ಪ್ರಧಾನಮಂತ್ರಿ ಶ್ರೀ ನರೇಂದ್ರ ಮೋದಿ ಅವರ ಅಧ್ಯಕ್ಷತೆಯಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಕೇಂದ್ರ ಸಚಿವ ಸಂಪುಟ ಸಭೆಯು ಗಣಿ ಮತ್ತು ಖನಿಜಗಳ (ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಮತ್ತು ನಿಯಂತ್ರಣ) ಕಾಯಿದೆ, 1957 (ಎಂಎಂಡಿಆರ್‌ ಕಾಯಿದೆ) ರ ಎರಡನೇ ಷೆಡ್ಯೂಲ್ ತಿದ್ದುಪಡಿಯನ್ನು 3 ನಿರ್ಣಾಯಕ ಮತ್ತು ಕಾರ್ಯತಂತ್ರದ ಖನಿಜಗಳಾದ ಲಿಥಿಯಂ, ನಿಯೋಬಿಯಂ ಮತ್ತು ರೇರ್‌ ಅರ್ಥ್‌ ಎಲಿಮೆಂಟ್ಸ್ (ಆರ್‌ ಇ ಇ) ಗಳಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ ರಾಯಧನದ ದರವನ್ನು ನಿಗದಿಪಡಿಸಲು ಅನುಮೋದಿಸಿತು.
ಇತ್ತೀಚೆಗೆ, ಗಣಿ ಮತ್ತು ಖನಿಜಗಳ (ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಮತ್ತು ನಿಯಂತ್ರಣ) ತಿದ್ದುಪಡಿ ಕಾಯಿದೆ, 2023 ಅನ್ನು ಸಂಸತ್ತು ಅಂಗೀಕರಿಸಿತು, ಇದು ಆಗಸ್ಟ್ 17, 2023 ರಿಂದ ಜಾರಿಗೆ ಬಂದಿದೆ. ತಿದ್ದುಪಡಿಯು ಇತರ ವಿಷಯಗಳ ಜೊತೆಗೆ, ಲಿಥಿಯಂ ಮತ್ತು ನಿಯೋಬಿಯಂ ಸೇರಿದಂತೆ ಆರು ಖನಿಜಗಳನ್ನು ಪರಮಾಣು ಖನಿಜಗಳ ಪಟ್ಟಿಯಿಂದ ಹೊರಗಿಟ್ಟಿದೆ. ಇದರಿಂದಾಗಿ ಹರಾಜಿನ ಮೂಲಕ ಖಾಸಗಿ ವಲಯಕ್ಕೆ ಈ ಖನಿಜಗಳಿಗೆ ರಿಯಾಯಿತಿಗಳನ್ನು ನೀಡಲು ಅವಕಾಶ ನೀಡುತ್ತದೆ. ಇದಲ್ಲದೆ, ಲಿಥಿಯಂ, ನಿಯೋಬಿಯಂ ಮತ್ತು ಆರ್‌ ಇ ಇ ಗಳು (ಯುರೇನಿಯಂ ಮತ್ತು ಥೋರಿಯಂ ಒಳಗೊಂಡಿಲ್ಲ) ಸೇರಿದಂತೆ 24 ನಿರ್ಣಾಯಕ ಮತ್ತು ಕಾರ್ಯತಂತ್ರದ ಖನಿಜಗಳ (ಕಾಯ್ದೆಯ ಮೊದಲ ಶೆಡ್ಯೂಲ್‌ನ ಭಾಗ ಡಿ ಯಲ್ಲಿ ಪಟ್ಟಿಮಾಡಲಾಗಿದೆ) ಗಣಿಗಾರಿಕೆ ಗುತ್ತಿಗೆ ಮತ್ತು ಸಂಯೋಜಿತ ಪರವಾನಗಿಯನ್ನು ಕೇಂದ್ರ ಸರ್ಕಾರ ಹರಾಜು ಮಾಡಲು ತಿದ್ದುಪಡಿ ಅವಕಾಶ ಒದಗಿಸಿದೆ.
