"ഇനി സ്വാതന്ത്ര്യത്തിന്റെ നൂറാം വർഷം വരെയുള്ള നമ്മുടെ യാത്ര പുതിയ ആവശ്യങ്ങൾക്കും പുതിയ വെല്ലുവിളികൾക്കും അനുസരിച്ച് നമ്മുടെ കൃഷിയെ പൊരുത്തപ്പെടുത്താനാണ്"
“നമ്മുടെ കൃഷിയെ രസതന്ത്രത്തിന്റെ പരീക്ഷണശാലയിൽ നിന്ന് പുറത്തെടുത്ത് പ്രകൃതിയുടെ പരീക്ഷണശാലയുമായി ബന്ധിപ്പിക്കേണ്ടതുണ്ട്. ഞാൻ പ്രകൃതിയുടെ പരീക്ഷണശാലയെക്കുറിച്ച് പറയുമ്പോൾ, അത് പൂർണ്ണമായും ശാസ്ത്രത്തെ അടിസ്ഥാനമാക്കിയുള്ളതാണ്
കൃഷിയെക്കുറിച്ചുള്ള പുരാതന അറിവുകൾ വീണ്ടും പഠിക്കുക മാത്രമല്ല, ആധുനിക കാലത്തേക്ക് അതിനെ മൂർച്ച കൂട്ടുകയും വേണം. ഈ ദിശയിൽ, നമുക്ക് പുതിയ ഗവേഷണം നടത്തേണ്ടതുണ്ട്, പുരാതന അറിവിനെ ആധുനിക ശാസ്ത്ര ചട്ടക്കൂടിലേക്ക് വാർത്തെടുക്കുക കൂടി വേണം
"പ്രകൃതിദത്ത കൃഷിയിൽ നിന്ന് ഏറ്റവും കൂടുതൽ പ്രയോജനം ലഭിക്കുന്നവരാണ് രാജ്യത്തെ 80% കർഷകരും"
"ഇന്ത്യയും ഇന്ത്യയിലെ കർഷകരും 'പരിസ്ഥിതിക്കുള്ള ജീവിതശൈലി', അതായത് 21-ാം നൂറ്റാണ്ടിലെ ജീവിതം എന്ന ആഗോള ദൗത്യത്തെ നയിക്കാൻ പോകുന്നു"
"ഈ അമൃത് മഹോത്സവത്തിൽ, എല്ലാ പഞ്ചായത്തുകളിലെയും കുറഞ്ഞത് ഒരു ഗ്രാമത്തെയെങ്കിലും ജൈവക്കൃഷിയുമായി ബന്ധപ്പെടുത്താൻ ശ്രമിക്കണം"
"സ്വാതന്ത്ര്യത്തിന്റെ അമൃത് മഹോത്സവത്തിൽ ഭാരതാംബയുടെ ഭൂമിയെ രാസവളങ്ങളിൽ നിന്നും കീടനാശിനികളിൽ നിന്നും മുക്തമാക്കുമെന്ന് നമുക്ക് പ്രതിജ്ഞയെടുക്കാം"

നമസ്കാരം,

ഗുജറാത്ത് ഗവർണർ ശ്രീ ആചാര്യ ദേവവ്രത് ജി, ആഭ്യന്തര, സഹകരണ മന്ത്രി ശ്രീ അമിത് ഭായ് ഷാ, കേന്ദ്ര കൃഷി, കർഷക ക്ഷേമ മന്ത്രി നരേന്ദ്ര സിംഗ് തോമർ ജി, ഗുജറാത്ത് മുഖ്യമന്ത്രി ഭൂപേന്ദ്ര ഭായ് പട്ടേൽ ജി, ഉത്തർപ്രദേശ് മുഖ്യമന്ത്രി യോഗി ആദിത്യനാഥ് ജി, മറ്റെല്ലാ പ്രമുഖരും, രാജ്യത്തുടനീളമുള്ള എന്റെ ആയിരക്കണക്കിന് കർഷക സഹോദരീസഹോദരന്മാർ ഈ പരിപാടിയുടെ ഭാഗമാണ്. ഇന്ന് രാജ്യത്തെ കാർഷിക മേഖലയ്ക്ക് വളരെ പ്രധാനപ്പെട്ട ദിവസമാണ്. പ്രകൃതി കൃഷി സംബന്ധിച്ച ദേശീയ സമ്മേളനത്തിൽ  പങ്കു ചേരാൻ രാജ്യമെമ്പാടുമുള്ള കർഷകരോട് ഞാൻ അഭ്യർത്ഥിച്ചിരുന്നു. കൃഷി മന്ത്രി തോമർ ജി അറിയിച്ചതനുസരിച്ച്, ഏകദേശം എട്ട് കോടി കർഷകർ സാങ്കേതികവിദ്യയിലൂടെ രാജ്യത്തിന്റെ എല്ലാ കോണുകളിൽ നിന്നും ഞങ്ങളുമായി ബന്ധപ്പെട്ടിരിക്കുന്നു. എന്റെ എല്ലാ കർഷക സഹോദരങ്ങളെയും ഞാൻ സ്വാഗതം ചെയ്യുന്നു. ആചാര്യ ദേവവ്രത് ജിയെയും ഞാൻ എന്റെ ഹൃദയത്തിന്റെ അടിത്തട്ടിൽ നിന്ന് അഭിവാദ്യം ചെയ്യുന്നു. ഒരു വിദ്യാർത്ഥിയെപ്പോലെ ഞാൻ വളരെ ശ്രദ്ധയോടെ അവനെ ശ്രദ്ധിച്ചുകൊണ്ടിരുന്നു. ഞാൻ സ്വയം ഒരു കർഷകനല്ല, എന്നാൽ പ്രകൃതിദത്ത കൃഷിക്ക് എന്താണ് വേണ്ടതെന്നും എന്താണ് ചെയ്യേണ്ടതെന്നും മനസിലാക്കാൻ എനിക്ക് കഴിഞ്ഞു. വളരെ ലളിതമായ വാക്കുകളിൽ അദ്ദേഹം വിശദീകരിച്ചു. അദ്ദേഹത്തിന്റെ നേട്ടങ്ങളെക്കുറിച്ചും വിജയകരമായ പരീക്ഷണങ്ങളെക്കുറിച്ചും എനിക്കറിയാവുന്നതിനാൽ ഞാൻ അദ്ദേഹത്തെ ശ്രദ്ധിക്കാൻ ഇരുന്നു. നമ്മുടെ രാജ്യത്തെ കർഷകർ തങ്ങളുടെ നേട്ടങ്ങളെ കുറിച്ച് അദ്ദേഹം പറഞ്ഞതിനെ ഒരിക്കലും വിലകുറച്ച് കാണില്ല.

