భార‌త స్వాతంత్ర్య సంగ్రామం లో అమ‌రులైన వారికి సంబంధించిన వారి వివ‌రాల తో కూడిన నిఘంటువు ను న్యూ ఢిల్లీ లోని లోక్‌ క‌ల్యాణ్ మార్గ్‌ లో జ‌రిగిన ఒక కార్య‌క్ర‌మం లో ప్రధాన మంత్రి శ్రీ నరేంద్ర మోదీ నేడు ఆవిష్క‌రించారు.
ఈ సంద‌ర్భంగా ప్రధాన మంత్రి మాట్లాడుతూ, 1857 తొలి స్వాతంత్ర్య సంగ్రామం నుండి 1947 భార‌త స్వాతంత్ర్య పోరాటం వ‌ర‌కు దేశం కోసం ప్రాణ త్యాగం చేసిన అమ‌రుల కు సంబంధించిన వివ‌రాలు ఈ ఐదు సంపుటాల నిఘంటువు లో ఉన్న‌ట్టు తెలిపారు.
జ‌లియ‌న్ వాలా బాగ్ ఊచ‌కోత, స‌హాయ నిరాక‌ర‌ణ ఉద్య‌మం, క్విట్ ఇండియా ఉద్య‌మం, ఆజాద్ హింద్ ఫౌజ్, స్వాతంత్ర్య సమరం లలో ప్రాణ త్యాగం చేసిన వారి ని గురించినటువంటి మ‌రెన్నో విష‌యాలు ఇందులో ఉన్న‌ట్టు ప్రధాన మంత్రి వెల్లడించారు.
స్వాతంత్ర్య ఉద్య‌మం లో అమ‌రులైన వారి వివ‌రాల ను ఇంత పెద్ద ఎత్తున ఒక చోట చేర్చే ప్ర‌య‌త్నం జ‌ర‌గ‌డం ఇదే తొలి సారి అని ఆయన అన్నారు. ఈ సంగ్ర‌హాల ను త‌యారు చేయ‌డం లో పాలుపంచుకొన్న వారంద‌రికి ప్రధాన మంత్రి అభినంద‌న‌లు తెలిపారు.
దేశ చ‌రిత్ర లో ఒక ముఖ్య భాగ‌మైన వారి ని గురించి లేదా చ‌రిత్ర ను సృష్టించిన వారిని స్మ‌రించుకోని, గౌర‌వించుకోని దేశాని కి భ‌ద్ర‌మైన భ‌విష్య‌త్తు ఉండ‌ద‌ని ప్రధాన మంత్రి అన్నారు. ఆ ర‌కం గా ప్ర‌స్తుతం జ‌రిగిన ప్ర‌య‌త్నం కేవ‌లం గ‌తాన్ని కీర్తించుకోవ‌డ‌మే కాకుండా భ‌ద్ర‌మైన భ‌విష్య‌త్తు ను ఏర్ప‌ర‌చుకోవ‌డం గా కూడా చెప్పుకోవ‌చ్చ‌న్నారు. యువ‌త ప్ర‌త్యేకం గా ఈ కృషి ని గురించి తెలుసుకొనే ప్ర‌య‌త్నం చేయాల‌న్నారు. స్వాతంత్ర్య ఉద్యమ వీర ఘ‌ట్టాల ను, స్వాతంత్ర్య స‌మ‌ర‌యోధుల అస‌మాన ధైర్య సాహ‌సాల ను స్మ‌రించుకోవ‌డం, అలాంటి విలువ‌ల ను పెంపొందించడం కోసం ప్ర‌భుత్వం కృషి చేస్తున్న‌ట్టు చెప్పారు. ఇది భ‌విష్య‌త్ త‌రాల పై సానుకూల ప్ర‌భావాన్నిచూపుతుంద‌ని, ఇది “భార‌తదేశ‌మే అన్నింటి కన్నా ముందు” అన్న భావ‌న వారి లో బ‌ల‌ప‌డుతుంద‌ని అన్నారు.
