेष्ठ भारत’ की भावना को मजबूत बनाया। ओडिशा की वीर संतानों ने आज़ादी की लड़ाई में भी बढ़-चढ़कर देश को दिशा दिखाई थी। पाइका क्रांति के शहीदों का ऋण, हम कभी नहीं चुका सकते। ये मेरी सरकार का सौभाग्य है कि उसे पाइका क्रांति पर स्मारक डाक टिकट और सिक्का जारी करने का अवसर मिला था।

साथियों,

उत्कल केशरी हरे कृष्ण मेहताब जी के योगदान को भी इस समय पूरा देश याद कर रहा है। हम व्यापक स्तर पर उनकी 125वीं जयंती मना रहे हैं। अतीत से लेकर आज तक, ओडिशा ने देश को कितना सक्षम नेतृत्व दिया है, ये भी हमारे सामने है। आज ओडिशा की बेटी...आदिवासी समुदाय की द्रौपदी मुर्मू जी भारत की राष्ट्रपति हैं। ये हम सभी के लिए बहुत ही गर्व की बात है। उनकी प्रेरणा से आज भारत में आदिवासी कल्याण की हजारों करोड़ रुपए की योजनाएं शुरू हुई हैं, और ये योजनाएं सिर्फ ओडिशा के ही नहीं बल्कि पूरे भारत के आदिवासी समाज का हित कर रही हैं।

साथियों,

ओडिशा, माता सुभद्रा के रूप में नारीशक्ति और उसके सामर्थ्य की धरती है। ओडिशा तभी आगे बढ़ेगा, जब ओडिशा की महिलाएं आगे बढ़ेंगी। इसीलिए, कुछ ही दिन पहले मैंने ओडिशा की अपनी माताओं-बहनों के लिए सुभद्रा योजना का शुभारंभ किया था। इसका बहुत बड़ा लाभ ओडिशा की महिलाओं को मिलेगा। उत्कलर एही महान सुपुत्र मानंकर बिसयरे देश जाणू, एबं सेमानंक जीबन रु प्रेरणा नेउ, एथी निमन्ते एपरी आयौजनर बहुत अधिक गुरुत्व रहिछि ।

साथियों,

इसी उत्कल ने भारत के समुद्री सामर्थ्य को नया विस्तार दिया था। कल ही ओडिशा में बाली जात्रा का समापन हुआ है। इस बार भी 15 नवंबर को कार्तिक पूर्णिमा के दिन से कटक में महानदी के तट पर इसका भव्य आयोजन हो रहा था। बाली जात्रा प्रतीक है कि भारत का, ओडिशा का सामुद्रिक सामर्थ्य क्या था। सैकड़ों वर्ष पहले जब आज जैसी टेक्नोलॉजी नहीं थी, तब भी यहां के नाविकों ने समुद्र को पार करने का साहस दिखाया। हमारे यहां के व्यापारी जहाजों से इंडोनेशिया के बाली, सुमात्रा, जावा जैसे स्थानो की यात्राएं करते थे। इन यात्राओं के माध्यम से व्यापार भी हुआ और संस्कृति भी एक जगह से दूसरी जगह पहुंची। आजी विकसित भारतर संकल्पर सिद्धि निमन्ते ओडिशार सामुद्रिक शक्तिर महत्वपूर्ण भूमिका अछि।

साथियों,

ओडिशा को नई ऊंचाई तक ले जाने के लिए 10 साल से चल रहे अनवरत प्रयास....आज ओडिशा के लिए नए भविष्य की उम्मीद बन रहे हैं। 2024 में ओडिशावासियों के अभूतपूर्व आशीर्वाद ने इस उम्मीद को नया हौसला दिया है। हमने बड़े सपने देखे हैं, बड़े लक्ष्य तय किए हैं। 2036 में ओडिशा, राज्य-स्थापना का शताब्दी वर्ष मनाएगा। हमारा प्रयास है कि ओडिशा की गिनती देश के सशक्त, समृद्ध और तेजी से आगे बढ़ने वाले राज्यों में हो।

साथियों,

एक समय था, जब भारत के पूर्वी हिस्से को...ओडिशा जैसे राज्यों को पिछड़ा कहा जाता था। लेकिन मैं भारत के पूर्वी हिस्से को देश के विकास का ग्रोथ इंजन मानता हूं। इसलिए हमने पूर्वी भारत के विकास को अपनी प्राथमिकता बनाया है। आज पूरे पूर्वी भारत में कनेक्टिविटी के काम हों, स्वास्थ्य के काम हों, शिक्षा के काम हों, सभी में तेजी लाई गई है। 10 साल पहले ओडिशा को केंद्र सरकार जितना बजट देती थी, आज ओडिशा को तीन गुना ज्यादा बजट मिल रहा है। इस साल ओडिशा के विकास के लिए पिछले साल की तुलना में 30 प्रतिशत ज्यादा बजट दिया गया है। हम ओडिशा के विकास के लिए हर सेक्टर में तेजी से काम कर रहे हैं।

