QuotePerforms pooja and darshan at Akshardham Temple
Quote“India’s spiritual tradition and thought has eternal and universal significance”
Quote“Journey from Vedas to Vivekananda can be witnessed today in this centenary celebration”
Quote“Supreme goal of one’s life should be Seva”
Quote“Tradition of getting a pen to file nomination from Swami Ji Maharaj has continued from Rajkot to Kashi”
Quote“Our saintly traditions are not just limited to the propagation of culture, creed, ethics and ideology but the saints of India have tied the world together by emboldening the sentiment of ‘Vasudhaiva Kutumbakam’”
Quote“Pramukh Swami Maharaj Ji believed in Dev Bhakti and Desh Bhakti”
Quote“Not ‘Rajasi’ or ‘Tamsik’, one has to continue moving while staying ‘Satvik’”

ଜୟ ସ୍ୱାମୀ ନାରାୟଣ!

ଜୟ ସ୍ୱାମୀ ନାରାୟଣ!

ପରମ ପୂଜ୍ୟ ମହନ୍ତ ସ୍ୱାମୀ ଜୀ, ପୂଜ୍ୟ ସନ୍ଥଗଣ, ଗଭର୍ଣ୍ଣର ଶ୍ରୀ, ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ଶ୍ରୀ ଏବଂ ଉପସ୍ଥିତ ସମସ୍ତ ସତସଙ୍ଗ ପରିବାରଗଣ, ଏହା ମୋର ସୌଭାଗ୍ୟ ଯେ ମୋତେ ଏହି ଐତିହାସିକ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମରେ ସାକ୍ଷୀ ହେବାର ଏବଂ ସତସଙ୍ଗୀ ହେବାର ସୌଭାଗ୍ୟ ପ୍ରାପ୍ତ ହୋଇଛି । ଏତେ ବଡ଼ ସ୍ତରରେ ଆହୁରି ଏକ ମାସ ବ୍ୟାପି ଚାଲିବାକୁ ଥିବା କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ କେବଳ ସଂଖ୍ୟା ହିସାବରେ ବଡ଼ ଅଟେ । ସମୟ ଅନୁସାରେ ବହୁତ ଲମ୍ବା ଅଟେ । ସମୟ ଅନୁସାରେ ବହୁତ ଲମ୍ବା, କିନ୍ତୁ ଏଠାରେ ଯେତେ ସମୟ ମୁଁ ଅତିବାହିତ କରିଛି, ମୋତେ ଲାଗୁଛି ଯେ ଏଠାରେ ଗୋଟିଏ ଦିବ୍ୟତାର ଅନୁଭୂତି ଅଛି । ଏଠାରେ ସକଂଳ୍ପର ଭବ୍ୟତା ରହିଛି । ଏଠାରେ ବାଲ ବୃଦ୍ଧ ସମସ୍ତଙ୍କ ପାଇଁ ଆମର ଐତିହ୍ୟ କ’ଣ, ଆମର ଧରୋହର କ’ଣ ଅଟେ, ଆମର ଆସ୍ଥା କ’ଣ ଅଟେ, ଆମର ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକତା କ’ଣ ଅଟେ, ଆମର ପରମ୍ପରା କ’ଣ, ଆମର ସଂସ୍କୃତି କ’ଣ, ଆମର ପ୍ରକୃତି କ’ଣ ଅଟେ, ଏହି ସବୁୁକୁ ଏହି ପରିସରରେ ଏକତ୍ରୀକରଣ କରାଯାଇ ପାରିଛି । ଏଠାରେ ଭାରତର ପ୍ରତ୍ୟେକଟି ରଙ୍ଗ ପ୍ରଦର୍ଶିତ ହେଉଛି । ମୁଁ ଏହି ଅବସରରେ ସମସ୍ତ ପୂଜ୍ୟ ସନ୍ଥଗଣଙ୍କୁ ଏହି ଆୟୋଜନ ପାଇଁ କଳ୍ପନା ସାମର୍ଥ୍ୟ ପାଇଁ ଏବଂ ସେହି କଳ୍ପନାକୁ ଚରିତାର୍ଥ କରିବା ପାଇଁ ଯେଉଁ ପୁରୁଷାର୍ଥ କରାଯାଇଛି, ମୁଁ ସେହି ସମସ୍ତଙ୍କର ଚରଣ ବନ୍ଦନା କରୁଛି, ହୃଦୟରୁ କୃତଜ୍ଞତା ଜଣାଉଛି ଏବଂ ପୂଜ୍ୟ ମହନ୍ତ ସ୍ୱାମୀ ଜୀଙ୍କ ଆଶୀର୍ବାଦ ପାଇ ଏତେ ବଡ଼ ଭବ୍ୟ ଆୟୋଜନ ଏବଂ ଏହି ଦେଶ ଏବଂ ଦୁନିଆକୁ ଆକର୍ଷିତ କରିବ କେବଳ ଏତିକି ନୁହେଁ, ଏହା ପ୍ରଭାବିତ କରିବ, ଏହା ଆଗାମୀ ପିଢ଼ିକୁ ପ୍ରେରିତ କରିବ ।

|

୧୫ ଜାନୁଆରୀ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ପୁରା ଦୁନିଆରୁ ଲକ୍ଷ ଲକ୍ଷ ଲୋକ ମୋର ପିତାତୁଲ୍ୟ ପୂଜ୍ୟ ପ୍ରମୁଖ ସ୍ୱାମୀଜୀଙ୍କ ପ୍ରତି ଶ୍ରଦ୍ଧା ବ୍ୟକ୍ତ କରିବା ପାଇଁ ଏଠାକୁ ଆସିବେ । ଆପଣମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ ପ୍ରାୟତଃ ବହୁତ ଲୋକମାନଙ୍କୁ ଜଣାଥିବ । ୟୁଏନରେ ମଧ୍ୟ, ସଂଯୁକ୍ତ ରାଷ୍ଟ୍ରରେ ମଧ୍ୟ ପ୍ରମୁଖ ସ୍ୱାମୀଜୀଙ୍କର ଶତାବ୍ଦୀ ସମାରୋହ ପାଳନ କରାଯାଉଛି ଏବଂ ଏହା ସେହି କଥାର ପ୍ରମାଣ ଅଟେ ଯେ ତାଙ୍କର ବିଚାର କେତେ ଶାଶ୍ୱତ ଅଟେ, କେତେ ସାର୍ବଭୌମିକ ଅଟେ ଏବଂ ଯାହା ଆମର ମହାନ ପରମ୍ପରା ସନ୍ଥମାନଙ୍କ ଦ୍ୱାରା ପ୍ରସ୍ଥାପିତ ବେଦରୁ ବିବେକାନନ୍ଦଙ୍କ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଯେଉଁ ଧାରାକୁ ପ୍ରମୁଖ ସ୍ୱାମୀଜୀଙ୍କ ଭଳି ମହାନ ସନ୍ଥ ଆଗକୁ ନେଇଛନ୍ତି, ଏହା ଆମର ହଜାର ହଜାର ବର୍ଷର ଆମର ଏହି ମହାନ ସନ୍ଥ ପରମ୍ପରା, ସମୃଦ୍ଧ ସନ୍ଥ ପରମ୍ପରା ତାହାର ଦର୍ଶନ ଏକା ସହିତ ହୋଇଛି । ଆମର ସନ୍ଥ ପରମ୍ପରା କୌଣସି ମଥ, ପଂଥ, ଆଚାର, ବିଚାର କେବଳ ତାହାକୁ ବିଚ୍ଛୁରିତ କରିବା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ସୀମିତ ନୁହେଁ, ଆମର ସନ୍ଥମାନେ ସମଗ୍ର ବିଶ୍ୱକୁ ଯୋଡ଼ିବାରେ ବୁଧେବ କୁଟୁମ୍ବକମର ଶାଶ୍ୱତ ଭାବକୁ ସଶକ୍ତ କରିଛି ଏବଂ ମୋର ସୌଭାଗ୍ୟ ଯେ ବର୍ତ୍ତମାନ ବ୍ରହ୍ମାବିହାରୀ ସ୍ୱାମୀ ଜୀ କିଛି ଅନ୍ତରର କଥା ମଧ୍ୟ କହିପାରୁଛନ୍ତି । ବାଲ୍ୟ କାଳରୁ ହିଁ ମୋ ମନରେ ଏକ ଏଭଳି କିଛି ଦିଗରେ ମୋର ଆକର୍ଷଣ ରହିଥିଲା ସେତେବେଳେ ପ୍ରମୁଖ ସ୍ୱାମୀ ଜୀଙ୍କୁ ମଧ୍ୟ ଦୂରରୁ ଦର୍ଶନ କରୁଥିଲି ।