സുഹൃത്തുക്കളെ 

ഈ സമ്മേളനം നടക്കുന്നത് ഗുജറാത്തിലാണ്, എന്നാൽ അതിന്റെ വ്യാപ്തിയും സ്വാധീനവും ഇന്ത്യയിലെ ഓരോ കർഷകനിലും  ഉണ്ട്. കൃഷി, ഭക്ഷ്യ സംസ്‌കരണം, പ്രകൃതി കൃഷി എന്നിവയുടെ വിവിധ മാനങ്ങൾ 21-ാം നൂറ്റാണ്ടിൽ ഇന്ത്യൻ കാർഷിക മേഖലയെ മാറ്റിമറിക്കാൻ വളരെയധികം സഹായിക്കും. ഈ സമ്മേളനത്തിൽ ആയിരക്കണക്കിന് കോടി രൂപയുടെ കരാറുകൾ ചർച്ച ചെയ്യുകയും പുരോഗതിയുണ്ടാവുകയും ചെയ്തു. എഥനോൾ, ജൈവകൃഷി, ഭക്ഷ്യ സംസ്കരണം എന്നിവയോടുള്ള ആവേശം പുതിയ സാധ്യതകൾ വർദ്ധിപ്പിക്കുന്നു. ഗുജറാത്തിലെ സാങ്കേതികവിദ്യയും പ്രകൃതി കൃഷിയും തമ്മിലുള്ള സമന്വയത്തിന്റെ പരീക്ഷണങ്ങൾ രാജ്യത്തിനാകെ ദിശാബോധം നൽകുന്നതിലും ഞാൻ സംതൃപ്തനാണ്. തന്റെ അനുഭവങ്ങൾ പങ്കുവെക്കുകയും രാജ്യത്തെ കർഷകരോട് വളരെ യോജിച്ച രീതിയിൽ പ്രകൃതി കൃഷിയെക്കുറിച്ച് വളരെ വിശദമായി വിശദീകരിക്കുകയും ചെയ്ത ഗുജറാത്ത് ഗവർണർ ആചാര്യ ദേവവ്രത് ജിയോട് ഞാൻ ഒരിക്കൽ കൂടി പ്രത്യേകം നന്ദി അറിയിക്കാൻ ആഗ്രഹിക്കുന്നു.

സുഹൃത്തുക്കളെ ,

സ്വാതന്ത്ര്യത്തിന്റെ അമൃത് മഹോത്സവത്തിൽ ഭൂതകാലത്തിലേക്ക് നോക്കാനും അനുഭവങ്ങളിൽ നിന്ന് പഠിക്കാനും പുതിയ വഴികൾ വരയ്ക്കാനുമുള്ള സമയമാണിത്. സ്വാതന്ത്ര്യലബ്ധിക്ക് ശേഷം നിരവധി പതിറ്റാണ്ടുകളായി കൃഷിയുടെ വളർച്ചയും ദിശയും എങ്ങനെ സംഭവിച്ചുവെന്ന് നാം വളരെ അടുത്ത് കണ്ടതാണ്. സ്വാതന്ത്ര്യത്തിന്റെ 100-ാം വർഷം വരെയുള്ള നമ്മുടെ യാത്ര, അടുത്ത 25 വർഷം, പുതിയ ആവശ്യങ്ങൾക്കും പുതിയ വെല്ലുവിളികൾക്കും അനുസരിച്ച് നമ്മുടെ കൃഷിയെ പൊരുത്തപ്പെടുത്തുക എന്നതാണ്. കഴിഞ്ഞ 6-7 വർഷങ്ങളിൽ കർഷകരുടെ വരുമാനം വർധിപ്പിക്കുന്നതിനായി വിത്ത് മുതൽ വിപണി വരെ നിരവധി നടപടികൾ കൈക്കൊണ്ടിട്ടുണ്ട്. മണ്ണ് പരിശോധന മുതൽ നൂറുകണക്കിന് പുതിയ വിത്തുകൾ തയ്യാറാക്കുന്നത് വരെയുള്ള നടപടികൾ, പ്രധാനമന്ത്രി കിസാൻ സമ്മാൻ നിധി മുതൽ ഉൽപ്പാദനച്ചെലവിന്റെ 1.5 ഇരട്ടി താങ്ങുവില  നിശ്ചയിക്കുന്നത് വരെ, ശക്തമായ ജലസേചന ശൃംഖല മുതൽ കിസാൻ റെയിലുകൾ വരെയുള്ള നടപടികൾ സ്വീകരിച്ചു. തോമർ ജി തന്റെ പ്രസംഗത്തിൽ ഈ നടപടികളിൽ ചിലത് പരാമർശിക്കുകയും ചെയ്തു. കൃഷിയോടൊപ്പം, മൃഗസംരക്ഷണം, തേനീച്ചവളർത്തൽ, മത്സ്യബന്ധനം, സൗരോർജ്ജം, ജൈവ ഇന്ധനങ്ങൾ തുടങ്ങി നിരവധി ബദൽ വരുമാന മാർഗ്ഗങ്ങളുമായി കർഷകർ നിരന്തരം ബന്ധപ്പെട്ടിരിക്കുന്നു. ഗ്രാമങ്ങളിലെ സംഭരണം, ശീതീകരണ ശൃംഖല, ഭക്ഷ്യ സംസ്കരണം എന്നിവ ശക്തിപ്പെടുത്തുന്നതിന് ലക്ഷക്കണക്കിന് കോടി രൂപ വകയിരുത്തിയിട്ടുണ്ട്. ഈ ശ്രമങ്ങളെല്ലാം കർഷകർക്ക് വിഭവങ്ങൾ നൽകുകയും അവർക്ക് ഇഷ്ടമുള്ള ഓപ്ഷൻ നൽകുകയും ചെയ്യുന്നു. എന്നാൽ ഒരു പ്രധാന ചോദ്യം നമ്മുടെ മുന്നിലുണ്ട്. മണ്ണ് തന്നെ വഴങ്ങിയാൽ എന്ത് സംഭവിക്കും? കാലാവസ്ഥ താങ്ങാനാകാതെ ഭൂമി മാതാവിന്റെ ഗർഭപാത്രത്തിലെ ജലം നിയന്ത്രിക്കപ്പെടുമ്പോൾ എന്ത് സംഭവിക്കും? ഇന്ന് ലോകമെമ്പാടുമുള്ള കൃഷി ഈ വെല്ലുവിളികളെ അഭിമുഖീകരിക്കുകയാണ്. രാസവളങ്ങളും രാസവളങ്ങളും ഹരിതവിപ്ലവത്തിൽ പ്രധാന പങ്കുവഹിച്ചു എന്നത് സത്യമാണ്. എന്നാൽ അതേ സമയം അതിന്റെ ബദലുകളിൽ നാം പ്രവർത്തിക്കുകയും അതിൽ കൂടുതൽ ശ്രദ്ധ ചെലുത്തുകയും വേണം എന്നതും ഒരുപോലെ ശരിയാണ്. കൃഷിയിൽ ഉപയോഗിക്കുന്ന കീടനാശിനികളും രാസവളങ്ങളും വൻതോതിൽ ഇറക്കുമതി ചെയ്യേണ്ടി വരുന്നു. അതിന്റെ ഇറക്കുമതിക്കായി കോടിക്കണക്കിന് കോടിക്കണക്കിന് രൂപ ചെലവഴിക്കേണ്ടിവരുന്നു. തൽഫലമായി, കൃഷിച്ചെലവും വർദ്ധിക്കുന്നു; കർഷകന്റെ ചെലവ് വർദ്ധിക്കുകയും ദരിദ്രരുടെ ദൈനംദിന ചെലവുകൾ വർദ്ധിക്കുകയും ചെയ്യുന്നു. ഈ പ്രശ്നം കർഷകരുടെയും എല്ലാ രാജ്യക്കാരുടെയും ആരോഗ്യവുമായി ബന്ധപ്പെട്ടിരിക്കുന്നു. അതിനാൽ, നാം അതിനെ കുറിച്ച് ബോധവാന്മാരായിരിക്കണം.