స్వాతంత్ర్యం సిద్ధించిన త‌రువాత ఇప్ప‌టి వ‌ర‌కు భార‌తదేశాని కి యుద్ధ స్మారకం లేద‌ని, ఇటీవ‌లే జాతీయ యుద్ధ స్మార‌కాన్ని నిర్మించి తాను జాతికి అంకితం చేసిన‌ట్లు ప్రధాన మంత్రి చెప్పారు. అలాగే జాతీయ పోలీసు అమ‌రుల స్మార‌కాన్నినిర్మించిన‌ట్టు ప్రధాన మంత్రి చెప్పారు. స‌ర్ దార్ వ‌ల్ల‌భ్ భాయ్‌ ప‌టేల్ గౌర‌వార్థం ప్ర‌పంచం లోకెల్లా ఎత్త‌యిన విగ్ర‌హాన్ని నెల‌కొల్పిన‌ట్లు ప్రధాన మంత్రి చెప్పారు. నేతాజీ సుభాష్ చంద్ర‌బోస్‌, ఆజాద్ హింద్ ఫౌజ్ ల గుర్తు గా క్రాంతి మందిర్‌ ను ఎర్ర కోట లో ఏర్పాటు చేసిన‌ట్టు ఆయన చెప్పారు.
మ‌న స్వాతంత్ర్య ఉద్యమ పోరాటం లో భాగ‌స్వాములైన ఆదివాసీ నాయ‌కుల అస‌మాన ధైర్య సాహ‌సాల ను స్మరించుకొంటూ వస్తు సంగ్రహాలయాల ను నిర్మిస్తున్న‌ట్టు కూడా ప్రధాన మంత్రి తెలిపారు.
ఈ సంద‌ర్భం గా జ‌రిగిన కార్య‌క్ర‌మం లో కేంద్ర సంస్కృతి శాఖ స‌హాయ మంత్రి (స్వతంత్ర బాధ్యత) డాక్ట‌ర్ మ‌హేశ్ శ‌ర్మ పాల్గొన్నారు.
పూర్వరంగం:
భార‌త స్వాతంత్ర్య సంగ్రామం లో అమ‌రులైన వారి నిఘంటువు రూప‌క‌ల్ప‌న కు సంబంధించిన ప్రాజెక్టు ను, 1857 ప్ర‌థ‌మ స్వాతంత్ర్య సంగ్రామం జ‌రిగిన 150 సంవత్సరాల ను పుర‌స్క‌రించుకొని, సంస్కృతి మంత్రిత్వ శాఖ , ఇండియ‌న్ కౌన్సిల్ ఆఫ్ హిస్టారిక‌ల్ రిసర్చ్ (ఐసిహెచ్ఆర్‌) లు చేప‌ట్టాయి.
ఈ నిఘంటువు లో స్వాతంత్ర్య ఉద్యమ అమ‌రుల ను గురించి నిర్వ‌చించారు. దేశ విముక్తి కోసం , స్వాతంత్ర్య ఉద్యమ పోరాటం లో ఎవ‌రైనా వ్య‌క్తి నిర్బంధం లో గాని లేదా పోరాట కార్య‌క్ర‌మాల‌లో గాని మ‌ర‌ణించినా, ఉరి శిక్ష కు గురైనా అలాంటి వారి ని అమ‌రులు గా నిర్వ‌చించారు. వీరి లో మాజీ ఐఎన్ఎ లేదా బ్రిటిష్ వారికి వ్య‌తిరేకం గా పోరాడిన మాజీ సైనికుల ను కూడా చేర్చారు.
ఇందులో ప్ర‌థ‌మ స్వాతంత్ర్య సంగ్రామం, జ‌లియ‌న్‌వాలా బాగ్ ఊచ‌కోత (1919), స‌హాయ నిరాక‌ర‌ణ ఉద్య‌మం (1920-22), శాస‌నోల్లంఘ‌న ఉద్య‌మం (1930-34), క్విట్ ఇండియా ఉద్య‌మం (1942-44), ప‌లు పోరాట ఘ‌ట్టాలు (1915-34), రైతు ఆందోళ‌న లు, గిరిజ‌న ఉద్య‌మాలు, సంస్థానాల‌లో (ప్ర‌జా మండ‌ళ్ల‌లో) బాధ్య‌తాయుత ప్ర‌భుత్వాని కి ఆందోళ‌న‌లు, ఇండియ‌న్ నేశన‌ల్ ఆర్మీ [ఐఎన్ఎ ] (1943-45) భార‌త నౌకాద‌ళ పోరాటం (ఆర్‌ఐఎన్ 1946) త‌దిత‌రాలు ఉన్నాయి. సుమారు 13,500 మంది స్వాతంత్ర్య ఉద్యమ అమ‌రుల గురించిన స‌మాచారాన్ని ఈ సంపుటాల లో పొందుప‌రిచారు.