|

କେବେ କଳ୍ପନା ନ ଥିଲା ଯେ, ତାଙ୍କ ନିକଟକୁ ପହଂଚିପାରିବି । କିନ୍ତୁ ଭଲ ଲାଗୁଥିଲା, ଦୂରରୁ ମଧ୍ୟ ଦର୍ଶନ କରିବାର ସୁଯୋଗ ମିଳୁଥିଲା, ଭଲ ଲାଗୁଥିଲା, ବୟସ ମଧ୍ୟ ବହୁତ କମ ଥିଲା । କିନ୍ତୁ ଜିଜ୍ଞାସା ବଢ଼ିବାରେ ଲାଗିଥିଲା । ଅନେକ ବର୍ଷ ପରେ ବୋଧହୁଏ ୧୯୮୧ରେ ମୋତେ ପ୍ରଥମ ଥର ଏକୁଟିଆ ତାଙ୍କ ସହ ସତସଙ୍ଗ କରିବାର ସୌଭାଗ୍ୟ ମିଳିଲା । ଏବଂ ମୋ ପାଇଁ ସ୍ୱୟଂସେବକ ଥିଲି । ସେ ମୋ ବିଷୟରେ ଅଳ୍ପ ବହୁତ ଜ୍ଞାନ ଏକତ୍ରିତ କରି ରଖିଥିଲେ ଏବଂ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ସମୟ ସେ ନା କୌଣସି ଧର୍ମର ଚର୍ଚ୍ଚା, ନା କୌଣସି ଈଶ୍ୱରଙ୍କର ଚର୍ଚ୍ଚା, ନା କୌଣସି ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ ଚର୍ଚ୍ଚା କିଛି ନୁହେଁ, ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଭାବରେ ସେବା, ମାନବ ସେବା, ଏହି ବିଷୟଗୁଡ଼ିକ ଉପରେ କଥା ହେବାକୁ ଲାଗିଲେ । ତାହା ମୋର ପ୍ରଥମ ସାକ୍ଷାତ ଥିଲା ଏବଂ ଗୋଟିଏ ଗୋଟିଏ ଶବ୍ଦ ମୋର ହୃଦୟର ପଟଳରେ ଅଙ୍କିତ ହୋଇ ଯାଉଥିଲା ଏବଂ ତାଙ୍କର ଗୋଟିଏ ସଂଦେଶ ଥିଲା ଯେ ଜୀବନର ସର୍ବୋଚ୍ଚ ଲକ୍ଷ୍ୟ ସେବା ହେବା ଆବଶ୍ୟକ । ଆମର ଏଠାରେ ଶାସ୍ତ୍ର କହିଥାଏ ନର ସେବା ହିଁ ନାରାୟଣ ସେବା ଅଟେ । ଜୀବରେ ହିଁ ଶିବ ଅଛନ୍ତି କିନ୍ତୁ ବଡ଼ ବଡ଼ ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ ଚର୍ଚ୍ଚାକୁ ବହୁତ ସରଳ ଶବ୍ଦରେ ସମାହିତ କରାଯାଇଥାଏ । ଯେଭଳି ବ୍ୟକ୍ତି ସେହିଭଳି ହିଁ ସେ ପରଷୁଥିଲେ, ଯେତିକି ସେ କରିପାରୁଥିଲେ, ଯେତିକି ସେ ନେଇ ପାରୁଥିଲେ । ଅବଦୁଲ କଲାମ ଜୀ, ଏତେ ବଡ଼ ବୈଜ୍ଞାନିକ ତାଙ୍କୁ ମଧ୍ୟ ତାଙ୍କ ସହ ମିଶିଲା ପରେ କିଛି ନା କିଛି ହେଉଥିଲା ଏବଂ ସନ୍ତୋଷ ହେଉଥିଲା ଏବଂ ମୋ ଭଳି ଏକ ସାମାନ୍ୟ ସାମାଜିକ କର୍ମୀ, ସେ ମଧ୍ୟ ଯାଉଥିଲା, ତାଙ୍କୁ ମଧ୍ୟ କିଛି ମିଳୁଥିଲା, ସନ୍ତୁଷ୍ଟ ମିଳୁଥିଲା । ଏହା ତାଙ୍କର ବ୍ୟକ୍ତିତ୍ୱର ବିଶାଳତା ଥିଲା, ବ୍ୟାପକତା ଥିଲା, ଗଭୀରତା ଥିଲା ଏବଂ ଏକ ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ ସନ୍ଥ ଭାବରେ ବହୁତ କିଛି ଆପଣ କହିପାରିବେ, ଜାଣିପାରିବେ । କିନ୍ତୁ ମୋ ମନରେ ସବୁବେଳେ ରହିଛି ଯେ ତାହା ପ୍ରକୃତ ଅର୍ଥରେ ଏକ ସମାଜ ସୁଧାରକ ଥିଲେ, ସେ ଏକ ସୁଧାରକ ଥିଲେ ଏବଂ ଆମେ ଯେତେବେଳେ ତାଙ୍କୁ ନିଜ ନିଜ ହିସାବରେ ମନେ ପକାଇଥାଉ କିନ୍ତୁ ଗୋଟିଏ ଭାବରେ ତାହା ଏକ ପ୍ରକାରରେ ମନୁଷ୍ୟ କେମିତି ହୋଇଥାଉ, ଭବିଷ୍ୟତ କେମିତି ହୋଇଥାଉ, ବ୍ୟବସ୍ଥାଗୁଡ଼ିକରେ ପରିବର୍ତ୍ତନଶୀଳତା କାହିଁକି ହେବ, ଅତି ଉତ୍ତମ ଆଦର୍ଶ ସହିତ ଯୋଡ଼ି ହୋଇଥିବ । କିନ୍ତୁ ଆଧୁନିକତାର ସ୍ୱପ୍ନ, ଆଧୁନିକତାର ପ୍ରତ୍ୟେକ ଜିନିଷକୁ ସ୍ୱୀକାର କରିବାକୁ ହେବ । ଏକ ଅଦଭୁତ ସଂଯୋଗ, ଏକ ଅଦଭୁତ ସଂଗମ, ତାହାର ମାଧ୍ୟମ ମଧ୍ୟ ବଡ଼ ଆଶ୍ଚର୍ଯ୍ୟଜନକ ଥିଲା, ସେ ସବୁବେଳେ ଲୋକମାନଙ୍କ ଭିତରର ଭଲଗୁଣକୁ ପ୍ରୋତ୍ସାହିତ କରିଥିଲେ । କେବେ ସେ କହି ନ ଥିଲେ ଭାଇ ତମେ ଅଛ ଏଭଳି କର, ଈଶ୍ୱରଙ୍କ ନାମ ନିଅ ଠିକ ହୋଇଯିବ ନାଇଁ, ଥିବ ତୁମର କିଛି କମ ଥିବ ଅସୁବିଧା ହେବ କିନ୍ତୁ ତୁମ ଭିତରେ ଯେଉଁ ଭଲଗୁଣ ଅଛି ତାହା ଉପରେ ତୁମେ ଧ୍ୟାନ କେନ୍ଦ୍ରିତ କର ଏବଂ ସେହି ଶକ୍ତିକୁ ସେ ସମର୍ଥନ ଦେଉଥିଲେ, ଖାଦ୍ୟ ପାଣି ଦେଉଥିଲେ ।

|

ଆପଣଙ୍କ ଭିତରେ ଥିବା ଭଲଗୁଣ ଆପଣଙ୍କ ଭିତରେ ଅଛି, ଉତ୍ପନ୍ନ ହେଉଥିବା ଖରାପ ଗୁଣଗୁଡ଼ିକୁ ସେହିଠାରେ ଶେଷ କରିଦେବ, ଏଭଳି ଏକ ଉଚ୍ଚ ବିଚାର ଏବଂ ସହଜ ଶବ୍ଦରେ ସେ ଆମକୁ କହୁଥିଲେ, ଏବଂ ଏହି ମାଧ୍ୟମକୁ ସେ ଏକ ପ୍ରକାରରେ ମନୁଷ୍ୟକୁ ସଂସ୍କାର କରିବାରେ, ସଂସ୍କାରିତ କରିବାରେ ପରିବର୍ତ୍ତିତ କରିବାରେ ମାଧ୍ୟମ ହେବ । ବହୁ ଦିନରୁ ଖରାପ ଯାହା ଆମ ସମାଜ ଜୀବନରେ ଉଚ୍ଚ-ନୀଚ ଭେଦଭାବ ସେ ସବୁକୁ ସେ ଶେଷ କରିଥିଲେ ଏବଂ ତାଙ୍କର ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ସ୍ପର୍ଶ ରହୁଥିଲା ଏବଂ ସେହି କାରଣରୁ ଏହା ସମ୍ଭବ ହେଉଥିଲା । ସମସ୍ତଙ୍କୁ ସାହାଯ୍ୟ କରିବ, ଚିନ୍ତା ସମସ୍ତଙ୍କର କରିବ, ସମୟ ସାମାନ୍ୟ ହୋଇଥାଉ କିମ୍ବା ପୁଣି କୌଣସି ଆହ୍ୱାନର କାଳ ହୋଇଥାଉ, ପୂଜ୍ୟ ପ୍ରମୁଖ ସ୍ୱାମୀ ଜୀ ସମାଜର ହିତ ପାଇଁ ସବୁବେଳେ ସମସ୍ତଙ୍କୁ ପ୍ରେରିତ କରିଥିଲେ । ଆଗକୁ ଯାଇ, ଆଗକୁ ବଢ଼ି ସେ ଯୋଗଦାନ ଦେଇଥିଲେ । ଯେତେବେଳେ ମୋରବୀ ଠାରେ ପ୍ରଥମ ଥର ମଚ୍ଛୁ ଡ୍ୟାମର ଅସୁବିଧା ହୋଇଥିଲା, ମୁଁ ସେଠାରେ ସ୍ୱେଚ୍ଛାସେବୀ ଭାବରେ କାମ କରୁଥିଲି । ଆମର ପ୍ରମୁଖ ସ୍ୱାମୀ, କିଛି ସନ୍ଥ, ତାଙ୍କ ସହିତ ସତସଙ୍ଗୀ ସମସ୍ତଙ୍କୁ ସେ ପଠାଇଥିଲେ ଏବଂ ସେ ମଧ୍ୟ ସେଠାରେ ଆମମାନଙ୍କ ସହିତ ମାଟି ଉଠାଇବା କାର୍ଯ୍ୟରେ ଲାଗି ପଡ଼ିଥିଲେ । ମୃତଦେହକୁ ଅଗ୍ନି ସଂସ୍କାର କରିବାର କାର୍ଯ୍ୟରେ ଲାଗି ପଡ଼ିଥିଲେ । ମୋର ମନେ ଅଛି, ୨୦୧୨ରେ ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ପଦରେ ଶପଥ ନେବା ପରେ ମୁଁ ତାଙ୍କ ନିକଟକୁ ଯାଇଥିଲି । ବିଶେଷ ଭାବରେ ମୋ ଜୀବନରେ ଯେଉଁସବୁ ମହତ୍ତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ସମୟ ଆସିଥିବ, ପ୍ରମୁଖ ସ୍ୱାମୀ ଜୀଙ୍କ ନିକଟରେ ଅବଶ୍ୟ ପାଇଛି । ପ୍ରାୟ ବହୁତ କମ ଲୋକଙ୍କୁ ତାହା ଜଣାଥିବ, ମୁଁ ୨୦୨୨ରେ ନିର୍ବାଚନ ଲଢୁଥିଲି । ପ୍ରଥମ ଥର ମୋତେ ନିର୍ବାଚନ ଲଢ଼ିବାର ଥିଲା, ପ୍ରଥମ ଥର ନାମାଙ୍କନ ଭରିବାର ଥିଲା ଏବଂ ରାଜକୋଟରୁ ମୋତେ ପ୍ରାର୍ଥୀ ହେବାର ଥିଲା, ସେତେବେଳେ ସେଠାରେ ଦୁଇ ସନ୍ଥ ଉପସ୍ଥିତ ଥିଲେ, ମୁଁ ଯେତେବେଳେ ସେଠାକୁ ଗଲି ସେତେବେଳେ ମୋତେ ଏକ ଡବା ଦେଲେ, ମୁଁ ଖୋଲିଲି ତା’ ଭିତରେ ଗୋଟିଏ କଲମ ଥିଲା, ସେମାନେ କହିଲେ ଯେ ପ୍ରମୁଖ ସ୍ୱାମୀ ଜୀ ପଠାଇଛନ୍ତି, ଆପଣ ଯେତେବେଳେ ନାମାଙ୍କନ ପତ୍ରରେ ଦସ୍ତଖତ କରିବେ ସେତେବେଳେ ସେହି କଲମରେ କରିବେ । ବର୍ତ୍ତମାନ ସେଠାରୁ ନେଇ କାଶୀ ନିର୍ବାଚନ ପାଇଁ ଗଲି ।