ಕೇಂದ್ರ ಸಚಿವ ಸಂಪುಟದ ಇಂದಿನ ಅನುಮೋದನೆಯು ರಾಯಧನ ದರ ನಿಗದಿಯೊಂದಿಗೆ ದೇಶದಲ್ಲಿ ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ಲಿಥಿಯಂ, ನಿಯೋಬಿಯಂ ಮತ್ತು ಆರ್‌ ಇ ಇ ಗಳ ಹರಾಜು ಮಾಡಲು ಕೇಂದ್ರ ಸರ್ಕಾರಕ್ಕೆ ಅನುವು ಮಾಡಿಕೊಡುತ್ತದೆ. ಖನಿಜಗಳ ಮೇಲಿನ ರಾಯಧನ ದರವು ಬ್ಲಾಕ್‌ಗಳ ಹರಾಜಿನಲ್ಲಿ ಬಿಡ್ಡುದಾರರಿಗೆ ಪ್ರಮುಖ ಹಣಕಾಸಿನ ಪರಿಗಣನೆಯಾಗಿದೆ. ಇದಲ್ಲದೆ, ಈ ಖನಿಜಗಳ ಸರಾಸರಿ ಮಾರಾಟ ಬೆಲೆಯನ್ನು (ಎ ಎಸ್‌ ಪಿ) ಲೆಕ್ಕಾಚಾರ ಮಾಡುವ ವಿಧಾನವನ್ನು ಗಣಿ ಸಚಿವಾಲಯವು ಸಿದ್ಧಪಡಿಸಿದೆ, ಇದು ಬಿಡ್ ನಿಯತಾಂಕಗಳನ್ನು ನಿರ್ಧರಿಸಲು ಅನುವು ಮಾಡಿಕೊಡುತ್ತದೆ.
ಎಂಎಂಡಿಆರ್‌ ಕಾಯಿದೆಯ ಎರಡನೇ ಶೆಡ್ಯೂಲ್ ವಿವಿಧ ಖನಿಜಗಳಿಗೆ ರಾಯಧನ ದರಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸುತ್ತದೆ. ಎರಡನೇ ಶೆಡ್ಯೂಲ್ ನ ಐಟಂ ಸಂಖ್ಯೆ 55 ರಾಯಧನ ದರವನ್ನು ನಿರ್ದಿಷ್ಟವಾಗಿ ಒದಗಿಸದ ಖನಿಜಗಳ ರಾಯಧನ ದರವು ಸರಾಸರಿ ಮಾರಾಟ ಬೆಲೆಯ (ಎ ಎಸ್‌ ಪಿ) ಶೇ.12 ಆಗಿರಬೇಕು ಎಂದು ಹೇಳುತ್ತದೆ. ಹೀಗಾಗಿ, ಲಿಥಿಯಂ, ನಿಯೋಬಿಯಮ್ ಮತ್ತು ಆರ್‌ ಇ ಇ ಗಾಗಿ ರಾಯಧನ ದರವನ್ನು ನಿರ್ದಿಷ್ಟವಾಗಿ ಒದಗಿಸದಿದ್ದರೆ, ಅವರ ಡೀಫಾಲ್ಟ್ ರಾಯಲ್ಟಿ ದರವು ಎ ಎಸ್‌ ಪಿ ಯ ಶೇ.12 ಆಗಿರುತ್ತದೆ, ಇದು ಇತರ ನಿರ್ಣಾಯಕ ಮತ್ತು ಕಾರ್ಯತಂತ್ರದ ಖನಿಜಗಳಿಗೆ ಹೋಲಿಸಿದರೆ ಗಣನೀಯವಾಗಿ ಹೆಚ್ಚಾಗಿದೆ. ಅಲ್ಲದೆ, ಈ ಶೇ.12 ರಾಯಧನ ದರವನ್ನು ಇತರ ಖನಿಜ ಉತ್ಪಾದಿಸುವ ದೇಶಗಳೊಂದಿಗೆ ಹೋಲಿಸಲಾಗುವುದಿಲ್ಲ. ಹೀಗಾಗಿ, ಲಿಥಿಯಂ, ನಿಯೋಬಿಯಂ ಮತ್ತು ಆರ್‌ ಇ ಇ ಯ ಸಮಂಜಸವಾದ ರಾಯಧನ ದರವನ್ನು ಈ ಕೆಳಗಿನಂತೆ ನಿಗದಿಪಡಿಸಲು ನಿರ್ಧರಿಸಲಾಗಿದೆ:
(i) ಲಿಥಿಯಂ - ಲಂಡನ್ ಮೆಟಲ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ ಬೆಲೆಯ ಶೇ.3
(ii) ನಿಯೋಬಿಯಂ - ಸರಾಸರಿ ಮಾರಾಟ ಬೆಲೆಯ ಶೇ.3 (ಪ್ರಾಥಮಿಕ ಮತ್ತು ದ್ವಿತೀಯ ಮೂಲಗಳಿಗೆ)