ఈ ప్రచుర‌ణ ను ఐదు సంపుటాల‌లో (జోన్‌ ల వారీ గా )వెలువ‌రించారు. అవి కింది విధం గా ఉన్నాయి.
డిక్శన‌రి ఆఫ్ మార్టర్స్‌: ఇండియాస్ ఫ్రీడ‌మ్ స్ట్ర‌గల్ (1857-1947), వాల్యూమ్ – 1, పార్ట్స్ 1, 2. ఈ సంపుటి లో ఢిల్లీ, హ‌రియాణా, పంజాబ్‌, హిమాచ‌ల్ ప్రదేశ్ లకు చెందిన సుమారు 4,400 కన్నా ఎక్కువ మంది అమ‌రుల పేర్లు ఇచ్చారు.
డిక్శన‌రి ఆఫ్ మార్టర్స్‌: ఇండియాస్ ఫ్రీడ‌మ్ స్ట్ర‌గల్ (1857-1947), వాల్యూమ్ – 2, పార్ట్స్ 1, 2. ఈ సంపుటి లో ఉత్త‌ర్ ప్రదేశ్, ఉత్త‌రాఖండ్‌, మ‌ధ్య ప్రదేశ్, ఛ‌త్తీస్‌ గఢ్, రాజ‌స్థాన్‌, జ‌మ్ము & కశ్మీర్ లకు చెందిన 3,500 కన్నా ఎక్కువ మంది స్వాతంత్ర్య ఉద్యమ అమ‌రుల వివ‌రాలు ఇచ్చారు.
డిక్శన‌రి ఆఫ్ మార్టర్స్‌: ఇండియాస్ ఫ్రీడ‌మ్ స్ట్ర‌గల్ (1857-1947), వాల్యూమ్ – 3, పార్ట్స్ 1, 2. ఈ సంపుటి లో మ‌హారాష్ట్ర, గుజ‌రాత్‌, సింధ్ లకు చెందిన 1,400 కన్నా ఎక్కువ మంది స్వాతంత్ర్య ఉద్యమ అమ‌రుల వివ‌రాలు ఇచ్చారు.
డిక్శన‌రి ఆఫ్ మార్టర్స్‌: ఇండియాస్ ఫ్రీడ‌మ్ స్ట్ర‌గల్ (1857-1947), వాల్యూమ్ – 4, పార్ట్స్ 1, 2. ఈ సంపుటి లో బెంగాల్‌, బిహార్‌, ఝార్ ఖండ్‌, ఒడిశా, అసమ్, అరుణాచ‌ల్‌ ప్రదేశ్, మ‌ణిపుర్‌, మేఘాల‌య, నాగాలాండ్‌, త్రిపుర లకు చెందిన 3,300 కన్నా ఎక్కువ మంది స్వాతంత్ర్య ఉద్యమ అమ‌రుల వివ‌రాలు ఇచ్చారు.
డిక్శన‌రి ఆఫ్ మార్టర్స్‌: ఇండియాస్ ఫ్రీడ‌మ్ స్ట్ర‌గల్ (1857-1947), వాల్యూమ్ -5, పార్ట్స్ 1, 2. ఈ సంపుటి లో ఆంధ్ర ప్రదేశ్ , తెలంగాణ, క‌ర్నాట‌క, త‌మిళ నాడు, కేర‌ళ లకు చెందిన 1,450 కన్నా ఎక్కువ మంది స్వాతంత్ర్య ఉద్యమ అమ‌రుల వివ‌రాలు ఇచ్చారు.
