मेरे लिए सौभाग्य की बात है कि बहुत ही कम अवधि में मुझे दोबारा नेपाल की भूमि के दर्शन करने का सौभाग्य मिला है। इन दिनों विश्व के कई देशों में मेरा जाना हुआ है। कई वैश्विक स्तर की मीटिंगों में जाना हुआ है, लेकिन नेपाल के साथ मेरी जो स्मृतियाँ जुड़ी हुई हैं, नेपाल ने मुझे जो प्यार दिया है, अपनापन दिया है, वो मैं कभी भूल नहीं सकता हूं। इसके लिए मैं नेपाल का बहुत बहुत आभारी हूं।

आज ये Trauma Center का लोकार्पण हो रहा है। एक प्रकार से ये जीवन रक्षा का अभियान है। First Golden Hour, आकस्मिक परिस्थियों में इंसान की जिदंगी बचाने का बहुत महत्वपूर्ण समय होता है। उस First Golden Hour में अगर उपयुक्त सुविधा मिल जाए, proper treatment का सहारा मिल जाए, तो इंसान की जिंदगी बचाई जा सकती है। नेपाल और भारत की मैत्री का ये उत्तम नजराना है, जो एक प्रकार से जीवन की सौगात दे रहा है। जो नजराना जीवन की सौगात देता है, वो हमें जड़ों से जोड़ता है, हमें जीवन से जोड़ता है, हमें अरमान से जोड़ता है और हमें अरमान पूरे करने के लिए प्रयास करने की एक शक्ति भी देता है। इसलिए ये Trauma Center भारत और नेपाल के बीच एक जीवंत संबंध का उदाहरण बन रहा है।

आगे भी इस Trauma Center का upgradation करना होगा, technology support की आवश्यकता होगी, human resource development की आवश्यकता होगी। भारत भविष्य में भी इस काम में नेपाल के साथ रहेगा, पूरी सहायता करता रहेगा और हम चाहेंगे कि नेपाल अपने पैरों पर खड़े हो करके..इस Trauma Center को चलाने का उसमें सार्मथ्य आए। वहां तक जो भी मदद चाहिए, भारत खुले दिल से यहां के लोगों की ज़िंदगी बचाने के लिए सदा सर्वदा आपके साथ खड़ा है। और वो हमारे लिए सौभाग्य होगा। एक प्रकार से अपनों की सेवा करने का यह अवसर है और अपने यहाँ तो, सेवा परमोधर्म- ये शास्त्रों ने कहा है। और जिस शास्त्र ने हमें ‘सेवा परमोधर्म’ कहा है, उस शास्त्र से हम दोनों जुड़े हुए हैं। इसलिए एक सेवा का यह प्रकल्प है और मुझे गर्व है कि आज मुझे इस समारोह में लोकार्पण के काम में आने का अवसर मिला। भारत और नेपाल का एक अटूट नाता, एक जीवंत नाता, उसका एक जीवंत स्मारक हमारे सामने आज खड़ा हुआ है।

जब मैं पिछली बार आया था, तब भी मैंने सार्वजनिक रूप से कहा था कि मैं उस समय तो जनकपुर, मुक्तिनाथ और लुम्बिनी नहीं जा पाया था, मैंने कहा था कि मैं अगली बार आउंगा तो जाउंगा। इस बार भी मेरा इरादा था कि मैं by-road जाउं। By-road जाने का मेरा इरादा इसलिए था कि मैं खुद अनुभव करना चाहता था कि नेपाल से वहां आने वाले लोगों को वहां क्या दिक्कतें होती हैं, क्या तकलीफ होती हैं। भारत से उस तरफ जाने वाले लोगों को क्या दिक्कतें होती हैं, क्या तकलीफ होती हैं। उसे मैं खुद experience करना चाहता था और फिर मैं उसको ठीक करना चाहता था। लेकिन, समयाभाव के कारण मैं इस बार उसको नहीं कर पाया हूं। मैं विषेश रूप से जनकपुर, लुम्बिनी और मुक्तिनाथ - वहां के नागरिकों को जो कष्ट हुआ है, जो निराशा हुई है, मैं भलीभांति उनकी पीड़ा को समझ सकता हूं। लेकिन, मैं उन्हें विश्वास दिलाता हूं कि निकट भविष्य में जब भी मुझे अवसर मिलेगा मैं आपके बीच आउंगा। आपके प्यार को मैं भली-भांति दूर बैठे-बैठे भी अनुभव कर रहा हूं। और इसलिए वहां के सभी नागरिकों को मैं विश्वास दिलाता हूं। नेपाल के हर नागरिक का भारत पर पूरा अधिकार, भारतीयों पर पूरा अधिकार है, सरकार पर अधिकार है और भारत के प्रधानसेवक पर प्रधान अधिकार है।

मैं जब पिछली बार आया था, और आज मैं आया हूं, सौ दिन भी नहीं हुए हैं। लेकिन जब विश्वास का इजिंन किसी काम को लग जाता है, तो काम कितनी तेजी से होता है, कितना अच्छा हो सकता है, इसका मैं आज अनुभव कर रहा हूं। आज नेपाल और भारत के बीच भरोसे का, विश्वास का एक बहुत बड़ा horse power वाला इजिंन लग गया है, जो विश्वास का इजिंन है, भरोसे का इजिंन है। उसी के कारण 100 दिन के अंदर जिस प्रकार से नेपाल और भारत ने एक के बाद एक निर्णय किए, काम शुरू किया, 25-25, 30-30 साल से रूके हुए काम - ये आज आगे बढ़े हैं। हमारे यहां कहावत है - एक हाथ से ताली नहीं बजती है। ये संभव इसलिए हुआ है कि नेपाल सरकार, नेपाल के सभी राजनीतिक दल, नेपाल के प्रशासनिक व्यवस्था में जुड़े हुए अधिकारी - उन सब ने मिल करके आगे बढ़ने की शुरूआत की। आगे बढ़ाया। छोटी-मोटी रूकावटें आईं तो उन रूकावटों को भी बहुत बुद्धिमत्ता पूर्ण तरीके से, उसका निराकरण करते हुए, चीज़ों को ठोस रूप देने का काम किया है। इसलिए मैं आदरणीय प्रधानमंत्री जी का, उनकी सरकार का, सभी राजनीतिक दलों का, प्रशासनिक अधिकारियों का भारत की तरफ से हृदय से अभिनदंन करता हूं, कि उन्होंने ये काम न किया होता तो आज 100 दिन के भीतर भीतर 25-25, 30-30 साल से लटके हुए काम, अटके हुए काम आज पूरे न होते।

मैं आज एक संतोश का भाव अनुभव कर रहा हूं कि मेरी पहली मुलाकात और दूसरी मुलाकात के बीच में तेज़ गति से एक के बाद एक फैसले हुए हैं। ये फैसले नेपाल के जीवन को तो ताकत देने वाले हैं, भारत को बहुत बड़ा संतोश देने वाले हैं। हमारे लिए नेपाल की खुशी, नेपाल का आनंद हमारी मुस्कुराहट का कारण बनता है। अगर नेपाल खुश नहीं तो हिंदूस्तान मुस्कुरा नहीं सकता है। इसलिए हमारे लिए नेपाल की खुशी, ये हमारे लिए संतोश की औषध है। वो संतोश की औषध हमें प्राप्त हुई है, उसके लिए नेपाल से संबंधित सभी जनों का मैं हृदय से आभार व्यक्त करता हूं।

खासतौर पर Hydro Power. कितने समय से यह लटका हुआ था, कितने विवाद चल रहे थे, आशंकाओं के बादल हर बार छाए रहते थे। लेकिन, यहां के सभी राजनीतिक दलों ने जिस प्रकार की दूर दृष्टि का परिचय करवाया है, और उसका परिणाम यह हुआ है कि Power Trade Agreement, 900 Megawatt Upper Karnali Project, Pancheshwar Development Authority, 900 मेगावाट क्षमता वाले Arun III Project - यानि एक के बाद एक। शायद 10 साल में एक चीज़ हो जाए तो भी बड़ा आनंद हो जाता है। यहां तो 100 दिन में इतने सारे काम आगे बढ़ गए। तो आप कल्पना कर सकते हैं कि दो देश मिल करके क्या नहीं कर सकते हैं।

उसी प्रकार से हमने कहा था Transmission Line के संबंध में। हम चाहते थे कि नेपाल को बिजली मिले, ज्यादा बिजली मिले। Transmission Line मज़बूत बनाने के लिए बहुत ही कम समय में काम पूरा हो जाएगा। 125 मेगावाट बिजली और यहां आना शुरू हो जाएगा। इतना ही नहीं, एक नई लाइन तैयार हो रही है, जिसकी क्षमता 1000 मेगावाट की है। अब नेपाल जगमगा उठेगा, ये मेरा पूरा विश्वास है। हमने पिछली बाद कहा था कि एक बिलियन डॉलर - यानि कि 10 हज़ार करोड़ नेपाली रूपयों की कीमत जिसकी होती है - कम ब्याज़ पर और लंबे समय के लिए हम देंगे। आज हम मिल रहे हैं, उसका Final Agreement हो जाएगा। ये भी काम एक प्रकार से आज पूरा हो गया, मान लीजिए।

