ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪੁਰਸਕਾਰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਦੀ ਗੱਲਬਾਤ ਦਾ ਮੂਲ-ਪਾਠ

ਅਧਿਆਪਕ-ਮਾਣਯੋਗ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਸਾਹਿਬ, ਸ਼ੁਭਕਾਮਨਾਵਾਂ! ਮੈਂ '12 ਹਾਈ ਸਕੂਲ', ਚੰਦਨਕਿਆਰੀ, ਬੋਕਾਰੋ, ਝਾਰਖੰਡ ਦੀ ਆਸ਼ਾ ਰਾਣੀ ਹਾਂ। (Teacher - Honourable Prime Minister Sir, greetings! I am Asha Rani from '12 High School', Chandankiyari, Bokaro, Jharkhand. शिक्षक - माननीय प्रधानमंत्री महोदय, नमो नमः अहम आशा रानी 12 उच्च विद्यालय, चंदन कहरी बोकारो झारखंड त: (संस्कृत में))

ਅਧਿਆਪਕ-ਸ਼੍ਰੀਮਾਨ ਜੀ, ਇੱਕ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਅਧਿਆਪਿਕਾ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਤੇ ਮੇਰਾ ਇਹ ਸੁਪਨਾ ਸੀ ਕਿ ਮੈਂ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਦੀ ਉਸ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀ ਤੋਂ ਅਵਗਤ (ਜਾਣੂ) ਕਰਵਾਵਾਂ ਜੋ ਸਾਡੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਸਮਸਤ (ਸਾਰੇ) ਸੰਸਕਾਰਾਂ (sanskars) ਦਾ ਬੋਧ ਕਰਵਾਉਂਦੀ ਹੈ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮਾਧਿਅਮ ਨਾਲ ਅਸੀਂ ਆਪਣੀਆਂ ਕਦਰਾਂ-ਕੀਮਤਾਂ ਜੀਵਨ ਆਦਰਸ਼ਾਂ ਦਾ ਨਿਰਧਾਰਣ ਕਰਦੇ ਹਾਂ। ਇਸੇ ਉਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਧਿਆਨ ਵਿੱਚ ਰੱਖ ਕੇ ਮੈਂ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਰੁਚੀ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਵਿੱਚ ਉਤਪੰਨ ਕਰਕੇ ਇਸ ਨੂੰ ਨੈਤਿਕ ਸਿੱਖਿਆ ਦਾ ਅਧਾਰ ਬਣਾਇਆ ਅਤੇ ਵਿਭਿੰਨ ਸਲੋਕਾਂ (shlokas) ਦੇ ਮਾਧਿਅਮ ਨਾਲ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਜੀਵਨ ਦੀਆਂ ਕਦਰਾਂ-ਕੀਮਤਾਂ (values of life) ਨੂੰ ਸਿਖਾਉਣ ਦਾ ਪ੍ਰਯਾਸ ਕੀਤਾ।

ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਜੀ- ਤੁਸੀਂ ਕਦੇ ਸੋਚਿਆ ਕਿ ਜਦੋਂ ਤੁਸੀਂ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਆਕਰਸ਼ਿਤ ਕਰਦੇ ਹੋ। ਉਸ ਦੇ ਦੁਆਰਾ ਉਸ ਨੂੰ ਇੱਕ ਗਿਆਨ ਦੇ ਭੰਡਾਰ ਦੀ ਤਰਫ਼ ਲੈ ਜਾਂਦੇ ਹੋ। ਇਹ ਸਾਡੇ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਕੀ ਕਦੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਪਤਾ ਹੈ Vedic Mathematics ਕੀ ਹੈ? ਤਾਂ ਇੱਕ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਟੀਚਰ ਦੇ ਨਾਤੇ ਜਾਂ ਕਦੇ ਤੁਹਾਡੇ ਟੀਚਰਸ ਕਮਰੇ ਵਿੱਚ ਟੀਚਰਸ ਦੇ ਦਰਮਿਆਨ Vedic Mathematics ਕੀ ਹੈ?  ਕਦੇ ਚਰਚਾ ਹੋਈ ਹੋਵੇਗੀ।

ਅਧਿਆਪਕ-  ਨਹੀਂ ਮਹੋਦਯ (ਸ਼੍ਰੀਮਾਨ ਜੀ), ਇਸ ਦੇ ਬਾਰੇ ਵਿੱਚ ਸਵਯੰ ....। (No, Sir. Not yet. ਨਹੀਂ, ਸਰ। ਹਾਲੇ ਨਹੀਂ।)

ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ-ਨਹੀਂ ਹੋਈ, ਆਪ (ਤੁਸੀਂ) ਕਦੇ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰੋ, ਤਾਕਿ ਕੀ ਹੋਵੇਗਾ ਅਗਰ ਆਪ (ਤੁਸੀਂ)  ਸਭ ਨੂੰ ਭੀ ਕੰਮ ਆ ਸਕਦਾ ਹੈ। Online Vedic Mathematics ਦੀਆਂ classes ਭੀ ਚਲਦੀਆਂ ਹਨ। ਯੂਕੇ ਵਿੱਚ ਤਾਂ already ਕੁਝ ਜਗ੍ਹਾ ‘ਤੇ syllabus ਵਿੱਚ ਹੈ Vedic Mathematics ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ maths ਵਿੱਚ ਦਿਲਚਸਪੀ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਉਹ ਅਗਰ ਇਹ ਥੋੜ੍ਹਾ ਜਿਹਾ ਭੀ ਦੇਖਣਗੇ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਲਗੇਗਾ ਇਹ magic ਹੈ। ਇਕ ਦਮ ਤੋਂ ਉਸ ਦਾ ਮਨ ਕਰ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਸਿੱਖਣ ਦਾ। ਤਾਂ ਉਹ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਨਾਲ ਸਾਡੇ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਜਿਤਨੇ ਭੀ ਵਿਸ਼ੇ ਹਨ, ਉਸ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕੁਝ ਤੋਂ ਭੀ ਪਰੀਚਿਤ ਕਰਵਾਉਣਾ ਵੈਸਾ ਕਦੇ ਆਪ (ਤੁਸੀਂ)  ਕੋਸ਼ਿਸ਼  ਕਰੋਂ ਤਾਂ।

ਅਧਿਆਪਕ- ਮੈਂ ਇਹ ਬਹੁਤ ਅੱਛਾ ਦੱਸਿਆ ਤੁਸੀਂ ਮਹੋਦਯ (ਸ਼੍ਰੀਮਾਨ ਜੀ), ਮੈਂ ਜਾ ਕੇ ਦੱਸਾਂਗੀ। (Teacher: Sir, this is a wonderful suggestion. I will certainly take it forward.)

ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਜੀ- ਚਲੋ ਬਹੁਤ ਸ਼ੁਭਕਾਮਨਾਵਾਂ ਹਨ ਤੁਹਾਨੂੰ।(Well, best wishes to you.)

ਅਧਿਆਪਕ - ਧੰਨਵਾਦ ਮਹੋਦਯ (ਸ਼੍ਰੀਮਾਨ ਜੀ)। (Thank you, Sir.)

ਅਧਿਆਪਕ- ਮਾਣਯੋਗ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਜੀ ਸਾਦਰ ਪ੍ਰਣਾਮ। ਮੈਂ ਕੋਲਹਾਪੁਰ ਤੋਂ ਹਾਂ ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਤੋਂ, ਕੋਲਹਾਪੁਰ ਤੋਂ ਉਹੀ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਰਾਜ ਰਾਜਰਿਸ਼ੀ  ਸਾਹੂ ਜੀ (Rajarshi Shahu Ji) ਦੀ ਜਨਮ ਭੂਮੀ।

ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਜੀ- ਇਹ ਗਲਾ ਤੁਹਾਡਾ ਇੱਥੇ ਆ ਕੇ ਖਰਾਬ ਹੋਇਆ  ਹੈ ਕਿ ਵੈਸੇ ਹੀ ਹੈ। (Did you get a sore throat after coming here, or is it naturally this way?)

ਅਧਿਆਪਕ- ਨਹੀਂ, ਸਰ, ਮੇਰੀ ਆਵਾਜ਼ ਹੀ ਐਸੀ ਹੈ।(No, Sir, my voice has always been like this.)

ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ- ਅੱਛਾ ਆਵਾਜ਼ ਹੀ ਐਸੀ ਹੈ।(Ah, I see, your voice is naturally like that.)

ਅਧਿਆਪਕ- ਜੀ, ਤਾਂ ਕੋਲਹਾਪੁਰ ਤੋਂ ਹਾਂ ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਤੋਂ। ਸਮਾਲਵਿਯਾ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਕਲਾ ਅਧਿਆਪਕ ਹਾਂ। ਕੋਲਹਾਪੁਰ ਉਹੀ ਹੈ ਰਾਜਰਿਸ਼ੀ ਸਾਹੂ ਦੀ ਜਨਮ ਭੂਮੀ।(Yes, Sir, I am from Kolhapur, Maharashtra, and I am an art teacher at Samalaviya School. Kolhapur is the birthplace of Rajarshi Shahu.)

ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ- ਯਾਨੀ ਕਲਾ ਵਿੱਚ ਕੀ?( So, you teach art?)
 

ਅਧਿਆਪਕ- ਕਲਾ ਵਿੱਚ ਮੈਂ ਚਿੱਤਰ, ਨ੍ਰਿਤ, ਨਾਟਕ, ਸੰਗੀਤ, ਗੀਤ, ਵਾਦਨ, ਸ਼ਿਲਪ ਸਾਰੇ ਸਿਖਾਉਂਦਾ ਹਾਂ। (Yes, Sir. I teach painting, dance, drama, music, singing, playing instruments, crafts, and other forms of art.)

ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਜੀ- ਉਹ ਤਾਂ ਦਿਖਦਾ ਹੈ। ( I can see that.)
 

ਅਧਿਆਪਕ- ਤਾਂ ਮੈਂ ਅਕਸਰ ਐਸਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਬਾਲੀਵੁੱਡ ਜਾਂ ਹਿੰਦੀ ਫਿਲਮਾਂ ਦੇ  ਵਰਜ਼ਨਸ ਸਭ ਤਰਫ਼ ਚਲਦੇ ਆਉਂਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਮੇਰੇ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਮੈਂ, ਮੈਂ ਜਦੋਂ ਤੋਂ ਉੱਥੇ ਹਾਂ 23 ਸਾਲ ਤੋਂ ਮੈਂ ਜੋ ਆਪਣੀ ਭਾਰਤੀ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀ ਹੈ ਅਤੇ ਲੋਕ ਨ੍ਰਿਤ ਅਤੇ ਜੋ ਸਾਡੇ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਨ੍ਰਿਤ ਉਸ ਦੇ ਅਧਾਰ ‘ਤੇ ਹੀ ਰਚਨਾ  ਕੀਤੀ ਹੈ। ਮੈਂ ਸ਼ਿਵ ਤਾਂਡਵ ਸਤੋਤਰ(Shiv Tandav Stotra) ਕੀਤਾ ਹੈ। ਅਤੇ ਉਹ ਭੀ ਬੜੀ ਤਦਾਦ ਵਿੱਚ ਕਰਦਾ ਹਾਂ। 300-300, 200 ਲੜਕਿਆਂ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ, ਜਿਸ ਦੇ ਲਈ ਵਿਸ਼ਵੀ-ਕ੍ਰਮ(Vishwi-kram) ਭੀ ਹੋਏ ਹਨ। ਛਤਰਪਤੀ ਸ਼ਿਵਾਜੀ ਮਹਾਰਾਜ ਦੀ ਜੀਵਨੀ ‘ਤੇ ਭੀ ਮੈਂ ਕੀਤਾ ਹੈ ਉਹ ਵਿਸ਼ਵੀ-ਕ੍ਰਮ(Vishwi-kram) ਵਿੱਚ ਦਰਜ ਹੋਇਆ ਸੀ ਅਤੇ ਮੈਂ ਸ਼ਿਵ ਤਾਂਡਵ ਕੀਤਾ ਹੈ ਮੈਂ ਦੇਵੀ ਦਾ ਹਨੂਮਾਨ ਚਾਲੀਸਾ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਦੀ ਦੇ ਰੂਪ ਦਾ ਦਰਸ਼ਨ ਕੀਤਾ ਹੈ ਤਾਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਭ ਤਰੀਕਿਆਂ ਨਾਲ ਮੈਂ ਆਪਣੇ ਨ੍ਰਿਤ ਦੀ ਵਜ੍ਹਾ ਨਾਲ ਇਨ੍ਹਾਂ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀਆਂ ਦੀ ਬਦੌਲਤ ਮੈਂ ਡਾਂਸ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਕੰਮ ਲਈ ਪਛਾਣ ਹਾਸਲ ਕੀਤੀ ਹੈ।(I have performed the Shiv Tandav, the Hanuman Chalisa, and devotional pieces dedicated to the goddess. Because of these performances, I have gained recognition for my work in dance.)
 

ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਜੀ- ਨਹੀਂ ਆਪ ਤਾਂ ਕਰਦੇ ਹੋਵੋਗੇ। (I am sure you must be doing great work.)

ਅਧਿਆਪਕ -ਮੈਂ ਖ਼ੁਦ ਭੀ ਕਰਦਾ ਹਾਂ ਅਤੇ ਮੇਰੇ ਬੱਚੇ ਭੀ ਕਰਦੇ ਹਨ। (Yes, Sir, I do it myself, and my students also perform.)

ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਜੀ- ਨਹੀਂ ਉਹ ਤਾਂ ਕਰਦੇ ਹੋਣਗੇ। ਲੇਕਿਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਸਟੂਡੈਂਟਸ ਦੇ ਲਈ ਤੁਹਾਡੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਲਈ ਕੀ ਕਰਦੇ ਹੋ?( Indeed, but what more do you do for the students to whom you have dedicated your life?)

ਅਧਿਆਪਕ- ਉਹੀ ਸਭ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਸਰ!( Sir, the students only do everything!)

ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਜੀ- ਉਹ ਕੀ ਕਰਦੇ ਹਨ?( What do they do?)
 

ਅਧਿਆਪਕ -300-300, 400 ਬੱਚੇ ਇੱਕ ਨ੍ਰਿਤ ਖੋਜ(ਸਿੰਗਲ ਕੋਰੀਓਗ੍ਰਾਫੀ single choreography) ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਅਤੇ ਸਿਰਫ਼ ਮੇਰੇ ਸਕੂਲ ਦੇ ਹੀ ਬੱਚੇ ਨਹੀਂ। ਮੇਰੇ ਆਜੂਬਾਜੂ (ਆਸਪਾਸ) ਵਿੱਚ slum area ਹੈ, ਕੁਝ ਸੈਕਸ ਵਰਕਰਸ ਦੇ ਬੱਚੇ, ਕੁਝ ਵ੍ਹੀਲ ਚੇਅਰ ਵਾਲੇ ਬੱਚੇ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਭੀ ਮੈਂ as a Guest Artist ਦੇ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਲੈਂਦਾ ਹਾਂ। (300 to 400 children work on a single choreography. And it’s not just the students from my school. I also involve children from the surrounding slum areas, kids of sex workers, and even children in wheelchairs. I invite them as guest performers.)

ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਜੀ- ਲੇਕਿਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਤਾਂ ਅੱਜ ਸਿਨੇਮਾ ਵਾਲੇ ਗੀਤ ਪਸੰਦ ਆਉਂਦੇ ਹੋਣਗੇ। (But those children must be more interested in film songs nowadays, right?)

 

ਅਧਿਆਪਕ- ਜੀ ਸਰ, ਲੇਕਿਨ ਮੈਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਦੱਸਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਲੋਕਨ੍ਰਿਤ ਵਿੱਚ ਕੀ ਜਾਨ ਹੈ ਅਤੇ ਮੇਰੀ, ਮੇਰਾ ਇਹੀ ਸੁਭਾਗ ਹੈ ਕਿ ਬੱਚੇ ਮੇਰੀ ਬਾਤ ਸੁਣਦੇ ਹਨ। (Yes, Sir. However, I explain to them the richness and depth found in folk dance, and I am fortunate that they listen to me.)

ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਜੀ- ਸੁਣਦੇ ਹਾਂ (Let’s hear about it.)
 

ਅਧਿਆਪਕ- ਜੀ, 10 ਸਾਲ ਤੋਂ ਮੈਂ ਇਹ ਸਭ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹਾਂ।(Yes, I have been doing all this for the past 10 years.)

ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਜੀ- ਹੁਣ ਟੀਚਰ ਦੀ ਨਹੀਂ ਸੁਣੇਗਾ ਤਾਂ ਬੱਚਾ ਜਾਏਗਾ ਕਿੱਥੇ ? ਕਿਤਨੇ ਸਾਲ ਤੋਂ ਆਪ (ਤੁਸੀਂ) ਕਰ ਰਹੇ ਹੋ? ( If a child doesn't listen to their teacher, then who else will they listen to? How long have you been teaching?)
ਅਧਿਆਪਕ - Totally  ਮੇਰੇ 30 ਸਾਲ ਹੋ ਗਏ ਸਰ।(In total, it has been 30 years, Sir.)

ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਜੀ- ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਜਦੋਂ ਪੜ੍ਹਾਉਂਦੇ ਹੋ ਅਤੇ ਨ੍ਰਿਤ ਦੇ ਮਾਧਿਅਮ ਨਾਲ ਕਲਾ ਤਾਂ ਸਿਖਾਉਂਦੇ ਹੀ ਹੋਵੇਗੇ ਲੇਕਿਨ ਉਸ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਮੈਸੇਜਿੰਗ ਦਿੰਦੇ ਹੋ  ਆਪ (ਤੁਸੀਂ)? ਉਹ ਕੀ ਦਿੰਦੇ ਹੋ ਆਪ (ਤੁਸੀਂ)? (When you teach children through dance, I assume you convey some sort of message through it. What messages do you share?)
 

ਅਧਿਆਪਕ- ਜੀ ਸਮਾਜਿਕ ਮੈਸੇਜ ‘ਤੇ ਮੈਂ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹਾਂ। ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਮੈਂ drunk & drive ਜੋ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਉਸ ਦੇ ਲਈ ਮੈਂ ਨ੍ਰਿਤ ਨਾਟਕ ਬਿਠਾਉਂਦਾ ਸੀ ਕਿ ਜਿਸ ਦਾ ਮੈਂ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਪੂਰੇ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ ਕਰਵਾਇਆ ਸੀ।  As a ਪਥ ਨਾਟਕ ਦੇ ਸਰੂਪ ਵਿੱਚ। ਜਿਉਂ ਹੀ ਮੈਂ ਦੂਸਰੀ ਵਾਰ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਸਪਰਸ਼ ਨਾਮ ਦੀ ਇੱਕ ਸ਼ੌਰਟ ਫਿਲਮ ਬਣਵਾਈ ਸੀ। ਜਿਸ ਦੀ ਪੂਰੀ ਟੈਕਨੀਕਲ ਟੀਮ ਮੇਰੇ ਸਟੂਡੈਂਟਸ ਸਨ। (Yes, I create performances with social messages. For instance, I organized a dance drama on the dangers of drinking and driving, which I performed throughout the city as a street play. Another example is a short film I directed called 'Sparsh', where the entire technical crew consisted of my students.)
 

ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਜੀ – ਤਾਂ ਇਹ ਦੋ ਦਿਨ ਤੋਂ ਤਿੰਨ ਦਿਨ ਤੋਂ ਆਪ (ਤੁਸੀਂ)  ਲੋਕ ਸਭ ਜਗ੍ਹਾ ‘ਤੇ ਤੁਹਾਡਾ ਜਾਣਾ ਹੁੰਦਾ ਹੋਵੇਗਾ, ਥੱਕ ਗਏ ਹੋਵੇਗੇ ਆਪ (ਤੁਸੀਂ)  ਲੋਕ। ਕਦੇ ਇਸ ਦੇ ਘਰ, ਕਦੇ ਉਸ ਦੇ ਘਰ, ਕਦੇ ਉਸ ਦੇ ਘਰ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੀ ਚਲਦਾ ਹੋਵੇਗਾ। ਤਾਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਕੋਈ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਪਰੀਚੈ ਕਰ ਲਿਆ ਕੀ ਆਪ (ਤੁਸੀਂ)  ਲੋਕਾਂ ਨੇ? ਕੋਈ ਲਾਭ ਲਿਆ ਕਿ ਨਹੀਂ ਕਿਸੇ ਨੇ? ( So, over the past few days, you must have been visiting different people’s homes—this person’s house, that person’s house. You must be quite tired. Did you meet anyone special? Did anyone seek any benefits of your visit?)
 

ਅਧਿਆਪਕ– ਜੀ ਹਾਂ ਸਰ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਲੋਕ ਐਸੇ ਹਨ mostly ਜੋ higher education ਤੋਂ ਹਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਬੋਲਿਆ ਸੀ ਕਿ ਸਰ ਅਗਰ ਅਸੀਂ ਆਪ ਨੂੰ ਬੁਲਾਵਾਂਗੇ ਤਾਂ ਆਪ(ਤੁਸੀਂ) ਸਾਡੇ ਕਾਲਜ ਆਓਗੇ।(Yes, Sir, many people did, particularly those in higher education. Some even asked if I would be willing to come to their colleges if invited.)

ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਜੀ – ਮਤਲਬ ਤੁਸੀਂ ਅੱਗੇ ਦਾ ਤੈ ਕਰ ਲਿਆ ਹੈ। ਮਤਲਬ ਆਪ (ਤੁਸੀਂ)  commercially ਭੀ ਕਰਦੇ ਹੋ ਕਾਰਜਕ੍ਰਮ।

ਅਧਿਆਪਾਕ - commercially ਭੀ ਕਰਦਾ ਹਾਂ ਲੇਕਿਨ ਉਸ ਦਾ

ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਜੀ – ਫਿਰ ਤਾਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਬੜੀ ਮਾਰਕਿਟ ਮਿਲ ਗਈ ਹੈ।

ਅਧਿਆਪਕ – ਨਹੀਂ ਸਰ ਉਸ ਦੀ ਭੀ ਇੱਕ ਬਾਤ ਦੱਸਣਾ ਚਾਹਾਂਗਾ, commercially ਮੈਂ ਜੋ ਭੀ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹਾਂ। ਮੈਂ ਫਿਲਮਾਂ ਦੇ ਲਈ ਕੋਰੀਓਗ੍ਰਾਫ ਕੀਤਾ ਹੈ ਲੇਕਿਨ ਮੈਂ 11 ਅਨਾਥ ਬੱਚੇ ਗੋਦ ਲਏ ਹੋਏ ਹਨ। ਮੈਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਲਈ commercially ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹਾਂ।(No, Sir, let me clarify. While I do work commercially, I use those earnings for a purpose. I have choreographed for films, but I have also adopted 11 orphaned children. I work commercially to support them.)

ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਜੀ – ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਲਈ ਕੀ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਹੋ ਆਪ(ਤੁਸੀਂ)?( What kind of work do you do for them?)

ਅਧਿਆਪਕ– ਉਹ ਅਨਾਥ ਆਸ਼ਰਮ ਵਿੱਚ ਸਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਲਈ ਕਲਾ .... ਸਨ ਤਾਂ ਅਨਾਥ ਆਸ਼ਰਮ ਦੀ ਇੱਕ ਪਹਿਲ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਕਿ 10ਵੀਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਸ ਨੂੰ ਆਈਟੀਆਈ ਵਿੱਚ ਪਾ ਦਿਓ। ਤਾਂ ਮੈਂ ਉਹ ਧਾਰਨਾ ਤੋੜਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਬੋਲਿਆ ਕਿ ਨਹੀਂ ਅਸੀਂ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਨੂੰ allow ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ ਅਸੀਂ ਲੋਕ। ਤਾਂ ਮੈਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਬਾਹਰ ਲੈ ਲਿਆ, ਇੱਕ ਰੂਮ ਵਿੱਚ ਰੱਖ ਲਿਆ। ਜਿਵੇਂ-ਜਿਵੇਂ ਬੱਚੇ ਬੜੇ ਹੁੰਦੇ ਰਹੇ ਉੱਥੇ ਆ ਕੇ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਕੀਤੀ , ਉਸ ਵਿੱਚੋਂ ਦੋ ਕਲਾ ਅਧਿਆਪਕ ਕਰਕੇ ਕੰਮ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਦੋ ਲੋਕ ਹਨ ਉਹ ਨ੍ਰਿਤ ਅਧਿਆਪਕ ਕਰਕੇ ਗਵਰਨਮੈਂਟ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਲਗ ਗਏ। ਮਤਲਬ ਸੀਬੀਐੱਸਈ। (These children were living in an orphanage and had an interest in art. The orphanage planned to send them to ITI after their 10th grade, as part of their usual practice. I wanted to break that norm, but they initially refused. So, I took the children out of the orphanage, provided them with a space to stay, and nurtured their artistic talents. As they grew, they developed their skills. Now, two of them are working as art teachers, and two others have become dance instructors in government schools under the CBSE board.)

ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਜੀ- ਤਾਂ ਜੋ ਇਹ ਵਧੀਆ ਕੰਮ ਆਪ (ਤੁਸੀਂ) ਕਰਦੇ ਹੋ। ਇਹ ਆਖਰ ਵਿੱਚ ਦੱਸਦੇ ਹੋ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕਿਵੇਂ ਹੋਇਆ। ਇਹ ਬਹੁਤ ਬੜਾ ਕੰਮ ਹੈ ਕਿ ਤੁਹਾਡੇ ਮਨ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀ ਸੰਵੇਦਨਾ ਜਗਣਾ ਅਤੇ ਕਿਸੇ ਨੇ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ ਮੈਂ ਨਹੀਂ ਛੱਡਾਂਗਾ ਅਤੇ ਤੁਸੀਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਗੋਦ ਲਿਆ ਇਹ ਬਹੁਤ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਹੈ ਤੁਸੀਂ।(That’s truly remarkable. In the end, it’s an incredible thing you have done. While others may have abandoned those children, you didn’t; you took them in and adopted them. What a noble thing to do.)

ਅਧਿਆਪਕ –ਸਰ ਇਸ ਬਾਤ ਦਾ ਮੇਰੇ ਜੀਵਨ ਨਾਲ ਤਾਲੁੱਕ (ਸਬੰਧ) ਹੈ।  ਮੈਂ ਖ਼ੁਦ ਅਨਾਥ-ਆਸ਼ਰਮ ਤੋਂ ਹਾਂ। ਤਾਂ ਇਸ ਲਈ ਮੈਨੂੰ ਲਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜੋ ਮੈਨੂੰ ਨਹੀਂ ਮਿਲਿਆ ਸੀ ਤਾਂ ਮੇਰੇ ਪਾਸ ਤਦ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਸੀ ਅਤੇ ਮੇਰੇ ਸੰਚਿਤ ਦੇ ਪਾਸੋਂ ਅਗਰ ਵੰਚਿਤ ਦੇ ਲਈ ਕੁਝ ਕਰਾਂ ਤਾਂ ਇਹ ਮੇਰਾ ਪਰਮ ਸੁਭਾਗ ਹੈ।(Sir, this is deeply personal to me. I grew up in an orphanage myself, so I understand what it feels like. Back then, I had nothing. So now, if I can give something to those less fortunate, it’s my greatest privilege.)

ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਜੀ- ਚਲੋ ਤੁਸੀਂ ਸਿਰਫ਼ ਕਲਾ ਨੂੰ ਹੀ ਨਹੀਂ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਸੰਸਕਾਰਾਂ ਨਾਲ ਜੀਵਿਆ ਹੈ। ਇਹ ਬਹੁਤ ਬੜੀ ਬਾਤ ਹੈ ਇਹ।(Not only have you lived through art, but you have lived with values. That’s truly significant.)

ਅਧਿਆਪਕ –ਜੀ ਧੰਨਵਾਦ ਸਰ।(Thank you, Sir.)

ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਜੀ –ਤਾਂ ਸਚਮੁੱਚ ਵਿੱਚ ਨਾਮ ਤੁਹਾਡਾ ਸਾਗਰ ਸਹੀ ਹੈ। (Your name, Sagar, really does suit you.)

ਅਧਿਆਪਕ – ਜੀ ਸਰ ਤੁਹਾਡੇ  ਨਾਲ ਸੁਭਾਗ ਹੋਵੇ ਤੁਹਾਡੇ  ਨਾਲ ਬਾਤ ਕਰਨ ਦਾ ਇਹ ਮੇਰੇ ਸੁਭਾਗ  ਦੀ ਬਾਤ ਹੈ। (Yes, Sir, I feel fortunate to have the opportunity to meet you and to speak with you. It’s a great privilege.)

ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਜੀ - ਬਹੁਤ ਬਹੁਤ  ਸ਼ੁਭਕਾਮਨਾਵਾਂ ਭਈਆ।(Wishing you all the very best.)

ਅਧਿਆਪਕ– Thank You Sir.
 

ਅਧਿਆਪਕ –ਮਾਣਯੋਗ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਜੀ ਨਮਸਕਾਰ।(Namaskar, Honourable Prime Minister.)

ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਜੀ- ਨਮਸਤੇ ਜੀ (Namaste.)

ਅਧਿਆਪਕ – ਮੈਂ ਡਾ. ਅਵਿਨਾਸ਼ਾ ਸ਼ਰਮਾ ਹਰਿਆਣਾ ਸਿੱਖਿਆ ਵਿਭਾਗ ਵਿੱਚ ਬਤੌਰ ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ੀ ਪ੍ਰਵਕਤਾ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰ ਰਹੀ ਹਾਂ। ਮਾਣਯੋਗ, ਹਰਿਆਣਾ ਦੇ ਜੋ ਵੰਚਿਤ ਸਮਾਜ ਦੇ ਬੱਚੇ ਹਨ। ਜੋ ਅਜਿਹੇ ਪਿਛੋਕੜ ਤੋਂ ਆਉਂਦੇ ਹਨ ਜਿੱਥੇ ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ੀ ਭਾਸ਼ਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਲਈ ਸੁਣਨਾ ਅਤੇ ਸਮਝਣਾ ਥੋੜ੍ਹਾ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਦੇ ਲਈ ਮੈਂ ਇੱਕ ਪ੍ਰਯੋਗਸ਼ਾਲਾ ਦਾ ਨਿਰਮਾਣ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਇਹ ਭਾਸ਼ਾ ਦੀ ਪ੍ਰਯੋਗਸ਼ਾਲਾ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਭਾਸ਼ਾ ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਲਈ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਬਲਕਿ ਖੇਤਰੀ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਅਤੇ ਮਾਤਭਾਸ਼ਾ ਦੋਹਾਂ ਦਾ ਹੀ ਇਸ ਵਿੱਚ ਸਮਾਵੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਮਹੋਦਯ(ਸ਼੍ਰੀਮਾਨ ਜੀ), ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸਿੱਖਿਆ ਨੀਤੀ 2020 Artificial Intelligence ਅਤੇ machine learning ਦੇ ਜ਼ਰੀਏ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਾਉਣ ਦੇ ਲਈ ਹੁਲਾਰਾ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਪਹਿਲੂਆਂ ਨੂੰ ਦੇਖਦੇ ਹੋਏ ਮੈਂ ਇਸ ਭਾਸ਼ਾ ਪ੍ਰਯੋਗਸ਼ਾਲਾ ਵਿੱਚ Artificial Intelligence ਦਾ ਭੀ ਸਮਾਵੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਜਿਵੇਂ Generative tools Artificial Intelligence ਦੇ ਹਨ speakomether ਅਤੇ talkpal. ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜ਼ਰੀਏ ਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਸ਼ੁੱਧ ਉਚਾਰਣ ਬੱਚੇ ਸਿੱਖਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਸਮਝਦੇ ਹਨ। ਮੈਨੂੰ ਬਹੁਤ ਖੁਸ਼ੀ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ। ਤੁਹਾਡੇ ਨਾਲ ਸਾਂਝਾ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਮਹੋਦਯ(ਸ਼੍ਰੀਮਾਨ ਜੀ)। ਕਿ ਮੈਂ ਆਪਣੇ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੀ ਪ੍ਰਤੀਨਿਧਤਾ UNESCO, UNICEF, Indonesia ਅਤੇ Uzbekistan ਜਿਹੇ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਉਸ ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਮੇਰੇ ਕਲਾਸ  ਰੂਮ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਿਆ। ਅੱਜ ਹਰਿਆਣਾ ਦਾ ਇੱਕ ਸਰਕਾਰੀ ਸਕੂਲ ਗਲੋਬਲ ਕਲਾਸਰੂਮ ਬਣ ਗਿਆ ਹੈ। ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਜ਼ਰੀਏ ਬੱਚੇ Indonesia ਵਿੱਚ Columbia University ਵਿੱਚ ਬੈਠੇ ਹੋਏ Professors ਅਤੇ Students ਦੇ ਨਾਲ ਗੱਲਬਾਤ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਅਨੁਭਵ ਨੂੰ ਸਾਂਝਾ ਕਰਦੇ ਹਨ।

ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਜੀ – ਥੋੜ੍ਹਾ ਅਨੁਭਵ ਦੱਸੋਗੇ, ਕਿਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਨਾਲ ਕਰਦੋ ਹੋ ਤੁਸੀਂ ਬਾਕੀਆਂ ਨੂੰ ਭੀ ਪਤਾ ਚਲੇ?(Could you share more about your experience, and how you achieved this, so others can learn from it as well?)
 

