ప్రధాన మంత్రి శ్రీ నరేంద్ర మోదీ న్యూ ఢిల్లీ లో ఈ రోజు జ‌రిగిన మ‌హాత్మ గాంధీ ఇంట‌ర్‌ నేశ‌న‌ల్ శానిటేష‌న్ కన్వెన్శన్ (ఎంజిఐఎస్సి)లో ప్ర‌సంగించారు. ప్ర‌పంచం న‌లు మూలల నుండి పారిశుధ్య మంత్రుల ను మరియు నీరు, పారిశుధ్యం, ఇంకా ఆరోగ్య ర‌క్ష‌ణ.. డ‌బ్ల్యుఎఎస్‌హెచ్ రంగాల లోని ఇత‌ర నాయ‌కుల ను ఒక చోటు కు చేర్చే, నాలుగు రోజుల పాటు జరిగే అంత‌ర్జాతీయ స‌మావేశ‌మే ఎంజిఐఎస్సి.
ప్రధాన మంత్రి ఒక డిజిట‌ల్ ఎగ్జిబిష‌న్ ను సంద‌ర్శించారు. ఈ కార్య‌క్ర‌మం లో ప్రధాన మంత్రి వెంట ఐక్య రాజ్య సమితి సెక్రటరి జనరల్ శ్రీ ఎంటోనియో గుటేరేజ్ ఉన్నారు. ఉన్న‌తాధికారులు వేదిక మీద నుండి మ‌హాత్మ గాంధీ స్మార‌క త‌పాలా బిళ్ళ ల‌తో పాటు మ‌హాత్మ గాంధీ కి ఎంతో ఇష్ట‌మైన కీర్త‌న అయిన ‘‘వైష్ణ‌వ జ‌న తో’’ ఆధారంగా రూపొందించిన ఓ సిడి ని కూడా ఆవిష్క‌రించారు. స్వ‌చ్ఛ్ భార‌త్ అవార్డు ల‌ను సైతం ఈ సంద‌ర్భంగా ప్ర‌దానం చేశారు.
మ‌హాత్మ గాంధీ స్వ‌చ్ఛ‌త కు ఇచ్చిన‌టువంటి ప్రాధాన్యాన్ని గురించి ప్రధాన మంత్రి త‌న ప్రసంగం లో ప్ర‌స్తావించారు. 1945వ సంవ‌త్స‌రం లో ప్ర‌చురిత‌మైన మ‌హాత్మ గాంధీ ర‌చ‌న ‘‘క‌న్‌స్ట్ర‌క్టివ్ ప్రోగ్రామ్’’ను ప్రధాన మంత్రి గుర్తు కు తెచ్చారు. గ్రామీణ ప్రాంతాల లో పారిశుధ్యాన్ని ఈ ర‌చ‌న లో ముఖ్య‌ాంశం గా వివ‌రించ‌డ‌మైంది.
పరిశుభ్రత కు నోచుకోని ప‌రిస‌రాల ను శుభ్రం చేయ‌క‌పోయిన‌ట్ల‌యితే గ‌నుక, ప‌రిస్థితుల కు త‌ల‌వంచే స్థితి ఎదుర‌వుతుంద‌ని ప్రధాన మంత్రి అన్నారు. దీనికి భిన్నంగా, ప‌రిస‌ర ప్రాంతాల లోని మురికి ని ప్ర‌క్షాళ‌న చేసిన పక్షంలో, అలా చేసిన వ్య‌క్తి కి శ‌క్తి ని స‌మ‌కూర్చుకొంటాడని, అంతే కాక ఆ వ్య‌క్తి ప్ర‌తికూల ప‌రిస్థితుల కు లోబ‌డడ‌ని చెప్పారు.
మ‌హాత్మ గాంధీ ఇచ్చిన ప్రేర‌ణే ‘స్వ‌చ్ఛ్ భార‌త్ అభియాన్’ కు మార్గాన్ని చూపింద‌ని ప్రధాన మంత్రి అన్నారు. మ‌హాత్మ గాంధీ నుండి భార‌తీయులు స్ఫూర్తి ని పొంది ‘స్వ‌చ్ఛ్ భార‌త్ అభియాన్’ను ప్ర‌పంచం లో కెల్లా ప్రజలు పాలుపంచుకొంటున్న అత్యంత భారీ ఉద్యమం గా తీర్చిదిద్దార‌ని కూడా ఆయన చెప్పారు. 2014వ సంవ‌త్స‌రం లో 38 శాతం స్థాయి వద్ద నిల‌చిన గ్రామీణ పారిశుధ్యం ప్ర‌స్తుతం 94 శాతం స్థాయి కి చేరుకొంద‌ని ఆయన వెల్ల‌డించారు. 5 ల‌క్ష‌ల‌కు పైగా ప‌ల్లెలు ప్ర‌స్తుతం బహిరంగంగా మల మూత్రాదుల విసర్జన కు తావు ఉండని ప్రాంతాలు (ఒడిఎఫ్)గా మారాయ‌ని ఆయన చెప్పారు.