हम एक Motor Vehicle Agreement पर करार कर रहे हैं और मैं मानता हूं कि नेपाल और भारत को जोड़ने के लिए ये बहुत ही उत्तम व्यवस्था हो रही है। उसी के तहत आज ही काठमांडू से दिल्ली Regular Bus Service शुरू करने का भी हमें सौभाग्य मिल रहा है। काठमांडू से दिल्ली जब Regular Bus Service शुरू होती है तो यहां के सामान्य मानव के जीवन में वो कितनी बड़ी आर्थिक रूप से सहायता करने वाली सुविधाजनक होती है, उसका आप अंदाज़ लगा सकते हैं।

लेकिन नेपाल और भारत के बीच चलने वाली ये टूरिज्म की दृश्टि से चलने वाली बस में यात्री भी उसका फायदा उठाते हैं, international यात्री भी प्राकृतिक सौदंर्य का अनुभव करने के लिए बस से सफर करना पसंद करते हैं। हम चाहते हैं कि नेपाल का टूरिज़्म भी बढ़े। लेकिन टूरिज़्म बढ़ता है, उसके लिए कुछ सुविधाएं चाहिएं। उसमें एक महत्वपूर्ण सुविधा होती है- connectivity. मैंने मेरे अफसरों को कहा है कि क्या हम - ये जो दिल्ली काठमांडू के बीच बस सर्विस चलेगी - वो बस सेवा Wi-Fi के साथ हो सकती है क्या? अगर Wi-Fi के साथ वो बस सेवा होगी तो टूरिस्ट जरूर पसंद करेगा क्योंकि वो बस में जाता रहेगा, वो दूनिया से अपना connect होता रहेगा, अपना आनंद लेता रहेगा। हमारे अफसरों ने कहा कि “साब मालूम नहीं है, हम ज़रा देखेंगे कि कितना संभव है।“ मैंने कहा तो है, अब देखते हैं technological अगर support मिल गया तो ये काम भी हम करवा देंगे। हम चाहते हैं, व्यवस्थाएं हों, व्यवस्थाएं आधुनिक हों और सुविधाजनक हों।

मैंने एक चिंता जताई थी कि भारत में हमारे नेपाल के लोग बहुत बड़ी मात्रा में हैं। नेपाल और भारत की रिश्तेदारी भी बहुत है, व्यापारिक संबंध भी है और इसलिए, यहां के फोन कॉल बहुत महंगे होते हैं। मैंने कहा था कि अमरीका बात करना सस्ता जाता है लेकिन Nepal-India बात करना महंगा जाता है। मैंने कहा था कि ये सस्ता होना चाहिए। मैं भारत गया, मैंने पूछा, “भई! ये क्या कर रहे हो? क्या हम नहीं मदद कर सकते?” लेकिन जब जाना तो बहुत आश्चर्य हुआ मुझे। भारत में तो इसका रेट सिर्फ 40 पैसा है, लेकिन यहां पर वो रेट शायद 3.50 रूपया है, नेपाल में, नेपाल authority जो है। मैं हैरान हो गया कि “भई अब क्या करूं? मैंने तो कह दिया है।“

मैंने कहा कि “ठीक है, हम कम लेते है। न के बराबर लेते हैं तो भी कुछ कम करें।“ मैंने 35% कम करने का फैसला कर लिया। लेकिन, अब मैं चाहता हूं, नेपाल की जो टेलीफोन सेवा हैं, वो भी उसमें कुछ कम करें ताकि नेपाल के लोगों को, और नेपाल से जुड़े हुए भारत के संबंधों में ये टेलीफोन का खर्चा थोड़ा कम होना चाहिए। मेरी तरफ से जो कर सकता हूं, उतना ज़रूर कर दिया है। मैं चाहूंगा कि यहां उस दिशा में कुछ हो।

Border Infrastructure - खासतौर से road मार्ग से जब हम आते हैं - तो वहां पर कुछ प्रश्न थे, पिछली बार, मैंने उसे तेज़ गति से आगे बढ़ाने के लिए काम किया है। कुछ पुराने contract की भी समस्याएं थीं, उसको भी रद्द करने के लिए कह दिया है। मैं मानता हूं छः महीने के भीतर-भीतर आपको सही रूप में वहां पर प्रगति दिखाई देगी।

एक और बात है, नेपाल और भारत के संबंधों में। एक तो, बहुत बड़ी मात्रा में नेपाल के लोग जो भारत में काम करते हैं, वो यहां आते हैं, भारत के टूरिस्ट यहां आते हैं। एक कठिनाई थी- 500 और 1000 रूपए के नोट। वो प्रतिबंधित थे। हमने नेपाल सरकार को प्रार्थना की थी। और हमने मिल करके एक निर्णय किया है कि अब भारत से 500 रूपए और 1000 रूपए के नोट 25 हज़ार की मर्यादा में, ये हम ला सकते हैं। इसके कारण, भारत में काम करने वाले जो लोग अपने घर वापस आते हैं, उनको साथ में पैसे लाने हों तो उनका सुविधा बनेगी। और जो टूरिस्ट आते हैं, टूरिस्ट के हाथ में भी पैसे रह पाएंगे। तो इस व्यवस्था को भी हमने निर्णय कर लिया है।

एक काम जिसका मेरा स्वयं का बहुत अच्छा अनुभव है। मैं जब गुजरात में काम करता था तो गुजरात के मुख्यमंत्री के नाते एक महत्वपूर्ण initiative हमने लिया था। हिंदुस्तान में हमने सबसे पहले इस काम को किया था, और वो था soil testing। आमतौर पर हम developing countries में मनुष्य का भी health card नहीं होता है। लेकिन हमने कोशिश की थी कि soil health card बने। किसान के पास जो जमीन है, उस जमीन में क्या गुण हैं, क्या अवगुण हैं, क्या अच्छाईयां हैं, क्या बिमारियां हैं, वो ज़मीन किस crop के लिए उपयुक्त है, किस crop के लिए अनउपयुक्त है, किस ज़मीन पर कौन सी दवाई सूट करेगी, कौन सी दवाई सूट नहीं करेगी - ये सारी चीज़ें soil testing से संभव होती हैं। ये करने से औसत एक एकड़ भूमि में किसान फसल तो ज्यादा कर ही सकता है, लेकिन साथ-साथ, जो फालतू खर्चे होते हैं- गलत दवाईयां डाल देता है, गलत fertilizer डाल देता है, गलत crop डाल देता है, वो सब उसका बच जाता है और करीब-करीब एक एकड़ भूमि में 15-20 हज़ार तो सहज रूप से उसकी मदद हो जाती है। ये soil testing का काम नेपाल में भी हो, ये बात मैंने पिछली बार प्रधानमंत्री जी से मैं जब मिला तो कही थी कि आपको लाभ होगा। तो उन्होंने कहा कि देखेंगे और मुझे लगा कि मैं सुझाव देके चला हूं, वो शोभा नहीं देता है, मुझे कुछ करना चाहिए। तो आज हम एक Mobile soil test laboratory नेपाल को भेंट दे रहे हैं। उसकी पूरी technology दे रहे हैं। उससे पता चलेगा कि निश्चित एरिया में इस प्रकार की जांच हो गई। आप देखिए, उसको अगर बाद में आप चलाएंगे तो बहुत लाभ होगा, तो एक बहुत बड़ा काम।

हमने पिछली बार कहा था कि people-to-people contact. देश जुड़ते हैं, तब जब जन जुड़ता है। और जन भी तब जुड़ता है जब मन जुड़ता है। लेकिन मन जुड़ने की, जन जुड़ने की प्रक्रिया कुछ व्यवस्था के तहत होती है। और इसलिए हम चाहते थे कि जन-जन संपर्क बढ़ना चाहिए। इसीलिए हमने Youth Exchange की बात की थी। मुझे खुशी है कि Youth Exchange Programme में पहली बैच already हिंदुस्तान पहुंची हुई है। इन दिनों कलकत्ता युनिवर्सिटी में वे नौजवान, सारे नेपाल के - वहां का नजारा देख रहे हैं, अभ्यास कर रहे हैं, वहां के लोगों से मिल रहे हैं, बातचीत कर रहे हैं।

तो एक एक चीज़ हम तेजी से कर रहे हैं।

दूसरा, मैंने कहा था - हम नेपाल को e-library देंगे। मुझे खुशी है कि नेपाल सरकार की तरफ से और नेपाल के कुछ प्रमुख लोगों की तरफ से, e-library उनको कैसी चाहिए, उसके बहुत अच्छे सुझाव आए। मैं मानता हूं कि हमारे लिए भी सीखने जैसे अच्छे सुझाव आए। मैं मानता हूं कि ये जो आपका सक्रिय योगदान था, तो e-library का काम बहुत तेजी से आगे बढ़ रहा है। जैसी आपकी अपेक्षा है, उन आपके सुझावों को संकलित करते हुए, उस e-library को हम प्रारंभ करेंगे। मैं मानता हूं कि वक्त बदल चुका है। 21वीं सदी ज्ञान की सदी है। जो ज्ञान के उपासक हैं, उनका ये युग आने वाला है। नेपाल और भारत की इस भूखंड की सांस्कृतिक ज्ञान की उपासना की संस्कृति रही है। नेपाल भी ज्ञान की उपासना वाली संस्कृति की विरासत को लेकर चल रहा है और इसलिए e-library उस ज्ञान वर्धन का एक बहुत बड़ा माध्यम बनेगी। ये युग ऐसा है कि जितनी highways की जरूरत है उतनी ही i-ways की जरूरत है। Highways भी चाहिए information-ways भी चाहिए। e-library एक प्रकार से i-ways का काम करेगी और जो हम नेपाल में प्रवेश करने वाले रास्ते ठीक करेंगे, वो highways का काम करेंगे। भारत आपकी highways की भी चिंता करेगा, i-ways की भी चिंता करेगा और उस काम को हम आगे बढ़ाएंगे।