ਅਧਿਆਪਕ– ਸਰ Microsoft Scarpthen ਇਕ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦਾ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਨੂੰ ਮੈਂ ਆਪਣੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨਾਲ introduce ਕਰਵਾਇਆ ਹੈ। Columbia University ਦੇ Professor’s ਦੇ ਨਾਲ ਬੱਚੇ ਜਦੋਂ ਗੱਲਬਾਤ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕਲਚਰ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ language ਜੋ ਰੋਜ਼ਮੱਰਾ (ਰੂਟੀਨ) ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਆਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਹਨ, ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਉਹ ਆਪਣੇ academic’s ਨੂੰ enhance ਕਰਦੇ ਹਨ। ਉਹ ਚੀਜ਼ਾਂ ਸਾਡੇ ਬੱਚੇ ਸਿੱਖ ਪਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਬਹੁਤ ਖੂਬਸੂਰਤ ਜਿਹਾ ਮੈਂ ਇੱਕ ਅਨੁਭਵ ਸ਼ੇਅਰ ਕਰਨਾ ਚਾਹਾਂਗੀ ਸਰ ਮੈਂ ਤੁਹਾਡੇ ਨਾਲ। ਮੈਂ ਜਦੋਂ Uzbekistan ਗਈ, ਤਾਂ ਉੱਥੋਂ ਜੋ ਅਨੁਭਵ ਮੈਂ ਆਪਣੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨਾਲ ਸ਼ੇਅਰ ਕੀਤਾ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇਹ ਸਮਝ ਵਿੱਚ ਆਇਆ  ਕਿ ਜਿਸ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਅਕਾਦਮਿਕ ਭਾਸ਼ਾ ਹੈ ਠੀਕ ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਉਜ਼ਬੇਕਿਸਤਾਨ  ਦੇ ਲੋਕ ਆਪਣੀ ਮਾਤਭਾਸ਼ਾ ਉਜ਼ਬੇਕ ਵਿੱਚ ਬਾਤ ਕਰਦੇ ਹਨ। Russian ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ Official Language ਹੈ,ਰਾਸ਼ਟਰ ਭਾਸ਼ਾ ਹੈ ਅਤੇ ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਅਕਾਦਮਿਕ ਭਾਸ਼ਾ ਹੈ ਤਾਂ ਉਹ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਇਸ ਵਿਸ਼ਵ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਹੋਇਆ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਲਈ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਪਾਠਕ੍ਰਮ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਨਹੀਂ ਰਹਿ ਗਈ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਇਹ ਰੁਚੀ ਵਧਣ ਲਗੀ ਹੈ ਇਸ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਕਿਉਂਕਿ ਹੁਣ ਇਹ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿ ਵਿਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ੀ ਬੋਲੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਅਤੇ ਇਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਲਈ ਬਹੁਤ ਸਹਿਜ ਹੈ। ਇਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਲਈ ਉਤਨੀ ਹੀ challenging ਹੈ, ਚੁਣੌਤੀਪੂਰਨ ਹੈ ਜਿਤਨੀ ਸਾਡੇ ਭਾਰਤੀ ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਲਈ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ।

ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਜੀ- ਨਹੀਂ ਆਪ (ਤੁਸੀਂ) ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਦੁਨੀਆ ਦਿਖਾ ਰਹੇ ਹੋ ਅੱਛੀ ਬਾਤ ਹੈ ਲੇਕਿਨ ਦੇਸ਼ ਭੀ ਦਿਖਾ ਰਹੇ ਹੋ ਕੀ?( It’s wonderful that you're exposing the children to the world, but are you also familiarizing them with their own country?)
 

ਅਧਿਆਪਕ – ਬਿਲਕੁਲ, ਸਰ।(Absolutely, Sir.)

ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਜੀ- ਤਾਂ ਸਾਡੇ ਦੇਸ਼ ਦੀਆਂ ਕੁਝ ਚੀਜ਼ਾਂ ਜੋ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ੀ ਸਿੱਖਣ ਦਾ ਜਾਣਨ ਦਾ ਮਨ ਕਰ ਜਾਵੇ ਐਸਾ ਕੁਝ (So, are there aspects of our country that inspire them to learn English?)
 

 ਅਧਿਆਪਕ– ਸਰ ਮੈਂ ਇਸ ਪ੍ਰਯੋਗਸ਼ਾਲਾ ਵਿੱਚ ਭਾਸ਼ਾ ਕੌਸ਼ਲ ਵਿਕਾਸ ‘ਤੇ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਤਾਂ ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ੀ ਭਾਸ਼ਾ ਤਾਂ ਇੱਕ ਪਾਠਕ੍ਰਮ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਰਹੀ ਹੈ। But ਭਾਸ਼ਾ ਸਿੱਖੀ ਕਿਵੇਂ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਕਿਉਂਕਿ ਮੇਰੇ ਪਾਸ ਜੋ ਬੱਚੇ ਆ ਰਹੇ ਹਨ ਉਹ ਹਰਿਆਣਵੀ ਪਰਿਵੇਸ਼ ਦੇ ਹਨ। ਅਗਰ ਮੈਂ ਰੋਹਤਕ ਵਿੱਚ ਬੈਠੇ ਹੋਏ ਬੱਚਿਆਂ ਨਾਲ ਬਾਤ ਕਰਾਂ ਤਾਂ ਉਹ ਨੂਹ ਵਿੱਚ ਬੈਠੇ ਹੋਏ ਬੱਚੇ ਤੋਂ ਬਿਲਕੁਲ different ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਬਾਤ ਕਰਦਾ ਹੈ।(Sir, I have focused on language skill development in this laboratory. English has always been part of the curriculum, but understanding how a language is learnt is crucial. The students I teach come from diverse Haryanvi backgrounds. For example, a child from Rohtak speaks a completely different dialect than a child from Nuh.)

ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਜੀ- ਅੱਛਾ ਸਾਡੇ ਜਿਵੇਂ ਘਰ ਵਿੱਚ, ਸਾਡੇ ਪਾਸ ਟੈਲੀਫੋਨ ਪੁਰਾਣੇ ਜ਼ਮਾਨੇ ਵਿੱਚ ਉਹ ਜੋ ਰਹਿੰਦਾ ਸੀ। (Yes, it reminds me of the days when we used to have telephones at home.)

ਅਧਿਆਪਕ –ਹਾਂ, ਜੀ। (Indeed, Sir.)

ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ- ਡਿੱਬਾ ਉਹ ਫੋਨ ਹੈ। ਅਤੇ ਸਾਡੇ ਘਰ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਗ਼ਰੀਬ ਪਰਿਵਾਰ ਦੀ ਕੋਈ ਮਹਿਲਾ ਘਰ ਕੰਮ ਦੇ ਲਈ ਇੱਥੇ ਆਉਂਦੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਤਨੇ ਵਿੱਚ ਘੰਟੀ ਵਜੀ ਅਤੇ ਉਹ ਟੈਲੀਫੋਨ ਉਠਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਉਹ ਉਠਾਉਂਦੇ ਹੀ ਬੋਲਦੀ ਹੈ ਹੈਲੋ, ਉਹ ਕਿਵੇਂ ਸਿੱਖੀ ਉਹ?( That box is a phone. In our home, sometimes a woman from a poor family would come to help with the work. One day, the phone rang, and s he picked it up. As soon as she answered, she said, "Hello." How did she learn that?)

ਅਧਿਆਪਕ-  ਇਹੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦਾ ਕੌਸ਼ਲ ਵਿਕਾਸ ਦੱਸਿਆ ਸਰ । ਭਾਸ਼ਾ ਸੁਣਨ ‘ਤੇ ਅਤੇ ਉਸ ਦਾ ਪ੍ਰਯੋਗ ਕਰਨ ‘ਤੇ ਆਉਂਦੀ ਹੈ।(Sir, that’s part of language skill development. Language is acquired through listening and usage.)

 

ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਜੀ- ਅਤੇ ਇਸ ਲਈ ਸਚਮੁੱਚ ਵਿੱਚ Language ਬੋਲਚਾਲ ਨਾਲ ਬਹੁਤ ਜਲਦੀ ਸਿੱਖੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਮੈਨੂੰ ਯਾਦ ਹੈ ਮੈਂ ਜਦੋਂ ਗੁਜਰਾਤ ਵਿੱਚ ਸਾਂ ਤਾਂ ਨਡਿਯਾਤ ਵਿੱਚ ਮੇਰੇ ਇੱਥੇ ਇੱਕ ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਦਾ ਪਰਿਵਾਰ ਨੌਕਰੀ ਦੇ ਲਈ , ਜੋ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਸਨ ਨੌਕਰੀ ਦੇ ਲਈ ਆਏ । ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਬਜ਼ੁਰਗ ਮਾਤਾ ਜੀ ਸਨ। ਹੁਣ ਇਹ ਮਹਾਸ਼ਾ ਪੂਰੇ ਦਿਨ ਸਕੂਲ ਕਾਲਜਾਂ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦੇ ਸਨ ਲੇਕਿਨ Language ਵਿੱਚ ਜ਼ੀਰੋ ਰਹੇ ਉਹ ਛੇ ਮਹੀਨੇ ਦੇ ਬਾਅਦ ਭੀ। ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮਾਤਾ ਜੀ ਕੁਝ ਪੜ੍ਹੇ ਲਿਖੇ ਨਹੀਂ ਸਨ। ਲੇਕਿਨ ਉਹ ਧਨਾਧਨ ਗੁਜਰਾਤੀ ਬੋਲਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਤਾਂ ਮੈਂ ਇੱਕ ਵਾਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਇੱਥੇ ਭੋਜਨ ਕਰਨ ਦੇ ਲਈ ਗਿਆ ਮੈਂ ਪੁੱਛਿਆ ਇਹ ਨਹੀਂ ਬੋਲੀ ਸਾਡੇ ਘਰ ਵਿੱਚ ਜੋ ਕੰਮ ਵਾਲੀ ਹੈ ਨਾ ਉਸ ਨੂੰ ਹੋਰ ਕੁਝ ਆਉਂਦਾ ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਬੋਲੀ ਮੈਂ ਸਿੱਖ ਗਿਆ। ਬੋਲਚਾਲ ਨਾਲ ਸਿੱਖ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। (Exactly! That’s why language can be learned so quickly by speaking it. I remember when I was in Gujarat, a family from Maharashtra moved to my place in Nadiad for work. The man was a professor, and he brought along his elderly mother. He spent all day in schools and colleges, but even after six months, he hadn’t picked up the local language. His mother, on the other hand, who wasn’t educated at all, had learnt to speak Gujarati very well. One day, when I went to their house for a meal, I asked her how she had learnt it. She simply said that she picked it up from the housemaid who only spoke Gujarati. Language is learned by speaking it.)

ਅਧਿਆਪਕ – ਬਿਲਕੁਲ, ਸਰ।(Absolutely, Sir.)

ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਜੀ – ਹੁਣ ਮੈਨੂੰ ਬਰਾਬਰ ਯਾਦ ਹੈ ਮੈਂ ਜਦੋਂ ਛੋਟਾ ਸਾਂ ਤਾਂ ਮੇਰੇ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਜੋ ਟੀਚਰ ਸਨ।  ਉਹ ਥੋੜ੍ਹੇ strict ਭੀ ਸਨ।  ਅਤੇ ਸਾਨੂੰ strictness ਥੋੜ੍ਹੀ ਤਕਲੀਫ ਕਰਦੀ ਸੀ।  ਲੇਕਿਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਰਾਜਾਜੀ ਨੇ ਜੋ ਰਾਮਾਇਣ,  ਮਹਾਭਾਰਤ ਲਿਖੀ ਹੈ।  ਤਾਂ ਉਸ ਵਿੱਚੋਂ ਜੋ ਰਾਮਾਇਣ ਦੀ ਜੋ ਬਹੁਤ ਪਰੀਚਿਤ ਵਾਰਤਾ ਤਾਂ ਸਭ ਨੂੰ ਪਰੀਚਿਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।  ਤਾਂ ਬੜਾ ਆਗਰਹਿ ਕਰਦੇ ਸਨ ਕਿ ਰਾਜਾਜੀ ਨੇ ਜੋ ਰਾਮਾਇਣ ਲਿਖੀ ਹੈ।  ਉਸ ਨੂੰ ਥੋੜ੍ਹਾ ਧੀਰੇ-ਧੀਰੇ ਪੜ੍ਹਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰੋ।  ਕਥਾ ਪਤਾ ਸੀ ਭਾਸ਼ਾ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਸੀ।  ਲੇਕਿਨ ਬਹੁਤ ਜਲਦੀ coordinate ਕਰਦੇ ਸਨ।  ਇੱਕ ਦੋ ਸ਼ਬਦ ਸਮਝ ਗਏ ਤਾਂ ਭੀ ਲਗਦਾ ਸੀ ਕਿ ਹਾਂ ਇਹ ਕਿਤੇ ਸੀਤਾ ਮਾਤਾ ਦੀ ਕੋਈ ਚਰਚਾ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। (This reminds me of my school days. Our teacher was quite strict, and we used to be a bit wary of him. Rajaji had written the 'Ramayana' and 'Mahabharata', and everyone was familiar with the dialogues from the 'Ramayana'. The teacher would insist that we read Rajaji’s 'Ramayana' slowly, even though we didn’t know the language well. I knew the story, but not the language. Yet, with practice, I began to understand bits and pieces. Even recognizing just a word or two, I could tell he was talking about Sita Mata.)

ਅਧਿਆਪਕ- ਬਿਲਕੁਲ ਸਰ।(Absolutely, Sir.)

ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਜੀ- ਚਲੋ, ਬਹੁਤ ਵਧੀਆ।(Alright, Very good.)

ਅਧਿਆਪਕ – Thank you, Sir. Thank you.

ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਜੀ- ਹਰ ਹਰ ਮਹਾਦੇਵ।( Har Har Mahadev.)

ਅਧਿਆਪਕ- ਹਰ ਹਰ ਮਹਾਦੇਵ।( Har Har Mahadev.)

ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਜੀ - ਕਾਸ਼ੀ ਵਾਲਿਆਂ ਲ਼ਈ ਹਰ ਹਰ ਮਹਾਦੇਵ ਨਾਲ ਹੀ ਦਿਨ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। (For the people of Kashi, the day always begins with 'Har Har Mahadev'.)

ਅਧਿਆਪਕ – ਸਰ ਮੈਂ ਅੱਜ ਤੁਹਾਨੂੰ ਮਿਲ ਕੇ ਬਹੁਤ ਖੁਸ਼ ਹਾਂ ਸਰ।  ਸਰ ਮੇਰੀ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਵਿਗਿਆਨ ਸੰਸਥਾਨ (Agricultural Science Institute) ਵਿੱਚ ਪੌਦੇ ਦੀ ਰੋਗ  ਦੇ ਉੱਪਰ ਮੇਰੀ ਖੋਜ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸ ਵਿੱਚ ਮੇਰਾ ਸਭ ਤੋਂ ਬੜਾ ਪ੍ਰਯਾਸ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਜੋ ਅਸੀਂ ਲੋਕ sustainable agriculture ਦੀ ਬਾਤ ਕਰਦੇ ਹਾਂ।  ਉਹ ਜ਼ਮੀਨੀ ਪੱਧਰ ‘ਤੇ ਹੁਣ ਉਹ ਉਤਰੇ ਨਹੀਂ ਹੈ ਪੂਰੇ ਅੱਛੀ ਤਰ੍ਹਾਂ।  ਮੇਰਾ ਇਸ ਲਈ ਪ੍ਰਯਾਸ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਅਸੀਂ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਐਸੇ ਤਕਨੀਕ ਨੂੰ ਹੱਥ ਪਕੜਾਈਏ ਜੋ ਅਸਾਨ ਹੋਵੇ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਅਭੂਤਪੂਰਵ ਪਰਿਣਾਮ ਖੇਤਾਂ ਵਿੱਚ ਦਿਖਣ । ਅਤੇ ਮੈਨੂੰ ਲਗਦਾ ਹੈ ਇਸ ਪ੍ਰਯਾਸ ਵਿੱਚ ਸਾਨੂੰ ਬੱਚਿਆਂ Student’s ਮੇਰਾ ਅਤੇ ਮਹਿਲਾਵਾਂ ਦੀ ਭਾਗੀਦਾਰੀ ਅਹਿਮ ਹੈ।  ਅਤੇ ਇਸ ਲਈ ਮੇਰਾ ਪ੍ਰਯਾਸ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਮੈਂ ਸਟੂਡੈਂਟਸ  ਦੇ ਨਾਲ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਜਾਂਦਾ ਹਾਂ ਅਤੇ ਕਿਸਾਨਾਂ  ਦੇ ਨਾਲ ਮੈਂ ਮਹਿਲਾਵਾਂ ਨੂੰ ਭੀ ਅੱਗੇ ਵਧਣ ਲਈ ਪ੍ਰਯਾਸ ਕਰਵਾਉਂਦਾ ਹਾਂ।  ਤਾਕਿ ਇਹ ਛੋਟੀਆਂ - ਛੋਟੀਆਂ ਜੋ Techniques ਅਸੀਂ ਲੋਕ develop ਕੀਤੀਆਂ ਹਨ।  ਉਸ ਨਾਲ sustainability ਦੀ ਤਰਫ਼ ਅਸੀਂ ਕਦਮ  ਵਧਾਉਂਦੇ ਹਾਂ।  ਅਤੇ ਇਸ ਨਾਲ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਫਾਇਦਾ ਭੀ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ। (Sir, I am delighted to have met you today. I am conducting research on plant diseases at the Agricultural Science Institute, and my primary focus is on promoting sustainable agriculture. Unfortunately, it hasn’t been properly implemented at the grassroots level yet. My goal is to teach farmers easy-to-use technologies that yield unprecedented results in the fields. I also believe that involving children, students, and women is crucial in this effort. That’s why I visit villages with students, working with farmers and encouraging women to get involved as well. With the simple techniques we have developed, we are moving towards sustainability, and the farmers are already seeing the benefits.)

ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਜੀ- ਕੁਝ ਦੱਸ ਸਕਦੇ ਹੋ ਕੀ ਕੀਤਾ ਹੈ?( Can you tell me what you have done?)

