“ഇരുപത്തിയൊന്നാം നൂറ്റാണ്ടിൽ ഇന്ത്യയുടെ വേഗതയേറിയ അന്തരീക്ഷത്തിൽ, മികച്ച രീതിയി‌ൽ ആസൂത്രണം ചെയ്ത നഗരങ്ങൾ കാലഘട്ടത്തിന്റെ ആവശ്യമാണ്”
“പുതിയ നഗരങ്ങളുടെ വികസനവും നിലവിലുള്ളവയിലെ സേവനങ്ങളുടെ ആധുനികവൽക്കരണവും നഗരവികസനത്തിന്റെ രണ്ടു പ്രധാന വശങ്ങളാണ്”
“നഗരാസൂത്രണം അമൃതകാലത്തെ നമ്മുടെ നഗരങ്ങളുടെ ഭാഗധേയം നിർണയിക്കും; മികച്ച രീതിയിൽ ആസൂത്രണം ചെയ്ത നഗരങ്ങൾ മാത്രമേ ഇന്ത്യയുടെ വിധി നിർണയിക്കൂ”
“മെട്രോ ശൃംഖലാ സമ്പർക്കസൗകര്യങ്ങളുടെ കാര്യത്തിൽ ഇന്ത്യ നിരവധി രാജ്യങ്ങളെ മറികടന്നു”
“2014ൽ 14-15 ശതമാനം മാലിന്യം മാത്രമാണു സംസ്കരിച്ചതെങ്കിൽ ഇന്ന് 75 ശതമാനം സംസ്കരിക്കപ്പെടുന്നു”
“നമ്മുടെ പുതിയ നഗരങ്ങൾ മാലിന്യമുക്തവും ജലസുരക്ഷിതവും കാലാവസ്ഥയെ അതിജീവിക്കുന്നതുമായിരിക്കണം”
“ഗവൺമെന്റ് ആവിഷ്കരി‌ക്കുന്ന പദ്ധതികളും നയങ്ങളും നഗരങ്ങളിലെ ജനങ്ങളുടെ ജീവിതം സുഗമമാക്കുക മാത്രമല്ല, അവരുടെ സ്വന്തം വികസനത്തിനു സഹായിക്കുകയും വേണം”

നഗര വികസനം - ഈ സുപ്രധാന വിഷയത്തെക്കുറിച്ചുള്ള ബജറ്റ് വെബിനാറിലേക്ക് നിങ്ങളെ എല്ലാവരെയും സ്വാഗതം ചെയ്യുന്നു.

സുഹൃത്തുക്കളേ ,

സ്വാതന്ത്ര്യാനന്തരം നമ്മുടെ രാജ്യത്ത് ആസൂത്രിതമായ ചില നഗരങ്ങൾ മാത്രമേ നിർമ്മിക്കപ്പെട്ടിട്ടുള്ളൂ എന്നത് ഖേദകരമാണ്. സ്വാതന്ത്ര്യാനന്തരം കഴിഞ്ഞ 75 വർഷത്തിനുള്ളിൽ 75 പുതിയതും ആസൂത്രിതവുമായ നഗരങ്ങൾ നിർമ്മിക്കപ്പെട്ടിരുന്നെങ്കിൽ, ഇന്നത്തെ ഇന്ത്യയുടെ ചിത്രം തികച്ചും വ്യത്യസ്തമാകുമായിരുന്നു. എന്നാൽ ഇപ്പോൾ 21-ാം നൂറ്റാണ്ടിൽ, ഇന്ത്യ അതിവേഗം വികസിച്ചുകൊണ്ടിരിക്കുന്ന രീതിയിൽ, ഭാവിയിൽ നിരവധി പുതിയ നഗരങ്ങൾ ഇന്ത്യയ്ക്ക് അത്യന്താപേക്ഷിതമാണ്.

അത്തരമൊരു സാഹചര്യത്തിൽ, ഇന്ത്യയിലെ നഗരവികസനത്തിന് രണ്ട് പ്രധാന വശങ്ങളുണ്ട്. പുതിയ നഗരങ്ങളുടെ വികസനവും പഴയ നഗരങ്ങളിലെ പഴയ സംവിധാനങ്ങളുടെ നവീകരണവും. ഈ കാഴ്ചപ്പാട് മുൻനിർത്തി നമ്മുടെ സർക്കാർ എല്ലാ ബജറ്റിലും നഗരവികസനത്തിന് വലിയ പ്രാധാന്യം നൽകിയിട്ടുണ്ട്. ഈ വർഷത്തെ ബജറ്റിൽ നഗരാസൂത്രണത്തിന് 15,000 കോടി രൂപയുടെ പ്രോത്സാഹനവും വകയിരുത്തിയിട്ടുണ്ട്. ഇത് രാജ്യത്ത് ആസൂത്രിതവും വ്യവസ്ഥാപിതവുമായ നഗരവൽക്കരണത്തിന്റെ ഒരു പുതിയ തുടക്കം കുറിക്കുമെന്നും അതിന് ആക്കം കൂട്ടുമെന്നും ഞാൻ വിശ്വസിക്കുന്നു.