हमारा सुरक्षा सहयोग भी.. बहुत ही एक विश्वास का वातावरण चाहिए। सुरक्षा का काम तब होता है, जब दो देश के बीच में अटूट विश्वास हो, भरोसा हो। और आज भारत और नेपाल के बीच में विश्वास का ताना बाना इतना मजबूत हुआ है कि जिसके कारण रक्षा के क्षेत्र में भी भारत और नेपाल मिल करके काम कर रहे हैं।

आज मेरे लिए खुशी की बात है कि हम एक ‘ध्रुव हेलीकॉप्टर’ जो सेना के काम आएगा, वो आज भारत की तरफ से नेपाल को हम समर्पित कर रहे हैं। मुझे विश्वास है कि नेपाल को एक अच्छा रक्षा कवच मिलेगा, वो एक नई ताकत बनेगा। यहां पर पुलिस एकेडेमी का काम भी, उसका foundation stone, उसकी चिंता भी हम करेंगे।

यानि अनगिनत चीज़ें, सौ दिन के भीतर-भीतर, अनगिनत चीज़ों का एक के बाद एक हो जाना, ये अपने आप में ही दो सरकारों के बीच विश्वास की ताकत कितनी बड़ी गति देती है, कितना बड़ा परिणाम देती है।

मेरा ये सौभाग्य रहा कि पिछली बार जब मैं आया, तब आपकी संविधान सभा को संबोधित करने का मुझे अवसर मिला था। Constituent Assembly को संबोधित करने का अवसर मिला था। एक प्रकार से नेपाल के सभी stake holdres कहिए, नेपाल की सभी क्रीम कहिए - उस सभी विशाल समूह के सामने मैं आया था। तब मैंने कहा था कि नेपाल जितना जल्द अपना सविंधान बनाएगा, उतना ही नेपाल के भविष्य के लिए वो एक नई ताकत मिलेगी। नेपाल के संविधान के निर्मिति में जितना विलंब होगा, वो विलंब नेपाल के लिए अच्छा नहीं होगा। संविधान आप बनाएं, आपके तरीके से बनाइए, आपके निर्णय होंगे, भारत का उसमें कोई दखल नहीं हो सकता, होना भी नहीं चाहिए। लेकिन, आपकी खुशी, हमें मुस्कुराहट देती है और इसलिए भी संविधान का जल्दी बनना बहुत ज़रूरी है। मेरा यह भी आग्रह था कि संविधान के अंदर एक ऐसा गुलदस्ता बने कि नेपाल के हर कोने में रहने वाले व्यक्ति को लगे कि मेरा भी फूल उस गुलदस्ते में है। मेरे फूल की महक भी उस गुलदस्ते में है। कभी मधेसी को यह नहीं लगना चाहिए कि हमारा पूछने वाला कौन? कहीं पहाड़ी को यह नहीं लगना चाहिए कि हमारा पूछने वाला कौन? माओवादी को यह नहीं लगना चाहिए कि हमारा पूछने वाला कौन? ये संविधान ऐसा होना चाहिए कि जिसमें हर किसी की आवाज़ हो, हर किसी के सपने हों, हर किसी के अरमान हों, हर किसी को काम करने का अवसर हो। इस काम में नेपाल की संविधान सभा बहुत अच्छे ढंग से आगे बढ़ रही है, लेकिन समय बहुत जा रहा है।

इसलिए मैं आज सार्वजनिक रूप से आज नेपाल के सभी राजनीतिक नेताओं से आग्रह करूंगा कि सविंधान का निर्माण सहमति से ही करने से फायदा होगा। संख्या के बल पर संविधान का निर्माण कभी भी नेपाल का भला नहीं करेगा। सहमति से संविधान बने और आगे चलकर भी - आज भी, भारत का संविधान, इतने वर्ष हो गए, हर वर्ष हम कुछ न कुछ amendment करते ही जाते हैं। और वो amendment दो तिहाई से करते हैं। एक बार सविंधान सहमति से बने, बाद में संसद बने और संसद में दो चार चीज़े जोड़नी, कम करनी लगती हैं, तो आप दो तिहाई बहुमत से ज़रूर कर सकते हैं। लेकिन, पहला प्रारूप अगर सबको अपना नहीं लगता है तो नेपाल को बहुत बड़ी कठिनाई आएगी।

आपके एक मित्र देश के नाते, आपको दुख हो, आपको कठिनाई हो और हमें समझ हो, तो वो स्थिति हम देखना नहीं चाहते हैं। फिर एक बार, आज सार्वजनिक रूप से, जिस प्रकार से ज़िंदगी बचाने के लिए ये Trauma Center काम आ रहा है, उसी प्रकार से नेपाल के सपनों को संवारने के लिए संविधान एक अवसर बन करके आ रहा है। मैं चाहूंगा कि संविधान की पवित्रता, उसी पवित्र भाव से..और मैंने कहा था कि ऋषि-मन होगा तो संविधान बनेगा, संविधान सभा में बैठे हर व्यक्ति का ऋषि-मन होना चाहिए और ऋषि-मन को लेकर संविधान का निर्माण होगा, ये मैंने आग्रह से कहा था।

मैं आज फिर नेपाल की धरती पर आया हूं। मैं विश्वनाथ की धरती पर काम करता हूं, पशुपतिनाथ की धरती पर आया हूं। तो मेरा भी आपको प्रार्थना करने का हक बन जाता है। मैं प्रार्थना करने आया हूं। मैं उसी धरती से आया हूं। बोध गया से मैं आज एक पौधा ले करके आया हूं, जो हमारे एम्बेसेडर लुम्बिनी में जा करके उसको रोपित करने वाले हैं। एक ऐसा संदेश ले करके आया हूं जो हमें सांस्कृतिक प्राणशक्ति देता रहता है और उस भरोसे भी मैं कह सकता हूं कि मैं प्रार्थना करता हूं कि आप संविधान बनाने के काम में विलंब मत कीजिए। सहमति से बनाने का ही प्रयास कीजिए और सारे रास्ते नए संकटों को जन्म देंगे। मैं अयोध्या और जनकपुरी का नाता जानता हूं, इसलिए भी हम लोगों को आपसे प्रार्थना करने का हक बनता है कि आप सहमति से संविधान का निर्माण कीजिए, जल्द कीजिए। लोगों की आशाओं पर आप खरे उतरें।

आप देखिए कि आप लोगों का नेतृत्व नेपाल को कहां से कहां पहुंचाएगा और युग इस भूभाग के भविष्य का है। एशिया के भविष्य का समय है। नेपाल को ये मौका चूकना नहीं चाहिए। विश्व के अंदर एक ताकत बन करके नेपाल ने खड़े होना चाहिए। लोकतांत्रिक व्यवस्था नेपाल को एक नई ताकत देगी, नई पहचान देगी, विश्व नेपाल को स्वीकार करने लग जाएगा। ये स्थिति आपके हाथों में है, मौका आपके पास है। 30-40 दिन का समय बचा है। मैं विश्वास करता हूं कि इस काम को आप आगे बढ़ाएंगे।

फिर एक बार, ये Trauma Center यहां के किसी भी पीड़ित को बचाने के काम आएगा, भारतवासियों को बहुत संतोश होगा। हमारे लिए एक प्रकार से ‘सेवा परमोधर्म’, जीव-दया का ये काम हुआ है, एक मन के संतोश के साथ, मुझे इस अवसर पर आने का अवसर मिला, मैं आपका बहुत बहुत आभारी हूं। प्रधानमंत्री जी का बहुत बहुत आभारी हूं। उनके परिवार में संकट होने के बाद भी, जिस उमंग और उत्साह के साथ इस पूरे सार्क समिट की आप चिंता कर रहे हैं। पूरा नेपाल अभिनंदन का अधिकारी है। मैं ऐयरपोर्ट से उतरा हूं, मैं देख रहा हूं, क्या उत्साह है, क्या उमंग है। आपने सार्क देशों के सभी नेताओं का दिल जीत लिया है। इन व्यवस्थाओं के लिए नेपाल ने जो ताकत दिखाई है, अपनापन दिखाया है, बहुत बहुत अभिनंदन के अधिकारी हैं। प्रधानमंत्री जी को और पूरे नेपाल को मैं हृदय से नमन करता हूं, बहुत बहुत अभिनंदन करता हूं।

धन्यवाद।

Explore More
78મા સ્વતંત્રતા દિવસનાં પ્રસંગે લાલ કિલ્લાની પ્રાચીર પરથી પ્રધાનમંત્રી શ્રી નરેન્દ્ર મોદીનાં સંબોધનનો મૂળપાઠ

લોકપ્રિય ભાષણો

78મા સ્વતંત્રતા દિવસનાં પ્રસંગે લાલ કિલ્લાની પ્રાચીર પરથી પ્રધાનમંત્રી શ્રી નરેન્દ્ર મોદીનાં સંબોધનનો મૂળપાઠ
Cabinet approves minimum support price for Copra for the 2025 season

Media Coverage

Cabinet approves minimum support price for Copra for the 2025 season
NM on the go

Nm on the go

Always be the first to hear from the PM. Get the App Now!
...
રાજસ્થાનના જયપુરમાં 'એક વર્ષ-પરિણામ ઉત્કર્ષ' કાર્યક્રમ અને વિકાસ કાર્યોના લોકાર્પણમાં પીએમના સંબોધનનો મૂળપાઠ
December 17, 2024
PM inaugurates and lays the Foundation stone for 24 projects related to Energy, Road, Railways and Water worth over Rs 46,300 crores in Rajasthan
The Governments at the Center and State are becoming a symbol of Good Governance today: PM
In these 10 years we have given lot of emphasis in providing facilities to the people of the country, on reducing difficulties from their life: PM
We believe in cooperation, not opposition, in providing solutions: PM
I am seeing the day when there will be no shortage of water in Rajasthan, there will be enough water for development in Rajasthan: PM
Conserving water resources, utilizing every drop of water is not the responsibility of government alone, It is the responsibility of entire society: PM
There is immense potential for solar energy in Rajasthan, it can become the leading state of the country in this sector: PM

ભારત માતા કી જય.