ਅਧਿਆਪਕ – ਸਰ ਅਸੀਂ ਲੋਕਾਂ ਨੇ  ਬੀਜ ਸ਼ੋਧਨ ਦੀ ਤਕਨੀਕ ਨੂੰ perfect ਕੀਤਾ ਹੈ।  ਅਸੀਂ ਕੁਝ Local microbes ਨੂੰ identify ਕੀਤਾ ਹੈ।  ਉਸ ਨਾਲ ਜਦੋਂ ਅਸੀਂ ਬੀਜ ਨੂੰ ਸ਼ੋਧਨ ਕਰਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਜਦੋਂ roots ਆਉਂਦੇ ਹਨ ਸਰ ਪਹਿਲੇ ਤੋਂ ਹੀ ਵਿਕਸਿਤ root ਬਣਦੇ ਹਨ।  ਉਸ ਨਾਲ ਉਹ ਪੌਦਾ ਬਹੁਤ ਤੰਦਰੁਸਤ(ਸਵਸਥ) ਬਣਦਾ ਹੈ।  ਉਸ ਪੌਦੇ ਵਿੱਚ ਸਰ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਘੱਟ ਲਗਦੀਆਂ ਹਨ ਕਿਉਂਕਿ ਜੜ੍ਹਾਂ ਇਤਨੀਆਂ ਮਜ਼ਬੂਤ ਹੋ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਪੌਦੇ ਨੂੰ ਉਹ ਅੰਦਰ ਤੋਂ ਇੱਕ ਤਾਕਤ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ ਕੀਟ ਅਤੇ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਨਾਲ ਲੜਨ  ਦੇ ਲਈ।(Sir, we have perfected a technique for seed purification. We have identified certain local microbes, and when we purify the seeds with these, the roots that develop are already well-formed. This results in a much healthier plant. The plant is less susceptible to diseases because the roots are so strong, giving it an internal strength to combat pests and diseases.)

ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਜੀ -ਲੈਬ ਵਿੱਚ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਕੰਮ ਦੱਸ ਰਹੇ ਹੋ ।  Land ‘ਤੇ ਕਿਵੇਂ ਕਰਦੇ ਹੋ ?  Lab to Land .  ਜਦੋਂ ਆਪ (ਤੁਸੀਂ) ਕਹਿ ਰਹੇ ਹੋ ਆਪ (ਤੁਸੀਂ)  ਖ਼ੁਦ ਜਾ ਰਹੇ ਹੋ ਕਿਸਾਨਾਂ  ਦੇ ਪਾਸ।  ਉਹ ਕਿਵੇਂ ਇਸ ਨੂੰ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਉਹ ਕਿਵੇਂ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਦੇ ਹਨ ?  (You are describing the work done in the lab. How do you apply this on the land? From the lab to the land? You say that you are personally going to the farmers. How do they implement it, and how do they get started?)

ਅਧਿਆਪਕ- ਸਰ ਅਸੀਂ ਇੱਕ Powder Formulation ਬਣਾਇਆ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ Powder Formulation ਨੂੰ ਅਸੀਂ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਦਿੰਦੇ ਹਾਂ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਹੱਥੀਂ ਬੀਜ ਨੂੰ ਸ਼ੋਧਨ ਕਰਵਾਉਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਇਹ ਅਸੀਂ ਪ੍ਰਯਾਸ ਕਈ ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਨਿਰੰਤਰ ਕਰ ਰਹੇ ਹਾਂ।  ਅਤੇ ਵਾਰਾਣਸੀ  ਦੇ ਆਸਪਾਸ  ਦੇ 12 ਪਿੰਡਾਂ ਵਿੱਚ ਅਸੀਂ ਹੁਣੇ ਇਸ ਕਾਰਜ ਨੂੰ ਕੀਤਾ ਹੈ ਅਤੇ ਮਹਿਲਾਵਾਂ ਦੀ ਅਗਰ ਸੰਖਿਆ ਦੀ ਬਾਤ ਕਹੀਏ ਤਾਂ ਤਿੰਨ ਹਜ਼ਾਰ ਤੋਂ ਅਧਿਕ  ਮਹਿਲਾਵਾਂ ਹੁਣ ਇਸ Technologyਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰ ਰਹੀਆਂ ਹਨ।(Sir, we have created a 'powder formulation', which we distribute to the farmers. They use this to purify their seeds, and we have been doing this for many years. So far, we have introduced this technique in 12 villages around Varanasi, and over 3,000 women are currently learning and using this technology.)

ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਜੀ- ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਜੋ ਇਹ ਲੋਕ ਕਿਸਾਨ ਹੈ ਉਹ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਕਿਸਾਨ ਨੂੰ ਭੀ ਤਿਆਰ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ?( And can these farmers teach other farmers as well?)

ਅਧਿਆਪਕ– ਬਿਲਕੁਲ ਸਰ,  ਕਿਉਂਕਿ ਜਦੋਂ Powder ਲੈਣ ਲਈ ਇੱਕ ਕਿਸਾਨ ਆਉਂਦੇ  ਹਨ ਉਹ ਹੋਰ ਚਾਰ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੇ ਲਈ ਸਾਥ ਲੈ ਕੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।  ਅਤੇ ਇਸ ਦਾ ਕਿਉਂਕਿ ਦੇਖਾ ਦੇਖੀ ਕਿਸਾਨ ਬਹੁਤ ਸਿੱਖਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਮੈਨੂੰ ਇਹ ਬਾਤ ਦੀ ਖੁਸ਼ੀ ਹੈ ਕਿ ਸਾਡੇ ਜੋ ਅਸੀਂ ਜਿਤਨਿਆਂ ਨੂੰ ਸਿਖਾਇਆ ਹੈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਹੋਰ ਕਈ ਗੁਣਾ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਅਪਣਾਇਆ ਹੈ ਇਸ ਨੂੰ।  ਹੁਣ ਪੂਰੀ ਸੰਖਿਆ ਮੇਰੇ ਪਾਸ ਨਹੀਂ ਹੈ।(Absolutely, Sir. When a farmer comes to collect the powder, they often take enough for four other farmers as well. Farmers learn from each other by observing, and I’m pleased to say that many more have adopted the technique than those we initially taught. I don’t have the exact number right now.)

ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਜੀ- ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਕਿਸ ਫਸਲ ‘ਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਹੋਇਆ ਅਤੇ ਕਿਸ।(Which crops have been most benefitted from this?)

ਅਧਿਆਪਕ - ਸਬਜ਼ੀ  ਅਤੇ ਕਣਕ ‘ਤੇ।(Primarily vegetables and wheat.)

ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਜੀ- ਸਬਜ਼ੀ  ਅਤੇ ਕਣਕ ‘ਤੇ  ਇਹ ਜੋ ਪ੍ਰਾਕ੍ਰਿਤਿਕ(ਕੁਦਰਤੀ) ਖੇਤੀ ਇਸ ‘ਤੇ ਸਾਡਾ ਬਲ ਹੈ।  ਅਤੇ ਜੋ ਲੋਕ ਧਰਤੀ ਮਾਂ ਨੂੰ ਬਚਾਉਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨ।  ਉਹ ਸਭ ਚਿੰਤਿਤ ਹਨ ਜਿਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਨਾਲ ਅਸੀਂ ਇਸ ਧਰਤੀ ਮਾਂ ਦੀ ਸਿਹਤ  ਦੇ ਨਾਲ ਅੱਤਿਆਚਾਰ ਕਰ ਰਹੇ ਹਾਂ।  ਉਸ ਮਾਂ ਨੂੰ ਬਚਾਉਣਾ ਬਹੁਤ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ।  ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਲਈ ਪ੍ਰਾਕ੍ਰਿਤਿਕ(ਕੁਦਰਤੀ) ਖੇਤੀ ਇੱਕ ਅੱਛਾ ਉਪਾਅ ਦਿਖਦਾ ਹੈ।  ਉਸ ਦਿਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਚਰਚਾ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਵਿੱਚ ।(Our focus is on organic farming, particularly for vegetables and wheat. Those who are concerned about preserving Mother Earth are worried about how we are harming her health. It has become critical to protect the Earth, and organic farming seems to offer a promising solution. There’s ongoing discussion among scientists about this approach.)

ਅਧਿਆਪਕ – ਜੀ ਬਿਲਕੁਲ ਸਰ,  ਪ੍ਰਯਾਸ ਉਸੇ ਦਿਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਹੈ।  ਲੇਕਿਨ ਸਰ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਅਸੀਂ ਲੋਕ ਅਜੇ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ convince ਨਹੀਂ ਕਰ ਪਾ ਰਹੇ ਕਿ ਰਸਾਇਣ ਨੂੰ ਆਪ(ਤੁਸੀਂ) ਪ੍ਰਯੋਗ ਨਾ ਕਰੋ।  ਕਿਉਂਕਿ ਕਿਸਾਨ ਡਰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਅਸੀਂ ਰਸਾਇਣ ਦਾ ਪ੍ਰਯੋਗ ਨਾ ਕਰਨ ਨਾਲ ਮੇਰੀ ਫਸਲ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਨੁਕਸਾਨ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ।(Yes, Sir, efforts are certainly being made in that direction. However, we are still struggling to fully convince farmers to stop using chemicals. They are afraid that if they don’t use chemicals, their crops will suffer.)

ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਜੀ – ਇੱਕ ਉਪਾਅ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ।  ਮੰਨ ਲਵੋ ਉਸ ਦੇ ਪਾਸ ਚਾਰ ਵਿੱਘਾ ਜ਼ਮੀਨ ਹੈ।  ਤਾਂ 25 ਪਰਸੈਂਟ ,  1 ਵਿੱਘਾ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਯੋਗ ਕਰੇ ,  ਤਿੰਨ ਵਿੱਚ ਜੋ ਤੁਸੀਂ ਪਰੰਪਰਾਗਤ ਕਰਦੇ ਹੋ ਉਹ ਕਰੋ।  ਯਾਨੀ ਛੋਟਾ ਜਿਹਾ ਹਿੱਸਾ ਲਵੋ,  ਉਸ ਨੂੰ ਇੱਕ ਪ੍ਰਕਾਰ ਅਲੱਗ ਨਾਲ ਤੁਸੀਂ ਇਸੇ ਪੱਧਤੀ ਨਾਲ ਕਰੋ,  ਤਾਂ ਉਸ ਦੀ ਹਿੰਮਤ ਆ ਜਾਵੇਗੀ ।  ਹਾਂ ਯਾਰ ਥੋੜ੍ਹਾ ਨੁਕਸਾਨ ਹੋਵੇਗਾ ਤਾਂ 10 ਪਰਸੈਂਟ,  20 ਪਰਸੈਂਟ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ। ਲੇਕਿਨ ਮੇਰੀ ਗੱਡੀ ਚਲੇਗੀ।  ਗੁਜਰਾਤ  ਦੇ ਜੋ ਗਵਰਨਰ ਹਨ ਆਚਾਰੀਆ ਦੇਵਵ੍ਰੱਤ ਜੀ ,  ਉਹ ਬਹੁਤ ਦੀ dedicated ਹਨ ਇਸ ਵਿਸ਼ੇ ਵਿੱਚ ਕਾਫੀ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਹਨ।  ਅਗਰ ਤੁਸੀਂ ਵੈਬਸਾਇਟ ‘ਤੇ ਜਾਓਗੇ ਕਿਉਂਕਿ ਤੁਹਾਡੇ ਵਿੱਚੋਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਲੋਕ ਹਨ ਜੋ ਕਿਸਾਨ ਦੀ background ਵਾਲੇ ਹੋਣਗੇ।  ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਪ੍ਰਾਕ੍ਰਿਤਿਕ(ਕੁਦਰਤੀ) ਖੇਤੀ ਦੇ  ਲਈ ਬਹੁਤ ਸਾਰਾ ਡਿਟੇਲ ਬਣਾਇਆ।  ਇਹ ਆਪ (ਤੁਸੀਂ) ਜੋ ਐੱਲਕੇਐੱਮ ਦੇਖ ਰਹੇ ਹੋ, ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪ੍ਰਾਕ੍ਰਿਤਿਕ(ਕੁਦਰਤੀ) ਖੇਤੀ  ਦਾ ਹੀ ਉਪਯੋਗ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਹਰ ਚੀਜ਼ ਦਾ। ਇੱਥੇ ਕੋਈ ਕੈਮੀਕਲ allow ਨਹੀਂ ਹੈ।  ਆਚਾਰੀਆ ਦੇਵਵ੍ਰੱਤ ਜੀ  ਨੇ ਇੱਕ ਬਹੁਤ ਹੀ ਅੱਛਾ formula develop ਕੀਤਾ ।  ਕੋਈ ਵਿਅਕਤੀ ਉਸ ਨੂੰ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ।  ਗੋਮੂਤਰ ਆਦਿ ਦਾ ਉਪਯੋਗ ਕਰਕੇ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਬਹੁਤ ਅੱਛੇ ਪਰਿਣਾਮ ਆਉਂਦੇ ਹਨ। ਅਗਰ ਆਪ (ਤੁਸੀਂ) ਉਸ ਨੂੰ ਭੀ ਸਟਡੀ ਕਰੋਂ ਤੁਹਾਡੀ University ਵਿੱਚ ਕੀ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਦੇਖੋ ।(There is a solution to that. Let’s say a farmer has four bighas of land. He could experiment on 25%—one bigha—and continue with traditional methods on the remaining three. By dedicating a small portion to organic farming, the farmer will gain confidence. Even if there is a minor loss, say 10% or 20%, it’s manageable, and he’ll see that the rest of his crop is safe. Acharya Devvrat Ji, the Governor of Gujarat, is very committed to this cause and has done a lot of work in this area. If you visit his website—since many of you come from farming backgrounds—you’ll find a wealth of information on organic farming. Everything at the LKM you see here is done using organic farming methods, with no chemicals allowed. Acharya Devvrat Ji has developed an excellent formula using cow urine, among other things, and the results are impressive. If your university studies this as well, you could explore what could be done.)

ਅਧਿਆਪਕ -ਜ਼ਰੂਰ ਸਰ।(Certainly, Sir.)

ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਜੀ–  ਚਲੋ ਬਹੁਤ ਸ਼ੁਭਕਾਮਨਾਵਾਂ।(Alright, best wishes.)

ਅਧਿਆਪਕ-ਧੰਨਵਾਦ, ਸਰ।(Thank you, Sir.)

ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਜੀ - ਵਣੱਕਮ।(Vanakkam (Greetings).)

ਅਧਿਆਪਕ: ਵਣੱਕਮ Prime Minister Ji. I am Dhautre Gandimati. I come from Tyagraj Polytechnic College, Salem Tamil Nadu and I have been teaching English in the Polytechnic College for more than 16 years. Most of my polytechnic students hail from rural background. They come from Tamil Medium Schools, So they find it difficult to speak or at least open their mouths in English.

ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਜੀ - ਲੇਕਿਨ ਅਸੀਂ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਇਹ ਭਰਮ ਹੈ। ਸ਼ਾਇਦ ਸਭ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਇਹੀ ਹੋਵੇਗਾ ਕਿ ਭਈ ਯਾਨੀ ਤਮਿਲ ਨਾਡੂ ਮਤਲਬ ਸਭ ਨੂੰ ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ੀ ਆਉਂਦੀ ਹੈ। (But we often have this misconception that everyone in Tamil Nadu knows English.)

ਅਧਿਆਪਕ – Obviously Sir, They are rural people who study from the vernacular language medium. So they find it difficult, Sir. For them we teach

ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਜੀ - ਅਤੇ ਇਸ ਲਈ ਇਹ ਜੋ ਨਵੀਂ ਸਿੱਖਿਆ ਨੀਤੀ ਹੈ ਉਸ ਵਿੱਚ ਮਾਤਭਾਸ਼ਾ ‘ਤੇ ਬਹੁਤ ਬਲ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।(That’s why the New Education Policy places so much emphasis on the mother tongue.)

ਅਧਿਆਪਕ – So we are teaching English language Sir and as per NEP 2020 as at least three languages now we have in our mother tongue learning . We have now introduced as an autonomous institution. We have now introduced our mother tongue language also in learning technical education.( So, we are teaching the English language, Sir. As per the NEP 2020, we now incorporate at least three languages, including the mother tongue, in learning. We have introduced this in our autonomous institution and are now teaching technical education in the mother tongue as well.)

ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਜੀ – ਕੀ ਤੁਹਾਡੇ ਵਿੱਚੋਂ ਕੋਈ ਹੈ ਜਿਸ ਨੇ ਬਹੁਤ ਹਿੰਮਤ  ਦੇ ਨਾਲ ਐਸਾ ਪ੍ਰਯੋਗ ਕੀਤਾ ਹੋਵੇ।  ਕਿ ਮੰਨ  ਲਵੋ ਇੱਕ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ 30 ਬੱਚੇ ਹਨ ਉਹ purely ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ੀ ਭਾਸ਼ਾ  ਦੇ ਮਾਧਿਅਮ ਨਾਲ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ  ਦੇ  ਹੀ ਬਰਾਬਰ  ਦੇ ਦੂਸਰੇ 30 ਬੱਚੇ ਉਹ ਹੀ ਵਿਸ਼ਾ ਆਪਣੀ ਮਾਤ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹਦੇ ਹਨ।  ਤਾਂ ਕੌਣ ਸਭ ਤੋਂ ਅੱਗੇ ਜਾਂਦਾ ਹੈ,  ਕੌਣ ਜ਼ਿਆਦਾ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਜਾਣਦਾ ਹੈ ਕੀ ਅਨੁਭਵ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ਆਪ (ਤੁਸੀਂ) ਲੋਕਾਂ ਦਾ? ਕਿਉਂਕਿ ਕੀ ਹੈ ਮਾਤ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਉਹ direct ਚੀਜ਼ ਨੂੰ,  ਉਸ ਨੂੰ mentally ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ੀ ਫਿਰ ਉਸ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ Translate ਕਰੇਗਾ ਫਿਰ ਉਸ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਦਾ ਪ੍ਰਯਾਸ ਕਰੇਗਾ,  ਬਹੁਤ Energy ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਉਸ ਦੀ।  ਤਾਂ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਮਾਤ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹਾਉਣ ਦਾ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ੀ ਇੱਕ subject  ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਅੱਛਾ ਪੜ੍ਹਾਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।  ਯਾਨੀ ਜਿਵੇਂ ਇਹ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਟੀਚਰ ਕਲਾਸ ਵਿੱਚ ਜਾਂਦੀ ਹੋਵੇਗੀ ਅਤੇ ਕਲਾਸਰੂਮ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਆਉਂਦੀ ਹੋਵੇਗੀ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ  ਦੇ ਸਿਵਾ ਕਿਸੇ ਭੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦਾ ਪ੍ਰਯੋਗ ਨਹੀਂ ਕਰਦੀ ਹੋਵੋਗੀ ਆਸ਼ਾ ਹੈ।ਵੈਸੇ  ਹੀ ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ੀ  ਦੇ ਟੀਚਰ ਨੂੰ ਭੀ ਕਲਾਸਰੂਮ ਵਿੱਚ ਅੰਦਰ ਜਾਣ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਨਿਕਲਣ ਤੱਕ ਹੋਰ ਕੋਈ Language ਨਹੀਂ ਬੋਲਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ।  ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ੀ ਕਰਨਗੇ ਤਾਂ ਉਹ ਭੀ ਉਤਨੇ ਹੀ ਵਧੀਆ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਕਰਨਗੇ।  ਫਿਰ ਐਸਾ ਨਹੀਂ ਕਿ ਭਈ ਇੱਕ ਵਾਕ ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ੀ ਤਿੰਨ ਵਾਕ ਮਾਤ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹਾਉਣਗੇ।  ਤਾਂ ਉਹ ਬੱਚਾ catch ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਅਗਰ ਅਸੀਂ ਉਤਨਾ dedication language  ਦੇ ਪ੍ਰਤੀ ਭੀ ਹੋਵੇਗਾ ਤਾਂ ਬੁਰਾ ਨਹੀਂ ਹੈ ਅਤੇ ਸਾਨੂੰ ਤਾਂ ਆਪਣੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਆਦਤ ਪਾਉਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਜ਼ਿਆਦਾ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਸਿੱਖਣ ਦਾ  ਉਨ੍ਹਾਂ  ਦੇ  ਮਨ ਵਿੱਚ ਇੱਛਾ ਜਾਗਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਲਈ ਕਦੇ-ਕਦੇ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਤੈ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਇਸ ਵਾਰ ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਪੰਜ ਅਲੱਗ -ਅਲੱਗ ਰਾਜਾਂ  ਦੇ ਗੀਤ ਸਿਖਾਵਾਂਗੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ।  ਪੰਜ ਗੀਤ ਇੱਕ ਸਾਲ ਵਿੱਚ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਨਹੀਂ ਹਨ।  ਤਾਂ ਪੰਜ ਭਾਸ਼ਾ  ਦੇ ਗੀਤ ਜਾਣ ਲੈਣਗੇ ਕੋਈ ਅਸਾਮੀ ਕਰੇਗਾ ,  ਕੋਈ ਮਲਿਆਲਮ ਵਿੱਚ ਕਰੇਗਾ,  ਕੋਈ ਪੰਜਾਬੀ ਕਰੇਗਾ,  ਪੰਜਾਬੀ ਤਾਂ ਖੈਰ ਕਰ ਹੀ ਲੈਂਦੇ ਹਨ ।  ਚਲੋ ਬਹੁਤ-ਬਹੁਤ ਸ਼ੁਭਕਾਮਨਾਵਾਂ ।  Wish you all the best .

ਅਧਿਆਪਕ -ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ  ਜੀ ਜੀ  ,  ਮੇਰਾ ਨਾਮ  ਉਤਪਲ ਸੈਕੀਆ (Utpal Saikia) ਹੈ ਅਤੇ ਮੈਂ ਅਸਾਮ ਤੋਂ  ਹਾਂ ।  ਮੈਂ ਹੁਣ North East Skill Centre Guwahati  ਵਿੱਚ Food  &  Beverage Service ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਟ੍ਰੇਨਰ  ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹਾਂ।  ਅਤੇ ਮੈਂ ਇੱਧਰ North East Skill Centre ਵਿੱਚ ਮੇਰਾ ਹੁਣ ਛੇ ਸਾਲ ਸੰਪੰਨ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ।  ਅਤੇ ਮੇਰੇ ਮਾਰਗਦਰਸ਼ਨ ਨਾਲ ਹੁਣ ਤੱਕ 200 ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸੈਸ਼ਨ ਸਫਲਤਾਪੂਰਵਕ ਪ੍ਰਸਿੱਖਿਅਤ ਹੋ ਗਏ ਹਨ।  ਅਤੇ ਦੇਸ਼ ਅਤੇ ਵਿਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ Five Star ਹੋਟਲਾਂ ਵਿੱਚ ਕੰਮ।(ਮੇਰੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਸਿਖਿਆਰਥੀ ਹੁਣ ਦੇਸ਼ ਅਤੇ ਵਿਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ Five Star ਹੋਟਲਾਂ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਹਨ।)( Prime Minister Ji, my name is Utpal Saikia, and I am from Assam. I am currently working as a trainer in Food & Beverage Service at the North East Skill Centre in Guwahati. I have completed six years here and have successfully conducted more than 200 sessions under my guidance. Many of my trainees now work in five-star hotels across the country and abroad.)

ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਜੀ- ਕਿਤਨੇ ਸਮੇਂ ਦਾ ਕੋਰਸ ਹੈ ਤੁਹਾਡਾ?( How long is your course?)

ਅਧਿਆਪਕ -ਇੱਕ ਸਾਲ ਦਾ ਕੋਰਸ ਹੈ ਸਰ।( It is a one-year course, Sir.)

ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਜੀ -1 year ਅਤੇ  Hospitality ਦਾ ਜਾਣਦੇ ਹੋ(Are you aware of hospitality training?)

ਅਧਿਆਪਕ- Yes, Sir. Hospitality, Food & Beverage Services.

ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਜੀ -Food & Beverage,ਉਸ ਵਿੱਚ ਕੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਸਿਖਾਉਂਦੇ ਹਨ ਆਪ(ਤੁਸੀਂ)?( Food & Beverage, What specific skills do you teach in that?)

ਅਧਿਆਪਕ – ਅਸੀਂ ਸਿਖਾਉਂਦੇ ਹਾਂ ਕਿਵੇਂ guests ਨਾਲ ਬਾਤਾਂ ਕਰਦੇ ਹਾਂ  ਕਿਵੇਂ Food service ਹੁੰਦੀ ਹੈ  ਕਿਵੇਂ drink service ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਇਸ ਦੇ ਲਈ ਅਸੀਂ ਕਲਾਸਰੂਮ ਵਿੱਚ ਸਟੂਡੈਂਟਸ ਨੂੰ already ready ਕਰਵਾਉਂਦੇ ਹਾਂ।  Different Techniques ਸਿਖਾਉਂਦੇ ਹਾਂ ਕਿਵੇਂ guests ਦਾ ਪ੍ਰੌਬਲਮ solve ਕਰਨਾ ਹੈ,  ਕਿਵੇਂ tackle ਕਰਨਾ ਹੈ ਉਹ ਸਭ ਅਸੀਂ ਸਿਖਾਉਂਦੇ ਹਾਂ ਸਰ।(We teach students how to interact with guests, how to serve food, and how to provide beverage service. We prepare students in the classroom, teaching them various techniques, such as solving guest problems and how to handle different situations with guests, Sir.)

ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਜੀ –ਜਿਵੇਂ ਕੁਝ ਉਦਾਹਰਣਾਂ ਦੱਸੋ।  ਇਨ੍ਹਾਂ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਘਰਾਂ ਵਿੱਚ ਬੱਚੇ ਇਹ ਨਹੀਂ ਖਾਵਾਂਗਾ,  ਇਹ ਖਾਵਾਂਗਾ,  ਇਹ ਨਹੀਂ ਖਾਵਾਂਗਾ ਐਸੇ ਕਰਦੇ ਹਨ।  ਤਾਂ ਆਪ ਆਪਣੀ Technique ਸਿਖਾਓ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ।(Can you give some examples? At home, children often say, "I don’t want to eat this," or "I want to eat that." So, teach your technique for handling this.)

ਅਧਿਆਪਕ – ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਲਈ ਤਾਂ ਮੇਰੇ ਪਾਸ ਕੁਝ technique ਹੈ ਨਹੀਂ ਲੇਕਿਨ ਜੋ ਗੈਸਟ ਆਉਂਦੇ ਹਨ ਜੋ ਸਾਡੇ ਪਾਸ ਹੋਟਲ ਵਿੱਚ ਆਉਂਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਕਿਵੇਂ tackle ਕਰਨਾ ਹੈ ਮਤਲਬ politely,  humbly ਉਨ੍ਹਾਂ ਲੋਕਾਂ ਦੀਆਂ ਬਾਤਾਂ ਸੁਣਕੇ।(I don’t have a specific technique for children, Sir, but in terms of guests at the hotel, we train students to handle them politely and humbly, listening to their needs.)
 

ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਜੀ -  ਯਾਨੀ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਤੁਹਾਡਾ ਫੋਕਸ soft skills ‘ਤੇ ਹੈ।(So, your focus is primarily on soft skills?)

ਅਧਿਆਪਕ- ਹਾਂ ਜੀ ਸਰ, ਹਾਂ ਜੀ ਸਰ, soft skills.( Yes, Sir. Absolutely, Sir. Soft skills.)

ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਜੀ- ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਉੱਥੋਂ ਨਿਕਲੇ ਹੋਏ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਜੌਬ ਦੇ ਲਈ ਇੱਕ opportunity ਕਿੱਥੇ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ?( Where do most of the students who graduate from your institution find job opportunities?)

ਅਧਿਆਪਕ-All over India, ਜਿਵੇਂ ਕਿ Delhi ਹੋ ਗਿਆ, ਮੁੰਬਈ। (All over India, in places like Delhi and Mumbai.)

ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਜੀ-Mainly ਬੜੇ-ਬੜੇ ਹੋਟਲਾਂ ਵਿੱਚ।(Mainly in big hotels?)

ਅਧਿਆਪਕ- ਬੜੇ-ਬੜੇ Hotels ਵਿੱਚ। ਸਾਡਾ ਮਤਲਬ 100 ਪਰਸੈਂਟ placement guaranteed ਹੈ। Placement Team ਹੈ, ਉਹ ਲੋਕ ਦੇਖਦੇ ਹਨ।(Yes, in major hotels. We guarantee 100 percent placement. We have a dedicated placement team that takes care of it.)

ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਜੀ – ਤੁਸੀਂ ਗੁਵਾਹਾਟੀ ਵਿੱਚ ਹੋ, ਅਗਰ ਮੈਂ ਹੇਮੰਤਾ ਜੀ  ਨੂੰ ਕਹਾਂ ਕਿ ਹੇਮੰਤਾ ਜੀ  ਦੇ ਜਿਤਨੇ Ministers ਹਨ ਉਨ੍ਹਾਂ  ਦੇ  ਸਟਾਫ਼ ਨੂੰ ਆਪ(ਤੁਸੀਂ) Train ਕਰੋਂ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ  ਦੇ  ਅੰਦਰ ਇਹ capacity building ਕਰੋਂ।  ਕਿਉਂਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ  ਦੇ  ਇੱਥੇ ਗੈਸਟ ਆਉਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਨੂੰ ਖੱਬੇ ਹੱਥ ਨਾਲ ਪਾਣੀ ਦੇਵਾਂ ਜਾਂ ਸੱਜੇ ਹੱਥ ਨਾਲ,  ਤਾਂ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ?( Since you are in Guwahati, if I ask Himanta Ji and all his ministers to allow you to train their staff and build their capacity—because guests visit them and they might not even know whether to offer water with the left hand or the right hand—would that be possible?)

ਅਧਿਆਪਕ-Definitely ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ।(Yes, absolutely. That can be done.)

ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਜੀ- ਦੇਖੋ ਇਹ ਬਾਤ ਤੁਹਾਨੂੰ ਅਸਚਰਜ ਹੋਵੇਗਾ।  ਮੈਂ ਜਦੋਂ ਗੁਜਰਾਤ ਵਿੱਚ ਸਾਂ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ।  ਤਾਂ ਮੇਰੇ ਇੱਥੇ ਇੱਕ Hotel Management School ਸੀ।  ਤਾਂ ਮੈਂ ਬੜਾ ਆਗਰਹਿ ਕੀਤਾ ਸੀ ਕਿ ਮੇਰੇ ਜਿਤਨੇ Ministers ਹਨ,  ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਜੋ personal staff ਹੈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ Saturday,  Saturday,  Sunday ਜਾ ਕੇ  ਉਹ ਸਿਖਾਉਣਗੇ।  ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ Volunteer ਸਿਖਾਉਣਾ ਤੈ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਮੇਰੇ ਇੱਥੇ ਜਿਤਨੇ ਹੁਣ ਬੱਚੇ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਹਨ ਜਾਂ ਮਾਲੀ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਸੀ ਜਾਂ cook ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਸੀ। ਜਿਤਨੇ ਭੀ Ministers  ਦੇ ਇੱਥੇ ਸਭ ਦੀ ਉੱਥੇ  30, 40-40 ਘੰਟੇ  ਦੇ ਕਰੀਬ syllabus ਹੁੰਦਾ ਸੀ।  ਉਸ ਦੇ ਬਾਅਦ ਉਨ੍ਹਾਂ  ਦੇ  performance ਵਿੱਚੋਂ ਇਤਨਾ ਬਦਲਾਅ ਆਇਆ ਅਤੇ ਘਰ ਵਿੱਚ ਜਾਂਦੇ ਹੀ ਪਤਾ ਚਲਦਾ ਸੀ।  ਕਿ ਵਾਹ ਕੁਝ ਨਵਾਂ-ਨਵਾਂ ਲਗ ਰਿਹਾ ਹੈ ਅਤੇ ਤਾਂ ਜੋ ਪਰਿਵਾਰ ਵਾਲੇ ਹਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਾਇਦ ਉਤਨਾ ਧਿਆਨ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ਸੀ,  ਮੇਰੇ ਲਈ ਤਾਂ ਬੜਾ ਅਸਚਰਜ ਹੁੰਦਾ ਸੀ ਕਿ ਯਾਰ ਤੂੰ ਕਿਵੇਂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਇਹ ਸਭ?

ਤਾਂ ਉੱਥੇ ਸਿੱਖ  ਕੇ ਆਉਂਦੇ ਸੀ,  ਤਾਂ ਮੈਂ ਸਮਝਦਾ ਹਾਂ ਕਦੇ ਇਹ ਭੀ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਤਾਕਿ ਇੱਕ ਇਹ ਬਹੁਤ ਬੜਾ ਬ੍ਰਾਂਡ ਬਣ ਜਾਵੇਗਾ ਕਿ ਭਈ ਹਾਂ ਕਿ ਇੱਕ ਛੋਟਾ ਜਿਹਾ ਛੋਟਾ ਜਿਹਾ ਘਰ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਭੀ ਆਉਂਦੇ ਹੀ ਕੋਈ ਨਮਸਤੇ ਕਹਿ  ਦੇਵੇ,  ਜਿਵੇਂ ਟੈਲੀਫੋਨ ਉਠਾਉਣ ਵਾਲੇ ਲੋਕ ਸਰਕਾਰੀ ਦਫਤਰ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਲੋਕਾਂ  ਦੀਆਂ ਟ੍ਰੇਨਿੰਗਾਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ।  ਉਹ ਜੈ ਹਿੰਦ ਬੋਲ ਕੇ ਉਠਾਉਣਗੇ ਫੋਨ ਜਾਂ ਨਮਸਤੇ ਕਰਕੇ ਉਠਾਉਣਗੇ,  ਕੋਈ ਹਾਂ ਬੋਲੋ ਕੀ ਕਹਿਣਾ ਹੈ?  ਤਾਂ ਉੱਥੋਂ ਹੀ ਬਾਤ ਵਿਗੜ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।  ਤਾਂ ਆਪ(ਤੁਸੀਂ) ਉਸ ਨੂੰ ਬਰਾਬਰ ਠੀਕ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਿਖਾਉਂਦੇ ਹੋ?

ਅਧਿਆਪਕ: ਸਿਖਾਉਂਦੇ ਹਾਂ ਸਰ, ਸਿਖਾਉਂਦੇ ਹਾਂ! ( Yes, Sir! I teach them these things.)

ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਜੀ: ਚਲੋ ਬਹੁਤ ਬਹੁਤ ਵਧਾਈ ਹੈ ਤੁਹਾਨੂੰ! ( Well, many congratulations to you!)

ਅਧਿਆਪਕ: ਧੰਨਵਾਦ ਸਰ!( Thank you, Sir!)

ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਜੀ: ਤਾਂ ਬੋਰਿਸਾਗਰ ਤੁਹਾਡੇ ਕੁਝ ਸਨ ਕੀ? ( So, do you have any connection with Borisagar?)

ਅਧਿਆਪਕ: ਹਾਂ ਸਨ ਸਰ, ਦਾਦਾ ਸਨ! ( Yes, Sir. My grandfather was Borisagar!)

ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਜੀ: ਦਾਦਾ ਸਨ?ਅੱਛਾ! ਉਹ ਸਾਡੇ ਬਹੁਤ ਹਾਸਰਸ ਲੇਖਕ ਹੋਇਆ ਕਰਦੇ ਸਨ। ਤਾਂ ਆਪ (ਤੁਸੀਂ) ਕੀ ਕਰਦੇ ਹੋ?( Oh, was he your grandfather? I see! He was a famous comedy writer in our community. So, what do you do?)

ਅਧਿਆਪਕ: ਸਰ ਮੈਂ ਅਮਰੇਲੀ ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਇਮਰੀ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਟੀਚਰ ਹਾਂ ਅਤੇ ਉੱਥੇ ਸ੍ਰੇਸ਼ਠ ਪਾਠਸ਼ਾਲਾ ਨਿਰਮਾਣ ਤੋਂ ਸ੍ਰੇਸ਼ਠ ਰਾਸ਼ਟਰ ਨਿਰਮਾਣ ਦੇ ਜੀਵਨ ਮੰਤਰ ਦੇ ਨਾਲ ਪਿੱਛੇ 21 ਸਾਲ ਤੋਂ ਕੰਮ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹਾਂ ਸਰ ...( Sir, I am a primary school teacher in Amreli, and I have been working there for the past 21 years with the life mantra of building a great nation by building a great school.)

ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਜੀ: ਕੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਕੀ ਹੈ ਤੁਹਾਡੀ?( What’s your speciality?)

ਅਧਿਆਪਕ: ਸਰ, ਮੈਂ ਸਾਡੇ ਜੋ ਲੋਕਗੀਤ ਹਨ ਨਾ....( Sir, I specialize in our folk songs.)

ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਜੀ: ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਆਪ (ਤੁਸੀਂ) ਬਹੁਤ ਪੈਟਰੋਲ ਜਲਾਉਂਦੇ ਹੋ? ( I have heard that you use quite a lot of petrol?)

ਅਧਿਆਪਕ: ਹਾਂ ਸਰ ਉਹ ਬਾਇਕ ‘ਤੇ ਸਾਡਾ ਜੋ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਉਤਸਵ ('Pravesh Utsav') ਤੁਹਾਡੇ ਦੁਆਰਾ ਸਾਡਾ ਜੋ ਸਫ਼ਲ ਕਾਰਜਕ੍ਰਮ ਰਿਹਾ ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਦਾ 2003 ਤੋਂ, ਸਰ ਸਾਡੇ ਜੋ ਲੋਕਲ ਗਰਬਾ ਗੀਤ ਹਨ, ਉਸ ਨੂੰ ਸਾਨੂੰ education ਅਤੇ ਗੀਤ ਵਿੱਚ ਪਰਿਵਰਤਿਤ ਕਰਕੇ ਮੈਂ ਗਾਉਂਦਾ ਹਾਂ, ਜਿਵੇਂ ਪੰਖੇੜਾ ਹੈ, ਸਾਡਾ, ਸਰ ਅਗਰ ਤੁਹਾਡੀ ਆਗਿਆ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਗਾ ਸਕਦਾ ਹਾਂ ਮੈਂ? ( Yes, Sir! Since 2003, thanks to your initiative, our school’s 'Pravesh Utsav' celebration (annual school enrollment festival) on bikes has been a successful program for teachers. Sir, I sing our traditional Garba songs, but I have adapted them to include educational themes. For instance, "Pankheda." With your permission, may I sing it?)
 

ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਜੀ: ਹਾਂ, ਹੋ ਜਾਵੇ!( Yes, please do!)

ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਜੀ: ਇਹ ਗੁਜਰਾਤੀ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਲੋਕਗੀਤ ਹੈ। (This is a very famous Gujarati folk song, isn’t it?)

ਅਧਿਆਪਕ: Yes, Sir. ਇਹ ਗਰਬਾ ਗੀਤ ਹੈ।(Yes, Sir. It’s a Garba song.)

ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਜੀ: ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ(ਤੁਸੀਂ) ਇਸ ਦੇ ਵਾਕ ਬਦਲ ਦਿੱਤੇ ਹਨ ਅਤੇ ਉਹ ਕਹਿ ਰਹੇ ਹਨ ਕਿ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਇਹ ਗੀਤ ਦੱਸਦੇ ਹਨ ਕਿ ਅਰੇ ਭਈ ਤੁਸੀਂ ਸਕੂਲ ਚਲੋ, ਪੜ੍ਹਨ ਦੇ ਲਈ ਚਲੋ ਯਾਨੀ ਆਪਣੇ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਉਹ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ।(You have changed the lyrics to encourage children to go to school, to study—teaching them in your own unique way.उन्होंने इसके वाक्य बदल दिए हैं और वो कह रहे हैं कि बच्चों को ये गीत से बताते हैं कि अरे भई तुम स्‍कूल चलो, पढ़ने के लिए चलो यानी अपने तरीके से वो कर रहे हैं।)

ਅਧਿਆਪਕ: Yes, Sir, ਅਤੇ ਸਰ 20 ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਦੇ ਗੀਤ ਭੀ ਮੈਂ ਗਾ ਸਕਦਾ ਹਾਂ। (Yes, Sir, exactly. And, Sir, I can sing in 20 different languages.)

ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਜੀ: 20, ਅਰੇ ਵਾਹ!( 20? Oh, wow!)

ਅਧਿਆਪਕ: ਅਗਰ ਮੈਂ ਕੇਰਲ ਬਾਰੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਸਿਖਾਉਂਦਾ ਹਾਂ ਤਾਂ, ਅਗਰ ਤਮਿਲ ਵਿੱਚ ਸਿਖਾਉਂਦਾ ਹਾਂ ਤਾਂ ਤਮਿਲ ਦੇ ਦੋਸਤ ਹਨ ਵਾ ਯਾਨੀ ਆਓ, ਪਧਾਰੋ ਵੈੱਲਕਮ, ਅਗਰ ਮੈਂ ਮਰਾਠੀ ਵਿੱਚ, ਅਗਰ ਕੰਨੜ ਵਿੱਚ.....ਭਾਰਤ ਮਾਤਾ ਨੂੰ ਨਮਨ ਕਰਦਾ ਹਾਂ ਸਰ! ਅਗਰ ਮੈਂ ਰਾਜਸਥਾਨੀ ਵਿੱਚ ਇਸ ਨੂੰ ਗਾਉਂਦਾ ਹਾਂ......( Yes, Sir. If I’m teaching about Kerala, I sing in Tamil, for example, "Va," meaning come, 'Padharo' in Rajasthani means welcome. I teach singing in Marathi, Kannada and other languages. I salute Bharat Mata, Sir!)

ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਜੀ: ਬਹੁਤ-ਬਹੁਤ ਵਧੀਆ! ( That’s amazing! Very well done!)

ਅਧਿਆਪਕ: Thank you sir, ਸਰ ਏਕ ਭਾਰਤ ਸ਼੍ਰੇਸ਼ਠ ਭਾਰਤ, ਇਹੀ ਮੇਰਾ ਜੀਵਨ ਮੰਤਰ ਹੈ ਸਰ !( Thank you, Sir. 'EK Bharat, Shreshtha Bharat' is my life's mantra, Sir!)

ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਜੀ: ਚਲੋ ਬਹੁਤ-ਬਹੁਤ...( Wonderful!)

ਅਧਿਆਪਕ: ਅਤੇ ਸਰ 2047 ਵਿੱਚ ਵਿਕਸਿਤ ਭਾਰਤ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਭੀ ਹੋਰ ਊਰਜਾ ਨਾਲ ਕੰਮ ਕਰਾਂਗਾ ਸਰ।(Sir, I will continue working with even greater energy to build a developed Bharat by 2047.)

ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਜੀ: Very good!

ਅਧਿਆਪਕ: Thank you, Sir.

ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਜੀ: ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ surname ਮੈਂ ਜਦੋਂ ਦੇਖਿਆ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਦਾਦਾ ਨਾਲ ਮੈਂ ਪਰੀਚਿਤ ਸਾਂ ਤਾਂ ਮੈਨੂੰ ਯਾਦ ਆਇਆ ਅੱਜ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਦਾਦਾ ਬਹੁਤ ਹੀ ਅੱਛੇ ਹਾਸਰਸ ਲੇਖਕ ਹੋਇਆ ਕਰਦੇ ਸਨ ਮੇਰੇ ਰਾਜ ਵਿੱਚ, ਬੜੀ ਪਹਿਚਾਣ ਸੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਲੇਕਿਨ ਮੈਨੂੰ ਮਾਲੂਮ ਨਹੀਂ ਸੀ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਉਸ ਵਿਰਾਸਤ ਨੂੰ ਸੰਭਾਲ਼ਿਆ ਹੋਵੇਗਾ। ਮੈਨੂੰ ਬਹੁਤ ਅੱਛਾ ਲਗਿਆ! ( When I saw your surname, I immediately remembered your grandfather, who was such a wonderful comedy writer in my state. He was very well known, but I didn’t realize you would carry on his legacy. It’s truly heartwarming to see this!)

ਸਾਥੀਓ,

ਮੇਰੀ ਤਰਫ਼ੋਂ ਕੁਝ ਖਾਸ ਆਪ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਸੰਦੇਸ਼ ਤਾਂ ਨਹੀਂ ਹੈ ਪਰ ਮੈਂ ਜ਼ਰੂਰ ਕਹਾਂਗਾ ਕਿ ਇਹ ਸਿਲੈਕਸ਼ਨ ਹੋਣਾ ਇਹ ਬਹੁਤ ਬੜੀ ਪੂੰਜੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਲੰਬੇ ਪ੍ਰੋਸੈੱਸ ਤੋਂ ਨਿਕਲਦਾ ਹੈ। ਪਹਿਲੇ ਕੀ ਹੁੰਦਾ ਸੀ ਮੈਂ ਇਸ ਦੀ ਚਰਚਾ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ ਹਾਂ, ਲੇਕਿਨ ਅੱਜ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਹੈ ਕਿ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਐਸੇ ਹੋਣਹਾਰ ਲੋਕ ਹਨ, ਜੋ ਕੁਝ ਉਹ ਨਵਾਂ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ, ਇਸ ਦਾ ਮਤਲਬ ਇਹ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿ ਸਾਡੇ ਤੋਂ ਕੋਈ ਜ਼ਿਆਦਾ ਅੱਛੇ ਟੀਚਰ ਨਗੀਂ ਹੋਣਗੇ,ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਵਿਸ਼ੇ ਵਿੱਚ ਅੱਛਾ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ ਹੋਣਗੇ ਐਸਾ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦਾ। ਇਹ ਤਾਂ ਦੇਸ਼ ਹੈ ਬਹੁਰਤਨਾ ਵਸੁੰਧਰਾ ਹੈ। ਕੋਟਿ-ਕੋਟਿ ਟੀਚਰਸ ਐਸੇ ਹੋਣਗੇ ਜੋ ਬਹੁਤ ਉੱਤਮ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਹੋਣਗੇ ਲੇਕਿਨ ਸਾਡੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਤਰਫ਼ ਧਿਆਨ ਗਿਆ ਹੋਵੇਗਾ, ਸਾਡੀ ਕੋਈ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਹੋਵੇਗੀ। ਜੋ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਨਵੀਂ ਸਿੱਖਿਆ ਨੀਤੀ ਲਈ ਆਪ (ਤੁਸੀਂ) ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਜੋ ਪ੍ਰਯਾਸ ਹਨ ਉਹ ਕੰਮ ਆ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਦੇਖੋ ਸਾਡੀ ਸਿੱਖਿਆ ਵਿਵਸਥਾ ਵਿੱਚ ਜਿਵੇਂ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ਾ ਸਾਡਾ ਆਰਥਿਕ ਵਿਵਸਥਾ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਤਾਕਤ ਦੇ ਸਕਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਨੇ ਇਹ ਮੌਕਾ ਗੁਆ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਅਸੀਂ ਫਿਰ ਤੋਂ ਇੱਕ ਵਾਰ ਉਸ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਹ ਸਾਡੇ ਸਕੂਲਾਂ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਹ ਹੈ ਟੂਰਿਜ਼ਮ।

ਹੁਣ ਤੁਸੀਂ ਕਹੋਗੇ ਕਿ ਅਸੀਂ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਾਂਵਾਗੇ ਜਾਂ ਟੂਰਿਜ਼ਮ ਕਰੀਏ। ਮੈਂ ਇਹ ਨਹੀਂ ਕਹਿ ਰਿਹਾ ਹਾਂ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਟੂਰਿਜ਼ਮ ਕਰੋਂ, ਲੇਕਿਨ ਅਗਰ ਸਕੂਲ ਦੇ ਅੰਦਰ ਟੂਰ ਤਾਂ ਜਾਂਦਾ ਹੀ ਹੋਵੇਗਾ ਲੇਕਿਨ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਟੂਰ ਕਿੱਥੇ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਟੀਚਰ ਨੇ ਜੋ ਦੇਖਿਆ ਨਹੀਂ ਹੈ ਉੱਥੇ ਟੂਰ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸਟੂਡੈਂਟ ਨੂੰ ਕੀ ਦੇਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ, ਉੱਥੇ ਟੂਰ ਨਹੀਂ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।ਅਗਰ ਟੀਚਰ ਦਾ ਉਦੈਪੁਰ ਰਹਿ ਗਿਆ ਤਾਂ ਫਿਰ ਕਾਰਜਕ੍ਰਮ ਬਣਾਵਾਂਗੇ ਕਿ ਸਕੂਲ ਇਸ ਵਾਰ ਉਦੈਪੁਰ ਜਾਵੇਗਾ ਅਤੇ ਫਿਰ ਸਭ ਤੋਂ ਜੋ ਭੀ ਪੈਸੇ ਲੈਣੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਜੋ ਟਿਕਟ ਦਾ ਖਰਚਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਸਭ ਕਲੈਕਟ ਕਰਦੇ ਹਨ ਫਿਰ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਲੇਕਿਨ ਮੇਰੇ ਲਈ ਤਾਂ ਜਿਵੇਂ ਮਾਂ ਕਹਿੰਦੀ ਹੈ ਨਾ ਬੱਚੇ ਨੂੰ ਆਇਸਕ੍ਰੀਮ ਖਾਣਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਲੋਕ ਕਦੇ ਸੋਚ ਕੇ ਜਿਵੇਂ ਟਾਇਮ ਟੇਬਲ ਬਣਾਉਂਦੇ ਹਾਂ ਸਾਲ ਭਰ ਦਾ ਆਪ ਲੋਕ ਪੂਰਾ ਕੰਮ ਤੈ ਕਰ ਲੈਂਦੇ ਹੋ। ਕਿਸ ਨੂੰ ਕਰਨਾ ਹੈ, ਕਿਵੇਂ... ਕੀ ਉਸ ਵਿੱਚ  ਅਸੀਂ ਹੁਣੇ ਤੋਂ ਕਿ ਭਈ 2024-2025 ਵਿੱਚ 8 ਜਾਂ 9 ਕਲਾਸ ਦੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਦੇ ਲਈ ਡੈਸਟੀਨੇਸ਼ਨ ਇਹ ਹੋਵੇਗਾ। 9 ਅਤੇ 10 ਦੇ ਲਈ ਇਹ ਹੋਵੇਗਾ and then ਜੋ ਭੀ ਤੈ ਕਰੋਂ ਆਪ (ਤੁਸੀਂ)...ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ਇਹ ਸਕੂਲ 3 ਡੈਸਟੀਨੇਸ਼ਨ ਤੈ ਕਰੇ, ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਸਕੂਲ 5 ਡੈਸਟੀਨੇਸ਼ਨ ਤੈ ਕਰੇ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਾਲ ਭਰ ਕੰਮ ਦੇਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿ ਹੁਣ ਤੁਹਾਨੂੰ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਅਗਲੇ ਸਾਲ ਅਸੀਂ ਕੇਰਲਾ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਹਾਂ। ਭਈ 10 ਸਟੂਡੈਂਟ ਦਾ ਇੱਕ ਗਰੁੱਪ ਬਣੇਗਾ ਜੋ ਕੇਰਲ ਦੇ ਸੋਸ਼ਲ ਰੀਤੀ ਰਿਵਾਜ ਉਨ੍ਹਾਂ ‘ਤੇ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ ਕਰੇਗਾ। 10 ਸਟੂਡੈਂਟ ਉੱਥੋਂ ਦੀਆਂ ਧਾਰਮਿਕ ਪਰੰਪਰਾਵਾਂ ਕੀ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ, ਮੰਦਿਰ ਕੈਸੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਕਿਤਨੇ ਪੁਰਾਣੇ ਹਨ, 10 ਸਟੂਡੈਂਟ ਹਿਸਟਰੀ ‘ਤੇ ਕਰਨਗੇ, ਸਾਲ ਭਰ ਇੱਕ-ਇੱਕ, ਦੋ-ਦੋ ਘੰਟਾ ਇਸ ‘ਤੇ ਡਿਬੇਟ ਹੁੰਦੀ ਰਹੇ,ਕੇਰਲ, ਕੇਰਲ, ਕੇਰਲ ਚਲਦਾ ਰਹੇ ਅਤੇ ਫਿਰ ਕੇਰਲ ਦੇ ਲਈ ਨਿਕਲ ਪਵੋ। ਤੁਹਾਡੇ ਬੱਚੇ ਜਦੋਂ ਜਾਣਗੇ ਕੇਰਲਾ ਤਾਂ ਉਹ ਇੱਕ ਪ੍ਰਕਾਰ ਨਾਲ ਪੂਰੇ ਕੇਰਲ ਨੂੰ ਆਤਮਸਾਤ ਕਰਕੇ ਵਾਪਸ ਆਉਣਗੇ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਰਹੇਗਾ ਅਰੇ ਉਹ ਮੈਂ ਪੜ੍ਹਿਆ ਸੀ ਨਾ ਅੱਛਾ ਇਹ ਉਹ ਹੈ, ਉਹ correlate ਕਰੇਗਾ।