|

ଗୋଟିଏ ମଧ୍ୟ ନିର୍ବାଚନ ଏମିତି ନାହିଁ, ଯେତେବେଳେ ମୁଁ ନାମାଙ୍କନ କରିବାକୁ ଗଲି ଏବଂ ସେଥିପାଇଁ ମୋତେ ଦସ୍ତଖତ କରିବା ପାଇଁ ପୂଜ୍ୟ ପ୍ରମୁଖ ସ୍ୱାମୀ ଜୀଙ୍କ ଲୋକ ଏଠାକୁ ଆସି ଯେପରି ଠିଆ ନ ହେବେ । ଏବଂ ଯେତେବେଳେ କାଶୀ ଗଲି ସେତେବେଳେ ମୋ ପାଇଁ ଆଶ୍ଚର୍ଯ୍ୟଜନକ ଥିଲା, ସେହି କଲମର ଯେଉଁ ରଙ୍ଗ ଥିଲା, ତାହା ବିଜେପିର ପତାକାର ରଙ୍ଗର ଥିଲା । ତା’ର ଢାଙ୍କୁଣି ଯାହା ଥିଲା ତାହା ସବୁଜ ରଙ୍ଗର ଥିଲା ଏବଂ ତଳର ଅଂଶ କମଳା ରଙ୍ଗର ଥିଲା । ଅର୍ଥାତ ବହୁ ଦିନ ପୂର୍ବରୁ ସେ ସମ୍ଭାଳିକି ରଖା ଯାଇଥିଲା ଏବଂ ମନେକରି ସେହି ରଙ୍ଗର କଲମ ମୋତେ ଦେବେ । ଅର୍ଥାତ ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ଭାବରେ ନ ହେଲେ ତାଙ୍କର କୌଣସି କ୍ଷେତ୍ର ନ ଥିଲା ଯେ ମୋର ଏତେ ଧ୍ୟାନ ନେଇଥାନ୍ତେ, ବୋଧହୁଏ ବହୁତ ଲୋକଙ୍କୁ ଶୁଣି ଆଶ୍ଚର୍ଯ୍ୟ ଲାଗିବ । ୪ଠ ବର୍ଷରେ ବୋଧହୁଏ ଗୋଟିଏ ବର୍ଷ ହୋଇ ନ ଥିବ ଯେ ପ୍ରତ୍ୟେକ ବର୍ଷ ପ୍ରମୁଖ ସ୍ୱାମୀ ଜୀ ମୋ ପାଇଁ କୁର୍ତ୍ତା-ପାଇଜାମାର କପଡ଼ା ପଠାଇ ନ ଥିବେ ଏବଂ ଏହା ମୋର ସୌଭାଗ୍ୟ ଅଟେ । ଏବଂ ମୁଁ ଜାଣିଛି ପୁଅ କିଛି ମଧ୍ୟ ହୋଇଯାଉ, କେତେ ମଧ୍ୟ ବଡ଼ ହୋଇଯାଉ, କିନ୍ତୁ ମା’-ବାପାଙ୍କ ପାଇଁ ପିଲା ଛୋଟ ହିଁ ହୋଇଥାଏ । ଦେଶ ମୋତେ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ କରିଦେଲେ, କିନ୍ତୁ ଯେଉଁ ପରମ୍ପରା ପ୍ରମୁଖ ସ୍ୱାମୀ ଜୀ ଚଳାଉ ଥିଲେ, ତାଙ୍କ ପରେ ମଧ୍ୟ ସେହି କପଡ଼ା ପଠାଇବା ଅବ୍ୟାହତ ରହିଛି । ଅର୍ଥାତ ଏହି ଆପଣାପଣ ଏବଂ ମୁଁ ଏହା ମାନିବି ନାହିଁ ଯେ ଏହି ସଂସ୍ଥାର ପିଆରସିବିର କାମ ଅଟେ, ତାହା ନୁହେଁ ଏହା ଏକ ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକତା ସମ୍ପର୍କ ଥିଲା, ଏକ ପିତା-ପୁତ୍ରର ସ୍ନେହ ଥିଲା । ଏକ ଅତୁଟ ବନ୍ଧନ ଅଟେ ଏବଂ ଆଜି ମଧ୍ୟ ସେ ଯେଉଁଠି ଥିବେ ମୋର ପ୍ରତ୍ୟେକଟି କ୍ଷଣକୁ ସେ ଦେଖୁଥିବେ । ନିଖୁଣ ଭାବରେ ସେ ମୋର କାମକୁ ଦେଖୁଥିବେ । ସେ ମୋତେ ଶିଖାଇଛନ୍ତି - ବୁଝାଇଛନ୍ତି, କ’ଣ ମୁଁ ସେହି ରାସ୍ତାରେ ଚାଲୁଛି ନା ନାହିଁ, ଚାଲୁଛି, ସେ ନିଶ୍ଚୟ ଦେଖୁଥିବେ । କଚ୍ଛରେ ଭୂକମ୍ପ, ଯେତେବେଳେ ମୁଁ ସ୍ୱୟଂସେବକ ଭାବରେ କଚ୍ଛରେ କାମ କରୁଥିଲି, ସେତେବେଳେ ମୋର ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କର କୌଣସି ପ୍ରଶ୍ନ ହିଁ ଉଠାଇ ନ ଥିଲି । କିନ୍ତୁ ସେଠାରେ ସମସ୍ତ ସନ୍ଥ ମୋତେ ଭେଟିଲେ ସେତେବେଳେ ସବୁଠାରୁ ପ୍ରଥମେ ଆପଣମାନଙ୍କର ଖାଇବାର କ’ଣ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଅଛି, ମୁଁ କହିଲି ଯେ ମୁଁ ମୋର କାର୍ଯ୍ୟକର୍ତ୍ତାଙ୍କ ନିକଟରେ ପହଂଚିଯିବି । ମନାକଲେ ଯେ ତୁମେ କେଉଁଠାକୁ ମଧ୍ୟ ଯାଅ ତୁମ ପାଇଁ ଏଠାରେ ଭୋଜନ ରହିବ, ରାତିରେ ଡେରିରେ ଆସିଲେ ମଧ୍ୟ ତୁମେ ଏଠାରେ ଖାଇବ । ଅର୍ଥାତ ମୁଁ ଯେତେବେଳ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଭୁଜରେ କାମ କରୁଥିଲି ମୋର ଖାଇବାର ଚିନ୍ତା ପ୍ରମୁଖ ସ୍ୱାମୀ ସନ୍ଥଙ୍କୁ କହିଦେଇଥିବେ ସେ ମୋ ପଛରେ ପଡ଼ି ଯାଉଥିଲେ । ଅର୍ଥାତ ଏତେ ସ୍ନେହ ଏବଂ ମୁଁ ଏହି ସସମସ୍ତ କଥା ଅନେକ ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ କଥା କରୁନାହିଁ ଆଜ୍ଞା । ମୁଁ ଏକ ସହଜ-ସାମାନ୍ୟ ବ୍ୟବହାର କଥା କରୁଛି ଆପଣମାନଙ୍କ ସହିତ ।