നഗരാസൂത്രണവും നഗര ഭരണവും നഗരവികസനത്തിൽ നിർണായക പങ്ക് വഹിക്കുന്നുണ്ടെന്ന് നിങ്ങളെപ്പോലുള്ള വിദഗ്ധർക്ക് അറിയാം. നഗരങ്ങളുടെ മോശം ആസൂത്രണമോ ആസൂത്രണത്തിനു ശേഷം ശരിയായ നടപ്പാക്കലിന്റെ അഭാവമോ നമ്മുടെ വികസന യാത്രയ്ക്ക് മുന്നിൽ വലിയ വെല്ലുവിളികൾ സൃഷ്ടിക്കും. നഗരാസൂത്രണത്തിന് കീഴിൽ വരുന്ന പ്രത്യേക ആസൂത്രണമായാലും, ഗതാഗത ആസൂത്രണമായാലും, നഗര അടിസ്ഥാന സൗകര്യ ആസൂത്രണമായാലും, ജല മാനേജ്മെന്റായാലും, ഈ മേഖലകളിലെല്ലാം വളരെ ശ്രദ്ധയോടെ പ്രവർത്തിക്കേണ്ടത് ആവശ്യമാണ്.

ഈ വെബിനാറിന്റെ വ്യത്യസ്ത സെഷനുകളിൽ നിങ്ങൾ മൂന്ന് ചോദ്യങ്ങളിൽ ശ്രദ്ധ കേന്ദ്രീകരിക്കണം. ഒന്നാമതായി- സംസ്ഥാനങ്ങളിലെ നഗരാസൂത്രണ ആവാസവ്യവസ്ഥയെ എങ്ങനെ ശക്തിപ്പെടുത്താം. രണ്ടാമത് - നഗരാസൂത്രണത്തിൽ സ്വകാര്യമേഖലയിൽ ലഭ്യമായ വൈദഗ്ധ്യം എങ്ങനെ ശരിയായി ഉപയോഗിക്കാം. മൂന്നാമത്- നഗരാസൂത്രണത്തെ ഒരു പുതിയ തലത്തിലേക്ക് കൊണ്ടുപോകുന്ന ഇത്തരം മികവിന്റെ കേന്ദ്രങ്ങൾ എങ്ങനെ വികസിപ്പിക്കാം.

എല്ലാ സംസ്ഥാന സർക്കാരുകളും നഗര തദ്ദേശ സ്ഥാപനങ്ങളും ഒരു കാര്യം എപ്പോഴും ഓർക്കണം. ആസൂത്രിതമായ നഗരപ്രദേശങ്ങൾ വികസിപ്പിക്കുമ്പോൾ മാത്രമേ അവർക്ക് രാജ്യത്തിന്റെ വികസനത്തിന് സംഭാവന നൽകാൻ കഴിയൂ. 'അമൃത്‌കാല'ത്തിൽ നഗരാസൂത്രണം മാത്രമേ നമ്മുടെ നഗരങ്ങളുടെ ഭാഗധേയം നിർണയിക്കുകയുള്ളൂവെന്നും നന്നായി ആസൂത്രണം ചെയ്ത ഇന്ത്യയിലെ നഗരങ്ങൾ മാത്രമേ ഇന്ത്യയുടെ ഭാഗധേയം നിർണയിക്കുകയുള്ളൂവെന്നും നാം ഇത് നന്നായി മനസ്സിലാക്കേണ്ടതുണ്ട്. ആസൂത്രണം നന്നായി നടക്കുമ്പോൾ, നമ്മുടെ നഗരങ്ങൾ കാലാവസ്ഥയെ പ്രതിരോധിക്കുന്നതും ജലസുരക്ഷിതവുമായി മാറും.

സുഹൃത്തുക്കളേ,

ഈ വെബിനാറിലെ നഗര ആസൂത്രണത്തിന്റെയും നഗര ഭരണത്തിന്റെയും വിദഗ്ധരോട് എനിക്ക് ഒരു പ്രത്യേക അഭ്യർത്ഥനയുണ്ട്. നിങ്ങൾ കൂടുതൽ കൂടുതൽ നൂതനമായ ആശയങ്ങൾ ചിന്തിക്കാൻ ശ്രമിക്കണം. അത് ജിഐഎസ് അടിസ്ഥാനമാക്കിയുള്ള മാസ്റ്റർ പ്ലാനിംഗ്, വിവിധ തരത്തിലുള്ള പ്ലാനിംഗ് ടൂളുകളുടെ വികസനം, കാര്യക്ഷമമായ മാനവ വിഭവശേഷി അല്ലെങ്കിൽ ശേഷി വർദ്ധിപ്പിക്കൽ എന്നിങ്ങനെ എല്ലാ മേഖലകളിലും നിങ്ങൾക്ക് നിർണായക പങ്ക് വഹിക്കാനാകും. ഇന്ന് നഗര തദ്ദേശ സ്ഥാപനങ്ങൾക്ക് നിങ്ങളുടെ വൈദഗ്ധ്യം ആവശ്യമാണ്. ഈ ആവശ്യം നിങ്ങൾക്കായി നിരവധി അവസരങ്ങൾ സൃഷ്ടിക്കാൻ പോകുന്നു.