Text of PM Modi's address at the Parliament of Guyana
November 21, 2024
Share
Hon’ble Speaker, मंज़ूर नादिर जी, Hon’ble Prime Minister,मार्क एंथनी फिलिप्स जी, Hon’ble, वाइस प्रेसिडेंट भरत जगदेव जी, Hon’ble Leader of the Opposition, Hon’ble Ministers, Members of the Parliament, Hon’ble The चांसलर ऑफ द ज्यूडिशियरी, अन्य महानुभाव, देवियों और सज्जनों,
गयाना की इस ऐतिहासिक पार्लियामेंट में, आप सभी ने मुझे अपने बीच आने के लिए निमंत्रित किया, मैं आपका बहुत-बहुत आभारी हूं। कल ही गयाना ने मुझे अपना सर्वोच्च सम्मान दिया है। मैं इस सम्मान के लिए भी आप सभी का, गयाना के हर नागरिक का हृदय से आभार व्यक्त करता हूं। गयाना का हर नागरिक मेरे लिए ‘स्टार बाई’ है। यहां के सभी नागरिकों को धन्यवाद! ये सम्मान मैं भारत के प्रत्येक नागरिक को समर्पित करता हूं।
साथियों,
भारत और गयाना का नाता बहुत गहरा है। ये रिश्ता, मिट्टी का है, पसीने का है,परिश्रम का है करीब 180 साल पहले, किसी भारतीय का पहली बार गयाना की धरती पर कदम पड़ा था। उसके बाद दुख में,सुख में,कोई भी परिस्थिति हो, भारत और गयाना का रिश्ता, आत्मीयता से भरा रहा है। India Arrival Monument इसी आत्मीय जुड़ाव का प्रतीक है। अब से कुछ देर बाद, मैं वहां जाने वाला हूं,
साथियों,
आज मैं भारत के प्रधानमंत्री के रूप में आपके बीच हूं, लेकिन 24 साल पहले एक जिज्ञासु के रूप में मुझे इस खूबसूरत देश में आने का अवसर मिला था। आमतौर पर लोग ऐसे देशों में जाना पसंद करते हैं, जहां तामझाम हो, चकाचौंध हो। लेकिन मुझे गयाना की विरासत को, यहां के इतिहास को जानना था,समझना था, आज भी गयाना में कई लोग मिल जाएंगे, जिन्हें मुझसे हुई मुलाकातें याद होंगीं, मेरी तब की यात्रा से बहुत सी यादें जुड़ी हुई हैं, यहां क्रिकेट का पैशन, यहां का गीत-संगीत, और जो बात मैं कभी नहीं भूल सकता, वो है चटनी, चटनी भारत की हो या फिर गयाना की, वाकई कमाल की होती है,
साथियों,
बहुत कम ऐसा होता है, जब आप किसी दूसरे देश में जाएं,और वहां का इतिहास आपको अपने देश के इतिहास जैसा लगे,पिछले दो-ढाई सौ साल में भारत और गयाना ने एक जैसी गुलामी देखी, एक जैसा संघर्ष देखा, दोनों ही देशों में गुलामी से मुक्ति की एक जैसी ही छटपटाहट भी थी, आजादी की लड़ाई में यहां भी,औऱ वहां भी, कितने ही लोगों ने अपना जीवन समर्पित कर दिया, यहां गांधी जी के करीबी सी एफ एंड्रूज हों, ईस्ट इंडियन एसोसिएशन के अध्यक्ष जंग बहादुर सिंह हों, सभी ने गुलामी से मुक्ति की ये लड़ाई मिलकर लड़ी,आजादी पाई। औऱ आज हम दोनों ही देश,दुनिया में डेमोक्रेसी को मज़बूत कर रहे हैं। इसलिए आज गयाना की संसद में, मैं आप सभी का,140 करोड़ भारतवासियों की तरफ से अभिनंदन करता हूं, मैं गयाना संसद के हर प्रतिनिधि को बधाई देता हूं। गयाना में डेमोक्रेसी को मजबूत करने के लिए आपका हर प्रयास, दुनिया के विकास को मजबूत कर रहा है।
साथियों,