साथियों,

ओडिशा में पोर्ट आधारित औद्योगिक विकास की अपार संभावनाएं हैं। इसलिए धामरा, गोपालपुर, अस्तारंगा, पलुर, और सुवर्णरेखा पोर्ट्स का विकास करके यहां व्यापार को बढ़ावा दिया जाएगा। ओडिशा भारत का mining और metal powerhouse भी है। इससे स्टील, एल्युमिनियम और एनर्जी सेक्टर में ओडिशा की स्थिति काफी मजबूत हो जाती है। इन सेक्टरों पर फोकस करके ओडिशा में समृद्धि के नए दरवाजे खोले जा सकते हैं।

साथियों,

ओडिशा की धरती पर काजू, जूट, कपास, हल्दी और तिलहन की पैदावार बहुतायत में होती है। हमारा प्रयास है कि इन उत्पादों की पहुंच बड़े बाजारों तक हो और उसका फायदा हमारे किसान भाई-बहनों को मिले। ओडिशा की सी-फूड प्रोसेसिंग इंडस्ट्री में भी विस्तार की काफी संभावनाएं हैं। हमारा प्रयास है कि ओडिशा सी-फूड एक ऐसा ब्रांड बने, जिसकी मांग ग्लोबल मार्केट में हो।

साथियों,

हमारा प्रयास है कि ओडिशा निवेश करने वालों की पसंदीदा जगहों में से एक हो। हमारी सरकार ओडिशा में इज ऑफ डूइंग बिजनेस को बढ़ावा देने के लिए प्रतिबद्ध है। उत्कर्ष उत्कल के माध्यम से निवेश को बढ़ाया जा रहा है। ओडिशा में नई सरकार बनते ही, पहले 100 दिनों के भीतर-भीतर, 45 हजार करोड़ रुपए के निवेश को मंजूरी मिली है। आज ओडिशा के पास अपना विज़न भी है, और रोडमैप भी है। अब यहाँ निवेश को भी बढ़ावा मिलेगा, और रोजगार के नए अवसर भी पैदा होंगे। मैं इन प्रयासों के लिए मुख्यमंत्री श्रीमान मोहन चरण मांझी जी और उनकी टीम को बहुत-बहुत बधाई देता हूं।

साथियों,

ओडिशा के सामर्थ्य का सही दिशा में उपयोग करके उसे विकास की नई ऊंचाइयों पर पहुंचाया जा सकता है। मैं मानता हूं, ओडिशा को उसकी strategic location का बहुत बड़ा फायदा मिल सकता है। यहां से घरेलू और अंतर्राष्ट्रीय बाजार तक पहुंचना आसान है। पूर्व और दक्षिण-पूर्व एशिया के लिए ओडिशा व्यापार का एक महत्वपूर्ण हब है। Global value chains में ओडिशा की अहमियत आने वाले समय में और बढ़ेगी। हमारी सरकार राज्य से export बढ़ाने के लक्ष्य पर भी काम कर रही है।

साथियों,

ओडिशा में urbanization को बढ़ावा देने की अपार संभावनाएं हैं। हमारी सरकार इस दिशा में ठोस कदम उठा रही है। हम ज्यादा संख्या में dynamic और well-connected cities के निर्माण के लिए प्रतिबद्ध हैं। हम ओडिशा के टियर टू शहरों में भी नई संभावनाएं बनाने का भरपूर हम प्रयास कर रहे हैं। खासतौर पर पश्चिम ओडिशा के इलाकों में जो जिले हैं, वहाँ नए इंफ्रास्ट्रक्चर से नए अवसर पैदा होंगे।

साथियों,

हायर एजुकेशन के क्षेत्र में ओडिशा देशभर के छात्रों के लिए एक नई उम्मीद की तरह है। यहां कई राष्ट्रीय और अंतर्राष्ट्रीय इंस्टीट्यूट हैं, जो राज्य को एजुकेशन सेक्टर में लीड लेने के लिए प्रेरित करते हैं। इन कोशिशों से राज्य में स्टार्टअप्स इकोसिस्टम को भी बढ़ावा मिल रहा है।

साथियों,

ओडिशा अपनी सांस्कृतिक समृद्धि के कारण हमेशा से ख़ास रहा है। ओडिशा की विधाएँ हर किसी को सम्मोहित करती है, हर किसी को प्रेरित करती हैं। यहाँ का ओड़िशी नृत्य हो...ओडिशा की पेंटिंग्स हों...यहाँ जितनी जीवंतता पट्टचित्रों में देखने को मिलती है...उतनी ही बेमिसाल हमारे आदिवासी कला की प्रतीक सौरा चित्रकारी भी होती है। संबलपुरी, बोमकाई और कोटपाद बुनकरों की कारीगरी भी हमें ओडिशा में देखने को मिलती है। हम इस कला और कारीगरी का जितना प्रसार करेंगे, उतना ही इस कला को संरक्षित करने वाले उड़िया लोगों को सम्मान मिलेगा।