|

ଜୀବନର କଠିନରୁ କଠିନ ସମୟ ମଧ୍ୟରେ ବୋଧହୁଏ ଏମିତି କିଛି ସୁଯୋଗ ହେବ ଯେ ଯେତେବେଳେ ପ୍ରମୁଖ ସ୍ୱାମୀ ନିଜେ ମୋତେ ଡାକିଥିଲେ, ନା ସେ ମୋ ସହିତ ଫୋନରେ କଥା ହୋଇଥିଲେ, ବୋଧହୁଏ ଏମିତି କିଛି ଘଟଣା ଥିବ । ମୋର ମନେ ଅଛି, ମୁଁ ଏମିତି ବର୍ତ୍ତମାନ ଭିଡିଓ ଦେଖୁଥିଲି, ସେଥିରେ ତାଙ୍କର ଉଲ୍ଲେଖ ଥିଲା । ୯୧-୯୨ରେ ଶ୍ରୀନଗରର ଲାଲ ଛକରେ ତ୍ରିରଙ୍ଗା ପତାକା ଉଡ଼ାଇବା ପାଇଁ ମୋର ଦଳ ପକ୍ଷରୁ ଏକତା ଯାତ୍ରାର ଯୋଜନା ହୋଇଥିଲା । ଡକ୍ଟର ମୁରଲି ମନୋହର ଜୀଙ୍କ ନେତୃତ୍ୱରେ ସେ ଯାତ୍ର ଚାଲୁଥିଲା ଏବଂ ମୁଁ ତାଙ୍କର ବ୍ୟବସ୍ଥା ଦେଖୁଥିଲି । ଯିବା ପୂର୍ବରୁ ପ୍ରମୁଖ ସ୍ୱାମୀ ଜୀଙ୍କ ଆଶୀର୍ବାଦ ନେଇ ଯାଇଥିଲି । ସେତେବେଳେ ତାଙ୍କୁ ଜଣାଥିଲା ଯେ ମୁଁ କେଉଁଠାକୁ ଯାଉଛି, କ’ଣ କରୁଛି । ଆମେ ପଞ୍ଜାବ ଯାଉଥିଲୁ, ସେତେବେଳେ ଆମର ଯାତ୍ରା ସହିତ ଆତଙ୍କବାଦୀମାନଙ୍କର ଭିଡ଼ ହୋଇଗଲା, ଆମର କିଛି ସାଥି ମରିଗଲେ । ସମଗ୍ର ଦେଶରେ ବଡ଼ ଚିନ୍ତାର ବିଷୟ ଥିଲା ଅନେକ ଗୁଳି ଚାଲିଲା, ବହୁତ ଲୋକ ମରିଗଲେ । ସମଗ୍ର ଦେଶରେ ବଡ଼ ଚିନ୍ତାର ବିଷୟ ଥିଲା କେଉଁଠି ଗୁଳି ବିନିମୟରେ ବହୁତ ଲୋକ ମରିଗଲେ ଏବଂ ପୁଣି ସେଠାରୁ ଆମେ ଜମ୍ମୁ ପହଂଚିଲୁ । ଆମେ ଶ୍ରୀନଗର ଲାଲ ଚୌକ ଠାରେ ତ୍ରିରଙ୍ଗା ପତାକା ଉଡ଼ାଇଥିଲୁ କିନ୍ତୁ ଯେମିତି ମୁଁ ଜମ୍ମୁରେ ଓହ୍ଲାଇଲି, ସବୁଠାରୁ ପ୍ରଥମ ଫୋନ ପ୍ରମୁଖ ସ୍ୱାମୀ ଜୀଙ୍କର ଏବଂ ମୁଁ କୁଶଳ ତ ଅଛି, ଚାଲନ୍ତୁ ଈଶ୍ୱର ତୁମକୁ ଆଶୀର୍ବାଦ ଦିଅନ୍ତୁ । ଯେତେବେଳେ ଆସିବ ପୁଣି ମିଶିବା, ଶୁଣିବା ତୁମ ଠାରୁ କ’ଣ କ’ଣ ହେଲା, ସହଜ-ସରଳ । ମୁଁ ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ହୋଇଗଲି, ଅକ୍ଷର ଧାମର ସମ୍ମୁଖରେ ୨ଠ ମିଟର ଦୂରରେ ମୋର ଘର ଯେଉଁଠି ସିଏମ ନିବାସ ଥିଲା । ମୁଁ ସେଠାରେ ରହୁଥିଲି ଏବଂ ମୋର ଯିବା ଆସିବାର ରାସ୍ତା ମଧ୍ୟ ଏମିତିକି ଯେମିତି ବାହାରୁଥିଲା, ସେତେବେଳେ ପ୍ରଥମେ ଅକ୍ଷର ଧାମ ଶିଖରର ଦର୍ଶନ କରି ହିଁ ମୁଁ ଆଗକୁ ଯାଉଥିଲି । ତେବେ ସହଜ-ନିତ୍ୟ ସମ୍ପର୍କ ଏବଂ ଅକ୍ଷର ଧାମ ଉପରେ ଆତଙ୍କବାଦୀମାନଙ୍କର ଆକ୍ରମଣ କରିଦେଲେ ସେତେବେଳେ ମୁଁ ପ୍ରମୁଖ ସ୍ୱାମୀ ଜୀଙ୍କୁ ଫୋନ କରିଥିଲି । ଏତେବଡ଼ ଆକ୍ରମଣ ହୋଇଥିଲା, ମୁଁ ଆଶ୍ଚର୍ଯ୍ୟ ଥିଲି ଆଜ୍ଞା, ଆକ୍ରମଣ ଅକ୍ଷର ଧାମ ଉପରେ ହୋଇଥିଲା, ସନ୍ଥମାନଙ୍କ ଉପରେ କ’ଣ ବିତିଥିବ, ଗୁଳି ଚାଲିଲା, ଚାଲିଲା ନାହିଁ, କାହାରି କ’ଣ ସବୁ ଚିନ୍ତାର ବିଷୟ ଥିଲା କାରଣ ଏକଦମ ଭାବରେ ଧୂଅାଁଳିଆ ବାତାବରଣ ଥିଲା । ଏମିତି ସଙ୍କଟର ସମୟରେ ଏତେ ବଡ଼ ଆତଙ୍କୀ ଆକ୍ରମଣ, ଏତେ ଲୋକ ମରିଗଲେ । ପ୍ରମୁଖ ସ୍ୱାମୀ ଜୀ ମୋତେ କ’ଣ କହିଲେ ଫୋନ୍ କଲେ, କହିଲେ ଆରେ ଭାଇ ତୁମ ଘର ସାମ୍ନାରେ ଅଛି, ତୁମକୁ କିଛି ଅସୁବିଧା ନାହିଁ ତ । ମୁଁ କହିଲି ବାପା ଏହି ସଙ୍କଟ ସମୟରେ ଆପଣ ଏତେ ସ୍ୱଚ୍ଛତାପୂର୍ବର୍କ ମୋ ଚିନ୍ତା କରୁଛନ୍ତି । ସେ କହିଲେ ଦେଖ ଭାଇ ଈଶ୍ୱରଙ୍କ ଉପରେ ଭରସା କର ସବୁ ଭଲ ହେବ । ଈଶ୍ୱର ସତ୍ୟର ସହିତ ହୋଇଥାଏ ଅର୍ଥାତ କୌଣସି ମଧ୍ୟ ବ୍ୟକ୍ତି ହୁଅନ୍ତୁ, ଏମିତି ସ୍ଥିତିରେ ମାନସିକ ସନ୍ତୁଳନ, ସ୍ୱଚ୍ଛତା ଏହା ଭିତରର ଗହନ ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ ଶକ୍ତି ବିନା ସମ୍ଭବ ହେବ ନାହିଁ ଆଜ୍ଞା । ଯେତେବେଳେ ପ୍ରମୁଖ ସ୍ୱାମୀ ନିଜର ଗୁରୁଜନମାନଙ୍କୁ ଏବଂ ନିଜର ତପସ୍ୟା ଦ୍ୱାରା ସିଦ୍ଧ କରିଥିଲେ ଏବଂ ମୋତେ ଗୋଟିଏ କଥା ସବୁବେଳେ ମନେ ରହିଥାଏ, ମୋତେ ଲାଗୁଛି ଯେ ସେ ମୋ ପାଇଁ ପିତାଙ୍କ ସମାନ ଥିଲେ, ଆପଣମାନଙ୍କୁ ଲାଗୁଥିବ ଯେ ମୋର ଗୁରୁ ଥିଲେ । କିନ୍ତୁ ଆଉଐ ଗୋଟିଏ କଥା ଆଡ଼କୁ ମୋର ଧ୍ୟାନ ଯାଉଛି ଏବଂ ଯେତେବେଳେ ଦିଲ୍ଲୀ ଅକ୍ଷର ଧାମ ହେଲା ସେତେବେଳେ ମୁଁ ଏହି କଥାର ଉଲ୍ଲେଖ ମଧ୍ୟ କରିଥିଲି, କାରଣ ମୋତେ କିଏ କହିଥିଲେ ଯେ ଯୋଗୀ ଜୀ ମହାରାଜଙ୍କ ଇଚ୍ଛା ଥିଲା ଯେ ଯମୁନା ତଟରେ ଅକ୍ଷର ଧାମର ହେବା ଜରୁରୀ । 