(iii) ಆರ್‌ ಇ ಇ- ರೇರ್‌ ಅರ್ಥ್‌ ಆಕ್ಸೈಡ್‌ ನ ಸರಾಸರಿ ಮಾರಾಟ ಬೆಲೆಯ ಶೇ.1
ದೇಶದ ಆರ್ಥಿಕ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಮತ್ತು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಭದ್ರತೆಗೆ ನಿರ್ಣಾಯಕ ಖನಿಜಗಳು ಅತ್ಯಗತ್ಯವಾಗಿವೆ. ಲಿಥಿಯಂ ಮತ್ತು ಆರ್‌ ಇ ಇ ಗಳಂತಹ ನಿರ್ಣಾಯಕ ಖನಿಜಗಳು ಇಂಧನ ಪರಿವರ್ತನೆಯ ಭಾರತದ ಬದ್ಧತೆಯ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ಮಹತ್ವವನ್ನು ಪಡೆದಿವೆ ಮತ್ತು 2070 ರ ವೇಳೆಗೆ ನಿವ್ವಳ-ಶೂನ್ಯ ಹೊರಸೂಸುವಿಕೆಯನ್ನು ಸಾಧಿಸುತ್ತವೆ. ಲಿಥಿಯಂ, ನಿಯೋಬಿಯಂ ಮತ್ತು ಆರ್‌ ಇ ಇ ಗಳು ಅವುಗಳ ಬಳಕೆ ಮತ್ತು ಭೌಗೋಳಿಕ-ರಾಜಕೀಯ ಸನ್ನಿವೇಶದಿಂದಾಗಿ ಕಾರ್ಯತಂತ್ರದ ಅಂಶಗಳಾಗಿ ಹೊರಹೊಮ್ಮಿವೆ. ಸ್ಥಳೀಯ ಗಣಿಗಾರಿಕೆಗೆ ಉತ್ತೇಜನ ನೀಡುವುದರಿಂದ ಆಮದುಗಳಲ್ಲಿ ಕಡಿತ ಮತ್ತು ಸಂಬಂಧಿತ ಕೈಗಾರಿಕೆಗಳು ಮತ್ತು ಮೂಲಸೌಕರ್ಯ ಯೋಜನೆಗಳ ಸ್ಥಾಪನೆಗೆ ಕಾರಣವಾಗುತ್ತವೆ. ಪ್ರಸ್ತಾವನೆಯು ಗಣಿಗಾರಿಕೆ ವಲಯದಲ್ಲಿ ಉದ್ಯೋಗ ಸೃಷ್ಟಿಯನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸುವ ನಿರೀಕ್ಷೆಯಿದೆ.
ಜಿಯೋಲಾಜಿಕಲ್ ಸರ್ವೆ ಆಫ್ ಇಂಡಿಯಾ (ಜಿ ಎಸ್‌ ಐ) ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ಆರ್‌ ಇ ಇ ಮತ್ತು ಲಿಥಿಯಂ ಬ್ಲಾಕ್‌ ಗಳ ಪರಿಶೋಧನಾ ವರದಿಯನ್ನು ನೀಡಿದೆ. ಇದಲ್ಲದೆ, ಜಿ ಎಸ್‌ ಐ ಮತ್ತು ಇತರ ಪರಿಶೋಧನಾ ಏಜೆನ್ಸಿಗಳು ದೇಶದಲ್ಲಿ ನಿರ್ಣಾಯಕ ಮತ್ತು ಕಾರ್ಯತಂತ್ರದ ಖನಿಜಗಳಿಗಾಗಿ ಪರಿಶೋಧನೆ ನಡೆಸುತ್ತಿವೆ. ಲಿಥಿಯಂ, ಆರ್‌ ಇ ಇ, ನಿಕಲ್, ಪ್ಲಾಟಿನಂ ಗ್ರೂಪ್ ಆಫ್ ಎಲಿಮೆಂಟ್ಸ್, ಪೊಟ್ಯಾಷ್, ಗ್ಲಾಕೊನೈಟ್, ಫಾಸ್ಫೊರೈಟ್, ಗ್ರ್ಯಾಫೈಟ್, ಮಾಲಿಬ್ಡಿನಮ್ ಮುಂತಾದ ನಿರ್ಣಾಯಕ ಮತ್ತು ಆಯಕಟ್ಟಿನ ಖನಿಜಗಳ ಹರಾಜಿನ ಮೊದಲ ಕಂತನ್ನು ಕೇಂದ್ರ ಸರ್ಕಾರವು ಶೀಘ್ರದಲ್ಲೇ ಪ್ರಾರಂಭಿಸಲಿದೆ.