സുഹൃത്തുക്കളേ, 

നഗരങ്ങളുടെ വികസനത്തിന്റെ പ്രധാന സ്തംഭമാണ് ഗതാഗത ആസൂത്രണം. നമ്മുടെ നഗരങ്ങളുടെ സഞ്ചാരം തടസ്സമില്ലാത്തതായിരിക്കണം. 2014-ന് മുമ്പ് രാജ്യത്തെ മെട്രോ കണക്റ്റിവിറ്റിയുടെ അവസ്ഥ നിങ്ങൾക്ക് നന്നായി അറിയാം. പല നഗരങ്ങളിലും ഞങ്ങളുടെ സർക്കാർ മെട്രോ റെയിൽ കണക്റ്റിവിറ്റിക്കായി പ്രവർത്തിച്ചിട്ടുണ്ട്. മെട്രോ ശൃംഖലയുടെ കാര്യത്തിൽ ഇന്ന് നമ്മൾ പല രാജ്യങ്ങളെക്കാൾ മുന്നിലാണ്. ഇപ്പോൾ ഈ ശൃംഖല ശക്തിപ്പെടുത്തുകയും വേഗതയേറിയതും അവസാന മൈൽ കണക്റ്റിവിറ്റി നൽകുകയും ചെയ്യേണ്ടത് ആവശ്യമാണ്. ഇതിനായി കാര്യക്ഷമമായ ഗതാഗത ആസൂത്രണം ആവശ്യമാണ്. നഗരങ്ങളിലെ റോഡ് വീതി കൂട്ടൽ, ഗ്രീൻ മൊബിലിറ്റി, എലിവേറ്റഡ് റോഡുകൾ, ജങ്ഷൻ മെച്ചപ്പെടുത്തൽ തുടങ്ങി എല്ലാ ഘടകങ്ങളും ഗതാഗത ആസൂത്രണത്തിന്റെ ഭാഗമാക്കേണ്ടതുണ്ട്.

സുഹൃത്തുക്കളേ,

ഇന്ന്, ഇന്ത്യ വൃത്താകൃതിയിലുള്ള സമ്പദ്‌വ്യവസ്ഥയെ നഗര വികസനത്തിനുള്ള പ്രധാന ഉപകരണമാക്കി മാറ്റുകയാണ്. ഓരോ ദിവസവും ആയിരക്കണക്കിന് ടൺ മുനിസിപ്പൽ മാലിന്യങ്ങൾ നമ്മുടെ രാജ്യത്ത് ഉത്പാദിപ്പിക്കപ്പെടുന്നു, അതിൽ ബാറ്ററി മാലിന്യങ്ങൾ, ഇലക്ട്രിക്കൽ മാലിന്യങ്ങൾ, ഓട്ടോമൊബൈൽ മാലിന്യങ്ങൾ, ടയറുകൾ എന്നിവയും കമ്പോസ്റ്റ് നിർമ്മിക്കാൻ ഉപയോഗിക്കാവുന്ന വസ്തുക്കളും ഉൾപ്പെടുന്നു. 2014ൽ രാജ്യത്ത് 14-15 ശതമാനം മാലിന്യ സംസ്‌കരണം മാത്രമാണ് നടന്നതെങ്കിൽ ഇന്ന് 75 ശതമാനം മാലിന്യമാണ് സംസ്‌കരിക്കുന്നത്. ഇത് നേരത്തെ ചെയ്തിരുന്നെങ്കിൽ നമ്മുടെ നഗരങ്ങളുടെ പ്രാന്തപ്രദേശങ്ങൾ മാലിന്യക്കൂമ്പാരം കൊണ്ട് നിറയില്ലായിരുന്നു.

ഇന്ന്, മാലിന്യ സംസ്കരണത്തിലൂടെ, ഈ മാലിന്യ മലകളിൽ നിന്ന് നഗരങ്ങളെ മോചിപ്പിക്കാനുള്ള പ്രവർത്തനങ്ങൾ നടക്കുന്നു. പല വ്യവസായങ്ങൾക്കും റീസൈക്ലിങ്ങിനും സർക്കുലറിറ്റിക്കും ധാരാളം അവസരങ്ങളുണ്ട്. നിരവധി സ്റ്റാർട്ടപ്പുകളും ഈ രംഗത്ത് മികച്ച പ്രവർത്തനമാണ് നടത്തുന്നത്. നാം അവരെ പിന്തുണയ്ക്കണം. വ്യവസായം മാലിന്യ സംസ്കരണത്തിന്റെ മുഴുവൻ സാധ്യതകളും ഉപയോഗിക്കണം.

അമൃത് പദ്ധതിയുടെ വിജയത്തിന് ശേഷം ഞങ്ങൾ നഗരങ്ങളിൽ ശുദ്ധമായ കുടിവെള്ളത്തിനായി 'അമൃത്-2.0' ആരംഭിച്ചു. ഈ പ്ലാൻ ഉപയോഗിച്ച്, ഇപ്പോൾ നമ്മൾ ജലത്തിന്റെയും മലിനജലത്തിന്റെയും പരമ്പരാഗത മാതൃകയ്ക്ക് അപ്പുറം ആസൂത്രണം ചെയ്യേണ്ടതുണ്ട്. ഇന്ന് ചില നഗരങ്ങളിൽ ഉപയോഗിച്ച വെള്ളം ശുദ്ധീകരിച്ച് വ്യാവസായിക ആവശ്യങ്ങൾക്കായി വിതരണം ചെയ്യുന്നു. മാലിന്യ സംസ്‌കരണത്തിന്റെ ഈ മേഖലയിലും സ്വകാര്യ മേഖലയ്ക്ക് വിപുലമായ സാധ്യതകൾ സൃഷ്ടിക്കപ്പെടുകയാണ്.