|

ମହାରାଜଙ୍କ ମୁହଁରୁ ବାହାରି ଆସିଥିବ, କିନ୍ତୁ ସେ ଶିଷ୍ୟ ଦେଖନ୍ତୁ ଯିଏ ନିଜ ଗୁରୁଙ୍କ ଏହି ଶବ୍ଦକୁ ଜିତିଛନ୍ତି । ଯୋଗୀ ଜୀ ରହିଲେ ନାହିଁ, କିନ୍ତୁ ସେ ଯୋଗୀଜୀଙ୍କ ଶବ୍ଦକୁ ଜିତାଇ ଥିଲା । କାରଣ ଯୋଗୀ ଜୀଙ୍କ ସମ୍ମୁଖରେ ପ୍ରମୁଖ ସ୍ୱାମୀ ଶିଷ୍ୟ ଥିଲେ । ଆମମାନଙ୍କୁ ଗୁରୁ ଭାବରେ ତାହାର ଶକ୍ତି ଦେଖିଥାଏ, କିନ୍ତୁ ମୋତେ ଏକ ଶିଷ୍ୟ ଭାବରେ ତାଙ୍କର ଶକ୍ତିକୁ ଦେଖିପାରିବା ଯେ ଆମର ଗୁରୁଙ୍କ ସେହି ଶବ୍ଦକୁ ସେ ବଞ୍ଚôକି ଦେଖାଇଥିଲେ ସେତେବେଳେ ଯମୁନା ତଟରେ ଅକ୍ଷର ଧାମ କରି ଆଜି ପୁରା ଦୁନିଆର ଲୋକ ଆସିଥାନ୍ତି ତେବେ ଅକ୍ଷର ଧାମ ମାଧ୍ୟମରେ ଭାରତର ମହାନ ଐତିହ୍ୟକୁ ବୁଝିବାର ପ୍ରୟାସ କରିଥାନ୍ତି । ଏହା ଯୁଗ ଯୁଗ ପାଇଁ କରାଯାଇଥିବା କାମ ଅଟେ । ଏହା ଯୁଗକୁ ପ୍ରେରଣା ଯୋଗାଉଥିବା କାମ ଅଟେ, ଆଜି ବିଶ୍ୱରେ କୌଣସି ଜାଗାକୁ ମଧ୍ୟ ଯାଆନ୍ତୁ, ଆମର ଏଠାରେ କୌଣସି ମନ୍ଦିର ଥିବା ନୂଆ ଜିନିଷ ନୁହେଁ, ହଜାର ବର୍ଷରୁ ମନ୍ଦିର ହୋଇ ଆସୁଛି କିନ୍ତୁ ଆମର ମନ୍ଦିର ପରମ୍ପରାକୁ ଆଧୁନିକ କରିବା, ମନ୍ଦିର ବ୍ୟବସ୍ଥାଗୁଡ଼ିକୁ ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକତା ଏବଂ ଆଧୁନିକତାର ମିଳନ କରିବା, ମୁଁ ବୁଝୁଛି ଯେ ଏକ ବଡ଼ ପରମ୍ପରା ପ୍ରମୁଖ ସ୍ୱାମୀ ଜୀ ପ୍ରସ୍ଥାପିତ କରିଥିଲେ । ବହୁତ ଲୋକ ଆମର ସନ୍ଥ ପରମ୍ପରାରର ବଡ଼, ନୂତନ ପିଢ଼ିର ମାନସିକତାରେ ଜଣାନାହିଁ କ’ଣ କ’ଣ ସବୁ ଭରି ଦିଆଯାଇଥାଏ, ଏମିତି ହିଁ ମାନିଥାନ୍ତି । ପୂର୍ବ କାଳରେ ଗୋଟିଏ ଢଗ ଚାଲିଥିଲା ଯେ ମୋତେ କ୍ଷମା କରିବେ ସବୁ ସତସଙ୍ଗୀ ଲୋକମାନେ, ପୂର୍ବରୁ କହିଥିଲି ଭାଇ ସାଧୁ ହେବା ସନ୍ଥ ସ୍ୱାମୀ ନାରାୟଣଙ୍ ଭଳି ହୁଅ ପୁଣି ଲଡୁ କହୁଥିଲେ । ଏହି କଥା ଚାଲିଥିଲା ଯେ ସାଧୁ ହେବାକୁ ହେବ ତେବେ ସନ୍ଥ ସ୍ୱାମୀ ନାରାୟଣଙ୍କ ମନର ଆନନ୍ଦ ରହିବ । କିନ୍ତୁ ପ୍ରମୁଖ ସ୍ୱାମୀ ଜୀ ସନ୍ଥ ପରମ୍ପରାକୁ ଯେଉଁଭଳି ଭାବରେ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଭାବେ ପରିବର୍ତ୍ତନ କଲେ, ଯେଉଁଭଳି ଭାବରେ ସ୍ୱାମୀ ବିବେକାନନ୍ଦ ଜୀ ରାମକୃଷ୍ଣ ମିଶନ ମାଧ୍ୟମରେ ଜୀବନକୁ ସେବା ଭାବନା ପାଇଁ ଏକ ବହୁତ ବଡ଼ ବିସ୍ତାର ଦେଲେ, ପ୍ରମୁଖ ସ୍ୱାମୀ ଜୀ ମଧ୍ୟ ସନ୍ଥ ଅର୍ଥାତ କେବଳ ସନ୍ଥଙ୍କର କଲ୍ୟାଣ ପାଇଁ ନୁହେଁ; ସନ୍ଥ ସମାଜର କଲ୍ୟାଣ ପାଇଁ ଏବଂ ପ୍ରତ୍ୟେକ ସନ୍ଥ ଏଥିପାଇଁ ସେମାନେ ପ୍ରସ୍ତୁତ କଲେ, ଏଠାରେ ବସି ପ୍ରତ୍ୟେକ ସନ୍ଥ କୌଣସି ନା କୌଣସି ସାମାଜିକ କାର୍ଯ୍ୟରୁ ବାହାରି ଆସିଛନ୍ତି ଏବଂ ଆଜି ମଧ୍ୟ ସାମାଜିକ କାର୍ଯ୍ୟ ତାଙ୍କର ଦାୟିତ୍ୱ ଅଟେ । କେବଳ ଆଶୀର୍ବାଦ ଦେବା ଏବଂ ତୁମକୁ ମୋକ୍ଷ ମିଳିଯିବ ଏହା ନୁହେଁ । ଜଙ୍ଗଲକୁୂ ଯାଇଥାଏ, ଆଦିବାସୀମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ମୁଁ କାମ କରୁଛି । 