डेमोक्रेसी को मजबूत बनाने के प्रयासों के बीच, हमें आज वैश्विक परिस्थितियों पर भी लगातार नजर ऱखनी है। जब भारत और गयाना आजाद हुए थे, तो दुनिया के सामने अलग तरह की चुनौतियां थीं। आज 21वीं सदी की दुनिया के सामने, अलग तरह की चुनौतियां हैं। दूसरे विश्व युद्ध के बाद बनी व्यवस्थाएं और संस्थाएं,ध्वस्त हो रही हैं, कोरोना के बाद जहां एक नए वर्ल्ड ऑर्डर की तरफ बढ़ना था, दुनिया दूसरी ही चीजों में उलझ गई, इन परिस्थितियों में,आज विश्व के सामने, आगे बढ़ने का सबसे मजबूत मंत्र है-"Democracy First- Humanity First” "Democracy First की भावना हमें सिखाती है कि सबको साथ लेकर चलो,सबको साथ लेकर सबके विकास में सहभागी बनो। Humanity First” की भावना हमारे निर्णयों की दिशा तय करती है, जब हम Humanity First को अपने निर्णयों का आधार बनाते हैं, तो नतीजे भी मानवता का हित करने वाले होते हैं।
साथियों,
हमारी डेमोक्रेटिक वैल्यूज इतनी मजबूत हैं कि विकास के रास्ते पर चलते हुए हर उतार-चढ़ाव में हमारा संबल बनती हैं। एक इंक्लूसिव सोसायटी के निर्माण में डेमोक्रेसी से बड़ा कोई माध्यम नहीं। नागरिकों का कोई भी मत-पंथ हो, उसका कोई भी बैकग्राउंड हो, डेमोक्रेसी हर नागरिक को उसके अधिकारों की रक्षा की,उसके उज्जवल भविष्य की गारंटी देती है। और हम दोनों देशों ने मिलकर दिखाया है कि डेमोक्रेसी सिर्फ एक कानून नहीं है,सिर्फ एक व्यवस्था नहीं है, हमने दिखाया है कि डेमोक्रेसी हमारे DNA में है, हमारे विजन में है, हमारे आचार-व्यवहार में है।
साथियों,
हमारी ह्यूमन सेंट्रिक अप्रोच,हमें सिखाती है कि हर देश,हर देश के नागरिक उतने ही अहम हैं, इसलिए, जब विश्व को एकजुट करने की बात आई, तब भारत ने अपनी G-20 प्रेसीडेंसी के दौरान One Earth, One Family, One Future का मंत्र दिया। जब कोरोना का संकट आया, पूरी मानवता के सामने चुनौती आई, तब भारत ने One Earth, One Health का संदेश दिया। जब क्लाइमेट से जुड़े challenges में हर देश के प्रयासों को जोड़ना था, तब भारत ने वन वर्ल्ड, वन सन, वन ग्रिड का विजन रखा, जब दुनिया को प्राकृतिक आपदाओं से बचाने के लिए सामूहिक प्रयास जरूरी हुए, तब भारत ने CDRI यानि कोएलिशन फॉर डिज़ास्टर रज़ीलिएंट इंफ्रास्ट्रक्चर का initiative लिया। जब दुनिया में pro-planet people का एक बड़ा नेटवर्क तैयार करना था, तब भारत ने मिशन LiFE जैसा एक global movement शुरु किया,
साथियों,
"Democracy First- Humanity First” की इसी भावना पर चलते हुए, आज भारत विश्वबंधु के रूप में विश्व के प्रति अपना कर्तव्य निभा रहा है। दुनिया के किसी भी देश में कोई भी संकट हो, हमारा ईमानदार प्रयास होता है कि हम फर्स्ट रिस्पॉन्डर बनकर वहां पहुंचे। आपने कोरोना का वो दौर देखा है, जब हर देश अपने-अपने बचाव में ही जुटा था। तब भारत ने दुनिया के डेढ़ सौ से अधिक देशों के साथ दवाएं और वैक्सीन्स शेयर कीं। मुझे संतोष है कि भारत, उस मुश्किल दौर में गयाना की जनता को भी मदद पहुंचा सका। दुनिया में जहां-जहां युद्ध की स्थिति आई,भारत राहत और बचाव के लिए आगे आया। श्रीलंका हो, मालदीव हो, जिन भी देशों में संकट आया, भारत ने आगे बढ़कर बिना स्वार्थ के मदद की, नेपाल से लेकर तुर्की और सीरिया तक, जहां-जहां भूकंप आए, भारत सबसे पहले पहुंचा है। यही तो हमारे संस्कार हैं, हम कभी भी स्वार्थ के साथ आगे नहीं बढ़े, हम कभी भी विस्तारवाद की भावना से आगे नहीं बढ़े। हम Resources पर कब्जे की, Resources को हड़पने की भावना से हमेशा दूर रहे हैं। मैं मानता हूं,स्पेस हो,Sea हो, ये यूनीवर्सल कन्फ्लिक्ट के नहीं बल्कि यूनिवर्सल को-ऑपरेशन के विषय होने चाहिए। दुनिया के लिए भी ये समय,Conflict का नहीं है, ये समय, Conflict पैदा करने वाली Conditions को पहचानने और उनको दूर करने का है। आज टेरेरिज्म, ड्रग्स, सायबर क्राइम, ऐसी कितनी ही चुनौतियां हैं, जिनसे मुकाबला करके ही हम अपनी आने वाली पीढ़ियों का भविष्य संवार पाएंगे। और ये तभी संभव है, जब हम Democracy First- Humanity First को सेंटर स्टेज देंगे।