ભારત માતા કી જય.

गोविन्द की नगरी में गोविन्ददेव जी नै म्हारो घणो- घणो प्रणाम। सबनै म्हारो राम-राम सा!

રાજસ્થાનના રાજ્યપાલ શ્રી હરિભાઉ બાગડેજી, રાજસ્થાનના લોકપ્રિય મુખ્યમંત્રી શ્રી ભજનલાલ શર્માજી, આપણા પ્રિય મુખ્યમંત્રી મોહન યાદવજી જેઓ આજે મધ્યપ્રદેશથી ખાસ પધાર્યા છે, કેન્દ્રમાં મંત્રી પરિષદમાં મારા સાથી શ્રી સી.આર. પાટીલજી, ભગીરથ ચૌધરીજી, રાજસ્થાનના ડેપ્યુટી સીએમ દિયા કુમારીજી, પ્રેમચંદ ભૈરવજી, અન્ય મંત્રીઓ, સાંસદો, રાજસ્થાનના ધારાસભ્યો, અન્ય મહાનુભાવો અને રાજસ્થાનના મારા વ્હાલા ભાઈઓ અને બહેનો. અને જેઓ અમારી સાથે વર્ચ્યુઅલ રીતે જોડાયેલા છે, મારા તમામ ભાઈઓ અને બહેનો જેઓ રાજસ્થાનની હજારો પંચાયતોમાં એકઠા થયા છે.

હું રાજસ્થાનના લોકોને અને રાજસ્થાનની ભાજપ સરકારને એક વર્ષ પૂર્ણ કરવા બદલ અભિનંદન પાઠવું છું. અને આ એક વર્ષની સફર પછી, જ્યારે તમે લાખોની સંખ્યામાં આશીર્વાદ આપવા આવ્યા છો, અને જ્યારે હું ખુલ્લી જીપમાં આવી રહ્યો હતો ત્યારે હું તે તરફ જોઈ રહ્યો હતો, કદાચ પંડાલમાં જેટલા લોકો છે તેનાથી ત્રણ ગણા લોકો બહાર દેખાયા હતા. તમે આટલી મોટી સંખ્યામાં આશીર્વાદ આપવા આવ્યા છો, હું પણ ભાગ્યશાળી છું કે આજે હું તમારા આશીર્વાદ મેળવી શક્યો. છેલ્લા એક વર્ષમાં ભજનલાલ જી અને તેમની સમગ્ર ટીમે રાજસ્થાનના વિકાસને નવી ગતિ અને નવી દિશા આપવા માટે ખૂબ જ મહેનત કરી છે. આ પ્રથમ વર્ષ, એક રીતે, આવનારા ઘણા વર્ષો માટે મજબૂત પાયો નાખ્યો છે. અને તેથી, આજની ઉજવણી માત્ર સરકારને એક વર્ષ પૂર્ણ કરવા પુરતી સીમિત નથી, તે રાજસ્થાનનો પ્રકાશ ફેલાવવાની ઉજવણી પણ છે, રાજસ્થાનના વિકાસની ઉજવણી છે.

થોડા દિવસ પહેલા જ હું ઇન્વેસ્ટર સમિટ માટે રાજસ્થાન આવ્યો હતો. દેશ અને દુનિયાના મોટા રોકાણકારો અહીં એકઠા થયા હતા. હવે આજે અહીં 45-50 હજાર કરોડ રૂપિયાથી વધુના પ્રોજેક્ટનું ઉદ્ઘાટન અને શિલાન્યાસ કરવામાં આવ્યો છે. આ પ્રોજેક્ટ્સ રાજસ્થાનમાં પાણીના પડકારનો કાયમી ઉકેલ પૂરો પાડશે. આ પ્રોજેક્ટ્સ રાજસ્થાનને દેશના સૌથી વધુ જોડાયેલા રાજ્યોમાંનું એક બનાવશે. તેનાથી રાજસ્થાનમાં રોકાણને વેગ મળશે અને રોજગારીની અસંખ્ય તકો ઊભી થશે. રાજસ્થાનના પ્રવાસન, તેના ખેડૂતો અને મારા યુવા મિત્રોને આનો ઘણો ફાયદો થશે.

 

મિત્રો,

આજે ભાજપની ડબલ એન્જિન સરકારો સુશાસનનું પ્રતિક બની રહી છે. ભાજપ જે પણ ઠરાવ લે છે, તેને પરિપૂર્ણ કરવાના નિષ્ઠાપૂર્વક પ્રયાસો કરે છે. આજે દેશની જનતા કહી રહી છે કે ભાજપ જ સુશાસનની ગેરંટી છે. અને તેથી જ આજે એક પછી એક રાજ્યમાં ભાજપને આટલું જંગી જનસમર્થન મળી રહ્યું છે. દેશે ભાજપને સતત ત્રીજી વખત લોકસભામાં દેશ સેવા કરવાની તક આપી છે. ભારતમાં છેલ્લા 60 વર્ષમાં આવું બન્યું નથી. 60 વર્ષ બાદ ભારતની જનતાએ સતત ત્રીજી વખત કેન્દ્રમાં સરકાર બનાવી છે. અમને દેશવાસીઓની સેવા કરવાની તક અને આશીર્વાદ આપવામાં આવ્યા છે. થોડા દિવસો પહેલા જ મહારાષ્ટ્રમાં ભાજપે સતત બીજી વખત સરકાર બનાવી હતી. અને જો આપણે ચૂંટણી પરિણામો પર નજર કરીએ તો ત્યાં પણ આપણને સતત ત્રીજી વખત બહુમતી મળી છે. ત્યાં પણ ભાજપને પહેલા કરતા વધુ બેઠકો મળી છે. આ પહેલા હરિયાણામાં સતત ત્રીજી વખત ભાજપની સરકાર બની છે. હરિયાણામાં પણ લોકોએ અમને પહેલા કરતા વધુ બહુમતી આપી છે. તાજેતરમાં રાજસ્થાનની પેટાચૂંટણીમાં પણ આપણે જોયું છે કે કેવી રીતે લોકોએ ભાજપને જબરદસ્ત સમર્થન આપ્યું છે. આ દર્શાવે છે કે જનતાને આજે ભાજપની કામગીરી અને ભાજપના કાર્યકરોની મહેનતમાં કેટલો વિશ્વાસ છે.

મિત્રો,

રાજસ્થાન એક એવું રાજ્ય છે જેની સેવા ભાજપને લાંબા સમયથી સેવા કરવાનું સૌભાગ્ય મળ્યું છે. સૌપ્રથમ, ભૈરો સિંહ શેખાવતજીએ રાજસ્થાનમાં વિકાસનો મજબૂત પાયો નાખ્યો. વસુંધરા રાજેજીએ તેમની પાસેથી લગામ લીધી અને સુશાસનના વારસાને આગળ ધપાવ્યો અને હવે ભજનલાલ જીની સરકાર સુશાસનના આ વારસાને વધુ સમૃદ્ધ કરવામાં વ્યસ્ત છે. છેલ્લા એક વર્ષના કાર્યકાળમાં તેની છાપ અને તેની છબિ દેખાય છે.