|

ଏକ ପ୍ରାକୃତିକ ଆପଦା ହେଲା ଯେତେବେଳେ ସ୍ୱୟଂସେବକ ଭାବରେ ଜୀବନ ବିତାଇ ଦେଇଥାଏ ଏବଂ ଏହି ପରମ୍ପରା ଠିଆ କରିବାରେ ପୂଜ୍ୟ ପ୍ରମୁଖ ସ୍ୱାମୀ ମହାରାଜଙ୍କ ବହୁତ ବଡ଼ ଯୋଗଦାନ ଅଟେ । ସେ ଯେତେ ସମୟ, ଶକ୍ତି ଏବଂ ପ୍ରେରଣା ଦେଇଥାନ୍ତି, ମନ୍ଦିର ମାଧ୍ୟମରେ ବିଶ୍ୱରେ ଆମର ପରିଚୟ ହେଉ, ସେତିକି ହିଁ ସାମର୍ଥ୍ୟ ସେହି ସନ୍ଥଙ୍କ ବିକାଶ ପାଇଁ କରୁଥିଲେ । ପ୍ରମୁଖ ସ୍ୱାମୀ ଜୀ ଚାହିଁଥିଲେ ଗାନ୍ଧୀ ନଗର ଠାରେ ରହି ପାରିଥାନ୍ତେ, ଅହମ୍ମଦାବାଦରେ ରହି ପାରିଥାନ୍ତେ, ବଡ଼ ସହରରେ ରହିପାରିଥାନ୍ତେ । କିନ୍ତୁ ସେ ଅଧିକ ଭାବରେ ସହରାନପୁର ଠାରେ ନିଜର ସମୟ କାଟିବାକୁ ପସନ୍ଦ କରୁଥିଲେ । ଏଠାରୁ ୮ଠ-୯ଠ କିଲୋମିଟର ଦୂର ଏବଂ ସେଠାରେ ସନ୍ଥମାନଙ୍କ ପାଇଁ କ’ଣ କଲେ, ଟ୍ରେନିଂ ଇନଷ୍ଟିଚୁଟ ଉପରେ ଜୋର ଦେଲେ ଏବଂ ମୋତେ ଆଜି କୌଣସି ମଧ୍ୟ ଆଖଡ଼ାର ଲୋକମାନେ ମିଶନ୍ତି ତେବେ ମୁଁ ତାଙ୍କୁ କହିଥାଏ ଯେ ଆପଣ ଦୁଇଦିନ ପାଇଁ ସହାରନପୁର ଯାଆନ୍ତୁ ସନ୍ଥଙ୍କର ଟ୍ରେନିଂ କିଭଳି ହେବା ଦରକାର, ଆମର ମହାତ୍ମା କେମିତି ହେବା ଦରକାର, ସାଧୁ-ମହାତ୍ମା କେମିତି ହେବା ଦରକାର ଏହା ଦେଖିକି ଆସନ୍ତୁ ଏବଂ ସେ ଯାଆନ୍ତୁ ଏବଂ ଦେଖିକି ଆସନ୍ତୁ । ଅର୍ଥାତ ସେଥିରେ ଆଧୁନିକତା ଭାଷା ମଧ୍ୟ ଶିଖାଇଥାଏ, ବିଜ୍ଞାନ ମଧ୍ୟ ଶିଖାଇଥାଏ, ଆମର ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ ପରମ୍ପରାମାନ ମଧ୍ୟ ଶିଖା ଯାଇଥାଏ । ଅର୍ଥାତ ଏକ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ପ୍ରୟାସ ବିକାଶ କରି ସମାଜରେ ସନ୍ଥ ମଧ୍ୟ ଏମିତି ହେବା ଆବଶ୍ୟକ । ଏବଂ ସେମାନେ ପୁରା ସନ୍ଥ ପରମ୍ପରା ଯାହା ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଛି ଯେମିତି ସେମାନେ ଅକ୍ଷର ଧାମ ମନ୍ଦିର ଦ୍ୱାରା ବିଶ୍ୱରେ ଏକ ଆମର ଭାରତର ମହାନ ପରମ୍ପରାକୁ ଉତ୍ତମ ପ୍ରକାରର ସନ୍ଥ ପରମ୍ପରାର ନିର୍ମାଣରେ ମଧ୍ୟ ପୂଜ୍ୟ ପ୍ରମୁଖ ଜୀ ସ୍ୱାମୀ ଜୀ ମହାରାଜ ଏକ ସଂସ୍ଥାଗତ ତନ୍ତ୍ର ଛିଡ଼ା କରିଛନ୍ତି । ସେହି ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଅଧିନରେ ନୁହେଁ ସେମାନେ ସଂସ୍ଥାଗତ ତନ୍ତ୍ର ଛିଡ଼ା କଲେ, ଏଥିପାଇଁ ଶତାବ୍ଦୀ ଶତାବ୍ଦୀ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ବ୍ୟକ୍ତି ଆସିବେ-ଯିବେ, ସନ୍ଥ ନୂଆ-ନୂଆ ଆସିବେ, କିନ୍ତୁ ଏହି ବ୍ୟବସ୍ଥା ଏମିତି ହେଲା ନିଜର ଆଖି ସମ୍ମୁଖରେ ଦେଖନ୍ତୁ । ଏବଂ ମୋର ଅନୁଭବ ହେଉଛି ସେ ଦେଶଭକ୍ତି ଏବଂ ଦେଶଭକ୍ତରେ ଫରକ କରୁ ନଥିଲେ । ଦେଶଭକ୍ତି ପାଇଁ ଆପଣ ବଂଚୁଛନ୍ତି, ଦେଶଭକ୍ତି ପାଇଁ ଯେଉଁମାନେ ଜୀଇଁଥାନ୍ତି ଯାହା ତାଙ୍କୁ ଲାଗିଥାଏ ଯେ ମୋ ପାଇଁ ଉଭୟ ସତସଙ୍ଗୀ ହୋଇଥାଆନ୍ତି । ଦେଶଭକ୍ତି ପାଇଁ ଜୀଇଁଥିବା ଲୋକ ମଧ୍ୟ ସତସଙ୍ଗୀ ହୋଇଥାଏ । ଆଜି ପ୍ରମୁଖ ସ୍ୱାମୀ ଜୀଙ୍କର ଶତାବ୍ଦୀର ସମାରୋହ ଆମର ନୂତନ ପୀଢ଼ିର ପ୍ରେରଣାର କାରଣ ହେବ, ଏକ ଜିଜ୍ଞାସା ସୃଷ୍ଟ ହେବ । ଆଜିର ଯୁଗରେ ମଧ୍ୟ ଏବଂ ଆପଣ ପ୍ରମୁଖ ସ୍ୱାମୀ ଜୀଙ୍କ ଡିଟେଲରେ ଯାଆନ୍ତୁ କୌଣସି ବଡ଼-ବଡ଼ ଅସୁବିଧା ହେଉ ଏମିତି ଉପଦେଶ ଦେଲେ ନାହିଁ ସେ ସରଳ କଥା କହିଲେ, ସହଜ ଜୀବନର ଉପଯୋଗୀ କଥା କହିଲେ ଏବଂ ଏତେ ବଡ଼ ସମୁହକୁ ଯୋଡ଼ିଲେ ମୋତେ କୁହାଯାଇଛି ୮ଠ ହଜାର ସ୍ୱୟଂସେବକ ଅଛନ୍ତି । ବର୍ତ୍ତମାନ ଆମେ ଆସୁଥିଲୁ ସେତେବେଳେ ଆମର ବ୍ରହମ ଜୀ ମୋତେ କହୁଥିଲେ ଯେ ଏମାନେ ସମସ୍ତେ ସ୍ୱୟଂସେବକ ଅଟନ୍ତି ଏବଂ ତାହା ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ଯେଉଁ ପରିଦର୍ଶନ କରୁଛନ୍ତି । ମୁଁ କହିଲି ଆପଣ ମଧ୍ୟ ଜଣେ ଭଲ ଲୋକ କ’ଣ ଭୁଲିଗଲେ, ମୁଁ କହିଲି ସେ ସ୍ୱୟଂସେବକ ଅଟନ୍ତି, ମୁଁ ମଧ୍ୟ ସ୍ୱୟଂସେବକ, ଆମେ ଉଭୟ ଜଣେ ଅନ୍ୟଜଣଙ୍କ ହାତ କରୁଛୁ । ସେତେବେଳେ ମୁଁ କହିଲି ବର୍ତ୍ତମାନ ୮ଠ ହଜାରରେ ଆଉ ଗୋଟିଏ ଯୋଡ଼ି ଦିଅନ୍ତୁ । ଛାଡ଼ନ୍ତୁ ବହୁତ କିଛି କହିବାକୁ ଅଛି, ପୁରୁଣା ସ୍ମୃତିଗୁଡ଼ିକ ଆଜି ମନକୁ ଛୁଉଁଛି । କିନ୍ତୁ ମୋତେ ସବୁବେଳେ ପ୍ରମୁଖ ସ୍ୱାମୀଙ୍କ ଅଭାବ ଅନୁଭବ ହୋଇଥାଏ ଏବଂ ମୁଁ କେବେ ତାଙ୍କ ନିକଟକୁ କୌଣସି ବଡ଼, ଜ୍ଞାନାର୍ଥ ମୁଁ କେବେ କରିନାହିଁ, ଏମିତି ଭଲ ଲାଗିଥାଏ, ଯାଇକି ବସିବାକୁ ଭଲ ଲାଗୁଥିଲା । ଯେମିତି ଥକି ଯାଇ ଗଛ ତଳେ ବସିପଡ଼ିବା, ଗଛ ତଳେ ବସିଲେ ସେତେବେଳେ ବହୁତ ଭଲ ଲାଗିଥାଏ, ବର୍ତ୍ତମାନ ଗଛ କ’ଣ ଆମକୁ କୌଣସି ଭାଷଣ ଦେଇଥାଏ । ମୁଁ ପ୍ରମୁଖ ସ୍ୱାମୀଙ୍କ ନିକଟରେ ବସୁଥିଲି, ଏମିତି ଲାଗୁଥିଲା ଆଜ୍ଞା । ଗୋଟିଏ ବଟବୃକ୍ଷର ଛାୟାରେ ବସିଛି, ଜଣେ ଜ୍ଞାନର ଭଣ୍ଡାରର ଚରଣରେ ବସିଛି । ଜଣାନାହିଁ ଏହି ଜିନିଷଗୁଡ଼ିକୁ କେବେ ଲେଖିପାରିବି କି ନାହିଁ ଲେଖିପାରିବି କିନ୍ତୁ ମୋର ଅନ୍ତର୍ମନର ଯେଉଁ ଯାତ୍ରା ଅଛି, ସେ ଯାତ୍ରାର ବନ୍ଧନ ଏହି ସନ୍ଥ ପରମ୍ପରା ସହିତ ରହିଛି, ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ ପରମ୍ପରା ସହିତ ରହିଛି ଏବଂ ସେଥିରେ ପୂଜ୍ୟ ଯୋଗୀ ଜୀ ମହାରାଜ, ପୂଜ୍ୟ ପ୍ରମୁଖ ସ୍ୱାମୀ ମହାରାଜ ଏବଂ ପୂଜ୍ୟ ମହନ୍ତ ସ୍ୱାମୀ ମହାରାଜ ବଡ଼ ସୌଭାଗ୍ୟ ଅଟେ ମୋର ଯେ ମୋତେ ଏମିତି ସାତ୍ତ୍ୱିକ ବାତାବରଣରେ ତାମସିକ ଜଗତ ମଧ୍ୟରେ ନିଜକୁ ନିଜେ ବଂଚାଇ କାମ କରିବାର ଶକ୍ତି ମିଳିଥାଏ । ଏକ ନିରନ୍ତର ପ୍ରଭାବ ମିଳିଥାଏ ଏବଂ ଏହି କାରଣରୁ ରାଜସୀ ମଧ୍ୟ ହେବନାହିଁ, ତାମସୀ ମଧ୍ୟ ହେବ ନାହିଁ, ସାତ୍ତ୍ୱିକ ହୋଇ ଚାଲିବାକୁ ହେବ, ଚାଲିବାକୁ ହେବ, ଚାଲିବାକୁ ହେବ । ଆପଣ ସମସ୍ତଙ୍କୁ ବହୁତ-ବହୁତ ଶୁଭକାମନା ।

ଜୟ ସ୍ୱାମୀ ନାରାୟଣ ।

Explore More
୭୮ତମ ସ୍ୱାଧୀନତା ଦିବସ ଅବସରରେ ଲାଲକିଲ୍ଲାରୁ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ଶ୍ରୀ ନରେନ୍ଦ୍ର ମୋଦୀଙ୍କ ଅଭିଭାଷଣ

ଲୋକପ୍ରିୟ ଅଭିଭାଷଣ

୭୮ତମ ସ୍ୱାଧୀନତା ଦିବସ ଅବସରରେ ଲାଲକିଲ୍ଲାରୁ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ଶ୍ରୀ ନରେନ୍ଦ୍ର ମୋଦୀଙ୍କ ଅଭିଭାଷଣ
Namo Drone Didi, Kisan Drones & More: How India Is Changing The Agri-Tech Game

Media Coverage

Namo Drone Didi, Kisan Drones & More: How India Is Changing The Agri-Tech Game
NM on the go

Nm on the go

Always be the first to hear from the PM. Get the App Now!
...
In future leadership, SOUL's objective should be to instill both the Steel and Spirit in every sector to build Viksit Bharat: PM
February 21, 2025
QuoteThe School of Ultimate Leadership (SOUL) will shape leaders who excel nationally and globally: PM
QuoteToday, India is emerging as a global powerhouse: PM
QuoteLeaders must set trends: PM
QuoteIn future leadership, SOUL's objective should be to instill both the Steel and Spirit in every sector to build Viksit Bharat: PM
QuoteIndia needs leaders who can develop new institutions of global excellence: PM
QuoteThe bond forged by a shared purpose is stronger than blood: PM

His Excellency,

भूटान के प्रधानमंत्री, मेरे Brother दाशो शेरिंग तोबगे जी, सोल बोर्ड के चेयरमैन सुधीर मेहता, वाइस चेयरमैन हंसमुख अढ़िया, उद्योग जगत के दिग्गज, जो अपने जीवन में, अपने-अपने क्षेत्र में लीडरशिप देने में सफल रहे हैं, ऐसे अनेक महानुभावों को मैं यहां देख रहा हूं, और भविष्य जिनका इंतजार कर रहा है, ऐसे मेरे युवा साथियों को भी यहां देख रहा हूं।