साथियों,
भारत ने हमेशा principles के आधार पर, trust और transparency के आधार पर ही अपनी बात की है। एक भी देश, एक भी रीजन पीछे रह गया, तो हमारे global goals कभी हासिल नहीं हो पाएंगे। तभी भारत कहता है – Every Nation Matters ! इसलिए भारत, आयलैंड नेशन्स को Small Island Nations नहीं बल्कि Large ओशिन कंट्रीज़ मानता है। इसी भाव के तहत हमने इंडियन ओशन से जुड़े आयलैंड देशों के लिए सागर Platform बनाया। हमने पैसिफिक ओशन के देशों को जोड़ने के लिए भी विशेष फोरम बनाया है। इसी नेक नीयत से भारत ने जी-20 की प्रेसिडेंसी के दौरान अफ्रीकन यूनियन को जी-20 में शामिल कराकर अपना कर्तव्य निभाया।
साथियों,
आज भारत, हर तरह से वैश्विक विकास के पक्ष में खड़ा है,शांति के पक्ष में खड़ा है, इसी भावना के साथ आज भारत, ग्लोबल साउथ की भी आवाज बना है। भारत का मत है कि ग्लोबल साउथ ने अतीत में बहुत कुछ भुगता है। हमने अतीत में अपने स्वभाव औऱ संस्कारों के मुताबिक प्रकृति को सुरक्षित रखते हुए प्रगति की। लेकिन कई देशों ने Environment को नुकसान पहुंचाते हुए अपना विकास किया। आज क्लाइमेट चेंज की सबसे बड़ी कीमत, ग्लोबल साउथ के देशों को चुकानी पड़ रही है। इस असंतुलन से दुनिया को निकालना बहुत आवश्यक है।
साथियों,
भारत हो, गयाना हो, हमारी भी विकास की आकांक्षाएं हैं, हमारे सामने अपने लोगों के लिए बेहतर जीवन देने के सपने हैं। इसके लिए ग्लोबल साउथ की एकजुट आवाज़ बहुत ज़रूरी है। ये समय ग्लोबल साउथ के देशों की Awakening का समय है। ये समय हमें एक Opportunity दे रहा है कि हम एक साथ मिलकर एक नया ग्लोबल ऑर्डर बनाएं। और मैं इसमें गयाना की,आप सभी जनप्रतिनिधियों की भी बड़ी भूमिका देख रहा हूं।
साथियों,
यहां अनेक women members मौजूद हैं। दुनिया के फ्यूचर को, फ्यूचर ग्रोथ को, प्रभावित करने वाला एक बहुत बड़ा फैक्टर दुनिया की आधी आबादी है। बीती सदियों में महिलाओं को Global growth में कंट्रीब्यूट करने का पूरा मौका नहीं मिल पाया। इसके कई कारण रहे हैं। ये किसी एक देश की नहीं,सिर्फ ग्लोबल साउथ की नहीं,बल्कि ये पूरी दुनिया की कहानी है। लेकिन 21st सेंचुरी में, global prosperity सुनिश्चित करने में महिलाओं की बहुत बड़ी भूमिका होने वाली है। इसलिए, अपनी G-20 प्रेसीडेंसी के दौरान, भारत ने Women Led Development को एक बड़ा एजेंडा बनाया था।
साथियों,
भारत में हमने हर सेक्टर में, हर स्तर पर, लीडरशिप की भूमिका देने का एक बड़ा अभियान चलाया है। भारत में हर सेक्टर में आज महिलाएं आगे आ रही हैं। पूरी दुनिया में जितने पायलट्स हैं, उनमें से सिर्फ 5 परसेंट महिलाएं हैं। जबकि भारत में जितने पायलट्स हैं, उनमें से 15 परसेंट महिलाएं हैं। भारत में बड़ी संख्या में फाइटर पायलट्स महिलाएं हैं। दुनिया के विकसित देशों में भी साइंस, टेक्नॉलॉजी, इंजीनियरिंग, मैथ्स यानि STEM graduates में 30-35 परसेंट ही women हैं। भारत में ये