साथियों,

हमारे ओडिशा के पास वास्तु और विज्ञान की भी इतनी बड़ी धरोहर है। कोणार्क का सूर्य मंदिर… इसकी विशालता, इसका विज्ञान...लिंगराज और मुक्तेश्वर जैसे पुरातन मंदिरों का वास्तु.....ये हर किसी को आश्चर्यचकित करता है। आज लोग जब इन्हें देखते हैं...तो सोचने पर मजबूर हो जाते हैं कि सैकड़ों साल पहले भी ओडिशा के लोग विज्ञान में इतने आगे थे।

साथियों,

ओडिशा, पर्यटन की दृष्टि से अपार संभावनाओं की धरती है। हमें इन संभावनाओं को धरातल पर उतारने के लिए कई आयामों में काम करना है। आप देख रहे हैं, आज ओडिशा के साथ-साथ देश में भी ऐसी सरकार है जो ओडिशा की धरोहरों का, उसकी पहचान का सम्मान करती है। आपने देखा होगा, पिछले साल हमारे यहाँ G-20 का सम्मेलन हुआ था। हमने G-20 के दौरान इतने सारे देशों के राष्ट्राध्यक्षों और राजनयिकों के सामने...सूर्यमंदिर की ही भव्य तस्वीर को प्रस्तुत किया था। मुझे खुशी है कि महाप्रभु जगन्नाथ मंदिर परिसर के सभी चार द्वार खुल चुके हैं। मंदिर का रत्न भंडार भी खोल दिया गया है।

साथियों,

हमें ओडिशा की हर पहचान को दुनिया को बताने के लिए भी और भी इनोवेटिव कदम उठाने हैं। जैसे....हम बाली जात्रा को और पॉपुलर बनाने के लिए बाली जात्रा दिवस घोषित कर सकते हैं, उसका अंतरराष्ट्रीय मंच पर प्रचार कर सकते हैं। हम ओडिशी नृत्य जैसी कलाओं के लिए ओडिशी दिवस मनाने की शुरुआत कर सकते हैं। विभिन्न आदिवासी धरोहरों को सेलिब्रेट करने के लिए भी नई परम्पराएँ शुरू की जा सकती हैं। इसके लिए स्कूल और कॉलेजों में विशेष आयोजन किए जा सकते हैं। इससे लोगों में जागरूकता आएगी, यहाँ पर्यटन और लघु उद्योगों से जुड़े अवसर बढ़ेंगे। कुछ ही दिनों बाद प्रवासी भारतीय सम्मेलन भी, विश्व भर के लोग इस बार ओडिशा में, भुवनेश्वर में आने वाले हैं। प्रवासी भारतीय दिवस पहली बार ओडिशा में हो रहा है। ये सम्मेलन भी ओडिशा के लिए बहुत बड़ा अवसर बनने वाला है।

साथियों,

कई जगह देखा गया है बदलते समय के साथ, लोग अपनी मातृभाषा और संस्कृति को भी भूल जाते हैं। लेकिन मैंने देखा है...उड़िया समाज, चाहे जहां भी रहे, अपनी संस्कृति, अपनी भाषा...अपने पर्व-त्योहारों को लेकर हमेशा से बहुत उत्साहित रहा है। मातृभाषा और संस्कृति की शक्ति कैसे हमें अपनी जमीन से जोड़े रखती है...ये मैंने कुछ दिन पहले ही दक्षिण अमेरिका के देश गयाना में भी देखा। करीब दो सौ साल पहले भारत से सैकड़ों मजदूर गए...लेकिन वो अपने साथ रामचरित मानस ले गए...राम का नाम ले गए...इससे आज भी उनका नाता भारत भूमि से जुड़ा हुआ है। अपनी विरासत को इसी तरह सहेज कर रखते हुए जब विकास होता है...तो उसका लाभ हर किसी तक पहुंचता है। इसी तरह हम ओडिशा को भी नई ऊचाई पर पहुंचा सकते हैं।

साथियों,

आज के आधुनिक युग में हमें आधुनिक बदलावों को आत्मसात भी करना है, और अपनी जड़ों को भी मजबूत बनाना है। ओडिशा पर्व जैसे आयोजन इसका एक माध्यम बन सकते हैं। मैं चाहूँगा, आने वाले वर्षों में इस आयोजन का और ज्यादा विस्तार हो, ये पर्व केवल दिल्ली तक सीमित न रहे। ज्यादा से ज्यादा लोग इससे जुड़ें, स्कूल कॉलेजों का participation भी बढ़े, हमें इसके लिए प्रयास करने चाहिए। दिल्ली में बाकी राज्यों के लोग भी यहाँ आयें, ओडिशा को और करीबी से जानें, ये भी जरूरी है। मुझे भरोसा है, आने वाले समय में इस पर्व के रंग ओडिशा और देश के कोने-कोने तक पहुंचेंगे, ये जनभागीदारी का एक बहुत बड़ा प्रभावी मंच बनेगा। इसी भावना के साथ, मैं एक बार फिर आप सभी को बधाई देता हूं।

आप सबका बहुत-बहुत धन्यवाद।

जय जगन्नाथ!