സുഹൃത്തുക്കളേ,

നമ്മുടെ പുതിയ നഗരങ്ങൾ മാലിന്യമുക്തവും ജലസുരക്ഷിതവും കാലാവസ്ഥയെ പ്രതിരോധിക്കുന്നതുമായിരിക്കണം. അതിനാൽ, ടയർ-2, ടയർ-3 നഗരങ്ങളിലെ നഗര അടിസ്ഥാന സൗകര്യങ്ങളിലും ആസൂത്രണത്തിലും നിക്ഷേപം വർദ്ധിപ്പിക്കേണ്ടതുണ്ട്. അത് ആർക്കിടെക്ചർ, സീറോ ഡിസ്ചാർജ് മോഡൽ, ഊർജ്ജത്തിന്റെ നെറ്റ് പോസിറ്റിവിറ്റി, ഭൂവിനിയോഗത്തിലെ കാര്യക്ഷമത, ട്രാൻസിറ്റ് ഇടനാഴികൾ അല്ലെങ്കിൽ പൊതു സേവനങ്ങളിൽ നിർമ്മിത ബുദ്ധിയുടെ  ഉപയോഗം എന്നിവയാകട്ടെ, നമ്മുടെ ഭാവി നഗരങ്ങൾക്ക് പുതിയ പാരാമീറ്ററുകൾ സജ്ജീകരിക്കാനുള്ള സമയമാണിത്. നഗരാസൂത്രണത്തിൽ കുട്ടികളെ പരിപാലിക്കുന്നുണ്ടോ ഇല്ലയോ എന്ന് നോക്കണം. കുട്ടികൾക്ക് കളിക്കാനോ സൈക്കിൾ ചവിട്ടാനോ മതിയായ ഇടമില്ല. നഗരാസൂത്രണത്തിലും നാം ഈ വശം ശ്രദ്ധിക്കേണ്ടതുണ്ട്.

സുഹൃത്തുക്കളേ,

നഗരങ്ങളുടെ വികസനത്തിൽ, നഗരപ്രദേശങ്ങളിലെ ജനങ്ങളുടെ വികസനത്തിന്റെ സാധ്യതകളും മനസ്സിൽ സൂക്ഷിക്കേണ്ടതുണ്ട്. അതായത്, ഞങ്ങൾ രൂപപ്പെടുത്തുന്ന പദ്ധതികളും നയങ്ങളും നഗരങ്ങളിലെ ജനങ്ങളുടെ ജീവിതം എളുപ്പമാക്കുക മാത്രമല്ല, അവരുടെ വ്യക്തിഗത വികസനത്തിന് സഹായിക്കുകയും വേണം. ഈ വർഷത്തെ ബജറ്റിൽ ഏകദേശം 1000 കോടി രൂപ ചെലവഴിക്കാൻ പ്രതിജ്ഞാബദ്ധമാണ്. പ്രധാനമന്ത്രി ആവാസ് യോജനയ്ക്ക് 80,000 കോടി.

ഒരു വീട് നിർമ്മിക്കപ്പെടുമ്പോഴെല്ലാം, സിമന്റ്, സ്റ്റീൽ, പെയിന്റ്, ഫർണിച്ചർ തുടങ്ങി നിരവധി അനുബന്ധ വ്യവസായങ്ങൾക്ക് അതോടൊപ്പം ഉത്തേജനം ലഭിക്കും. അതിൽ നിന്ന് വലിയ ഉത്തേജനം ലഭിക്കുന്ന വ്യവസായങ്ങളുടെ എണ്ണം സങ്കൽപ്പിക്കുക. ഇന്ന് നഗരവികസന രംഗത്ത് ഫ്യൂച്ചറിസ്റ്റിക് സാങ്കേതികവിദ്യയുടെ പങ്ക് വളരെയധികം വർദ്ധിച്ചു. നമ്മുടെ സ്റ്റാർട്ടപ്പുകളും വ്യവസായങ്ങളും ഈ ദിശയിൽ ചിന്തിക്കുകയും വേഗത്തിൽ പ്രവർത്തിക്കുകയും വേണം. നിലവിലുള്ള സാധ്യതകൾ പ്രയോജനപ്പെടുത്തുകയും പുതിയ സാധ്യതകൾ സൃഷ്ടിക്കുകയും വേണം. സുസ്ഥിര ഭവന സാങ്കേതികവിദ്യ മുതൽ സുസ്ഥിര നഗരങ്ങൾ വരെ, നമുക്ക് പുതിയ പരിഹാരങ്ങൾ കണ്ടെത്തേണ്ടതുണ്ട്.

സുഹൃത്തുക്കളേ ,

ഈ വിഷയങ്ങളിൽ നിങ്ങൾ എല്ലാവരും ഗൌരവമായ ചർച്ച നടത്തുമെന്ന് ഞാൻ പ്രതീക്ഷിക്കുന്നു. ഇവ കൂടാതെ മറ്റു പല വിഷയങ്ങളും ഉണ്ടായേക്കാം. ഈ ആശയം മുന്നോട്ട് കൊണ്ടുപോകുക, ഈ സാധ്യതകൾ നിറവേറ്റുന്നതിനുള്ള മികച്ച റോഡ്മാപ്പ് കൊണ്ടുവരിക.