భార‌త‌దేశం లో ‘స్వ‌చ్ఛ్ భార‌త్ అభియాన్’ అమ‌లు లోకి వ‌చ్చిన త‌రువాత ప్రజల జీవ‌న శైలి మారుతోందంటూ ఆయన సంతృప్తి ని వ్య‌క్తం చేశారు. స‌స్‌టైన‌బుల్ డివెల‌ప్‌మెంట్ గోల్స్ ను సాధించే మార్గం లో భార‌త‌దేశం ప‌య‌నిస్తోంద‌ని ఆయన అన్నారు. ప్రపంచాన్ని శుభ్రంగా ఉంచ‌డం లో ‘4 పి’ ల‌కు.. రాజకీయ నాయకత్వం (Political Leadership), సార్వజనిక నిధి (Public Funding), భాగస్వామ్యాలు (Partnerships), ఇంకా ప్రజల ప్రాతినిధ్యం (People’s (participation)ల‌కు ఉన్న ప్రాముఖ్యాన్ని గురించి ఆయన ప్ర‌ముఖంగా ప్ర‌స్తావించారు.
आजादी की लड़ाई लड़ते हुए गांधी जी ने एक बार कहा था कि वो स्वतंत्रता और स्वच्छता में से स्वच्छता को प्राथमिकता देंगे।
— PMO India (@PMOIndia) October 2, 2018
उन्होंने साल 1945 में प्रकाशित अपने 'Constructive Programme' में जिन जरूरी बातों का जिक्र किया था, उनमें ग्रामीण स्वच्छता भी एक महत्वपूर्ण सेक्शन था: PM
अगर आप बहुत बारीकी से गौर करेंगे, मनन करेंगे, तो पाएंगे कि जब हम अस्वच्छता को दूर नहीं करते तो वही अस्वच्छता हम में परिस्थितियों को स्वीकार करने की प्रवृत्ति पैदा करने लगती है: PM
— PMO India (@PMOIndia) October 2, 2018
कोई चीज गंदगी से घिरी हुई है और वहां पर उपस्थित व्यक्ति अगर उसे बदलता नहीं है, सफाई नहीं करता है, तो फिर वो उस गंदगी को स्वीकार करने लगता है।
— PMO India (@PMOIndia) October 2, 2018
कुछ समय बाद ऐसी स्थिति हो जाती है कि वो गंदगी उसे गंदगी लगती ही नहीं। यानि एक तरह से अस्वच्छता व्यक्ति कि चेतना को जड़ कर देती है: PM
जब व्यक्ति गंदगी को स्वीकार नहीं करता, उसे साफ करने के लिए प्रयत्न करता है, तो उसकी चेतना भी चलायमान हो जाती है।
— PMO India (@PMOIndia) October 2, 2018
उसमें एक आदत आती है कि वो परिस्थितियों को ऐसे ही स्वीकार नहीं करेगा: PM
आज मैं आपके सामने स्वीकार करता हूं कि अगर मैंने गांधी जी को, उनके विचारों को, इतनी गहराई से नहीं समझा होता, तो हमारी सरकार की प्राथमिकताओं में भी स्वच्छता अभियान कभी नहीं आ पाता।
— PMO India (@PMOIndia) October 2, 2018
मुझे पूज्य बापू से ही प्रेरणी मिली, और उन्हीं के मार्गदर्शन से स्वच्छ भारत अभियान भी शुरू हुआ: PM
आज मुझे गर्व है कि गांधी जी के दिखाए मार्ग पर चलते हुए सवा सौ करोड़ भारतवासियों ने स्वच्छ भारत अभियान को दुनिया का सबसे बड़ा जन आंदोलन बना दिया है: PM
— PMO India (@PMOIndia) October 2, 2018
इसी जनभावना का परिणाम है कि 2014 से पहले ग्रामीण स्वच्छता का जो दायरा लगभग 38 प्रतिशत था, आज 94 प्रतिशत हो चुका है।
— PMO India (@PMOIndia) October 2, 2018
भारत में खुले में शौच से मुक्त- ODF गांवों की संख्या 5 लाख को पार कर चुकी है।
भारत के 25 राज्य खुद को खुले में शौच से मुक्त घोषित कर चुके हैं: PM
4 साल पहले, खुले में शौच करने वाली वैश्विक आबादी का 60% हिस्सा भारत में था,
— PMO India (@PMOIndia) October 2, 2018
आज ये 20% से भी कम हो चुका है।
इन चार वर्षों में सिर्फ शौचालय ही नहीं बने, गांव-शहर ODF ही नहीं बने बल्कि 90% से अधिक शौचालयों का नियमित उपयोग भी हो रहा है: PM
आज जब मैं सुनता हूं, देखता हूं, कि स्वच्छ भारत अभियान ने भारत के लोगों का मिज़ाज बदल दिया है, किस तरह से भारत के गांवों में बीमारियां कम हुई हैं, इलाज पर होने वाला खर्च कम हुआ है, तो बहुत संतोष मिलता है: PM
— PMO India (@PMOIndia) October 2, 2018
समृद्ध दर्शन, पुरातन प्रेरणा, आधुनिक तकनीक और प्रभावी कार्यक्रमों के सहारे आज भारत Sustainable Development Goals के लक्ष्यों को हासिल करने की तरफ भारत तेज़ी से आगे बढ़ रहा है।
— PMO India (@PMOIndia) October 2, 2018
हमारी सरकार पर Sanitation के साथ ही Nutrition पर भी समान रूप से बल दे रही है: PM
साथियों, मैं इस बात के लिए आपको बधाई देना चाहता हूं कि चार दिन के इस सम्मलेन के बाद, हम सब इस निष्कर्ष पर पहुंचे हैं कि, विश्व को स्वच्छ बनाने के लिए 4P आवश्यक हैं।
— PMO India (@PMOIndia) October 2, 2018
ये चार मंत्र हैं:
Political Leadership
Public Funding
Partnerships
People’s participation: PM