साथियों,

कुछ आयोजन ऐसे होते हैं, जो हृदय के बहुत करीब होते हैं, और आज का ये कार्यक्रम भी ऐसा ही है। नेशन बिल्डिंग के लिए, बेहतर सिटिजन्स का डेवलपमेंट ज़रूरी है। व्यक्ति निर्माण से राष्ट्र निर्माण, जन से जगत, जन से जग, ये किसी भी ऊंचाई को प्राप्त करना है, विशालता को पाना है, तो आरंभ जन से ही शुरू होता है। हर क्षेत्र में बेहतरीन लीडर्स का डेवलपमेंट बहुत जरूरी है, और समय की मांग है। और इसलिए The School of Ultimate Leadership की स्थापना, विकसित भारत की विकास यात्रा में एक बहुत महत्वपूर्ण और बहुत बड़ा कदम है। इस संस्थान के नाम में ही ‘सोल’ है, ऐसा नहीं है, ये भारत की सोशल लाइफ की soul बनने वाला है, और हम लोग जिससे भली-भांति परिचित हैं, बार-बार सुनने को मिलता है- आत्मा, अगर इस सोल को उस भाव से देखें, तो ये आत्मा की अनुभूति कराता है। मैं इस मिशन से जुड़े सभी साथियों का, इस संस्थान से जुड़े सभी महानुभावों का हृदय से बहुत-बहुत अभिनंदन करता हूं। बहुत जल्द ही गिफ्ट सिटी के पास The School of Ultimate Leadership का एक विशाल कैंपस भी बनकर तैयार होने वाला है। और अभी जब मैं आपके बीच आ रहा था, तो चेयरमैन श्री ने मुझे उसका पूरा मॉडल दिखाया, प्लान दिखाया, वाकई मुझे लगता है कि आर्किटेक्चर की दृष्टि से भी ये लीडरशिप लेगा।

|

साथियों,

आज जब The School of Ultimate Leadership- सोल, अपने सफर का पहला बड़ा कदम उठा रहा है, तब आपको ये याद रखना है कि आपकी दिशा क्या है, आपका लक्ष्य क्या है? स्वामी विवेकानंद ने कहा था- “Give me a hundred energetic young men and women and I shall transform India.” स्वामी विवेकानंद जी, भारत को गुलामी से बाहर निकालकर भारत को ट्रांसफॉर्म करना चाहते थे। और उनका विश्वास था कि अगर 100 लीडर्स उनके पास हों, तो वो भारत को आज़ाद ही नहीं बल्कि दुनिया का नंबर वन देश बना सकते हैं। इसी इच्छा-शक्ति के साथ, इसी मंत्र को लेकर हम सबको और विशेषकर आपको आगे बढ़ना है। आज हर भारतीय 21वीं सदी के विकसित भारत के लिए दिन-रात काम कर रहा है। ऐसे में 140 करोड़ के देश में भी हर सेक्टर में, हर वर्टिकल में, जीवन के हर पहलू में, हमें उत्तम से उत्तम लीडरशिप की जरूरत है। सिर्फ पॉलीटिकल लीडरशिप नहीं, जीवन के हर क्षेत्र में School of Ultimate Leadership के पास भी 21st सेंचुरी की लीडरशिप तैयार करने का बहुत बड़ा स्कोप है। मुझे विश्वास है, School of Ultimate Leadership से ऐसे लीडर निकलेंगे, जो देश ही नहीं बल्कि दुनिया की संस्थाओं में, हर क्षेत्र में अपना परचम लहराएंगे। और हो सकता है, यहां से ट्रेनिंग लेकर निकला कोई युवा, शायद पॉलिटिक्स में नया मुकाम हासिल करे।

साथियों,

कोई भी देश जब तरक्की करता है, तो नेचुरल रिसोर्सेज की अपनी भूमिका होती ही है, लेकिन उससे भी ज्यादा ह्यूमेन रिसोर्स की बहुत बड़ी भूमिका है। मुझे याद है, जब महाराष्ट्र और गुजरात के अलग होने का आंदोलन चल रहा था, तब तो हम बहुत बच्चे थे, लेकिन उस समय एक चर्चा ये भी होती थी, कि गुजरात अलग होकर के क्या करेगा? उसके पास कोई प्राकृतिक संसाधन नहीं है, कोई खदान नहीं है, ना कोयला है, कुछ नहीं है, ये करेगा क्या? पानी भी नहीं है, रेगिस्तान है और उधर पाकिस्तान है, ये करेगा क्या? और ज्यादा से ज्यादा इन गुजरात वालों के पास नमक है, और है क्या? लेकिन लीडरशिप की ताकत देखिए, आज वही गुजरात सब कुछ है। वहां के जन सामान्य में ये जो सामर्थ्य था, रोते नहीं बैठें, कि ये नहीं है, वो नहीं है, ढ़िकना नहीं, फलाना नहीं, अरे जो है सो वो। गुजरात में डायमंड की एक भी खदान नहीं है, लेकिन दुनिया में 10 में से 9 डायमंड वो है, जो किसी न किसी गुजराती का हाथ लगा हुआ होता है। मेरे कहने का तात्पर्य ये है कि सिर्फ संसाधन ही नहीं, सबसे बड़ा सामर्थ्य होता है- ह्यूमन रिसोर्स में, मानवीय सामर्थ्य में, जनशक्ति में और जिसको आपकी भाषा में लीडरशिप कहा जाता है।

21st सेंचुरी में तो ऐसे रिसोर्स की ज़रूरत है, जो इनोवेशन को लीड कर सकें, जो स्किल को चैनेलाइज कर सकें। आज हम देखते हैं कि हर क्षेत्र में स्किल का कितना बड़ा महत्व है। इसलिए जो लीडरशिप डेवलपमेंट का क्षेत्र है, उसे भी नई स्किल्स चाहिए। हमें बहुत साइंटिफिक तरीके से लीडरशिप डेवलपमेंट के इस काम को तेज गति से आगे बढ़ाना है। इस दिशा में सोल की, आपके संस्थान की बहुत बड़ी भूमिका है। मुझे ये जानकर अच्छा लगा कि आपने इसके लिए काम भी शुरु कर दिया है। विधिवत भले आज आपका ये पहला कार्यक्रम दिखता हो, मुझे बताया गया कि नेशनल एजुकेशन पॉलिसी के effective implementation के लिए, State Education Secretaries, State Project Directors और अन्य अधिकारियों के लिए वर्क-शॉप्स हुई हैं। गुजरात के चीफ मिनिस्टर ऑफिस के स्टाफ में लीडरशिप डेवलपमेंट के लिए चिंतन शिविर लगाया गया है। और मैं कह सकता हूं, ये तो अभी शुरुआत है। अभी तो सोल को दुनिया का सबसे बेहतरीन लीडरशिप डेवलपमेंट संस्थान बनते देखना है। और इसके लिए परिश्रम करके दिखाना भी है।

साथियों,

आज भारत एक ग्लोबल पावर हाउस के रूप में Emerge हो रहा है। ये Momentum, ये Speed और तेज हो, हर क्षेत्र में हो, इसके लिए हमें वर्ल्ड क्लास लीडर्स की, इंटरनेशनल लीडरशिप की जरूरत है। SOUL जैसे Leadership Institutions, इसमें Game Changer साबित हो सकते हैं। ऐसे International Institutions हमारी Choice ही नहीं, हमारी Necessity हैं। आज भारत को हर सेक्टर में Energetic Leaders की भी जरूरत है, जो Global Complexities का, Global Needs का Solution ढूंढ पाएं। जो Problems को Solve करते समय, देश के Interest को Global Stage पर सबसे आगे रखें। जिनकी अप्रोच ग्लोबल हो, लेकिन सोच का एक महत्वपूर्ण हिस्सा Local भी हो। हमें ऐसे Individuals तैयार करने होंगे, जो Indian Mind के साथ, International Mind-set को समझते हुए आगे बढ़ें। जो Strategic Decision Making, Crisis Management और Futuristic Thinking के लिए हर पल तैयार हों। अगर हमें International Markets में, Global Institutions में Compete करना है, तो हमें ऐसे Leaders चाहिए जो International Business Dynamics की समझ रखते हों। SOUL का काम यही है, आपकी स्केल बड़ी है, स्कोप बड़ा है, और आपसे उम्मीद भी उतनी ही ज्यादा हैं।

|

साथियों,

आप सभी को एक बात हमेशा- हमेशा उपयोगी होगी, आने वाले समय में Leadership सिर्फ Power तक सीमित नहीं होगी। Leadership के Roles में वही होगा, जिसमें Innovation और Impact की Capabilities हों। देश के Individuals को इस Need के हिसाब से Emerge होना पड़ेगा। SOUL इन Individuals में Critical Thinking, Risk Taking और Solution Driven Mindset develop करने वाला Institution होगा। आने वाले समय में, इस संस्थान से ऐसे लीडर्स निकलेंगे, जो Disruptive Changes के बीच काम करने को तैयार होंगे।

साथियों,

हमें ऐसे लीडर्स बनाने होंगे, जो ट्रेंड बनाने में नहीं, ट्रेंड सेट करने के लिए काम करने वाले हों। आने वाले समय में जब हम Diplomacy से Tech Innovation तक, एक नई लीडरशिप को आगे बढ़ाएंगे। तो इन सारे Sectors में भारत का Influence और impact, दोनों कई गुणा बढ़ेंगे। यानि एक तरह से भारत का पूरा विजन, पूरा फ्यूचर एक Strong Leadership Generation पर निर्भर होगा। इसलिए हमें Global Thinking और Local Upbringing के साथ आगे बढ़ना है। हमारी Governance को, हमारी Policy Making को हमने World Class बनाना होगा। ये तभी हो पाएगा, जब हमारे Policy Makers, Bureaucrats, Entrepreneurs, अपनी पॉलिसीज़ को Global Best Practices के साथ जोड़कर Frame कर पाएंगे। और इसमें सोल जैसे संस्थान की बहुत बड़ी भूमिका होगी।

