రాష్ట్రాలకు రూ.37,454 కోట్ల కేంద్ర సాయంతో సహా రూ.93,068 కోట్ల పెట్టుబడి
2.5 లక్షల మంది ఎస్సీ, 2 లక్షల మంది ఎస్ టి రైతులతో సహా సుమారు 22 లక్షల మంది రైతులకు ప్రయోజనంరెండు జాతీయ ప్రాజెక్టులు - రేణుకాజీ (హిమాచల్ ప్రదేశ్) , లఖ్వార్ (ఉత్తరాఖండ్) - లకు 90% గ్రాంట్ఢిల్లీ, ఇతర భాగస్వామ్య రాష్ట్రాల (హిమాచల్ ప్రదేశ్, ఉత్తరాఖండ్, యుపి, హర్యానా మరియు రాజస్థాన్) నీటి సరఫరాకు ,యమునా నది పునరుజ్జీవం కోసం కీలకంసత్వర నీటి పారుదల ప్రయోజన కార్యక్రమం (ఎఐబిపి) కింద 13.88 లక్షల హెక్టార్ల అదనపు నీటిపారుదల విస్తీర్ణంఎఐబిపి కింద చేర్చబడ్డ కొత్త ప్రాజెక్ట్ లు 60 సహా కొనసాగుతున్న ప్రాజెక్ట్లను పూర్తి చేయడంపై దృష్టి30.23 లక్షల హెక్టార్ల కమాండ్ ఏరియా డెవలప్ మెంట్ పనులు‘హర్ ఖేత్ కో పానీ' కింద ఉపరితల చిన్న నీటిపారుదల , నీటి వనరుల పునరుజ్జీవనం ద్వారా 4.5 లక్షల హెక్టార్లకు నీటిపారుదల, తగిన బ్లాకుల్లో 1.52 లక్షల హెక్టార్ల భూగర్భ జలాల నీటిపారుదల49.5 లక్షల హెక్టార్ల వర్షాధారానికి వర్తించే వాటర్ షెడ్ ప్రాజెక్టులను పూర్తిక్షీణించిన భూముల ద్వారా అదనంగా 2.5 లక్షల హెక్టారులుప్రధాన మంత్రి శ్రీ నరేంద్ర మోదీ అధ్య క్ష త న జరిగిన ఆర్థిక వ్యవహారాల క్యాబినెట్ కమిటీ 2021-26 సంవత్సరాలకు ప్రధాన మంత్రి కృషి సించాయీ యోజన (పిఎంకెఎస్ వై) ను రూ.93,068 కోట్ల తో అమలు చేయడానికి ఆమోదం తెలిపింది.
పిఎంకెఎస్ వై 2016-21 సమయంలో నీటిపారుదల అభివృద్ధి కోసం భారత ప్రభుత్వం పొందిన రుణం కోసం రాష్ట్రాలకు రూ.37,454 కోట్లు, రుణ సర్వీసింగ్ కు రూ.20,434.56 కోట్ల కేంద్ర మద్దతును సిసిఇఎ ఆమోదించింది.
యాక్సిలరేటెడ్ ఇరిగేషన్ బెనిఫిట్ ప్రోగ్రామ్ (ఎఐబిపి), హర్ ఖేట్ కో పానీ (హెచ్ కెకెపి), వాటర్ షెడ్ డెవలప్ మెంట్ కాంపోనెంట్ లు 2021-26 లో కొనసాగడానికి ఆమోదం పొందాయి.
వేగవంతమైన నీటిపారుదల ప్రయోజన కార్యక్రమం - నీటిపారుదల ప్రాజెక్టులకు ఆర్థిక మద్దతు లక్ష్యంగా అమలు జరుగుతున్న భారత ప్రభుత్వ ఫ్లాగ్ షిప్ కార్యక్రమం. ఎఐబిపి కింద 2021-26 లో లక్ష్యంగా పెట్టుకున్న మొత్తం అదనపు నీటిపారుదల కల్పన 13.88 లక్షల హెక్టార్లు. నిర్మాణం లో ఉన్న 60 ప్రాజెక్టులతో పాటు, వాటి 30.23 లక్షల హెక్టార్ల కమాండ్ ఏరియా అభివృద్ధి కాకుండా అదనపు ప్రాజెక్టులను కూడా చేపట్టవచ్చు. గిరిజన , కరువు ప్రాంతాల కింద ప్రాజెక్టులకు చేరిక ప్రమాణాలను సడలించారు.