 

സുഹൃത്തുക്കളെ 

ഗുജറാത്തി ഭാഷയിൽ ഒരു പഴഞ്ചൊല്ലുണ്ട്, അത് എല്ലാ വീട്ടിലും പറയാറുണ്ട്, ''പാനി ആവേ തേ പഹേലാ പാൽ ബാന്ധേ'' അതായത്, ചികിത്സയേക്കാൾ നല്ലത് മദ്യനിരോധനമാണ്. കൃഷിയുമായി ബന്ധപ്പെട്ട പ്രശ്നങ്ങൾ കൂടുതൽ വഷളാകുന്നതിന് മുമ്പ് സുപ്രധാന നടപടികൾ കൈക്കൊള്ളേണ്ട സമയമാണിത്. നമ്മുടെ കൃഷിയെ രസതന്ത്രത്തിന്റെ ലാബിൽ നിന്ന് പുറത്തെടുത്ത് പ്രകൃതിയുടെ ലാബുമായി ബന്ധിപ്പിക്കണം. പ്രകൃതിയുടെ ലബോറട്ടറിയെക്കുറിച്ച് പറയുമ്പോൾ, അത് പൂർണ്ണമായും ശാസ്ത്രത്തെ അടിസ്ഥാനമാക്കിയുള്ളതാണ്. ആചാര്യ ദേവവ്രത് ജിയും ഇത് വിശദമായി വിശദീകരിച്ചിട്ടുണ്ട്. ഒരു ചെറിയ ഡോക്യുമെന്ററിയിലും നാം  ഇത് കണ്ടിട്ടുണ്ട്. അദ്ദേഹം പറഞ്ഞതുപോലെ, നിങ്ങൾക്ക് അദ്ദേഹത്തിന്റെ പ്രസംഗങ്ങൾ അദ്ദേഹത്തിന്റെ പുസ്തകത്തിലോ യൂട്യൂബിലോ കാണാൻ കഴിയും . രാസവളത്തിലുള്ള സാധ്യതകൾ, ആ മൂലകം പ്രകൃതിയിലും ഉണ്ട്. മണ്ണിലെ ഫലഭൂയിഷ്ഠമായ ശക്തി വർദ്ധിപ്പിക്കുന്ന ബാക്ടീരിയകളുടെ അളവ് വർദ്ധിപ്പിക്കേണ്ടതുണ്ട്. നാടൻ പശുക്കളും ഇതിൽ പ്രധാന പങ്ക് വഹിക്കുന്നുണ്ടെന്ന് പല വിദഗ്ധരും പറയുന്നു. ചാണകവും ഗോമൂത്രവും ഉപയോഗിച്ച് ലായനി തയ്യാറാക്കാമെന്നും ഇത് വിളയെ സംരക്ഷിക്കുകയും പ്രത്യുൽപാദനക്ഷമത വർദ്ധിപ്പിക്കുകയും ചെയ്യുമെന്ന് വിദഗ്ധർ പറയുന്നു. വിത്ത് മുതൽ മണ്ണ് വരെ എല്ലാം പ്രകൃതിദത്തമായ രീതിയിൽ സംസ്കരിക്കാം. ഈ കൃഷിക്ക് വളമോ കീടനാശിനിയോ ചെലവില്ല. ഇതിന് കുറച്ച് ജലസേചനം ആവശ്യമാണ്, കൂടാതെ വെള്ളപ്പൊക്കത്തെയും വരൾച്ചയെയും നേരിടാൻ ഇത് പ്രാപ്തമാണ്. ജലസേചനം കുറഞ്ഞ ഭൂമിയായാലും അധിക ജലമുള്ള ഭൂമിയായാലും, പ്രകൃതി കൃഷി ഒരു വർഷത്തിൽ ധാരാളം വിളകൾ വിതയ്ക്കാൻ കർഷകരെ അനുവദിക്കുന്നു. ഇത് മാത്രമല്ല, ഗോതമ്പ്, നെല്ല്, പയർവർഗ്ഗങ്ങൾ മുതലായവയിൽ നിന്നുള്ള കുറ്റികളും ഈ വിദ്യയിൽ ശരിയായി ഉപയോഗിക്കുന്നു. അതായത്, കുറഞ്ഞ ചിലവ്, പരമാവധി ലാഭം. ഇതാണ് പ്രകൃതി കൃഷി.

ലോകം എത്രത്തോളം ആധുനികമാവുന്നുവോ അത്രയധികം അത് 'അടിസ്ഥാനത്തിലേക്ക്' നീങ്ങുന്നു. ഈ 'ബാക്ക് ടു ബേസിക്' എന്നതിന്റെ അർത്ഥമെന്താണ്? നിങ്ങളുടെ വേരുകളുമായി ബന്ധിപ്പിക്കുക എന്നാണ് ഇതിനർത്ഥം! കർഷക സുഹൃത്തുക്കളേക്കാൾ നന്നായി ഇത് ആരാണ് മനസ്സിലാക്കുന്നത്? നാം വേരുകൾ എത്രത്തോളം നനയ്ക്കുന്നുവോ അത്രത്തോളം ചെടി വളരും. ഇന്ത്യ ഒരു കാർഷിക രാജ്യമാണ്. നമ്മുടെ സമൂഹം വികസിച്ചു, പാരമ്പര്യങ്ങൾ പരിപോഷിപ്പിക്കപ്പെട്ടു, കൃഷിയെ ചുറ്റിപ്പറ്റി ഉത്സവങ്ങൾ കെട്ടിപ്പടുക്കപ്പെട്ടു. ഇന്ന് രാജ്യത്തിന്റെ എല്ലാ കോണുകളിൽ നിന്നും കർഷക സുഹൃത്തുക്കൾ ബന്ധപ്പെട്ടിരിക്കുന്നു. നിങ്ങൾ പറയൂ, നിങ്ങളുടെ പ്രദേശത്തെ ഭക്ഷണം, ജീവിതരീതി, ഉത്സവങ്ങൾ, പാരമ്പര്യങ്ങൾ എന്നിങ്ങനെ നമ്മുടെ കൃഷിയോ വിളകളോ ബാധിക്കാത്ത എന്തെങ്കിലും ഉണ്ടോ? നമ്മുടെ നാഗരികത കൃഷിയുമായി വളരെയധികം വളർന്നപ്പോൾ, കൃഷിയെക്കുറിച്ചുള്ള നമ്മുടെ അറിവും ശാസ്ത്രവും എത്ര സമ്പന്നവും ശാസ്ത്രീയവുമായിരിക്കണം? അതിനാൽ, സഹോദരീ സഹോദരന്മാരേ, ലോകം ജൈവത്തെക്കുറിച്ച് സംസാരിക്കുമ്പോൾ അത് പ്രകൃതിയെക്കുറിച്ചാണ് സംസാരിക്കുന്നത്. ബാക്ക് ടു ബേസിക്സിനെ കുറിച്ച് പരാമർശിക്കുമ്പോൾ, അതിന്റെ വേരുകൾ ഇന്ത്യയുമായി ബന്ധപ്പെട്ടിരിക്കുന്നു.