ഈ ഉത്സാഹത്തോടെ , ഒരിക്കൽ കൂടി നിങ്ങൾക്കെല്ലാവർക്കും എന്റെ ഹൃദയംഗമമായ അഭിനന്ദനങ്ങൾ! വളരെ നന്ദി!

Explore More
78-ാം സ്വാതന്ത്ര്യ ദിനത്തില്‍ ചുവപ്പ് കോട്ടയില്‍ നിന്ന് പ്രധാനമന്ത്രി ശ്രീ നരേന്ദ്ര മോദി നടത്തിയ പ്രസംഗം

ജനപ്രിയ പ്രസംഗങ്ങൾ

78-ാം സ്വാതന്ത്ര്യ ദിനത്തില്‍ ചുവപ്പ് കോട്ടയില്‍ നിന്ന് പ്രധാനമന്ത്രി ശ്രീ നരേന്ദ്ര മോദി നടത്തിയ പ്രസംഗം
India’s Biz Activity Surges To 3-month High In Nov: Report

Media Coverage

India’s Biz Activity Surges To 3-month High In Nov: Report
NM on the go

Nm on the go

Always be the first to hear from the PM. Get the App Now!
...
Text of PM’s address at the Odisha Parba
November 24, 2024
Delighted to take part in the Odisha Parba in Delhi, the state plays a pivotal role in India's growth and is blessed with cultural heritage admired across the country and the world: PM
The culture of Odisha has greatly strengthened the spirit of 'Ek Bharat Shreshtha Bharat', in which the sons and daughters of the state have made huge contributions: PM
We can see many examples of the contribution of Oriya literature to the cultural prosperity of India: PM
Odisha's cultural richness, architecture and science have always been special, We have to constantly take innovative steps to take every identity of this place to the world: PM
We are working fast in every sector for the development of Odisha,it has immense possibilities of port based industrial development: PM
Odisha is India's mining and metal powerhouse making it’s position very strong in the steel, aluminium and energy sectors: PM
Our government is committed to promote ease of doing business in Odisha: PM
Today Odisha has its own vision and roadmap, now investment will be encouraged and new employment opportunities will be created: PM

जय जगन्नाथ!

जय जगन्नाथ!

केंद्रीय मंत्रिमंडल के मेरे सहयोगी श्रीमान धर्मेन्द्र प्रधान जी, अश्विनी वैष्णव जी, उड़िया समाज संस्था के अध्यक्ष श्री सिद्धार्थ प्रधान जी, उड़िया समाज के अन्य अधिकारी, ओडिशा के सभी कलाकार, अन्य महानुभाव, देवियों और सज्जनों।

ओडिशा र सबू भाईओ भउणी मानंकु मोर नमस्कार, एबंग जुहार। ओड़िया संस्कृति के महाकुंभ ‘ओड़िशा पर्व 2024’ कू आसी मँ गर्बित। आपण मानंकु भेटी मूं बहुत आनंदित।

मैं आप सबको और ओडिशा के सभी लोगों को ओडिशा पर्व की बहुत-बहुत बधाई देता हूँ। इस साल स्वभाव कवि गंगाधर मेहेर की पुण्यतिथि का शताब्दी वर्ष भी है। मैं इस अवसर पर उनका पुण्य स्मरण करता हूं, उन्हें श्रद्धांजलि देता हूँ। मैं भक्त दासिआ बाउरी जी, भक्त सालबेग जी, उड़िया भागवत की रचना करने वाले श्री जगन्नाथ दास जी को भी आदरपूर्वक नमन करता हूं।

ओडिशा निजर सांस्कृतिक विविधता द्वारा भारतकु जीबन्त रखिबारे बहुत बड़ भूमिका प्रतिपादन करिछि।

साथियों,

ओडिशा हमेशा से संतों और विद्वानों की धरती रही है। सरल महाभारत, उड़िया भागवत...हमारे धर्मग्रन्थों को जिस तरह यहाँ के विद्वानों ने लोकभाषा में घर-घर पहुंचाया, जिस तरह ऋषियों के विचारों से जन-जन को जोड़ा....उसने भारत की सांस्कृतिक समृद्धि में बहुत बड़ी भूमिका निभाई है। उड़िया भाषा में महाप्रभु जगन्नाथ जी से जुड़ा कितना बड़ा साहित्य है। मुझे भी उनकी एक गाथा हमेशा याद रहती है। महाप्रभु अपने श्री मंदिर से बाहर आए थे और उन्होंने स्वयं युद्ध का नेतृत्व किया था। तब युद्धभूमि की ओर जाते समय महाप्रभु श्री जगन्नाथ ने अपनी भक्त ‘माणिका गौउडुणी’ के हाथों से दही खाई थी। ये गाथा हमें बहुत कुछ सिखाती है। ये हमें सिखाती है कि हम नेक नीयत से काम करें, तो उस काम का नेतृत्व खुद ईश्वर करते हैं। हमेशा, हर समय, हर हालात में ये सोचने की जरूरत नहीं है कि हम अकेले हैं, हम हमेशा ‘प्लस वन’ होते हैं, प्रभु हमारे साथ होते हैं, ईश्वर हमेशा हमारे साथ होते हैं।