ਹੁਣ ਆਪ (ਤੁਸੀਂ) ਸੋਚੋ ਕਿ ਮੰਨ ਲਵੋ ਗੋਆ ਨੇ ਤੈ ਕੀਤਾ ਕਿ ਇਸ ਵਾਰ ਅਸੀਂ ਨੌਰਥ ਈਸਟ ਜਾਵਾਂਗੇ ਅਤੇ ਮੰਨ ਲਵੋ ਸਭ ਸਕੂਲ ਮਿਲਾ ਕੇ 1000-2000 ਬੱਚੇ ਨੌਰਥ ਈਸਟ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਤਾਂ ਨੌਰਥ ਈਸਟ ਦੇਖਣ ਨੂੰ ਮਿਲੇਗਾ। ਲੇਕਿਨ ਨਾਰੌਥ ਈਸਟ ਦੇ ਟੂਰਿਜ਼ਮ ਨੂੰ ਫਾਇਦਾ ਹੋਵੇਗਾ ਕਿ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗਾ? ਇਹ ਲੋਕ ਨੌਰਥ ਈਸਟ ਜਿਤਨੇ ਭੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਤਾਂ ਨੌਰਥ ਈਸਟ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਲਗੇਗਾ ਭਈ ਹੁਣ ਇਤਨੇ ਲੋਕ ਆ ਰਹੇ ਹਨ ਤਾਂ ਕੋਈ ਚਾਹ-ਪਾਣੀ ਦੇ ਲਈ ਦੁਕਾਨਾਂ ਖੋਲ੍ਹਣੀਆਂ ਪੈਣਗੀਆਂ। ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਲਗੇਗਾ  ਇਹ ਚੀਜ਼ ਵਿਕਦੀ ਹੈ ਚਲੋ ਇਹ ਜ਼ਿਆਦਾ, ਤਾਂ ਹਾਂ ਭਾਈ ਆਪਣਾ ਰੋਜ਼ਗਾਰ ਵਧੇਗਾ। ਭਾਰਤ ਇਤਨਾ ਬੜਾ ਦੇਸ਼ ਹੈ, ਅਸੀਂ ਸਿੱਖਿਆ ਦੇ ਨਾਲ ਅਤੇ ਇਸ ਵਾਰ ਆਪਕੋ(ਤੁਹਾਨੂੰ), ਆਪ ਆਪਣੇ ਸਟੂਡੈਂਟਸ ਨੂੰ ਦੱਸੋ, ਹੁਣੇ ਔਨਲਾਇਨ ਇੱਕ ਕੰਪੀਟੀਸ਼ਨ ਚਲ ਰਿਹਾ ਹੈ ਅਤੇ  ਤੁਹਾਡੇ ਸਕੂਲ ਦੇ ਸਭ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਉਸ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲੈਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ, ਲੇਕਿਨ ਐਸੇ ਹੀ ਟਿਕ ਮਾਰਕ ਨਹੀਂ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ, ਥੋੜ੍ਹਾ ਸਟਡੀ ਕਰਕੇ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਅਜੇ ਕੰਪੀਟੀਸ਼ਨ ਚਲ ਰਿਹਾ ਹੈ ਦੇਖੋ ਆਪਣਾ ਦੇਸ਼, ਔਨਲਾਇਨ ਰੈਂਕਿੰਗ ਚਲ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਲੋਕ ਵੋਟ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ ਅਤੇ ਉਸ ਵਿੱਚ ਸਾਡੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਰਾਜ ਦੇ ਲੋਕ ਵੋਟ ਕਰਕੇ ਤੈ ਕਰਨ ਕਿ ਸਾਡੇ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਇਹ ਨੰਬਰ ਵੰਨ ‘ਤੇ ਚੀਜ਼ ਹੈ ਜੋ ਦੇਖਣ ਜਿਹੀ ਹੈ,ਜਾਣਨ ਜਿਹੀ ਹੈ। ਇੱਕ ਵਾਰ ਤੁਸੀਂ ਵੋਟਿੰਗ ਨਾਲ ਜੋ ਸਿਲੈਕਟ ਹੋਣਗੇ, ਤਾਂ ਸਰਕਾਰ ਕੁਝ ਬਜਟ ਲਗਾਏਗੀ, ਉੱਥੇ infrastructure ਤਿਆਰ ਕਰੇਗੀ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਫਿਰ develop ਕਰੇਗੀ। ਲੇਕਿਨ ਇਹ ਟੂਰਿਜ਼ਮ ਕਿਵੇਂ ਟੂਰਿਜ਼ਮ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਮੁੱਦਾ ਇਹ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਪਹਿਲੇ ਮੁਰਗੀ ਕਿ ਪਹਿਲੇ ਅੰਡਾ...ਕੁਝ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਭਈ ਟੂਰਿਜ਼ਮ ਨਹੀਂ ਹੈ ਇਸ ਲਈ ਡਿਵੈਲਪ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਕੁਝ ਲੋਕ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਟੂਰਿਜ਼ਮ ਆਉਣਗੇ ਤਾਂ ਡਿਵੈਲਪ ਹੋਵੇਗਾ ਅਤੇ ਇਸ ਲਈ ਅਸੀਂ ਸਟੂਡੈਂਟ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ਐਸੇ ਡੈਸਟੀਨੇਸ਼ਨ, ਯੋਜਨਾਬੱਧ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਉੱਥੇ ਜਾਓ, ਰਾਤ ਨੂੰ ਉੱਥੇ ਮੁਕਾਮ ਕਰੋ ਤਾਂ ਉਸ ਸਥਾਨ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਲਗੇਗਾ ਕਿ ਭਈ ਹੁਣ ਰੋਜ਼ਗਾਰ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਬਣੇਗੀ, ਤਾਂ ਹੋਮ ਸਟੇਅ ਬਣਨ ਲਗ ਜਾਣਗੇ। ਆਟੋ ਰਿਕਸ਼ਾ ਵਾਲੇ ਆ ਜਾਣਗੇ ਯਾਨੀ ਅਗਰ ਅਸੀਂ ਸਿਰਫ਼ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਬੈਠੇ-ਬੈਠੇ ਤੈ ਕਰੀਏ ਤਾਂ ਇਸ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ 100 ਟੌਪ ਡੈਸਟੀਨੇਸ਼ਨ ਟੂਰਿਜ਼ਮ ਦੇ ਅਸੀਂ 2 ਸਾਲ ਵਿੱਚ ਤਿਆਰ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ। ਇੱਕ ਟੀਚਰ ਕਿਤਨਾ ਬੜਾ revolution ਲਿਆ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਇਸ ਦੀ ਇਹ ਉਦਾਹਰਣ ਹੈ। ਯਾਨੀ ਆਪ (ਤੁਸੀਂ) ਆਪਣੀ ਰੋਜ਼ਮੱਰਾ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿੱਚ ਸਕੂਲ ਦੇ regular ਕੰਮ ਵਿੱਚ, ਆਪ (ਤੁਸੀਂ)  ਕਰਦੇ ਹੀ ਹੋ, ਤੁਹਾਡੇ ਇੱਥੋਂ ਟੂਰ ਜਾਂਦੇ ਹੀ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਲੇਕਿਨ ਅਧਿਐਨ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਜਿੱਥੇ ਜਾਣਾ ਹੈ ਉਸ ਦਾ ਸਾਲ ਭਰ ਅਧਿਐਨ ਹੋਵੇਗਾ ਤਾਂ ਉਹ ਸਿੱਖਿਆ ਦਾ ਕੰਮ ਹੋ ਗਿਆ। ਜਾ ਕੇ ਉਸ ਜਗ੍ਹਾ ‘ਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਾਂ ਤਾਂ ਉੱਥੇ ਇਕੌਨਮੀ ਨੂੰ ਲਾਭ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ।

ਉਸੇ ਪ੍ਰਕਾਰ ਨਾਲ ਮੇਰਾ ਤੁਹਾਨੂੰ ਆਗਰਹਿ ਹੈ ਕਿ ਤੁਹਾਡੇ ਨਜ਼ਦੀਕ ਜਿੱਥੇ ਭੀ university ਹੋਵੇ, ਕਦੇ ਨਾ ਕਦੇ ਤੁਹਾਡੇ 8ਵੀਂ-9ਵੀਂ ਕਲਾਸ ਦੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦਾ ਉਸ university ਵਿੱਚ ਟੂਰ ਕਰਵਾਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। university ਨਾਲ ਬਾਤ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਕਿ ਭਈ ਸਾਡੀ 8ਵੀਂ ਕਲਾਸ ਦੇ ਬੱਚੇ ਅੱਜ university ਦੇਖਣ ਆਉਣਗੇ। ਮੇਰਾ ਇੱਕ ਨਿਯਮ ਸੀ ਜਦੋਂ ਮੈਂ ਗੁਜਰਾਤ ਵਿੱਚ ਸਾਂ, ਤਾਂ ਹੁਣ ਤੋਂ ਕਿਤੇ university ਵਿੱਚ ਅਗਰ convocation ਵਿੱਚ ਬੁਲਾਉਂਦੇ ਸਨ, ਤਾਂ ਮੈਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕਹਿੰਦਾ ਸਾਂ ਕਿ ਭਈ ਮੈਂ ਆਵਾਂਗਾ ਜ਼ਰੂਰ ਲੇਕਿਨ ਮੇਰੇ 50 guests ਨਾਲ ਆਉਣਗੇ। ਤਾਂ university ਨੂੰ ਰਹਿੰਦਾ ਸੀ ਕਿ ਭਈ ਇਹ ਕੌਣ 50 guests ਆਉਣਗੇ। ਅਤੇ ਜਦੋਂ politician ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਲਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਚੇਲੇ-ਚਪਾਟੇ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਹੋਣਗੇ। ਫਿਰ ਮੈਂ ਕਹਿੰਦਾ ਸਾਂ ਕਿ university ਦੇ 5-7 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੇ ਰੇਡੀਅਸ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਸਰਕਾਰੀ ਸਕੂਲ ਹੋਵੇ ਜਿੱਥੇ ਗ਼ਰੀਬ ਬੱਚੇ ਪੜ੍ਹਦੇ ਹੋਣ ਝੁੱਗੀਆਂ-ਝੌਂਪੜੀਆਂ ਦੇ, ਐਸੇ 50 ਬੱਚੇ ਮੇਰੇ guest ਹੋਣਗੇ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਤੁਹਾਨੂੰ first row ਵਿੱਚ ਬਿਠਾਉਣਾ ਪਵੇਗਾ। ਹੁਣ ਇਹ ਬੱਚੇ ਜਦੋਂ ਇਹ convocation ਦੇਖਦੇ ਹਨ, ਹਨ ਤਾਂ ਬਿਲਕੁਲ ਗ਼ਰੀਬ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਬੱਚੇ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮਨ ਵਿੱਚ ਉਸੇ ਦਿਨ ਸੁਪਨਾ ਬੋ (ਬੀਜ) ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਕਦੇ ਮੈਂ ਐਸਾ ਟੋਪਾ ਪਹਿਨ ਕੇ, ਐਸਾ ਕੁੜਤਾ ਪਹਿਨ ਕੇ ਮੈਂ ਭੀ ਅਵਾਰਡ ਲੈਣ ਜਾਵਾਂਗਾ। ਇਹ ਭਾਵ ਉਸ ਦੇ ਮਨ ਵਿੱਚ register ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਆਪ (ਤੁਸੀਂ) ਭੀ ਅਗਰ ਆਪਣੇ ਸਕੂਲ ਦੇ ਐਸੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਐਸੀ university ਦੇਖਣ ਦੇ ਲਈ ਲੈ ਜਾਓ, university ਨਾਲ ਬਾਤ ਕਰੋ ਕਿ ਸਾਹਬ ਤੁਹਾਡੇ ਇੱਥੇ ਇਤਨੀਆਂ ਬੜੀਆਂ-ਬੜੀਆਂ ਬਾਤਾਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ, ਅਸੀਂ ਦੇਖਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਾਂ।