കൃഷിയുമായി ബന്ധപ്പെട്ട നിരവധി പണ്ഡിതർ ഈ വിഷയത്തിൽ വിപുലമായ ഗവേഷണം നടത്തിയിട്ടുണ്ട്. നമ്മുടെ രാജ്യത്ത് കൃഷിയെക്കുറിച്ച് വിപുലമായ ഗവേഷണങ്ങൾ നടന്നിട്ടുണ്ടെന്ന് നിങ്ങൾക്കറിയാം, അത് ഋഗ്വേദത്തിലും അഥർവവേദത്തിലും നമ്മുടെ പുരാണങ്ങളിലും, കൃഷി-പരാശര, കശ്യപി കൃഷി സൂക്തം തുടങ്ങിയ പുരാതന ഗ്രന്ഥങ്ങളിലും, തമിഴ്നാട്ടിലെ വിശുദ്ധ തിരുവള്ളുവർ ജിയിൽ നിന്ന് തെക്ക് വരെ പരാമർശിച്ചിട്ടുണ്ട്. വടക്കൻ കാർഷിക കവി ഗാഗ്. ഒരു വാക്യമുണ്ട്-

ഗോഹിതഃ ക്ഷേത്രഗാമി ച,

കാലജ്ഞാനോ ബീജ-തത്പരഃ.

വിതന്ദ്രഃ സർവ ശസ്യാധ്യഃ,

കൃഷകോ ന അവസീദതി॥

അതായത്, കന്നുകാലികളുടെയും , വളർത്തുമൃഗങ്ങളുടെയും   ക്ഷേമത്തിൽ കരുതലുള്ളവനും ഋതുവും സമയവും അറിയുന്നവനും വിത്തിനെക്കുറിച്ചറിയുന്നവനും മടിയനല്ലാത്തവനുമായ ഒരു കർഷകന് ഒരിക്കലും അസ്വസ്ഥനാകാനും ദരിദ്രനാകാനും കഴിയില്ല. ഈ ഒരു വാക്യം പ്രകൃതി കൃഷിയുടെ സൂത്രവാക്യം കൂടിയാണ്, കൂടാതെ പ്രകൃതി കൃഷിയുടെ സാധ്യതകളും പറയുന്നു. ഇതിൽ പറഞ്ഞിരിക്കുന്ന എല്ലാ വിഭവങ്ങളും സ്വാഭാവികമായും ലഭ്യമാണ്. അതുപോലെ മണ്ണ് എങ്ങനെ ഫലഭൂയിഷ്ഠമാക്കാം, ഏത് വിളയിൽ എപ്പോൾ വെള്ളം നൽകണം, എങ്ങനെ വെള്ളം ലാഭിക്കാം എന്നിങ്ങനെ പല ഫോർമുലകളും നൽകിയിട്ടുണ്ട്. വളരെ പ്രചാരമുള്ള മറ്റൊരു വാക്യം ഇതാണ്-

നൈരുത്യാർത്ഥം ഹി ധാന്യാനാം ജലം ഭദ്രേ വിമോചയേത് ।

മൂല മാത്രാന്തു സ്ഥാപന കാര്യേജ്ജജ-മോക്ഷണം॥

അതായത്, ഭദ്ര മാസത്തിൽ (ഓഗസ്റ്റ്-സെപ്റ്റംബർ) വെള്ളം നീക്കം ചെയ്യണം, ഇത് രോഗത്തിൽ നിന്ന് വിളയെ ശക്തിപ്പെടുത്തുന്നതിനും സംരക്ഷിക്കുന്നതിനും വേണ്ടിയാണ്. വേരുകൾ വരെ മാത്രമേ വെള്ളം പാടത്ത് നിൽക്കാവൂ. അതുപോലെ കവി ഗാഗും എഴുതിയിട്ടുണ്ട്:

गेहूं बाहें, चना दलाये।

धान गाहें, मक्का निराये।

ऊख कसाये।

അതായത്, ഗോതമ്പ് കിളച്ചും, പയർ ഭ്രമണം ചെയ്തും, നെല്ല് കൂടുതൽ വെള്ളം കിട്ടി, ചോളം കള പറിച്ചും കരിമ്പ് വെള്ളത്തിലിട്ട ശേഷം വിതച്ചും മെച്ചപ്പെടുന്നു. ഏകദേശം 2000 വർഷങ്ങൾക്ക് മുമ്പ് തമിഴ്നാട്ടിലെ വിശുദ്ധ തിരുവള്ളുവർ ജിയും കൃഷിയുമായി ബന്ധപ്പെട്ട നിരവധി സൂത്രങ്ങൾ നൽകിയിട്ടുണ്ടെന്ന് നിങ്ങൾക്ക് സങ്കൽപ്പിക്കാൻ കഴിയും. അദ്ദേഹം പറഞ്ഞു :

തൊടി പുളുതി കച്ച ഉണക്കിൻ 
പിടിത്തെരുവും വേണ്ടാത് സാലപ്പടും

അതായത്, ഭൂമിയുടെ ഒരു ഔൺസ് നാലിലൊന്നായി കുറയ്ക്കാൻ നിലം ഉണക്കിയാൽ, ഒരു പിടി വളം ഇല്ലെങ്കിലും അത് സമൃദ്ധമായി വളരും.

 

സുഹൃത്തുക്കളേ ,

കൃഷിയെ കുറിച്ചുള്ള ഈ പ്രാചീനമായ അറിവ് പുനഃപരിശീലിക്കുക മാത്രമല്ല, ആധുനിക കാലത്തേക്ക് അതിനെ മൂർച്ച കൂട്ടുകയും വേണം. ഈ ദിശയിൽ, നാം പുതിയ ഗവേഷണം നടത്തേണ്ടതുണ്ട്, പുരാതന അറിവുകളെ ആധുനിക ശാസ്ത്ര ചട്ടക്കൂടിലേക്ക് വാർത്തെടുക്കുക. ഈ ദിശയിൽ നമ്മുടെ ഐസിഎആർ, കൃഷി വിജ്ഞാന കേന്ദ്രങ്ങൾ, കാർഷിക സർവ്വകലാശാലകൾ തുടങ്ങിയ സ്ഥാപനങ്ങൾക്ക് വലിയ പങ്ക് വഹിക്കാനാകും. വിവരങ്ങൾ ഗവേഷണ പ്രബന്ധങ്ങളിലും സിദ്ധാന്തങ്ങളിലും മാത്രമായി പരിമിതപ്പെടുത്തേണ്ടതില്ല, മറിച്ച് അത് പ്രായോഗിക വിജയമാക്കി മാറ്റേണ്ടതുണ്ട്. പരീക്ഷണ ശാലയിൽ നിന്ന് പാടത്തേയ്ക്കു ആയിരിക്കും നമ്മുടെ യാത്ര. ഈ സ്ഥാപനങ്ങൾക്കും ഈ സംരംഭം തുടങ്ങാം. കൂടുതൽ കൂടുതൽ കർഷകരിലേക്ക് പ്രകൃതി കൃഷി എത്തിക്കുമെന്ന് നിങ്ങൾക്ക് പ്രതിജ്ഞയെടുക്കാം. വിജയത്തിലൂടെ അത് സാധ്യമാണെന്ന് നിങ്ങൾ കാണിക്കുമ്പോൾ, സാധാരണ മനുഷ്യരും എത്രയും വേഗം അതുമായി ബന്ധപ്പെടും.