साथियों,

ओडिशा के संत कवि भीम भोई ने कहा था- मो जीवन पछे नर्के पडिथाउ जगत उद्धार हेउ। भाव ये कि मुझे चाहे जितने ही दुख क्यों ना उठाने पड़ें...लेकिन जगत का उद्धार हो। यही ओडिशा की संस्कृति भी है। ओडिशा सबु जुगरे समग्र राष्ट्र एबं पूरा मानब समाज र सेबा करिछी। यहाँ पुरी धाम ने ‘एक भारत श्रेष्ठ भारत’ की भावना को मजबूत बनाया। ओडिशा की वीर संतानों ने आज़ादी की लड़ाई में भी बढ़-चढ़कर देश को दिशा दिखाई थी। पाइका क्रांति के शहीदों का ऋण, हम कभी नहीं चुका सकते। ये मेरी सरकार का सौभाग्य है कि उसे पाइका क्रांति पर स्मारक डाक टिकट और सिक्का जारी करने का अवसर मिला था।

साथियों,

उत्कल केशरी हरे कृष्ण मेहताब जी के योगदान को भी इस समय पूरा देश याद कर रहा है। हम व्यापक स्तर पर उनकी 125वीं जयंती मना रहे हैं। अतीत से लेकर आज तक, ओडिशा ने देश को कितना सक्षम नेतृत्व दिया है, ये भी हमारे सामने है। आज ओडिशा की बेटी...आदिवासी समुदाय की द्रौपदी मुर्मू जी भारत की राष्ट्रपति हैं। ये हम सभी के लिए बहुत ही गर्व की बात है। उनकी प्रेरणा से आज भारत में आदिवासी कल्याण की हजारों करोड़ रुपए की योजनाएं शुरू हुई हैं, और ये योजनाएं सिर्फ ओडिशा के ही नहीं बल्कि पूरे भारत के आदिवासी समाज का हित कर रही हैं।

साथियों,

ओडिशा, माता सुभद्रा के रूप में नारीशक्ति और उसके सामर्थ्य की धरती है। ओडिशा तभी आगे बढ़ेगा, जब ओडिशा की महिलाएं आगे बढ़ेंगी। इसीलिए, कुछ ही दिन पहले मैंने ओडिशा की अपनी माताओं-बहनों के लिए सुभद्रा योजना का शुभारंभ किया था। इसका बहुत बड़ा लाभ ओडिशा की महिलाओं को मिलेगा। उत्कलर एही महान सुपुत्र मानंकर बिसयरे देश जाणू, एबं सेमानंक जीबन रु प्रेरणा नेउ, एथी निमन्ते एपरी आयौजनर बहुत अधिक गुरुत्व रहिछि ।

साथियों,

इसी उत्कल ने भारत के समुद्री सामर्थ्य को नया विस्तार दिया था। कल ही ओडिशा में बाली जात्रा का समापन हुआ है। इस बार भी 15 नवंबर को कार्तिक पूर्णिमा के दिन से कटक में महानदी के तट पर इसका भव्य आयोजन हो रहा था। बाली जात्रा प्रतीक है कि भारत का, ओडिशा का सामुद्रिक सामर्थ्य क्या था। सैकड़ों वर्ष पहले जब आज जैसी टेक्नोलॉजी नहीं थी, तब भी यहां के नाविकों ने समुद्र को पार करने का साहस दिखाया। हमारे यहां के व्यापारी जहाजों से इंडोनेशिया के बाली, सुमात्रा, जावा जैसे स्थानो की यात्राएं करते थे। इन यात्राओं के माध्यम से व्यापार भी हुआ और संस्कृति भी एक जगह से दूसरी जगह पहुंची। आजी विकसित भारतर संकल्पर सिद्धि निमन्ते ओडिशार सामुद्रिक शक्तिर महत्वपूर्ण भूमिका अछि।

साथियों,

ओडिशा को नई ऊंचाई तक ले जाने के लिए 10 साल से चल रहे अनवरत प्रयास....आज ओडिशा के लिए नए भविष्य की उम्मीद बन रहे हैं। 2024 में ओडिशावासियों के अभूतपूर्व आशीर्वाद ने इस उम्मीद को नया हौसला दिया है। हमने बड़े सपने देखे हैं, बड़े लक्ष्य तय किए हैं। 2036 में ओडिशा, राज्य-स्थापना का शताब्दी वर्ष मनाएगा। हमारा प्रयास है कि ओडिशा की गिनती देश के सशक्त, समृद्ध और तेजी से आगे बढ़ने वाले राज्यों में हो।

साथियों,

एक समय था, जब भारत के पूर्वी हिस्से को...ओडिशा जैसे राज्यों को पिछड़ा कहा जाता था। लेकिन मैं भारत के पूर्वी हिस्से को देश के विकास का ग्रोथ इंजन मानता हूं। इसलिए हमने पूर्वी भारत के विकास को अपनी प्राथमिकता बनाया है। आज पूरे पूर्वी भारत में कनेक्टिविटी के काम हों, स्वास्थ्य के काम हों, शिक्षा के काम हों, सभी में तेजी लाई गई है। 10 साल पहले ओडिशा को केंद्र सरकार जितना बजट देती थी, आज ओडिशा को तीन गुना ज्यादा बजट मिल रहा है। इस साल ओडिशा के विकास के लिए पिछले साल की तुलना में 30 प्रतिशत ज्यादा बजट दिया गया है। हम ओडिशा के विकास के लिए हर सेक्टर में तेजी से काम कर रहे हैं।