મિત્રો,

છેલ્લા એક વર્ષ દરમિયાન શું કામ થયું તેનો વિગતવાર ઉલ્લેખ અહીં કરવામાં આવ્યો છે. ખાસ કરીને ગરીબ પરિવારો, માતાઓ-બહેનો-દીકરીઓ, કામદારો, વિશ્વકર્માના સાથીઓ, વિચરતી પરિવારો માટે ઘણા નિર્ણયો લેવામાં આવ્યા છે. અગાઉની કોંગ્રેસ સરકારે અહીંના યુવાનો સાથે ઘણો અન્યાય કર્યો હતો. ભરતીમાં પેપર લીક અને કૌભાંડો રાજસ્થાનની ઓળખ બની ગયા હતા. બીજેપી સરકાર સત્તામાં આવતાની સાથે જ તેની તપાસ શરૂ કરી અને ઘણી ધરપકડ કરવામાં આવી છે. એટલું જ નહીં, ભાજપ સરકારે એક વર્ષમાં અહીં હજારો ભરતીઓ પણ કરી છે. અહીં સંપૂર્ણ પારદર્શિતા સાથે પરીક્ષાઓ લેવામાં આવી છે અને નિમણૂકો પણ કરવામાં આવી રહી છે. અગાઉની સરકાર દરમિયાન રાજસ્થાનના લોકોને અન્ય રાજ્યોની સરખામણીમાં મોંઘુ પેટ્રોલ અને ડીઝલ ખરીદવું પડતું હતું. અહીં ભાજપની સરકાર બનતાની સાથે જ રાજસ્થાનના મારા ભાઈ-બહેનોને રાહત મળી. કેન્દ્ર સરકાર પીએમ કિસાન સન્માન નિધિ યોજના હેઠળ ખેડૂતોના બેંક ખાતામાં સીધા પૈસા મોકલે છે. હવે ડબલ એન્જિન રાજસ્થાનની ભાજપ સરકાર તેમાં વધારો કરીને અને વધારાના પૈસા ઉમેરીને ખેડૂતોને મદદ કરી રહી છે. ડબલ એન્જિન સરકાર પણ અહીં ઈન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર સંબંધિત કામો ઝડપથી લાગુ કરી રહી છે. ભાજપે જે વચનો આપ્યા હતા તે ઝડપથી પૂર્ણ કરી રહી છે. આજનો કાર્યક્રમ પણ આમાં મહત્વની કડી છે.

 

મિત્રો,

રાજસ્થાનની જનતાના આશીર્વાદથી કેન્દ્રમાં છેલ્લા 10 વર્ષથી ભાજપની સરકાર છે. આ 10 વર્ષોમાં, અમે દેશના લોકોને સુવિધાઓ આપવા અને તેમના જીવનમાં મુશ્કેલીઓ ઘટાડવા પર ઘણો ભાર મૂક્યો છે. આઝાદી પછીના 5-6 દાયકામાં કોંગ્રેસે જે કામ કર્યું તેના કરતાં અમે 10 વર્ષમાં વધુ કામ કર્યું છે. રાજસ્થાનનું ઉદાહરણ લો...પાણીનું મહત્વ રાજસ્થાન કરતાં વધુ સારી રીતે કોણ સમજી શકે? અહીંના ઘણા વિસ્તારોમાં આટલો ભયંકર દુકાળ છે. બીજી તરફ અમુક વિસ્તારોમાં આપણી નદીઓનું પાણી કોઈપણ ઉપયોગ વિના દરિયામાં જતું રહે છે. અને તેથી જ જ્યારે અટલ બિહારી વાજપેયીજી સત્તામાં હતા ત્યારે અટલજી પાસે નદીઓને જોડવાનું વિઝન હતું. આ માટે તેમણે એક વિશેષ સમિતિની પણ રચના કરી હતી. જેનો ઉદ્દેશ્ય એ હતો કે જે નદીઓમાં વધારાનું પાણી સમુદ્રમાં વહી જાય છે, તેને દુષ્કાળગ્રસ્ત વિસ્તારોમાં પહોંચાડી શકાય. આનાથી એક તરફ પૂરની સમસ્યા અને બીજી તરફ દુષ્કાળની સમસ્યા બંનેનો ઉકેલ શક્ય બન્યો. સુપ્રીમ કોર્ટે પણ આના સમર્થનમાં અનેકવાર પોતાના વિચારો વ્યક્ત કર્યા છે. પરંતુ કોંગ્રેસ ક્યારેય તમારા જીવનમાંથી પાણીની સમસ્યા ઓછી કરવા માંગતી નથી. આપણી નદીઓનું પાણી સરહદ પાર વહી જતું હતું, પણ આપણા ખેડૂતોને તેનો લાભ મળતો નથી. ઉકેલ શોધવાને બદલે કોંગ્રેસે રાજ્યો વચ્ચે પાણીના વિવાદને પ્રોત્સાહન આપવાનું ચાલુ રાખ્યું. રાજસ્થાનને આ વ્યૂહરચનાથી ઘણું સહન કરવું પડ્યું છે, તેની માતાઓ અને બહેનોને નુકસાન થયું છે, તેના ખેડૂતોને નુકસાન થયું છે.

મને યાદ છે, જ્યારે મેં ગુજરાતના મુખ્યમંત્રી તરીકે ફરજ બજાવી ત્યારે ત્યાં સરદાર સરોવર ડેમ પૂરો થયો, માતા નર્મદાનું પાણી ગુજરાતના વિવિધ ભાગોમાં પહોંચાડવા માટે એક મોટું અભિયાન ચલાવવામાં આવ્યું, કચ્છમાં સરહદ સુધી પાણી પહોંચાડવામાં આવ્યું. પરંતુ ત્યારબાદ કોંગ્રેસ અને કેટલીક એનજીઓ દ્વારા તેને રોકવા માટે વિવિધ યુક્તિઓ અપનાવવામાં આવી હતી. પણ આપણે પાણીનું મહત્વ સમજ્યા. અને મારા માટે હું કહું છું કે પાણી એ ફિલોસોફરનો પથ્થર છે, જેમ ફિલોસોફરનો પથ્થર લોખંડને સ્પર્શે છે અને લોખંડ સોનું બની જાય છે, પાણી જ્યાં પણ સ્પર્શે છે ત્યાં નવી ઉર્જા અને શક્તિને જન્મ આપે છે.

મિત્રો,

વિરોધ અને ટીકાઓનો સામનો કરીને મેં પાણી આપવાના આ ધ્યેય તરફ કામ કરવાનું ચાલુ રાખ્યું, પરંતુ હું પાણીનું મહત્વ સમજતો હતો. નર્મદાના પાણીનો લાભ માત્ર ગુજરાતને જ નહીં, રાજસ્થાનને પણ નર્મદાના પાણીનો લાભ મળવો જોઈએ. અને ડેમનું કામ પૂરું થતાંની સાથે જ કોઈ તણાવ, કોઈ અવરોધ, કોઈ આંદોલન નહીં, અને ગુજરાતનું કામ પૂર્ણ થયા પછી, રાજસ્થાનને આપીશું એવું પણ નહીં, ગુજરાતને પણ પાણી અપાશે. તે જ સમયે અમે રાજસ્થાનમાં પણ પાણી આપવાનું કામ શરૂ કર્યું. અને મને યાદ છે કે જ્યારે નર્મદાજીના પાણી રાજસ્થાન પહોંચ્યા ત્યારે રાજસ્થાનના જીવનમાં ઉત્સાહ અને ઉત્સાહ હતો. અને થોડા દિવસો પછી, અચાનક મારા મુખ્યમંત્રી કાર્યાલયમાંથી સંદેશ આવ્યો કે ભૈરોં સિંહજી શેખાવત અને જસવંત સિંહજી ગુજરાત આવ્યા છે અને મુખ્યમંત્રીને મળવા માંગે છે. હવે મને ખબર ન હતી કે તેઓ કેમ આવ્યા હતા કે કયા હેતુથી આવ્યા હતા. પણ તેઓ મારી ઓફિસમાં આવ્યા, મેં પૂછ્યું કે કેમ આવવાનું થયું, કેમ... તેમણે કહ્યું, નહીં કોઈ કામ નથી, તમને મળવા આવ્યા છીએ. આ બંને મારા વરિષ્ઠ નેતા હતા, અમારામાંથી ઘણા તો ભૈરોં સિંહજીની આંગળી પકડીને મોટા થયા છે. અને તેઓ મારી સામે બેસવા નહોતા આવ્યા, તેઓ મારું સન્માન કરવા માંગતા હતા, મને પણ થોડું આશ્ચર્ય થયું. પણ તેઓએ મને સન્માનિત કર્યો, પણ તેઓ બંને ભાવુક હતા, તેમની આંખો ભીની થઈ ગઈ. અને તેમણે કહ્યું, મોદીજી, તમે જાણો છો કે પાણી આપવાનો અર્થ શું થાય છે, તમે ગુજરાતનું નર્મદાનું પાણી રાજસ્થાનને આટલી સરળતાથી આપો છો, તે મારા હૃદયને સ્પર્શી ગયું. અને તેથી જ આજે હું રાજસ્થાનના કરોડો લોકોની લાગણી વ્યક્ત કરવા તમારી ઓફિસમાં આવ્યો છું.

 

મિત્રો,

પાણીમાં કેટલી શક્તિ છે તેનો અનુભવ હતો. અને મને ખુશી છે કે આજે જાલોર, બાડમેર, ચુરુ, ઝુંઝુનુ, જોધપુર, નાગૌર, હનુમાનગઢ, માતા નર્મદાના આવા અનેક જિલ્લાઓને નર્મદાનું પાણી મળી રહ્યું છે.

મિત્રો,

આપણી જગ્યાએ એવું કહેવામાં આવ્યું હતું કે જો કોઈ નર્મદાજીમાં સ્નાન કરે અને નર્મદાજીની પરિક્રમા કરે તો પેઢીઓનાં પાપ ધોવાઈ જાય છે અને પુણ્યની પ્રાપ્તિ થાય છે. પરંતુ વિજ્ઞાનની અજાયબી જુઓ, એક સમયે આપણે માતા નર્મદાની પરિક્રમા માટે જતા હતા, આજે માતા નર્મદા પોતે પરિક્રમા માટે નીકળી છે અને હનુમાનગઢ સુધી જાય છે.