സുഹൃത്തുക്കളേ ,

പുതിയ കാര്യങ്ങൾ പഠിക്കുന്നതിനൊപ്പം നമ്മുടെ കൃഷിയിൽ കടന്നുകൂടിയ തെറ്റായ ശീലങ്ങളും നമ്മൾ പഠിക്കേണ്ടതുണ്ട്. വയലിന് തീയിടുന്നത് വഴി മണ്ണിന്റെ ഫലഭൂയിഷ്ഠത നഷ്ടപ്പെടുമെന്ന് വിദഗ്ധർ പറയുന്നു. കളിമണ്ണ് ചൂടാക്കുമ്പോൾ അത് ഒരു ഇഷ്ടികയുടെ രൂപമെടുക്കുമെന്ന് ഒരാൾ മനസ്സിലാക്കണം. കെട്ടിടം പണിയുന്ന തരത്തിൽ ഇഷ്ടിക ശക്തമാകുന്നു. എന്നാൽ വിളകളുടെ അവശിഷ്ടങ്ങൾ കത്തിക്കുന്ന ഒരു പാരമ്പര്യമുണ്ട്. ഒരിക്കൽ ചൂടാക്കിയ കളിമണ്ണ് ഇഷ്ടികയാകുമെന്ന് അറിഞ്ഞിട്ടും നമ്മൾ മണ്ണ് കത്തിക്കുന്നത് തുടരുന്നു. അതുപോലെ, രാസവസ്തുക്കൾ ഇല്ലാതെ വിളവെടുപ്പ് നല്ലതല്ലെന്ന മിഥ്യാധാരണയുണ്ട്, അതേസമയം സത്യം നേരെ വിപരീതമാണ്. നേരത്തെ രാസവസ്തുക്കൾ ഇല്ലായിരുന്നുവെങ്കിലും നല്ല വിളവാണ് ലഭിച്ചത്. മാനവികതയുടെ വികാസത്തിന്റെ ചരിത്രം ഇതിന് സാക്ഷ്യം വഹിക്കുന്നു. എല്ലാ വെല്ലുവിളികളും ഉണ്ടായിരുന്നിട്ടും, കാർഷിക യുഗത്തിൽ മാനവികത തഴച്ചുവളരുകയും അതിവേഗം പുരോഗമിക്കുകയും ചെയ്തു, കാരണം പ്രകൃതിദത്ത കൃഷി ചെയ്തു, ആളുകൾ നിരന്തരം പഠിക്കുന്നു. ഇന്ന് വ്യാവസായിക യുഗത്തിൽ, നമുക്ക് സാങ്കേതികവിദ്യയുടെ ശക്തിയുണ്ട്, വിഭവങ്ങളുണ്ട്, കാലാവസ്ഥയെക്കുറിച്ചുള്ള വിവരങ്ങളും നമുക്കുണ്ട്. ഇനി കർഷകർക്ക് പുതിയ ചരിത്രം സൃഷ്ടിക്കാം. ആഗോള താപനത്തെക്കുറിച്ച് ലോകം ആശങ്കാകുലരായിരിക്കുന്ന ഈ സമയത്ത്, ഇന്ത്യൻ കർഷകർക്ക് അവരുടെ പരമ്പരാഗത അറിവിലൂടെ പരിഹാരം നൽകാൻ കഴിയും. നമുക്ക് ഒരുമിച്ച് എന്തെങ്കിലും ചെയ്യാം.

സഹോദരീ സഹോദരന്മാരേ,

രണ്ട്  ഹെക്ടറിൽ താഴെ ഭൂമിയുള്ള രാജ്യത്തെ കർഷകരിൽ 80 ശതമാനവും ചെറുകിട കർഷകരാണ് പ്രകൃതി കൃഷിയിൽ നിന്ന് ഏറ്റവും കൂടുതൽ പ്രയോജനം നേടുന്നത്. ഇവരിൽ ഭൂരിഭാഗം കർഷകരും രാസവളങ്ങൾക്കായി ധാരാളം ചെലവഴിക്കുന്നു. പ്രകൃതി കൃഷിയിലേക്ക് തിരിഞ്ഞാൽ അവരുടെ അവസ്ഥ മെച്ചപ്പെടും.

സഹോദരീ സഹോദരന്മാരേ,

ചൂഷണം നടക്കുന്നിടത്ത് പോഷണമുണ്ടാവില്ല എന്ന ഗാന്ധിജിയുടെ പ്രകൃതി കൃഷിയെക്കുറിച്ചുള്ള പ്രസ്താവന തികച്ചും യോജിക്കുന്നു. മണ്ണ് ഉഴാൻ മറക്കുന്നതും വയല് നികത്താൻ മറക്കുന്നതും ഒരു തരത്തിൽ സ്വയം മറക്കുന്നതിന് തുല്യമാണെന്ന് ഗാന്ധിജി പറയാറുണ്ടായിരുന്നു. കഴിഞ്ഞ കുറച്ച് വർഷങ്ങളായി രാജ്യത്തെ പല സംസ്ഥാനങ്ങളിലും ഇത് മെച്ചപ്പെടുത്തിക്കൊണ്ടിരിക്കുന്നതിൽ ഞാൻ സംതൃപ്തനാണ്. സമീപ വർഷങ്ങളിൽ ആയിരക്കണക്കിന് കർഷകർ പ്രകൃതി കൃഷി സ്വീകരിച്ചു. ഇവയിൽ പലതും യുവാക്കളുടെ സ്റ്റാർട്ടപ്പുകളാണ്. കേന്ദ്രസർക്കാർ ആവിഷ്‌കരിച്ച പരംപരാഗത് കൃഷി വികാസ് യോജനയുടെ നേട്ടവും ഇവർക്കുണ്ട്. ഈ പദ്ധതി പ്രകാരം കർഷകർക്ക് പരിശീലനവും നൽകുകയും ഈ കൃഷിയിലേക്ക് നീങ്ങുന്നതിന് സഹായവും നൽകുകയും ചെയ്യുന്നു.
സഹോദരീ സഹോദരന്മാരേ,