साथियों,

मैंने पहले भी कहा कि अगर हमें विकसित भारत बनाना है, तो हमें हर क्षेत्र में तेज गति से आगे बढ़ना होगा। हमारे यहां शास्त्रों में कहा गया है-

यत् यत् आचरति श्रेष्ठः, तत् तत् एव इतरः जनः।।

यानि श्रेष्ठ मनुष्य जैसा आचरण करता है, सामान्य लोग उसे ही फॉलो करते हैं। इसलिए, ऐसी लीडरशिप ज़रूरी है, जो हर aspect में वैसी हो, जो भारत के नेशनल विजन को रिफ्लेक्ट करे, उसके हिसाब से conduct करे। फ्यूचर लीडरशिप में, विकसित भारत के निर्माण के लिए ज़रूरी स्टील और ज़रूरी स्पिरिट, दोनों पैदा करना है, SOUL का उद्देश्य वही होना चाहिए। उसके बाद जरूरी change और रिफॉर्म अपने आप आते रहेंगे।

|

साथियों,

ये स्टील और स्पिरिट, हमें पब्लिक पॉलिसी और सोशल सेक्टर्स में भी पैदा करनी है। हमें Deep-Tech, Space, Biotech, Renewable Energy जैसे अनेक Emerging Sectors के लिए लीडरशिप तैयार करनी है। Sports, Agriculture, Manufacturing और Social Service जैसे Conventional Sectors के लिए भी नेतृत्व बनाना है। हमें हर सेक्टर्स में excellence को aspire ही नहीं, अचीव भी करना है। इसलिए, भारत को ऐसे लीडर्स की जरूरत होगी, जो Global Excellence के नए Institutions को डेवलप करें। हमारा इतिहास तो ऐसे Institutions की Glorious Stories से भरा पड़ा है। हमें उस Spirit को revive करना है और ये मुश्किल भी नहीं है। दुनिया में ऐसे अनेक देशों के उदाहरण हैं, जिन्होंने ये करके दिखाया है। मैं समझता हूं, यहां इस हॉल में बैठे साथी और बाहर जो हमें सुन रहे हैं, देख रहे हैं, ऐसे लाखों-लाख साथी हैं, सब के सब सामर्थ्यवान हैं। ये इंस्टीट्यूट, आपके सपनों, आपके विजन की भी प्रयोगशाला होनी चाहिए। ताकि आज से 25-50 साल बाद की पीढ़ी आपको गर्व के साथ याद करें। आप आज जो ये नींव रख रहे हैं, उसका गौरवगान कर सके।

साथियों,

एक institute के रूप में आपके सामने करोड़ों भारतीयों का संकल्प और सपना, दोनों एकदम स्पष्ट होना चाहिए। आपके सामने वो सेक्टर्स और फैक्टर्स भी स्पष्ट होने चाहिए, जो हमारे लिए चैलेंज भी हैं और opportunity भी हैं। जब हम एक लक्ष्य के साथ आगे बढ़ते हैं, मिलकर प्रयास करते हैं, तो नतीजे भी अद्भुत मिलते हैं। The bond forged by a shared purpose is stronger than blood. ये माइंड्स को unite करता है, ये passion को fuel करता है और ये समय की कसौटी पर खरा उतरता है। जब Common goal बड़ा होता है, जब आपका purpose बड़ा होता है, ऐसे में leadership भी विकसित होती है, Team spirit भी विकसित होती है, लोग खुद को अपने Goals के लिए dedicate कर देते हैं। जब Common goal होता है, एक shared purpose होता है, तो हर individual की best capacity भी बाहर आती है। और इतना ही नहीं, वो बड़े संकल्प के अनुसार अपनी capabilities बढ़ाता भी है। और इस process में एक लीडर डेवलप होता है। उसमें जो क्षमता नहीं है, उसे वो acquire करने की कोशिश करता है, ताकि औऱ ऊपर पहुंच सकें।

साथियों,

जब shared purpose होता है तो team spirit की अभूतपूर्व भावना हमें गाइड करती है। जब सारे लोग एक shared purpose के co-traveller के तौर पर एक साथ चलते हैं, तो एक bonding विकसित होती है। ये team building का प्रोसेस भी leadership को जन्म देता है। हमारी आज़ादी की लड़ाई से बेहतर Shared purpose का क्या उदाहरण हो सकता है? हमारे freedom struggle से सिर्फ पॉलिटिक्स ही नहीं, दूसरे सेक्टर्स में भी लीडर्स बने। आज हमें आज़ादी के आंदोलन के उसी भाव को वापस जीना है। उसी से प्रेरणा लेते हुए, आगे बढ़ना है।

साथियों,

संस्कृत में एक बहुत ही सुंदर सुभाषित है:

अमन्त्रं अक्षरं नास्ति, नास्ति मूलं अनौषधम्। अयोग्यः पुरुषो नास्ति, योजकाः तत्र दुर्लभः।।

यानि ऐसा कोई शब्द नहीं, जिसमें मंत्र ना बन सके। ऐसी कोई जड़ी-बूटी नहीं, जिससे औषधि ना बन सके। कोई भी ऐसा व्यक्ति नहीं, जो अयोग्य हो। लेकिन सभी को जरूरत सिर्फ ऐसे योजनाकार की है, जो उनका सही जगह इस्तेमाल करे, उन्हें सही दिशा दे। SOUL का रोल भी उस योजनाकार का ही है। आपको भी शब्दों को मंत्र में बदलना है, जड़ी-बूटी को औषधि में बदलना है। यहां भी कई लीडर्स बैठे हैं। आपने लीडरशिप के ये गुर सीखे हैं, तराशे हैं। मैंने कहीं पढ़ा था- If you develop yourself, you can experience personal success. If you develop a team, your organization can experience growth. If you develop leaders, your organization can achieve explosive growth. इन तीन वाक्यों से हमें हमेशा याद रहेगा कि हमें करना क्या है, हमें contribute करना है।

|

साथियों,

आज देश में एक नई सामाजिक व्यवस्था बन रही है, जिसको वो युवा पीढी गढ़ रही है, जो 21वीं सदी में पैदा हुई है, जो बीते दशक में पैदा हुई है। ये सही मायने में विकसित भारत की पहली पीढ़ी होने जा रही है, अमृत पीढ़ी होने जा रही है। मुझे विश्वास है कि ये नया संस्थान, ऐसी इस अमृत पीढ़ी की लीडरशिप तैयार करने में एक बहुत ही महत्वपूर्ण भूमिका निभाएगा। एक बार फिर से आप सभी को मैं बहुत-बहुत शुभकामनाएं देता हूं।

भूटान के राजा का आज जन्मदिन होना, और हमारे यहां यह अवसर होना, ये अपने आप में बहुत ही सुखद संयोग है। और भूटान के प्रधानमंत्री जी का इतने महत्वपूर्ण दिवस में यहां आना और भूटान के राजा का उनको यहां भेजने में बहुत बड़ा रोल है, तो मैं उनका भी हृदय से बहुत-बहुत आभार व्यक्त करता हूं।

|

साथियों,

ये दो दिन, अगर मेरे पास समय होता तो मैं ये दो दिन यहीं रह जाता, क्योंकि मैं कुछ समय पहले विकसित भारत का एक कार्यक्रम था आप में से कई नौजवान थे उसमें, तो लगभग पूरा दिन यहां रहा था, सबसे मिला, गप्पे मार रहा था, मुझे बहुत कुछ सीखने को मिला, बहुत कुछ जानने को मिला, और आज तो मेरा सौभाग्य है, मैं देख रहा हूं कि फर्स्ट रो में सारे लीडर्स वो बैठे हैं जो अपने जीवन में सफलता की नई-नई ऊंचाइयां प्राप्त कर चुके हैं। ये आपके लिए बड़ा अवसर है, इन सबके साथ मिलना, बैठना, बातें करना। मुझे ये सौभाग्य नहीं मिलता है, क्योंकि मुझे जब ये मिलते हैं तब वो कुछ ना कुछ काम लेकर आते हैं। लेकिन आपको उनके अनुभवों से बहुत कुछ सीखने को मिलेगा, जानने को मिलेगा। ये स्वयं में, अपने-अपने क्षेत्र में, बड़े अचीवर्स हैं। और उन्होंने इतना समय आप लोगों के लिए दिया है, इसी में मन लगता है कि इस सोल नाम की इंस्टीट्यूशन का मैं एक बहुत उज्ज्वल भविष्य देख रहा हूं, जब ऐसे सफल लोग बीज बोते हैं तो वो वट वृक्ष भी सफलता की नई ऊंचाइयों को प्राप्त करने वाले लीडर्स को पैदा करके रहेगा, ये पूरे विश्वास के साथ मैं फिर एक बार इस समय देने वाले, सामर्थ्य बढ़ाने वाले, शक्ति देने वाले हर किसी का आभार व्यक्त करते हुए, मेरे नौजवानों के लिए मेरे बहुत सपने हैं, मेरी बहुत उम्मीदें हैं और मैं हर पल, मैं मेरे देश के नौजवानों के लिए कुछ ना कुछ करता रहूं, ये भाव मेरे भीतर हमेशा पड़ा रहता है, मौका ढूंढता रहता हूँ और आज फिर एक बार वो अवसर मिला है, मेरी तरफ से नौजवानों को बहुत-बहुत शुभकामनाएं।

बहुत-बहुत धन्यवाद।