મિત્રો,

કોંગ્રેસે ઈસ્ટર્ન રાજસ્થાન કેનાલ પ્રોજેક્ટમાં કેટલી વિલંબ કર્યો...ERCP એ પણ કોંગ્રેસના ઈરાદાનો સીધો પુરાવો છે. ખેડૂતોના નામે મોટી મોટી વાતો કરે છે. પરંતુ તેઓ ન તો પોતે કંઈ કરે છે અને ન તો બીજાને ખેડૂતો માટે કંઈ કરવા દે છે. ભાજપની નીતિ વિવાદની નહીં, સંવાદની છે. અમે સહકારમાં માનીએ છીએ, વિરોધમાં નહીં. અમે ઉકેલોમાં માનીએ છીએ, વિક્ષેપમાં નહીં. તેથી, અમારી સરકારે ઈસ્ટર્ન રાજસ્થાન કેનાલ પ્રોજેક્ટને મંજૂરી આપી છે અને તેનું વિસ્તરણ કર્યું છે. એમપી અને રાજસ્થાનમાં ભાજપની સરકાર બની કે તરત જ પાર્વતી-કાલીસિંધ-ચંબલ પ્રોજેક્ટ, એમપીકેસી લિંક પ્રોજેક્ટ પર સમજૂતી થઈ.

કેન્દ્રના જળ મંત્રી અને બે રાજ્યોના મુખ્યમંત્રીઓનું જે ચિત્ર તમે જોઈ રહ્યા છો, આ ચિત્ર સામાન્ય નથી. આવનારા દાયકાઓ સુધી આ તસવીર ભારતના ખૂણે-ખૂણે રાજકારણીઓને સવાલ પૂછશે, દરેક રાજ્યને પૂછવામાં આવશે કે મધ્યપ્રદેશ, રાજસ્થાન સાથે મળીને પાણીની સમસ્યાને આગળ ધપાવી શકે છે, નદીના પાણી કરાર, તમે કેવું રાજકારણ કરી શકો છો? જ્યારે પાણી સમુદ્રમાં વહેતું હોય ત્યારે કાગળ પર સહી કરી શકતા નથી. આ તસવીર, આ તસવીર આવનારા દાયકાઓ સુધી આખો દેશ જોશે. જે જલાભિષેક થઈ રહ્યો હતો, હું આ દ્રશ્યને સામાન્ય દ્રશ્ય તરીકે જોતો નથી. જે લોકો દેશના કલ્યાણ માટે વિચારે છે અને કામ કરે છે, તેમને જ્યારે સેવા કરવાનો મોકો મળે છે, ત્યારે કોઈ મધ્યપ્રદેશમાંથી પાણી લાવે છે, કોઈ રાજસ્થાનથી પાણી લાવે છે, તે પાણીને એકત્ર કરીને ઉપયોગમાં લેવાના પ્રયાસો કરવાની પરંપરા શરૂ થઈ છે તેને સુજલામ-સુફલામ બનાવવા માટે. આ અસાધારણ લાગે છે, આ એક વર્ષની ઉજવણી છે પણ આવનારી સદીઓનું ઉજ્જવળ ભવિષ્ય આજે આ મંચ પરથી લખાઈ રહ્યું છે. આ પ્રોજેક્ટમાં ચંબલ અને તેની સહાયક નદીઓ પાર્વતી, કાલીસિંધ, કુનો, બનાસ, બાણગંગા, રૂપારેલ, ગંભીર અને મેજ નદીઓના પાણીને એકબીજા સાથે જોડવામાં આવશે.

મિત્રો,

મેં ગુજરાતમાં નદીઓને જોડવાની શક્તિનું પ્રદર્શન કર્યું છે. નર્મદાનું પાણી ગુજરાતની વિવિધ નદીઓ સાથે જોડાયેલું હતું. તમે ક્યારેય અમદાવાદ જાવ તો તમને સાબરમતી નદી દેખાય છે. જો આજથી 20 વર્ષ પછી એક બાળકને સાબરમતી પર નિબંધ લખવાનું કહેવામાં આવ્યું. તેથી તે લખે છે કે સાબરમતીમાં સર્કસના તંબુઓ લગાવવામાં આવ્યા છે. ખૂબ સારા સર્કસ શો છે. સાબરમતીમાં ક્રિકેટ રમવાની મજા આવે છે. સાબરમતીમાં ખૂબ જ ઝીણી માટી અને ધૂળ છે. કારણ કે સાબરમતીમાં પાણી જોવા મળ્યું ન હતું. આજે નર્મદાના પાણીથી સાબરમતી જીવંત થઈ છે અને તમે અમદાવાદમાં રિવર ફ્રન્ટ જોઈ શકો છો. આ નદીઓને જોડવામાં તાકાત છે અને હું મારી આંખોમાં રાજસ્થાનના સમાન સુંદર દૃશ્યની કલ્પના કરી શકું છું.

મિત્રો,

હું એ દિવસ જોઈ રહ્યો છું જ્યારે રાજસ્થાનમાં પાણીની અછત નહીં હોય, રાજસ્થાનમાં વિકાસ માટે પૂરતું પાણી હશે. પાર્વતી-કાલીસિંધ-ચંબલ પ્રોજેક્ટ, આ રાજસ્થાનના 21 જિલ્લાઓને સિંચાઈ અને પીવાનું પાણી પૂરું પાડશે. તેનાથી રાજસ્થાન અને મધ્યપ્રદેશ બંનેના વિકાસને વેગ મળશે.

મિત્રો,

આજે ખુદ ઇસરડા લિંક પ્રોજેક્ટનો શિલાન્યાસ પણ કરવામાં આવ્યો હતો. તાજેવાલાથી શેખાવતી સુધી પાણી લાવવા અંગે પણ આજે સમજૂતી થઈ છે. આ પાણી સાથે આ કરારથી હરિયાણા અને રાજસ્થાન બંને રાજ્યોને પણ ફાયદો થશે. મને વિશ્વાસ છે કે રાજસ્થાનમાં પણ 100% ઘરોમાં વહેલી તકે નળનું પાણી પહોંચી જશે.

મિત્રો,

અમારા સીઆર પાટીલ જીના નેતૃત્વમાં એક વિશાળ અભિયાન ચાલી રહ્યું છે. અત્યારે મીડિયામાં અને બહાર તેની ચર્ચા ઓછી છે. પરંતુ હું તેની શક્તિને સારી રીતે સમજું છું. આ અભિયાન લોકભાગીદારીથી ચલાવવામાં આવ્યું છે. વરસાદી પાણીના સંગ્રહ માટે રિચાર્જિંગ કુવાઓ બનાવવામાં આવી રહ્યા છે. કદાચ તમને ખબર નહીં હોય, પરંતુ મને કહેવામાં આવ્યું હતું કે આજે રાજસ્થાનમાં લોકભાગીદારીથી દરરોજ રેન હાર્વેસ્ટિંગ સ્ટ્રક્ચર તૈયાર કરવામાં આવી રહ્યું છે. છેલ્લા કેટલાક મહિનામાં, ભારતના રાજ્યોમાં જ્યાં પાણીની અછત છે ત્યાં લગભગ ત્રણ લાખ રેન હાર્વેસ્ટિંગ સ્ટ્રક્ચર્સ બનાવવામાં આવ્યા છે. હું દ્રઢપણે માનું છું કે વરસાદી પાણી બચાવવાનો આ પ્રયાસ આવનારા દિવસોમાં આપણી ધરતી માતાની તરસ છીપાવશે. અને અહીં ભારતમાં બેઠેલા કોઈપણ પુત્ર કે પુત્રી ક્યારેય તેમની ધરતીને તરસ્યા રાખવા માંગશે નહીં. જે તરસથી આપણે સહન કરીએ છીએ તેટલી જ આપણને પરેશાન કરે છે જેટલી તે આપણી ધરતીને પરેશાન કરે છે. અને તેથી, આ પૃથ્વીના બાળકો તરીકે, આપણી ધરતી માતાની તરસ છીપાવવાની જવાબદારી આપણા સૌની છે. પૃથ્વી માતાની તરસ છીપાવવા વરસાદના પાણીના દરેક ટીપાનો ઉપયોગ કરીએ. અને એકવાર આપણે ધરતી માતાના આશીર્વાદ મેળવી લઈએ તો પછી દુનિયાની કોઈ શક્તિ આપણને રોકી નહીં શકે.

મને યાદ છે કે ગુજરાતમાં એક જૈન મહાત્મા હતા. લગભગ 100 વર્ષ પહેલાં તેમણે લખ્યું હતું, બુદ્ધિ સાગરજી મહારાજ હતા, જૈન સાધુ હતા. તેમણે લગભગ 100 વર્ષ પહેલાં લખ્યું હતું અને જો તે સમયે કોઈએ વાંચ્યું હોત તો કદાચ તેમની વાત પર વિશ્વાસ ન કર્યો હોત. તેમણે 100 વર્ષ પહેલા લખ્યું હતું - એક દિવસ એવો આવશે જ્યારે પીવાનું પાણી કરિયાણાની દુકાનોમાં વેચાશે. 100 વર્ષ પહેલા લખવામાં આવ્યું હતું, આજે આપણે કરિયાણાની દુકાનમાંથી બિસલેરીની બોટલો ખરીદીને પાણી પીવા માટે મજબૂર છીએ, 100 વર્ષ પહેલા કહેવાયું હતું.