రెండు జాతీయ ప్రాజెక్టులకు 90% నీటి భాగానికి కేంద్ర నిధులు సమకూర్చబడ్డాయి, అవి రేణుకాజీ డ్యామ్ ప్రాజెక్ట్ (హిమాచల్ ప్రదేశ్) , లఖ్వార్ మల్టీపర్పస్ ప్రాజెక్ట్ (ఉత్తరాఖండ్).ఈ రెండు ప్రాజెక్టులు యమునా బేసిన్ లోని ఆరు రాష్ట్రాలకు ఎగువ యమునా బేసిన్ లో నిల్వ ప్రారంభాన్ని అందిస్తాయి, ఢిల్లీకి అలాగే హిమాచల్ ప్రదేశ్, ఉత్తరాఖండ్, యుపి, హర్యానా, రాజస్థాన్ లకు నీటి సరఫరాను పెంచుతాయి. ఇంకా యమునా పునరుజ్జీవం దిశగా ఒక ప్రధాన అడుగు.
హర్ ఖేత్ కో పానీ (హెచ్ కెకెపి) పొలంలో భౌతిక ప్రాప్యతను పెంచడం , భరోసా నీటిపారుదల కింద సాగు ప్రాంతాన్ని విస్తరించడం లక్ష్యంగా పెట్టుకుంది. హెచ్ కెకెపి కింద, ఉపరితల మైనర్ ఇరిగేషన్ పిఎమ్ కెఎస్ వై లోని నీటి వనరుల భాగాన్ని మరమ్మత్తు-పునరుద్ధరణ-పునరుద్ధరణ కింద అదనంగా 4.5 లక్షల హెక్టార్ల నీటిపారుదలను అందించాలని లక్ష్యంగా పెట్టుకుంది. నీటి వనరుల పునరుజ్జీవం ప్రాముఖ్యత దృష్ట్యా, పట్టణ ,గ్రామీణ ప్రాంతాల్లో వాటి పునరుజ్జీవనానికి నిధులు సమకూర్చడంలో ఒక దృక్పథ మార్పును మంత్రివర్గం ఆమోదించింది, వారి చేరిక ప్రమాణాలను గణనీయంగా విస్తరించడం, సాధారణ ప్రాంతంలో కేంద్ర సహాయాన్ని 25% నుండి 60% కు పెంచడం.ఇంకా, 2021-22 కు తాత్కాలికంగా ఆమోదించబడిన హెచ్ కెపి గ్రౌండ్ వాటర్ కాంపోనెంట్, 1.52 లక్షల హెక్టార్ల నీటిపారుదల సామర్థ్యాన్ని
కల్పించడాన్నీ లక్ష్యంగా చేసుకుంది
వాటర్ షెడ్ డెవలప్ మెంట్ కాంపోనెంట్ నేల నీటి సంరక్షణ, భూగర్భ జలాల పునరుత్పత్తి, ప్రవాహాన్ని అరెస్టు చేయడం ,నీటి కోత, నిర్వహణకు సంబంధించిన పొడిగింపు కార్యకలాపాలను ప్రోత్సహించడం పై దృష్టి సారిస్తుంది. 2021-26 లో రక్షిత నీటిపారుదల కింద అదనంగా 2.5 లక్షల హెక్టార్లను తీసుకురావడానికి 49.5 లక్షల హెక్టార్ల వర్షాధార/ క్షీణించిన భూములకు అన్వయింప చేసే మంజూరిత ప్రాజెక్టులను పూర్తి చేయాలని భూవనరుల శాఖ ఆమోదించబడిన వాటర్ షెడ్ అభివృద్ధి భాగం ఉద్దేశించింది.
నేపథ్యం
2015లో ప్రారంభమైన పిఎంకెఎస్ వై అనేది ఒక గొడుగు పథకం, దిగువ వివరించిన నిర్దిష్ట కార్యకలాపాల కోసం రాష్ట్ర ప్రభుత్వాలకు కేంద్ర గ్రాంట్ లను అందిస్తుంది. ఇది జలవనరుల శాఖ, రివర్ డెవలప్‌మెంట్, గంగా పునరుజ్జీవన శాఖ ద్వారా రెండు ప్రధాన భాగాలను కలిగి ఉంది, అవి యాక్సిలరేటెడ్ ఇరిగేషన్ బెనిఫిట్స్ ప్రోగ్రామ్ (ఏ సి బి పి), హర్ ఖేత్ కో పానీ (హెచ్ కే కే పి). హెచ్ కే కే పి నాలుగు ఉప భాగాలను కలిగి ఉంది. కమాండ్ ఏరియా డెవలప్‌మెంట్ (సి ఎ డి), సర్ఫేస్ మైనర్ ఇరిగేషన్ (ఎస్ ఎం ఐ), రిపేర్, రినోవేషన్ అండ్ రిస్టోరేషన్ (అర్ ఆర్ ఆర్) వాటర్ బాడీస్ , గ్రౌండ్ వాటర్ డెవలప్‌మెంట్. అదనంగా, వాటర్‌షెడ్ డెవలప్‌మెంట్ భాగాన్ని భూ వనరుల శాఖ అమలు చేస్తోంది.
పిఎంకెఎస్ వై యొక్క మరో భాగం, ప్రతి నీటి చుక్క- ఎక్కువ పంట - ను వ్యవసాయం రైతు సంక్షేమ శాఖ అమలు చేస్తోంది.