संख्या फोर्टी परसेंट से भी ऊपर पहुंच चुकी है। आज भारत के बड़े-बड़े स्पेस मिशन की कमान महिला वैज्ञानिक संभाल रही हैं। आपको ये जानकर भी खुशी होगी कि भारत ने अपनी पार्लियामेंट में महिलाओं को रिजर्वेशन देने का भी कानून पास किया है। आज भारत में डेमोक्रेटिक गवर्नेंस के अलग-अलग लेवल्स पर महिलाओं का प्रतिनिधित्व है। हमारे यहां लोकल लेवल पर पंचायती राज है, लोकल बॉड़ीज़ हैं। हमारे पंचायती राज सिस्टम में 14 लाख से ज्यादा यानि One point four five मिलियन Elected Representatives, महिलाएं हैं। आप कल्पना कर सकते हैं, गयाना की कुल आबादी से भी करीब-करीब दोगुनी आबादी में हमारे यहां महिलाएं लोकल गवर्नेंट को री-प्रजेंट कर रही हैं।
साथियों,
गयाना Latin America के विशाल महाद्वीप का Gateway है। आप भारत और इस विशाल महाद्वीप के बीच अवसरों और संभावनाओं का एक ब्रिज बन सकते हैं। हम एक साथ मिलकर, भारत और Caricom की Partnership को और बेहतर बना सकते हैं। कल ही गयाना में India-Caricom Summit का आयोजन हुआ है। हमने अपनी साझेदारी के हर पहलू को और मजबूत करने का फैसला लिया है।
साथियों,
गयाना के विकास के लिए भी भारत हर संभव सहयोग दे रहा है। यहां के इंफ्रास्ट्रक्चर में निवेश हो, यहां की कैपेसिटी बिल्डिंग में निवेश हो भारत और गयाना मिलकर काम कर रहे हैं। भारत द्वारा दी गई ferry हो, एयरक्राफ्ट हों, ये आज गयाना के बहुत काम आ रहे हैं। रीन्युएबल एनर्जी के सेक्टर में, सोलर पावर के क्षेत्र में भी भारत बड़ी मदद कर रहा है। आपने t-20 क्रिकेट वर्ल्ड कप का शानदार आयोजन किया है। भारत को खुशी है कि स्टेडियम के निर्माण में हम भी सहयोग दे पाए।
साथियों,
डवलपमेंट से जुड़ी हमारी ये पार्टनरशिप अब नए दौर में प्रवेश कर रही है। भारत की Energy डिमांड तेज़ी से बढ़ रही हैं, और भारत अपने Sources को Diversify भी कर रहा है। इसमें गयाना को हम एक महत्वपूर्ण Energy Source के रूप में देख रहे हैं। हमारे Businesses, गयाना में और अधिक Invest करें, इसके लिए भी हम निरंतर प्रयास कर रहे हैं।
साथियों,
आप सभी ये भी जानते हैं, भारत के पास एक बहुत बड़ी Youth Capital है। भारत में Quality Education और Skill Development Ecosystem है। भारत को, गयाना के ज्यादा से ज्यादा Students को Host करने में खुशी होगी। मैं आज गयाना की संसद के माध्यम से,गयाना के युवाओं को, भारतीय इनोवेटर्स और वैज्ञानिकों के साथ मिलकर काम करने के लिए भी आमंत्रित करता हूँ। Collaborate Globally And Act Locally, हम अपने युवाओं को इसके लिए Inspire कर सकते हैं। हम Creative Collaboration के जरिए Global Challenges के Solutions ढूंढ सकते हैं।
साथियों,
गयाना के महान सपूत श्री छेदी जगन ने कहा था, हमें अतीत से सबक लेते हुए अपना वर्तमान सुधारना होगा और भविष्य की मजबूत नींव तैयार करनी होगी। हम दोनों देशों का साझा अतीत, हमारे सबक,हमारा वर्तमान, हमें जरूर उज्जवल भविष्य की तरफ ले जाएंगे। इन्हीं शब्दों के साथ मैं अपनी बात समाप्त करता हूं, मैं आप सभी को भारत आने के लिए भी निमंत्रित करूंगा, मुझे गयाना के ज्यादा से ज्यादा जनप्रतिनिधियों का भारत में स्वागत करते हुए खुशी होगी। मैं एक बार फिर गयाना की संसद का, आप सभी जनप्रतिनिधियों का, बहुत-बहुत आभार, बहुत बहुत धन्यवाद।