ചില സംസ്ഥാനങ്ങളിൽ നിന്നുള്ള ലക്ഷക്കണക്കിന് കർഷകരുടെ സ്വാഭാവിക കൃഷിയുടെ അനുഭവങ്ങൾ പ്രോത്സാഹജനകമാണ്. ഗുജറാത്തിൽ പണ്ടേ പ്രകൃതി കൃഷിക്കുള്ള ശ്രമങ്ങൾ ഞങ്ങൾ ആരംഭിച്ചിരുന്നു. ഇന്ന് ഗുജറാത്തിന്റെ പല ഭാഗങ്ങളിലും അതിന്റെ ഗുണഫലങ്ങൾ കാണുന്നുണ്ട്. അതുപോലെ, ഹിമാചൽ പ്രദേശിലും ഈ കൃഷിയിലേക്കുള്ള ആകർഷണം അതിവേഗം വർദ്ധിച്ചുകൊണ്ടിരിക്കുകയാണ്. ഇന്ന് എല്ലാ സംസ്ഥാനങ്ങളോടും, എല്ലാ സംസ്ഥാന സർക്കാരുകളോടും പ്രകൃതി കൃഷി ഒരു ബഹുജന പ്രസ്ഥാനമാക്കാൻ മുന്നോട്ട് വരാൻ ഞാൻ അഭ്യർത്ഥിക്കും. ഈ അമൃത് മഹോത്സവത്തിൽ ഓരോ പഞ്ചായത്തിലെയും ഒരു ഗ്രാമത്തെയെങ്കിലും പ്രകൃതി കൃഷിയുമായി ബന്ധപ്പെടുത്താൻ നമുക്ക് ശ്രമിക്കാം. മുഴുവൻ ഭൂമിയിലും പരീക്ഷണം നടത്തരുതെന്ന് എന്റെ കർഷക സഹോദരങ്ങളോട് പറയാൻ ഞാൻ ആഗ്രഹിക്കുന്നു. നിങ്ങളുടെ ഫീൽഡിന്റെ ഒരു ഭാഗം എടുത്ത് പരീക്ഷണം നടത്തുക. നിങ്ങൾ പ്രയോജനം കണ്ടെത്തുകയാണെങ്കിൽ, അത് കൂടുതൽ വികസിപ്പിക്കുക. രണ്ട് വർഷത്തിനുള്ളിൽ, നിങ്ങൾ പതുക്കെ മുഴുവൻ വയലും മൂടും. ജൈവ, പ്രകൃതി കൃഷിയിലും അവരുടെ ഉൽപ്പന്നങ്ങളുടെ സംസ്കരണത്തിലും വൻതോതിൽ നിക്ഷേപം നടത്തേണ്ട സമയമാണിതെന്നും ഞാൻ നിക്ഷേപകരോട് അഭ്യർത്ഥിക്കുന്നു. രാജ്യം മാത്രമല്ല, ആഗോള വിപണിയും നമ്മെ കാത്തിരിക്കുന്നു. ഭാവി സാധ്യതകൾക്കായി ഇന്ന് പ്രവർത്തിക്കണം.

സുഹൃത്തുക്കളേ 

ഈ പുണ്യ കാലഘട്ടത്തിൽ, ഭക്ഷ്യസുരക്ഷയും പ്രകൃതിയുമായുള്ള ഐക്യവും സംബന്ധിച്ച് ഇന്ത്യ ലോകത്തിന് ഏറ്റവും മികച്ച പരിഹാരം നൽകേണ്ടതുണ്ട്. കാലാവസ്ഥാ വ്യതിയാന ഉച്ചകോടിയിൽ, പരിസ്ഥിതിക്ക് വേണ്ടിയുള്ള ജീവിതശൈലി അതായത്  ഒരു ആഗോള ദൗത്യമാക്കാൻ ഞാൻ ലോകത്തോട് ആഹ്വാനം ചെയ്തു. 21-ാം നൂറ്റാണ്ടിൽ ഇന്ത്യയും കർഷകരും ഇതിന് നേതൃത്വം നൽകും. അതുകൊണ്ട് സ്വാതന്ത്ര്യത്തിന്റെ അമൃത് മഹോത്സവത്തിൽ മാ ഭാരതിയുടെ നാടിനെ രാസവളങ്ങളിൽ നിന്നും കീടനാശിനികളിൽ നിന്നും മുക്തമാക്കുമെന്നും ആരോഗ്യകരമായ ഭൂമിയിലേക്കും ആരോഗ്യകരമായ ജീവിതത്തിലേക്കുമുള്ള വഴി ലോകത്തിന് കാണിച്ചുകൊടുക്കാനും നമുക്ക് പ്രതിജ്ഞയെടുക്കാം. സ്വാശ്രയ ഇന്ത്യ എന്ന സ്വപ്നം ഇന്ന് രാജ്യം നെഞ്ചേറ്റിയിരിക്കുന്നു. കൃഷി സ്വയം പര്യാപ്തമാകുകയും ഓരോ കർഷകനും സ്വയം പര്യാപ്തരാകുകയും ചെയ്യുമ്പോൾ മാത്രമേ ഇന്ത്യക്ക് സ്വയം പര്യാപ്തമാകൂ. പ്രകൃതിവിരുദ്ധമായ രാസവളങ്ങൾക്കും ഔഷധങ്ങൾക്കും പകരം പ്രകൃതിദത്തമായ മൂലകങ്ങളാൽ ചാണകപ്പൊടി കൊണ്ട് സമ്പുഷ്ടമാക്കുമ്പോൾ മാത്രമേ ഇത് സംഭവിക്കൂ. ഓരോ ദേശവാസിയുടെയും എല്ലാ ജീവജാലങ്ങളുടെയും താൽപ്പര്യങ്ങൾ മുൻനിർത്തി പ്രകൃതി കൃഷി ഒരു ബഹുജന പ്രസ്ഥാനമാക്കും. ഈ വിശ്വാസത്തോടെ, ഗുജറാത്തിൽ ഇതൊരു ബഹുജന പ്രസ്ഥാനമാക്കി മാറ്റാനുള്ള ഈ സംരംഭത്തിന് ഗുജറാത്ത് മുഖ്യമന്ത്രിക്കും അദ്ദേഹത്തിന്റെ മുഴുവൻ ടീമിനും ഞാൻ നന്ദി പറയുന്നു. രാജ്യത്തെ മുഴുവൻ കർഷകരെയും ബന്ധിപ്പിക്കുന്നതിന് ബന്ധപ്പെട്ട എല്ലാവർക്കും ഞാൻ ഹൃദയംഗമമായ അഭിനന്ദനങ്ങൾ അറിയിക്കുന്നു. ഒത്തിരി നന്ദി!

 

Explore More
78-ാം സ്വാതന്ത്ര്യ ദിനത്തില്‍ ചുവപ്പ് കോട്ടയില്‍ നിന്ന് പ്രധാനമന്ത്രി ശ്രീ നരേന്ദ്ര മോദി നടത്തിയ പ്രസംഗം

ജനപ്രിയ പ്രസംഗങ്ങൾ

78-ാം സ്വാതന്ത്ര്യ ദിനത്തില്‍ ചുവപ്പ് കോട്ടയില്‍ നിന്ന് പ്രധാനമന്ത്രി ശ്രീ നരേന്ദ്ര മോദി നടത്തിയ പ്രസംഗം
Annual malaria cases at 2 mn in 2023, down 97% since 1947: Health ministry

Media Coverage

Annual malaria cases at 2 mn in 2023, down 97% since 1947: Health ministry
NM on the go

Nm on the go

Always be the first to hear from the PM. Get the App Now!
...
Our constitution embodies the Gurus’ message of Sarbat da Bhala—the welfare of all: PM Modi
December 26, 2024
PM launches ‘Suposhit Gram Panchayat Abhiyan’
On Veer Baal Diwas, we recall the valour and sacrifices of the Sahibzades, We also pay tribute to Mata Gujri Ji and Sri Guru Gobind Singh Ji: PM
Sahibzada Zorawar Singh and Sahibzada Fateh Singh were young in age, but their courage was indomitable: PM
No matter how difficult the times are, nothing is bigger than the country and its interests: PM
The magnitude of our democracy is based on the teachings of the Gurus, the sacrifices of the Sahibzadas and the basic mantra of the unity of the country: PM
From history to present times, youth energy has always played a big role in India's progress: PM
Now, only the best should be our standard: PM

भारत माता की जय!