 

મિત્રો,

આ એક દર્દનાક વાર્તા છે. આપણા પૂર્વજોએ આપણને વારસામાં ઘણું બધું આપ્યું છે. હવે આપણી આવનારી પેઢીઓને પાણીના અભાવે મરવા માટે મજબૂર ન કરવાની જવાબદારી આપણી છે. ચાલો તેમને આપણી ધરતી માતા અને આપણી આવનારી પેઢીઓને સોંપીએ. અને એ જ પવિત્ર કાર્ય કરવાની દિશામાં આજે હું મધ્યપ્રદેશ સરકારને અભિનંદન પાઠવું છું. હું મધ્યપ્રદેશના લોકોને અભિનંદન આપું છું. હું રાજસ્થાન સરકાર અને રાજસ્થાનના લોકોને અભિનંદન પાઠવું છું. હવે અમારું કામ કોઈપણ અવરોધ વિના આ કાર્યને આગળ ધપાવવાનું છે. જ્યાં જરૂર હોય ત્યાં જે વિસ્તારમાંથી આ યોજના બનાવવામાં આવી છે. લોકોએ આગળ આવવું જોઈએ અને સમર્થન આપવું જોઈએ. ત્યારે યોજનાઓ સમય પહેલા પૂર્ણ થઈ શકે છે અને આ સમગ્ર રાજસ્થાનનું ભાગ્ય બદલાઈ શકે છે.

મિત્રો,

21મી સદીના ભારત માટે મહિલા સશક્તીકરણ ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે. ભાઈ, તેને કેમેરાનો એવો શોખ છે કે તેનો ઉત્સાહ વધી ગયો છે. ફક્ત તે કેમેરા વ્યક્તિને બીજી બાજુ લઈ જાઓ, તે થાકી જશે.

મિત્રો,

તમારો આ પ્રેમ મારા માથા અને આંખો પર છે, મિત્રો, આ ઉત્સાહ અને ઉત્સાહ માટે હું તમારો આભાર માનું છું, અમે મહિલા સ્વસહાય જૂથની ચળવળમાં નારી શક્તિની શક્તિ જોઈ છે. છેલ્લા એક દાયકામાં દેશની 10 કરોડ બહેનો સ્વ-સહાય જૂથોમાં જોડાઈ છે. જેમાં રાજસ્થાનની લાખો બહેનો પણ સામેલ છે. આ જૂથો સાથે સંકળાયેલી બહેનોને ભાજપ સરકારે મજબૂત કરવા માટે દિવસ-રાત મહેનત કરી છે. અમારી સરકારે પહેલા આ જૂથોને બેંકો સાથે જોડ્યા, પછી બેંકોની મદદને 10 લાખ રૂપિયાથી વધારીને 20 લાખ રૂપિયા કરી. અમે તેમને લગભગ 8 લાખ કરોડ રૂપિયા મદદ તરીકે આપ્યા છે. અમે તાલીમ માટે વ્યવસ્થા કરી છે. મહિલા સ્વ-સહાય જૂથોમાં ઉત્પાદિત માલ માટે નવા બજારો પ્રદાન કરો.

આજે, આના પરિણામે, આ સ્વ-સહાય જૂથો ગ્રામીણ અર્થતંત્રમાં એક મુખ્ય બળ બની ગયા છે. અને હું ખુશ છું, હું અહીં આવી રહ્યો હતો, બધા બ્લોક માતાઓ અને બહેનોથી ભરેલા છે. અને ખૂબ જ ઉત્તેજના, ખૂબ જ ઉત્તેજના. હવે અમારી સરકાર સ્વ-સહાય જૂથોની ત્રણ કરોડ બહેનોને લાખપતિ દીદી બનાવવાનું કામ કરી રહી છે. મને ખુશી છે કે લગભગ 1.25 કરોડ બહેનો લખપતિ દીદી બની છે. એટલે કે તેઓ એક વર્ષમાં એક લાખ રૂપિયાથી વધુ કમાવા લાગ્યા છે.

મિત્રો,

અમે મહિલા શક્તિને મજબૂત કરવા માટે ઘણી નવી યોજનાઓ બનાવી રહ્યા છીએ. હવે નમો ડ્રોન દીદી એક યોજના છે. આ અંતર્ગત હજારો બહેનોને ડ્રોન પાયલોટ તરીકેની તાલીમ આપવામાં આવી રહી છે. હજારો જૂથો પહેલેથી જ ડ્રોન પ્રાપ્ત કરી ચૂક્યા છે. બહેનો ડ્રોન દ્વારા ખેતી કરી રહી છે અને તેમાંથી કમાણી પણ કરી રહી છે. રાજસ્થાન સરકાર પણ આ યોજનાને આગળ વધારવા માટે ઘણા પ્રયાસો કરી રહી છે.

 

મિત્રો,

તાજેતરમાં અમે બહેનો અને દીકરીઓ માટે બીજી મોટી યોજના શરૂ કરી છે. આ યોજના બીમા સખી યોજના છે. આ અંતર્ગત ગામડાઓમાં બહેનો અને દીકરીઓને વીમાના કામ સાથે જોડવામાં આવશે અને તેમને તાલીમ આપવામાં આવશે. આ હેઠળ, પ્રારંભિક વર્ષોમાં જ્યાં સુધી તેમનું કાર્ય સ્થાપિત ન થાય ત્યાં સુધી તેમને માપદંડ તરીકે થોડી રકમ આપવામાં આવશે. આ અંતર્ગત બહેનોને પૈસા મળશે અને દેશ સેવા કરવાની તક પણ મળશે. અમે જોયું છે કે અમારા બેંક સખીઓએ કેવો મોટો ચમત્કાર કર્યો છે. અમારી બેંક સખીઓએ દેશના દરેક ખૂણે, દરેક ગામમાં બેંકિંગ સેવાઓ પૂરી પાડી છે, ખાતા ખોલાવ્યા છે અને લોકોને લોનની સુવિધા સાથે જોડ્યા છે. હવે બીમા સખીઓ ભારતના દરેક પરિવારને વીમા સુવિધાઓ સાથે જોડવામાં પણ મદદ કરશે. કેમેરામેનને મારી વિનંતી છે કે કૃપા કરીને તમારો કેમેરો બીજી દિશામાં ફેરવો, અહીં લાખો લોકો છે, તેમની તરફ લઈ જાઓને.

મિત્રો,

ગામડાઓની આર્થિક સ્થિતિ સુધારવા ભાજપ સરકારનો સતત પ્રયાસ છે. વિકસિત ભારત બનાવવા માટે આ ખૂબ જ જરૂરી છે. તેથી, અમે ગામમાં કમાણી અને રોજગારના દરેક માધ્યમો પર ભાર આપી રહ્યા છીએ. ભાજપ સરકારે રાજસ્થાનમાં વીજળી ક્ષેત્રે અનેક કરારો કર્યા છે. આનો સૌથી વધુ ફાયદો આપણા ખેડૂતોને થશે. રાજસ્થાન સરકાર અહીંના ખેડૂતોને દિવસ દરમિયાન પણ વીજળી આપવાની યોજના ધરાવે છે. ખેડૂતોને રાત્રે સિંચાઈની મજબૂરીમાંથી મુક્ત કરવાની દિશામાં આ એક મોટું પગલું છે.

મિત્રો,

રાજસ્થાનમાં સૌર ઊર્જા માટે વિપુલ સંભાવનાઓ છે. રાજસ્થાન આ મામલે દેશનું અગ્રણી રાજ્ય બની શકે છે. અમારી સરકારે તમારા વીજળીના બિલને શૂન્ય સુધી ઘટાડવા માટે સૌર ઊર્જાને પણ એક માધ્યમ બનાવ્યું છે. કેન્દ્ર સરકાર PM સૂર્યઘર મફત વીજળી યોજના ચલાવી રહી છે. આ અંતર્ગત કેન્દ્ર સરકાર ઘરની છત પર સોલાર પેનલ લગાવવા માટે લગભગ 75-80 હજાર રૂપિયાની સહાય આપી રહી છે. તમે તેમાંથી ઉત્પન્ન થતી વીજળીનો ઉપયોગ કરો છો અને જો તે તમારી જરૂરિયાત કરતાં વધુ હોય તો તમે વીજળી વેચી શકો છો અને સરકાર પણ તે વીજળી ખરીદશે. મને ખુશી છે કે અત્યાર સુધીમાં દેશના 1 કરોડ 40 લાખથી વધુ પરિવારોએ આ યોજના માટે નોંધણી કરાવી છે. ખૂબ જ ઓછા સમયમાં લગભગ 7 લાખ લોકોના ઘરોમાં સોલાર પેનલ સિસ્ટમ લગાવવામાં આવી છે. જેમાં રાજસ્થાનના 20 હજારથી વધુ ઘરોનો પણ સમાવેશ થાય છે. આ ઘરોમાં સૌર વીજળી ઉત્પન્ન થવા લાગી છે અને લોકોના પૈસા પણ બચવા લાગ્યા છે.