ਵੈਸੇ ਹੀ sports ਦੇ event ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਕਦੇ-ਕਦੇ ਅਸੀਂ ਕੀ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ਜਿਵੇਂ ਬਲਾਕ ਲੈਵਲ ਦਾ  sports competition ਹੈ, ਤਾਂ ਕੌਣ ਕਰੇਗਾ ਉਹ ਪੀ.ਟੀ.ਟੀਚਰ ਜਾਣੇ, ਉਹ ਖੇਡਣ ਵਾਲਾ ਬੱਚਾ ਜਾਣੇ, ਜਾਵੇਗਾ। ਸਚਮੁੱਚ ਵਿੱਚ ਪੂਰੇ ਸਕੂਲ ਨੂੰ sports ਦੇਖਣ ਦੇ ਲਈ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਭਲੇ ਹੀ ਕੱਬਡੀ ਚਲ ਰਹੀ ਹੈ, ਕਿਨਾਰੇ ਬੈਠਾਂਗੇ, ਤਾਲੀ ਬਜਾਵਾਂਗੇ। ਕਦੇ-ਕਦੇ ਦੇਖਦੇ-ਦੇਖਦੇ ਉਸ ਵਿੱਚੋਂ ਖਿਲਾੜੀ ਬਣਨ ਦਾ ਮਨ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਜਗ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਖਿਲਾੜੀ ਨੂੰ ਭੀ ਲਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਯਾਰ ਮੈਂ ਕੋਈ ਇਕਲੌਤਾ ਆਪਣੇ ਪਾਗਲਪਣ ਦੇ ਕਾਰਨ ਖਿਲਾੜੀ ਨਹੀਂ ਬਣਿਆ ਹਾਂ। ਮੈਂ ਖੇਲ ਖੇਲ ਰਿਹਾ ਹਾਂ ਮਤਲਬ ਮੈਂ ਇੱਕ ਸਮਾਜ ਦੀ ਇੱਕ ਅੱਛੀ ਪ੍ਰਤੀਨਿਧਤਾ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹਾਂ। ਉਸ ਦੇ ਅੰਦਰ ਇੱਕ ਭਾਵ ਜਾਗਦਾ ਹੈ। ਇੱਕ ਟੀਚਰ ਦੇ ਨਾਤੇ ਮੈਂ ਐਸੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਨੂੰ innovate ਕਰਦਾ ਰਹਾਂ ਅਤੇ ਕੋਈ extra ਪ੍ਰਯਤਨ ਦੇ ਬਿਨਾ ਜੋ ਹਨ ਉਸ ਨੂੰ ਪਲੱਸ ਵੰਨ ਕਰਨਾ ਹੈ ਬਸ,ਇਹ ਅਗਰ ਅਸੀਂ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ਤਾਂ ਆਪ (ਤੁਸੀਂ) ਦੇਖੋ, ਸਕੂਲ ਦਾ ਭੀ ਨਾਮ ਬਣ ਜਾਵੇਗਾ, ਜੋ ਟੀਚਰ ਉਸ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਹਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀ ਭੀ ਦੇਖਣ ਦਾ ਇੱਕ ਭਾਵ ਬਦਲ ਜਾਵੇਗਾ। ਦੂਸਰਾ, ਆਪ (ਤੁਸੀਂ) ਲੋਕ ਕੋਈ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸੰਖਿਆ ਹੋ ਨਹੀਂ ਲੇਕਿਨ ਆਪ ਵਿੱਚੋਂ ਸਭ ਨੂੰ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗਾ ਕਿ ਬਾਕੀਆਂ ਨੂੰ ਕਿਸ ਕਾਰਨ ਤੋਂ ਇਹ ਐਵਾਰਡ ਮਿਲਿਆ ਹੈ। ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗਾ, ਤੁਹਾਨੂੰ ਲਗਦਾ ਹੋਵੇਗਾ ਕਿ ਮੈਨੂੰ ਮਿਲਿਆ ਹੈ ਤਾਂ ਉਸ ਨੂੰ ਭੀ ਮਿਲਿਆ ਹੋਵੇਗਾ। ਮੈਂ ਇਹ ਕਰਦਾ ਹਾਂ, ਮੈਨੂੰ ਮਿਲਦਾ ਹੈ,ਉਹ ਭੀ ਕੁਝ ਕਰਦਾ ਹੋਵੇਗਾ, ਮਿਲ ਗਿਆ, ਐਸਾ ਨਹੀਂ... ਤੁਹਾਡੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਭ ਦੇ ਅੰਦਰ ਐਸੀ ਕਿਹੜੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਹੈ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਐਸਾ ਕਿਹੜਾ ਕਰਤੱਵ ਹੈ ਜਿਸ ਦੇ ਕਾਰਨ ਦੇਸ਼ ਦਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ‘ਤੇ ਧਿਆਨ ਗਿਆ ਹੈ। ਮੈਂ ਉਸ ਵਿੱਚੋਂ ਦੋ ਚੀਜ਼ਾਂ ਸਿੱਖ ਕੇ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹਾਂ ਕੀ? ਤੁਹਾਡੇ ਲਈ ਇਹ ਚਾਰ ਦਿਨ, ਪੰਜ ਦਿਨ ਇੱਕ ਪ੍ਰਕਾਰ ਨਾਲ ਸਟਡੀ ਟੂਰ ਹੈ। ਤੁਹਾਡਾ ਸਨਮਾਨ, ਗੌਰਵ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ ਉਹ ਤਾਂ ਇੱਕ ਹੈ ਲੇਕਿਨ ਆਪਣੇ ਤੋਂ ਜਿਵੇਂ ਮੈਂ ਆਪ ਸਭ ਨਾਲ ਬਾਤ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹਾਂ, ਮੈਂ ਆਪ (ਤੁਸੀਂ)   ਲੋਕਾਂ ਤੋਂ ਸਿੱਖ ਰਿਹਾ ਸਾਂ। ਆਪ ਲੋਕ ਕੈਸੇ  (ਕਿਵੇਂ) ਕਰਦੇ ਹੋ, ਜਾਣ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਹੁਣ ਇਹ ਮੇਰੇ ਲਈ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਇੱਕ ਬੜਾ ਪ੍ਰਸੰਨ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਬਾਤ ਸੀ ਅਤੇ ਇਸ ਲਈ ਮੈਂ ਕਹਿੰਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਤੁਹਾਡੇ ਜਿਤਨੇ ਸਾਥੀ ਹਨ, ਦੂਸਰਾ ਕਿਸੇ ਜ਼ਮਾਨੇ ਵਿੱਚ ਜਦੋਂ ਅਸੀਂ ਛੋਟੇ ਸਾਂ ਤਦ ਪੱਤਰ ਮਿੱਤਰ, ਵੈਸਾ ਇੱਕ ਮੰਨਿਆ ਹੋਇਆ ਕਰਦਾ ਸੀ। ਹੁਣ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ, ਤਾਂ ਉਹ ਤਾਂ ਦੁਨੀਆ ਚਲੀ ਗਈ। ਲੇਕਿਨ ਕੀ ਆਪ (ਤੁਸੀਂ)  ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਸਭ ਦਾ ਇੱਕ ਵ੍ਹਟਸਐਪ ਗਰੁੱਪ ਬਣ ਸਕਦਾ ਹੈ? ਸਭ ਦਾ (ਸਬਕਾ)! ਜੋ ਲੋਕ, ਕਦੋਂ ਤੋਂ ਬਣਿਆ ਹੈ? ਅੱਛਾ ਕੱਲ੍ਹ ਹੀ ਬਣਿਆ ਹੈ। ਚਲੋ, ਅੱਛਾ 8-10 ਦਿਨ ਹੋ ਗਏ, ਮਤਲਬ ਇੱਕ good beginning ਹੈ। ਇੱਕ ਦੂਸਰੇ ਨਾਲ ਆਪਣੇ experience ਸ਼ੇਅਰ ਕਰਨੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ। ਹੁਣ ਤੁਹਾਡਾ ਇੱਥੇ ਕੋਈ ਤਮਿਲ ਨਾਡੂ ਦੇ ਟੀਚਰ ਨਾਲ ਪਰੀਚੈ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਤੁਹਾਡਾ ਟੂਰ ਤਮਿਲਨਾਡੂ ਜਾਣ ਵਾਲਾ ਹੈ, ਤੁਹਾਨੂੰ ਸਕੂਲ ਦਾ, ਹੁਣ ਤੋਂ ਹੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕਹੋ ਕਿ ਜ਼ਰੋ ਦੱਸੋ, ਦੇਖੋ ਤੁਹਾਡੀ ਕਿਤਨੀ ਬੜੀ ਤਾਕਤ ਬਣ ਜਾਵੇਗੀ। ਤੁਹਾਨੂੰ ਕੋਈ ਮਿਲੇਗਾ ਅਰੇ ਕੋਈ ਕੇਰਲ, ਅਰੇ ਮੈਂ ਉਸ ਨੂੰ ਜਾਣਦਾ ਹਾਂ, ਜੰਮੂ-ਕਸ਼ਮੀਰ ਅਰੇ ਮੈਂ ਉਸ ਤੋਂ ਤਾਂ ਪਰੀਚਿਤ ਹਾਂ। ਆਪ ਚਿੰਤਾ ਮਤ ਕਰੋ, ਮੈਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਫੋਨ ਕਰ ਦਿੰਦਾ ਹਾਂ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਦਾ ਬੜਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਮੈਂ ਚਾਹਾਂਗਾ ਕਿ ਆਪ (ਤੁਸੀਂ)  ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਇੱਕ ਐਸਾ ਸਮੂਹ ਬਣਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਲਗਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿ ਅਸੀਂ ਤਾਂ ਇੱਕ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਹਾਂ। ਏਕ ਭਾਰਤ, ਸ਼੍ਰੇਸ਼ਠ ਭਾਰਤ ('EK Bharat Shreshtha Bharat') ਤੱਕ, ਇਸ ਤੋਂ ਬੜਾ ਕੋਈ ਅਨੁਭਵ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦਾ। ਐਸੀਆਂ ਛੋਟੀਆਂ-ਛੋਟੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਦੀ ਅਗਰ ਤਰਫ਼ ਆਪ (ਤੁਸੀਂ) ਧਿਆਨ ਦਿੰਦੇ ਹੋ, ਮੈਨੂੰ ਪੱਕਾ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਹੈ ਕਿ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਵਿਕਾਸ ਯਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਅਧਿਆਪਕ ਦਾ ਬਹੁਤ ਬੜਾ ਯੋਗਦਾਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।

ਆਪ ਭੀ ਸੁਣ-ਸੁਣ ਕੇ ਥੱਕ ਗਏ ਹੋਵੋਗੇ। ਅਧਿਆਪਕ ਐਸਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਅਧਿਆਪਕ ਵੈਸਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਫਿਰ ਤੁਹਾਨੂੰ ਭੀ ਲਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਬੰਦ ਕਰੇ ਤਾ ਚੰਗਾ ਹੈ ਯਾਨੀ ਮੈਂ ਮੇਰੇ ਲਈ ਨਹੀਂ ਕਹਿ ਰਿਹਾ ਹਾਂ। ਲੇਕਿਨ ਅਧਿਆਪਕ ਦੀ ਜਦੋਂ ਵਾਹ-ਵਾਹੀ ਚਲਦੀ ਹੈ ਨਾ ਤਾਂ ਇਤਨੀ ਚਲਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਫਿਰ ਤੁਹਾਨੂੰ ਭੀ ਲਗਦਾ ਹੈ ਯਾਰ ਬਹੁਤ ਹੋ ਗਿਆ। ਮੈਨੂੰ ਭੀ ਲਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਵਾਹ-ਵਾਹੀ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਅਸੀਂ ਉਸ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਦੀ ਤਰਫ਼ ਦੇਖੀਏ, ਉਸ ਪਰਿਵਾਰ ਨੇ ਕਿਤਨੇ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਨਾਲ ਉਹ ਬੱਚਾ ਸਾਨੂੰ ਸਪੁਰਦ ਹੈ। ਉਸ ਪਰਿਵਾਰ ਨੇ ਸਾਨੂੰ ਬੱਚਾ ਇਸ ਲਈ ਸਪੁਰਦ  ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਹੈ ਕਿ ਆਪ (ਤੁਸੀਂ)   ਉਸ ਨੂੰ ਕਲਮ ਪਕੜਨਾ ਸਿਖਾਉਂਦੇ ਹੋ, ਕੰਪਿਊਟਰ ਚਲਾਉਣਾ ਸਿਖਾਉਂਦੇ ਹੋ, ਇਸ ਲਈ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ਤੁਹਾਨੂੰ ਉਹ ਬੱਚਾ ਕਿ ਤਾਕਿ ਆਪ (ਤੁਸੀਂ) ਉਸ ਨੂੰ ਕੁਝ syllabus ਪੜ੍ਹਾਉਂਦੇ ਹੋ,ਇਸ ਲਈ ਉਹ ਇਗਜ਼ਾਮ ਵਿੱਚ ਆਪਣਾ ਚੰਗਾ ਰਿਜ਼ਲਟ ਲੈ ਆਏ, ਸਿਰਫ਼ ਇਸ ਲਈ ਨਹੀਂ ਭੇਜਿਆ ਹੈ। ਮਾਂ-ਬਾਪ ਨੂੰ ਲਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜੋ ਅਸੀਂ ਦੇ ਰਹੇ ਹਾਂ ਉਸ ਤੋਂ ਅੱਗੇ ਅਸੀਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਨਹੀਂ ਦੇ ਪਾਵਾਂਗੇ, ਉਸ ਦਾ ਅਗਰ ਕੋਈ ਪਲੱਸ ਵੰਨ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਉਸ ਦਾ ਟੀਚਰ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਅਤੇ ਇਸ ਲਈ ਬੱਚੇ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖਿਆ ਵਿੱਚ ਪਲੱਸ ਵੰਨ ਕੌਣ ਕਰੇਗਾ? ਟੀਚਰ ਕਰੇਗਾ। ਸੰਸਕਾਰ ਵਿੱਚ ਪਲੱਸ ਵੰਨ ਕੌਣ ਕਰੇਗਾ?ਟੀਚਰ ਕਰੇਗਾ। ਉਸ ਦੇ habits ਵਿੱਚ correction ਕੌਣ ਕਰੇਗਾ ਪਲੱਸ ਵੰਨ ਟੀਚਰ ਕਰੇਗਾ।ਅਤੇ ਇਸ ਲਈ ਪਲੱਸ ਵੰਨ theory ਵਾਲੀ ਸਾਡੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਉਸ ਦੇ ਘਰ ਤੋਂ ਜੋ ਮਿਲਿਆ ਹੈ ਮੈਂ ਉਸ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਜ਼ਿਆਦਾ ਅਤਿਰਿਕਤ ਜੋੜ ਦੇਵਾਂਗਾ। ਮੇਰਾ ਉਸ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿੱਚ ਬਦਲਾਅ ਲਿਆਉਣ ਦਾ ਕੋਈ ਨਾ ਕੋਈ contribution ਹੋਵੇਗਾ। ਅਗਰ ਇਹ ਪ੍ਰਯਾਸ ਤੁਹਾਡੀ ਤਰਫ਼ੋਂ ਰਹੇ, ਮੈਨੂੰ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਹੈ ਕਿ ਆਪ (ਤੁਸੀਂ) ਬਹੁਤ ਹੀ ਸਫ਼ਲਤਾਪੂਰਵਕ ਅਤੇ ਆਪ (ਤੁਸੀਂ)  ਇਕੱਲੇ ਨਹੀਂ, ਸਾਰੇ ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਨਾਲ ਬਾਤ ਕਰੋ। ਆਪਣੇ ਖੇਤਰ ਦੇ, ਆਪਣੇ ਰਾਜ ਦੇ ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਨਾਲ ਬਾਤ ਕਰੋ। ਆਪ ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ ਲਵੋ ਅਤੇ ਸਾਡੇ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਨਵੀਂ ਪੀੜ੍ਹੀ ਨੂੰ ਤਿਆਰ ਕਰੋ ਕਿਉਂਕਿ ਅੱਜ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਆਪ ਤਿਆਰ ਕਰ ਰਹੇ ਹੋ ਨਾ, ਉਹ ਜਦੋਂ ਨੌਕਰੀ ਕਰਨ ਯੋਗ ਬਣਨਗੇ ਜਾਂ 25-27 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਣਗੇ, ਤਦ ਇਹ ਦੇਸ਼ ਜੈਸਾ ਅੱਜ ਹੈ ਵੈਸਾ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗਾ, ਇਹ ਵਿਕਸਿਤ ਭਾਰਤ ਹੋਵੇਗਾ। ਆਪ (ਤੁਸੀਂ)  ਉਸ ਵਿਕਸਿਤ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ retirement ਦੀ ਪੈਨਸ਼ਨ ਲੈਂਦੇ ਹੋਵੋਗੇ। ਲੇਕਿਨ ਜਿਸ ਨੂੰ ਅੱਜ ਆਪ (ਤੁਸੀਂ)  ਤਿਆਰ ਕਰ ਰਹੇ ਹੋ, ਉਹ ਉਸ ਵਿਕਸਿਤ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਨਵੀਆਂ ਉਚਾਈਆਂ ‘ਤੇ ਲੈ ਜਾਣ  ਵਾਲਾ ਇੱਕ ਸਮਰੱਥਾਵਾਨ ਵਿਅਕਤਿਤਵ ਬਣਨ ਵਾਲਾ ਹੈ। ਯਾਨੀ ਤੁਹਾਡੇ ਪਾਸ ਕਿਤਨੀ ਬੜੀ ਜ਼ਿੰਮੇਦਾਰੀ ਹੈ, ਅਤੇ ਯਾਦ ਰੱਖੋ ਇਹ ਵਿਕਸਿਤ ਭਾਰਤ, ਇਹ ਕੋਈ ਸਿਰਫ਼ ਮੋਦੀ ਦਾ ਕਾਰਜਕ੍ਰਮ (ਵਿਜ਼ਨ) ਨਹੀਂ ਹੈ, ਇਹ ਸਾਡੇ ਸਾਰਿਆਂ ਲਈ ਇੱਕ ਸਮੂਹਿਕ ਮਿਸ਼ਨ ਹੈ।(it is a collective mission for all of us.)

ਸਾਨੂੰ ਸਭ ਨੂੰ ਮਿਲ ਕੇ ਵਿਕਸਿਤ ਭਾਰਤ ਦੇ ਲਈ ਐਸਾ ਮਾਨਵ ਸਮੂਹ ਭੀ ਤਿਆਰ ਕਰਨਾ ਹੈ। ਐਸੇ ਸਮਰੱਥਾਵਾਨ ਨਾਗਰਿਕ ਭੀ ਤਿਆਰ ਕਰਨੇ ਹਨ, ਐਸੇ ਸਮਰੱਥਾਵਾਨ ਨੌਜਵਾਨ ਤਿਆਰ ਕਰਨੇ ਹਨ। ਅਗਰ ਸਾਨੂੰ ਅੱਗੇ ਚਲ ਕੇ 25-50 ਗੋਲਡ ਮੈਡਲ ਅਗਰ ਖੇਲ-ਕੂਦ (ਖੇਡਾਂ) ਵਿੱਚ ਲਿਆਉਣੇ ਹਨ, ਕਿੱਥੋਂ ਨਿਕਲੇਗਾ ਉਹ ਖਿਲਾੜੀ? ਜੋ ਤੁਹਾਡੇ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਦਿਖਦੇ ਹਨ ਨਾ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਬੱਚਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਨਿਕਲਣ ਵਾਲਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਲਈ ਅਸੀਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਸੁਪਨਿਆਂ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਔਰ ਤੁਹਾਡੇ ਪਾਸ ਬਹੁਤ ਲੋਕ ਹਨ, ਸੁਪਨੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਲੇਕਿਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸੁਪਨਿਆਂ ਦਾ ਸਾਕਾਰ ਕਿਵੇਂ ਕਰੀਏ, ਆਪ (ਤੁਸੀਂ) ਉਹ ਲੋਕ ਹੋ ਤੁਹਾਡੇ ਮਨ ਵਿੱਚ ਜੋ ਸੁਪਨਾ ਆਵੇ, ਉਸ ਸੁਪਨੇ ਨੂੰ ਸਾਕਾਰ ਕਰਨ ਦੇ ਲਈ ਉਹ laboratory ਤੁਹਾਡੇ ਸਾਹਮਣੇ ਹੀ ਹੈ, raw material ਤੁਹਾਡੇ ਸਾਹਮਣੇ ਹੀ ਹੈ, ਉਹ ਬੱਚੇ ਤੁਹਾਡੇ ਸਾਹਮਣੇ ਹੀ ਹਨ। ਆਪ (ਤੁਸੀਂ) ਆਪਣੇ ਸੁਪਨਿਆਂ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਉਸ ਪ੍ਰਯੋਗਸ਼ਾਲਾ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਯਾਸ ਕਰੋਂਗੇ, ਆਪ (ਤੁਸੀਂ)  ਜੋ ਚਾਹੋ ਉਹ ਪਰਿਣਾਮ ਲੈ ਕੇ ਆਓਂਗੇ।

ਮੇਰੀ ਤਰਫ਼ੋਂ  ਤੁਹਾਨੂੰ ਬਹੁਤ-ਬਹੁਤ ਸ਼ੁਭਕਾਮਨਾਵਾਂ ਹਨ!

ਬਹੁਤ-ਬਹੁਤ ਧੰਨਵਾਦ!