भारत माता की जय!

केंद्रीय मंत्रिमंडल में मेरी सहयोगी अन्नपूर्णा देवी जी, सावित्री ठाकुर जी, सुकांता मजूमदार जी, अन्य महानुभाव, देश के कोने-कोने से यहां आए सभी अतिथि, और सभी प्यारे बच्चों,

आज हम तीसरे ‘वीर बाल दिवस’ के आयोजन का हिस्सा बन रहे हैं। तीन साल पहले हमारी सरकार ने वीर साहिबजादों के बलिदान की अमर स्मृति में वीर बाल दिवस मनाने की शुरुआत की थी। अब ये दिन करोड़ों देशवासियों के लिए, पूरे देश के लिए राष्ट्रीय प्रेरणा का पर्व बन गया है। इस दिन ने भारत के कितने ही बच्चों और युवाओं को अदम्य साहस से भरने का काम किया है! आज देश के 17 बच्चों को वीरता, इनोवेशन, साइंस और टेक्नोलॉजी, स्पोर्ट्स और आर्ट्स जैसे क्षेत्रों में सम्मानित किया गया है। इन सबने ये दिखाया है कि भारत के बच्चे, भारत के युवा क्या कुछ करने की क्षमता रखते हैं। मैं इस अवसर पर हमारे गुरुओं के चरणों में, वीर साहबजादों के चरणों में श्रद्धापूर्वक नमन करता हूँ। मैं अवार्ड जीतने वाले सभी बच्चों को बधाई भी देता हूँ, उनके परिवारजनों को भी बधाई देता हूं और उन्हें देश की तरफ से शुभकामनाएं भी देता हूं।

साथियों,

आज आप सभी से बात करते हुए मैं उन परिस्थितियों को भी याद करूंगा, जब वीर साहिबजादों ने अपना बलिदान दिया था। ये आज की युवा पीढ़ी के लिए भी जानना उतना ही जरूरी है। और इसलिए उन घटनाओं को बार-बार याद किया जाना ये भी जरूरी है। सवा तीन सौ साल पहले के वो हालात 26 दिसंबर का वो दिन जब छोटी सी उम्र में हमारे साहिबजादों ने अपने प्राणों की आहुति दे दी। साहिबजादा जोरावर सिंह और साहिबजादा फतेह सिंह की आयु कम थी, आयु कम थी लेकिन उनका हौसला आसमान से भी ऊंचा था। साहिबजादों ने मुगल सल्तनत के हर लालच को ठुकराया, हर अत्याचार को सहा, जब वजीर खान ने उन्हें दीवार में चुनवाने का आदेश दिया, तो साहिबजादों ने उसे पूरी वीरता से स्वीकार किया। साहिबजादों ने उन्हें गुरु अर्जन देव, गुरु तेग बहादुर और गुरु गोविंद सिंह की वीरता याद दिलाई। ये वीरता हमारी आस्था का आत्मबल था। साहिबजादों ने प्राण देना स्वीकार किया, लेकिन आस्था के पथ से वो कभी विचलित नहीं हुए। वीर बाल दिवस का ये दिन, हमें ये सिखाता है कि चाहे कितनी भी विकट स्थितियां आएं। कितना भी विपरीत समय क्यों ना हो, देश और देशहित से बड़ा कुछ नहीं होता। इसलिए देश के लिए किया गया हर काम वीरता है, देश के लिए जीने वाला हर बच्चा, हर युवा, वीर बालक है।

साथियों,

वीर बाल दिवस का ये वर्ष और भी खास है। ये वर्ष भारतीय गणतंत्र की स्थापना का, हमारे संविधान का 75वां वर्ष है। इस 75वें वर्ष में देश का हर नागरिक, वीर साहबजादों से राष्ट्र की एकता, अखंडता के लिए काम करने की प्रेरणा ले रहा है। आज भारत जिस सशक्त लोकतंत्र पर गर्व करता है, उसकी नींव में साहबजादों की वीरता है, उनका बलिदान है। हमारा लोकतंत्र हमें अंत्योदय की प्रेरणा देता है। संविधान हमें सिखाता है कि देश में कोई भी छोटा बड़ा नहीं है। और ये नीति, ये प्रेरणा हमारे गुरुओं के सरबत दा भला के उस मंत्र को भी सिखाती हैं, जिसमें सभी के समान कल्याण की बात कही गई है। गुरु परंपरा ने हमें सभी को एक समान भाव से देखना सिखाया है और संविधान भी हमें इसी विचार की प्रेरणा देता है। वीर साहिबजादों का जीवन हमें देश की अखंडता और विचारों से कोई समझौता न करने की सीख देता है। और संविधान भी हमें भारत की प्रभुता और अखंडता को सर्वोपरि रखने का सिद्धांत देता है। एक तरह से हमारे लोकतंत्र की विराटता में गुरुओं की सीख है, साहिबजादों का त्याग है और देश की एकता का मूल मंत्र है।

साथियों,

इतिहास ने और इतिहास से वर्तमान तक, भारत की प्रगति में हमेशा युवा ऊर्जा की बड़ी भूमिका रही है। आजादी की लड़ाई से लेकर के 21वीं सदी के जनांदोलनों तक, भारत के युवा ने हर क्रांति में अपना योगदान दिया है। आप जैसे युवाओं की शक्ति के कारण ही आज पूरा विश्व भारत को आशा और अपेक्षाओं के साथ देख रहा है। आज भारत में startups से science तक, sports से entrepreneurship तक, युवा शक्ति नई क्रांति कर रही है। और इसलिए हमारी पॉलिसी में भी, युवाओं को शक्ति देना सरकार का सबसे बड़ा फोकस है। स्टार्टअप का इकोसिस्टम हो, स्पेस इकॉनमी का भविष्य हो, स्पोर्ट्स और फिटनेस सेक्टर हो, फिनटेक और मैन्युफैक्चरिंग की इंडस्ट्री हो, स्किल डेवलपमेंट और इंटर्नशिप की योजना हो, सारी नीतियां यूथ सेंट्रिक हैं, युवा केंद्रिय हैं, नौजवानों के हित से जुड़ी हुई हैं। आज देश के विकास से जुड़े हर सेक्टर में नौजवानों को नए मौके मिल रहे हैं। उनकी प्रतिभा को, उनके आत्मबल को सरकार का साथ मिल रहा है।