साथियों,

ओडिशा में पोर्ट आधारित औद्योगिक विकास की अपार संभावनाएं हैं। इसलिए धामरा, गोपालपुर, अस्तारंगा, पलुर, और सुवर्णरेखा पोर्ट्स का विकास करके यहां व्यापार को बढ़ावा दिया जाएगा। ओडिशा भारत का mining और metal powerhouse भी है। इससे स्टील, एल्युमिनियम और एनर्जी सेक्टर में ओडिशा की स्थिति काफी मजबूत हो जाती है। इन सेक्टरों पर फोकस करके ओडिशा में समृद्धि के नए दरवाजे खोले जा सकते हैं।

साथियों,

ओडिशा की धरती पर काजू, जूट, कपास, हल्दी और तिलहन की पैदावार बहुतायत में होती है। हमारा प्रयास है कि इन उत्पादों की पहुंच बड़े बाजारों तक हो और उसका फायदा हमारे किसान भाई-बहनों को मिले। ओडिशा की सी-फूड प्रोसेसिंग इंडस्ट्री में भी विस्तार की काफी संभावनाएं हैं। हमारा प्रयास है कि ओडिशा सी-फूड एक ऐसा ब्रांड बने, जिसकी मांग ग्लोबल मार्केट में हो।

साथियों,

हमारा प्रयास है कि ओडिशा निवेश करने वालों की पसंदीदा जगहों में से एक हो। हमारी सरकार ओडिशा में इज ऑफ डूइंग बिजनेस को बढ़ावा देने के लिए प्रतिबद्ध है। उत्कर्ष उत्कल के माध्यम से निवेश को बढ़ाया जा रहा है। ओडिशा में नई सरकार बनते ही, पहले 100 दिनों के भीतर-भीतर, 45 हजार करोड़ रुपए के निवेश को मंजूरी मिली है। आज ओडिशा के पास अपना विज़न भी है, और रोडमैप भी है। अब यहाँ निवेश को भी बढ़ावा मिलेगा, और रोजगार के नए अवसर भी पैदा होंगे। मैं इन प्रयासों के लिए मुख्यमंत्री श्रीमान मोहन चरण मांझी जी और उनकी टीम को बहुत-बहुत बधाई देता हूं।

साथियों,

ओडिशा के सामर्थ्य का सही दिशा में उपयोग करके उसे विकास की नई ऊंचाइयों पर पहुंचाया जा सकता है। मैं मानता हूं, ओडिशा को उसकी strategic location का बहुत बड़ा फायदा मिल सकता है। यहां से घरेलू और अंतर्राष्ट्रीय बाजार तक पहुंचना आसान है। पूर्व और दक्षिण-पूर्व एशिया के लिए ओडिशा व्यापार का एक महत्वपूर्ण हब है। Global value chains में ओडिशा की अहमियत आने वाले समय में और बढ़ेगी। हमारी सरकार राज्य से export बढ़ाने के लक्ष्य पर भी काम कर रही है।

साथियों,

ओडिशा में urbanization को बढ़ावा देने की अपार संभावनाएं हैं। हमारी सरकार इस दिशा में ठोस कदम उठा रही है। हम ज्यादा संख्या में dynamic और well-connected cities के निर्माण के लिए प्रतिबद्ध हैं। हम ओडिशा के टियर टू शहरों में भी नई संभावनाएं बनाने का भरपूर हम प्रयास कर रहे हैं। खासतौर पर पश्चिम ओडिशा के इलाकों में जो जिले हैं, वहाँ नए इंफ्रास्ट्रक्चर से नए अवसर पैदा होंगे।

साथियों,

हायर एजुकेशन के क्षेत्र में ओडिशा देशभर के छात्रों के लिए एक नई उम्मीद की तरह है। यहां कई राष्ट्रीय और अंतर्राष्ट्रीय इंस्टीट्यूट हैं, जो राज्य को एजुकेशन सेक्टर में लीड लेने के लिए प्रेरित करते हैं। इन कोशिशों से राज्य में स्टार्टअप्स इकोसिस्टम को भी बढ़ावा मिल रहा है।

साथियों,

ओडिशा अपनी सांस्कृतिक समृद्धि के कारण हमेशा से ख़ास रहा है। ओडिशा की विधाएँ हर किसी को सम्मोहित करती है, हर किसी को प्रेरित करती हैं। यहाँ का ओड़िशी नृत्य हो...ओडिशा की पेंटिंग्स हों...यहाँ जितनी जीवंतता पट्टचित्रों में देखने को मिलती है...उतनी ही बेमिसाल हमारे आदिवासी कला की प्रतीक सौरा चित्रकारी भी होती है। संबलपुरी, बोमकाई और कोटपाद बुनकरों की कारीगरी भी हमें ओडिशा में देखने को मिलती है। हम इस कला और कारीगरी का जितना प्रसार करेंगे, उतना ही इस कला को संरक्षित करने वाले उड़िया लोगों को सम्मान मिलेगा।