मेरे युवा दोस्तों,

आज तेजी से बदलते विश्व में आवश्यकताएँ भी नई हैं, अपेक्षाएँ भी नई हैं, और भविष्य की दिशाएँ भी नई हैं। ये युग अब मशीनों से आगे बढ़कर मशीन लर्निंग की दिशा में बढ़ चुका है। सामान्य सॉफ्टवेयर की जगह AI का उपयोग बढ़ रहा है। हम हर फ़ील्ड नए changes और challenges को महसूस कर सकते हैं। इसलिए, हमें हमारे युवाओं को futuristic बनाना होगा। आप देख रहे हैं, देश ने इसकी तैयारी कितनी पहले से शुरू कर दी है। हम नई राष्ट्रीय शिक्षा नीति, national education policy लाये। हमने शिक्षा को आधुनिक कलेवर में ढाला, उसे खुला आसमान बनाया। हमारे युवा केवल किताबी ज्ञान तक सीमित न रहें, इसके लिए कई प्रयास किए जा रहे हैं। छोटे बच्चों को इनोवेटिव बनाने के लिए देश में 10 हजार से ज्यादा अटल टिंकरिंग लैब शुरू की गई हैं। हमारे युवाओं को पढ़ाई के साथ-साथ अलग-अलग क्षेत्रों में व्यावहारिक अवसर मिले, युवाओं में समाज के प्रति अपने दायित्वों को निभाने की भावना बढ़े, इसके लिए ‘मेरा युवा भारत’ अभियान शुरू किया गया है।

भाइयों बहनों,

आज देश की एक और बड़ी प्राथमिकता है- फिट रहना! देश का युवा स्वस्थ होगा, तभी देश सक्षम बनेगा। इसीलिए, हम फिट इंडिया और खेलो इंडिया जैसे मूवमेंट चला रहे हैं। इन सभी से देश की युवा पीढ़ी में फिटनेस के प्रति जागरूकता बढ़ रही है। एक स्वस्थ युवा पीढ़ी ही, स्वस्थ भारत का निर्माण करेगी। इसी सोच के साथ आज सुपोषित ग्राम पंचायत अभियान की शुरुआत की जा रही है। ये अभियान पूरी तरह से जनभागीदारी से आगे बढ़ेगा। कुपोषण मुक्त भारत के लिए ग्राम पंचायतों के बीच एक healthy competition, एक तंदुरुस्त स्पर्धा हो, सुपोषित ग्राम पंचायत, विकसित भारत का आधार बने, ये हमारा लक्ष्य है।

साथियों,

वीर बाल दिवस, हमें प्रेरणाओं से भरता है और नए संकल्पों के लिए प्रेरित करता है। मैंने लाल किले से कहा है- अब बेस्ट ही हमारा स्टैंडर्ड होना चाहिए, मैं अपनी युवा शक्ति से कहूंगा, कि वो जिस सेक्टर में हों उसे बेस्ट बनाने के लिए काम करें। अगर हम इंफ्रास्ट्रक्चर पर काम करें तो ऐसे करें कि हमारी सड़कें, हमारा रेल नेटवर्क, हमारा एयरपोर्ट इंफ्रास्ट्रक्चर दुनिया में बेस्ट हो। अगर हम मैन्युफैक्चरिंग पर काम करें तो ऐसे करें कि हमारे सेमीकंडक्टर, हमारे इलेक्ट्रॉनिक्स, हमारे ऑटो व्हीकल दुनिया में बेस्ट हों। अगर हम टूरिज्म में काम करें, तो ऐसे करें कि हमारे टूरिज्म डेस्टिनेशन, हमारी ट्रैवल अमेनिटी, हमारी Hospitality दुनिया में बेस्ट हो। अगर हम स्पेस सेक्टर में काम करें, तो ऐसे करें कि हमारी सैटलाइट्स, हमारी नैविगेशन टेक्नॉलजी, हमारी Astronomy Research दुनिया में बेस्ट हो। इतने बड़े लक्ष्य तय करने के लिए जो मनोबल चाहिए होता है, उसकी प्रेरणा भी हमें वीर साहिबजादों से ही मिलती है। अब बड़े लक्ष्य ही हमारे संकल्प हैं। देश को आपकी क्षमता पर पूरा भरोसा है। मैं जानता हूँ, भारत का जो युवा दुनिया की सबसे बड़ी कंपनियों की कमान संभाल सकता है, भारत का जो युवा अपने इनोवेशन्स से आधुनिक विश्व को दिशा दे सकता है, जो युवा दुनिया के हर बड़े देश में, हर क्षेत्र में अपना लोहा मनवा सकता है, वो युवा, जब उसे आज नए अवसर मिल रहे हैं, तो वो अपने देश के लिए क्या कुछ नहीं कर सकता! इसलिए, विकसित भारत का लक्ष्य सुनिश्चित है। आत्मनिर्भर भारत की सफलता सुनिश्चित है।

साथियों,

समय, हर देश के युवा को, अपने देश का भाग्य बदलने का मौका देता है। एक ऐसा कालखंड जब देश के युवा अपने साहस से, अपने सामर्थ्य से देश का कायाकल्प कर सकते हैं। देश ने आजादी की लड़ाई के समय ये देखा है। भारत के युवाओं ने तब विदेशी सत्ता का घमंड तोड़ दिया था। जो लक्ष्य तब के युवाओं ने तय किया, वो उसे प्राप्त करके ही रहे। अब आज के युवाओं के सामने भी विकसित भारत का लक्ष्य है। इस दशक में हमें अगले 25 वर्षों के तेज विकास की नींव रखनी है। इसलिए भारत के युवाओं को ज्यादा से ज्यादा इस समय का लाभ उठाना है, हर सेक्टर में खुद भी आगे बढ़ना है, देश को भी आगे बढ़ाना है। मैंने इसी साल लालकिले की प्राचीर से कहा है, मैं देश में एक लाख ऐसे युवाओं को राजनीति में लाना चाहता हूं, जिसके परिवार का कोई भी सक्रिय राजनीति में ना रहा हो। अगले 25 साल के लिए ये शुरुआत बहुत महत्वपूर्ण है। मैं हमारे युवाओं से कहूंगा, कि वो इस अभियान का हिस्सा बनें ताकि देश की राजनीति में एक नवीन पीढ़ी का उदय हो। इसी सोच के साथ अगले साल की शुरुआत में, माने 2025 में, स्वामी विवेकानंद की जयंती के अवसर पर, 'विकसित भारत यंग लीडर्स डॉयलॉग’ का आयोजन भी हो रहा है। पूरे देश, गाँव-गाँव से, शहर और कस्बों से लाखों युवा इसका हिस्सा बन रहे हैं। इसमें विकसित भारत के विज़न पर चर्चा होगी, उसके रोडमैप पर बात होगी।

साथियों,

अमृतकाल के 25 वर्षों के संकल्पों को पूरा करने के लिए ये दशक, अगले 5 वर्ष बहुत अहम होने वाले हैं। इसमें हमें देश की सम्पूर्ण युवा शक्ति का प्रयोग करना है। मुझे विश्वास है, आप सब दोस्तों का साथ, आपका सहयोग और आपकी ऊर्जा भारत को असीम ऊंचाइयों पर लेकर जाएगी। इसी संकल्प के साथ, मैं एक बार फिर हमारे गुरुओं को, वीर साहबजादों को, माता गुजरी को श्रद्धापूर्वक सिर झुकाकर के प्रणाम करता हूँ।

आप सबका बहुत-बहुत धन्यवाद !