साथियों,

हमारे ओडिशा के पास वास्तु और विज्ञान की भी इतनी बड़ी धरोहर है। कोणार्क का सूर्य मंदिर… इसकी विशालता, इसका विज्ञान...लिंगराज और मुक्तेश्वर जैसे पुरातन मंदिरों का वास्तु.....ये हर किसी को आश्चर्यचकित करता है। आज लोग जब इन्हें देखते हैं...तो सोचने पर मजबूर हो जाते हैं कि सैकड़ों साल पहले भी ओडिशा के लोग विज्ञान में इतने आगे थे।

साथियों,

ओडिशा, पर्यटन की दृष्टि से अपार संभावनाओं की धरती है। हमें इन संभावनाओं को धरातल पर उतारने के लिए कई आयामों में काम करना है। आप देख रहे हैं, आज ओडिशा के साथ-साथ देश में भी ऐसी सरकार है जो ओडिशा की धरोहरों का, उसकी पहचान का सम्मान करती है। आपने देखा होगा, पिछले साल हमारे यहाँ G-20 का सम्मेलन हुआ था। हमने G-20 के दौरान इतने सारे देशों के राष्ट्राध्यक्षों और राजनयिकों के सामने...सूर्यमंदिर की ही भव्य तस्वीर को प्रस्तुत किया था। मुझे खुशी है कि महाप्रभु जगन्नाथ मंदिर परिसर के सभी चार द्वार खुल चुके हैं। मंदिर का रत्न भंडार भी खोल दिया गया है।

साथियों,

हमें ओडिशा की हर पहचान को दुनिया को बताने के लिए भी और भी इनोवेटिव कदम उठाने हैं। जैसे....हम बाली जात्रा को और पॉपुलर बनाने के लिए बाली जात्रा दिवस घोषित कर सकते हैं, उसका अंतरराष्ट्रीय मंच पर प्रचार कर सकते हैं। हम ओडिशी नृत्य जैसी कलाओं के लिए ओडिशी दिवस मनाने की शुरुआत कर सकते हैं। विभिन्न आदिवासी धरोहरों को सेलिब्रेट करने के लिए भी नई परम्पराएँ शुरू की जा सकती हैं। इसके लिए स्कूल और कॉलेजों में विशेष आयोजन किए जा सकते हैं। इससे लोगों में जागरूकता आएगी, यहाँ पर्यटन और लघु उद्योगों से जुड़े अवसर बढ़ेंगे। कुछ ही दिनों बाद प्रवासी भारतीय सम्मेलन भी, विश्व भर के लोग इस बार ओडिशा में, भुवनेश्वर में आने वाले हैं। प्रवासी भारतीय दिवस पहली बार ओडिशा में हो रहा है। ये सम्मेलन भी ओडिशा के लिए बहुत बड़ा अवसर बनने वाला है।

साथियों,

कई जगह देखा गया है बदलते समय के साथ, लोग अपनी मातृभाषा और संस्कृति को भी भूल जाते हैं। लेकिन मैंने देखा है...उड़िया समाज, चाहे जहां भी रहे, अपनी संस्कृति, अपनी भाषा...अपने पर्व-त्योहारों को लेकर हमेशा से बहुत उत्साहित रहा है। मातृभाषा और संस्कृति की शक्ति कैसे हमें अपनी जमीन से जोड़े रखती है...ये मैंने कुछ दिन पहले ही दक्षिण अमेरिका के देश गयाना में भी देखा। करीब दो सौ साल पहले भारत से सैकड़ों मजदूर गए...लेकिन वो अपने साथ रामचरित मानस ले गए...राम का नाम ले गए...इससे आज भी उनका नाता भारत भूमि से जुड़ा हुआ है। अपनी विरासत को इसी तरह सहेज कर रखते हुए जब विकास होता है...तो उसका लाभ हर किसी तक पहुंचता है। इसी तरह हम ओडिशा को भी नई ऊचाई पर पहुंचा सकते हैं।

साथियों,

आज के आधुनिक युग में हमें आधुनिक बदलावों को आत्मसात भी करना है, और अपनी जड़ों को भी मजबूत बनाना है। ओडिशा पर्व जैसे आयोजन इसका एक माध्यम बन सकते हैं। मैं चाहूँगा, आने वाले वर्षों में इस आयोजन का और ज्यादा विस्तार हो, ये पर्व केवल दिल्ली तक सीमित न रहे। ज्यादा से ज्यादा लोग इससे जुड़ें, स्कूल कॉलेजों का participation भी बढ़े, हमें इसके लिए प्रयास करने चाहिए। दिल्ली में बाकी राज्यों के लोग भी यहाँ आयें, ओडिशा को और करीबी से जानें, ये भी जरूरी है। मुझे भरोसा है, आने वाले समय में इस पर्व के रंग ओडिशा और देश के कोने-कोने तक पहुंचेंगे, ये जनभागीदारी का एक बहुत बड़ा प्रभावी मंच बनेगा। इसी भावना के साथ, मैं एक बार फिर आप सभी को बधाई देता हूं।

आप सबका बहुत-बहुत धन्यवाद।

जय जगन्नाथ!