મિત્રો,

સરકાર માત્ર ઘરની છત પર જ નહીં પરંતુ ખેતરોમાં પણ સોલાર પાવર પ્લાન્ટ લગાવવા માટે મદદ કરી રહી છે. પીએમ કુસુમ યોજના હેઠળ રાજસ્થાન સરકાર આવનારા સમયમાં સેંકડો નવા સોલર પ્લાન્ટ લગાવવા જઈ રહી છે. જ્યારે દરેક કુટુંબ ઉર્જા પ્રદાતા બનશે, દરેક ખેડૂત ઉર્જા પ્રદાતા બનશે, ત્યારે વીજળીથી આવક થશે અને દરેક પરિવારની આવક પણ વધશે.

મિત્રો,

સડક, રેલ અને હવાઈ મુસાફરીના સંદર્ભમાં રાજસ્થાનને સૌથી વધુ જોડાયેલ રાજ્ય બનાવવાનો અમારો સંકલ્પ છે. અમે રાજસ્થાન, દિલ્હી, વડોદરા અને મુંબઈ જેવા મોટા ઔદ્યોગિક કેન્દ્રોની મધ્યમાં સ્થિત છીએ. રાજસ્થાનના લોકો અને અહીંના યુવાનો માટે આ એક મોટી તક છે. આ ત્રણેય શહેરોને રાજસ્થાન સાથે જોડવા માટે જે નવો એક્સપ્રેસ વે બનાવવામાં આવી રહ્યો છે તે દેશના શ્રેષ્ઠ એક્સપ્રેસવેમાંથી એક છે. મેજ નદી પર મોટા પુલના નિર્માણથી સવાઈ માધોપુર, બુંદી, ટોંક અને કોટા જિલ્લાને ફાયદો થશે. આ જિલ્લાના ખેડૂતો માટે દિલ્હી, મુંબઈ અને વડોદરાના મોટા બજારો અને બજારોમાં પહોંચવું સરળ બનશે. આનાથી પ્રવાસીઓ માટે જયપુર અને રણથંભોર ટાઈગર રિઝર્વ સુધી પહોંચવામાં પણ સરળતા રહેશે. આપણે સૌ જાણીએ છીએ કે આજના સમયમાં સમયનું ઘણું મૂલ્ય છે. લોકોનો સમય બચાવવા અને તેમની સુવિધા વધારવાનો આપણા બધાનો પ્રયાસ છે.

 

મિત્રો,

જામનગર-અમૃતસર ઇકોનોમિક કોરિડોર, જ્યારે દિલ્હી-અમૃતસર-કટરા એક્સપ્રેસવે સાથે જોડાયેલ છે, ત્યારે રાજસ્થાનને મા વૈષ્ણોદેવી ધામ સાથે જોડશે. આનાથી ઉત્તર ભારતના ઉદ્યોગોને કંડલા અને મુન્દ્રા બંદરો સાથે સીધું જોડાણ મળશે. રાજસ્થાનમાં પરિવહન સંબંધિત ક્ષેત્રને આનો ફાયદો થશે, અહીં મોટા વેરહાઉસ બનાવવામાં આવશે. રાજસ્થાનના યુવાનોને તેમાં વધુ કામ મળશે.

મિત્રો,

જોધપુર રિંગ રોડથી જયપુર, પાલી, બાડમેર, જેસલમેર, નાગૌર અને આંતરરાષ્ટ્રીય સરહદ સુધીની કનેક્ટિવિટી વધુ સારી બનશે. આ શહેરને બિનજરૂરી ટ્રાફિક જામમાંથી મુક્ત કરશે. આનાથી જોધપુર આવતા પ્રવાસીઓ, વેપારીઓ અને ઉદ્યોગપતિઓને મોટી સુવિધા મળશે.

 

મિત્રો,

આજે આ કાર્યક્રમમાં મારી સામે ભાજપના હજારો કાર્યકરો પણ હાજર છે. તેમની મહેનતના કારણે જ આપણે આ દિવસ જોઈ રહ્યા છીએ. હું ભાજપના કાર્યકરોને પણ કેટલીક વિનંતી કરવા માંગુ છું. ભાજપ વિશ્વનો સૌથી મોટો રાજકીય પક્ષ જ નથી, ભાજપ એક વિશાળ સામાજિક આંદોલન પણ છે. ભાજપ માટે પાર્ટી કરતા દેશ મોટો છે. ભાજપનો દરેક કાર્યકર દેશ માટે જાગૃતિ અને સમર્પણ સાથે કામ કરી રહ્યો છે. ભાજપના કાર્યકર માત્ર રાજકારણમાં જ નથી સંકળાયેલા, તે સામાજિક સમસ્યાઓના ઉકેલમાં પણ સામેલ છે. આજે અમે એવા કાર્યક્રમમાં આવ્યા છીએ જે જળ સંરક્ષણ સાથે ઊંડો સંબંધ ધરાવે છે. જળ સંસાધનોનું સંરક્ષણ અને પાણીના દરેક ટીપાનો અર્થપૂર્ણ ઉપયોગ એ સરકાર અને દરેક નાગરિક સહિત સમગ્ર સમાજની જવાબદારી છે. અને તેથી જ હું મારા ભાજપના દરેક કાર્યકર અને દરેક મિત્રને કહીશ કે તેઓ તેમની દિનચર્યામાંથી થોડો સમય જળ સંરક્ષણના કામમાં સમર્પિત કરે અને ખૂબ નિષ્ઠાથી કામ કરે. સૂક્ષ્મ સિંચાઈ, ટપક સિંચાઈમાં સામેલ થાઓ, અમૃત સરોવરની જાળવણીમાં મદદ કરો, જળ વ્યવસ્થાપનના માધ્યમો બનાવો અને લોકોને પણ જાગૃત કરો. તમે કુદરતી ખેતી નેચરલ ફાર્મિંગ માટે પણ ખેડૂતોને જાગૃત કરો.

આપણે બધા જાણીએ છીએ કે જેટલા વધુ વૃક્ષો હશે, તેટલું જ તે પૃથ્વીને પાણીનો સંગ્રહ કરવામાં મદદ કરશે. એટલા માટે એક પેડ મા કે નામની ઝુંબેશ ખૂબ મદદરૂપ થઈ શકે છે. તેનાથી આપણી માતાનું સન્માન વધશે અને ધરતી માતાનું સન્માન પણ વધશે. પર્યાવરણ માટે આવા અનેક કાર્યો કરી શકાય છે. ઉદાહરણ તરીકે, મેં પહેલાથી જ પીએમ સૂર્ય ઘર અભિયાન વિશે વાત કરી છે. ભાજપના કાર્યકરો લોકોને સૌર ઊર્જાના ઉપયોગ વિશે જાગૃત કરી શકે છે, તેમને આ યોજના અને તેના ફાયદા વિશે જણાવી શકે છે. આપણા દેશના લોકોનો સ્વભાવ છે. જ્યારે દેશ જુએ છે કે કોઈ અભિયાનનો ઈરાદો સાચો છે, તેની નીતિ સાચી છે, ત્યારે લોકો તેને પોતાના ખભા પર લઈ લે છે, તેની સાથે જોડાઈ જાય છે અને મિશનના કામમાં પોતાને સમર્પિત કરે છે. આપણે સ્વચ્છ ભારતમાં આ જોયું છે. બેટી બચાવો બેટી પઢાવો અભિયાનમાં આપણે આ જોયું છે. મને વિશ્વાસ છે કે આપણે પર્યાવરણ સંરક્ષણ અને જળ સંરક્ષણમાં પણ આવી જ સફળતા મેળવીશું.

 

 

મિત્રો,

રાજસ્થાનમાં આજે જે આધુનિક વિકાસ કાર્ય થઈ રહ્યું છે, જે ઈન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચરનું નિર્માણ થઈ રહ્યું છે, તે વર્તમાન અને આવનારી પેઢીઓ માટે ઉપયોગી થશે. આ રાજસ્થાનને વિકસિત બનાવવામાં ઉપયોગી થશે અને જ્યારે રાજસ્થાનનો વિકાસ થશે ત્યારે ભારતનો પણ ઝડપથી વિકાસ થશે. ડબલ એન્જિન સરકાર આગામી વર્ષોમાં વધુ ઝડપી ગતિએ કામ કરશે. હું ખાતરી આપું છું કે કેન્દ્ર સરકાર પણ રાજસ્થાનના વિકાસ માટે કોઈ કસર છોડશે નહીં. ફરી એકવાર તમે લોકો આશીર્વાદ આપવા આટલી મોટી સંખ્યામાં આવ્યા છો, ખાસ કરીને માતાઓ અને બહેનો, હું માથું નમાવીને તમારો આભાર માનું છું, અને આજનો અવસર તમારા કારણે છે અને આજનો અવસર તમારા માટે છે. હું તમને બધાને ખૂબ ખૂબ શુભેચ્છા પાઠવું છું. પૂરી તાકાતથી બંને હાથ ઉંચા કરો અને મારી સાથે બોલો-

 

 

મિત્રો,

રાજસ્થાનમાં આજે જે આધુનિક વિકાસ કાર્ય થઈ રહ્યું છે, જે ઈન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચરનું નિર્માણ થઈ રહ્યું છે, તે વર્તમાન અને આવનારી પેઢીઓ માટે ઉપયોગી થશે. આ રાજસ્થાનને વિકસિત બનાવવામાં ઉપયોગી થશે અને જ્યારે રાજસ્થાનનો વિકાસ થશે ત્યારે ભારતનો પણ ઝડપથી વિકાસ થશે. ડબલ એન્જિન સરકાર આગામી વર્ષોમાં વધુ ઝડપી ગતિએ કામ કરશે. હું ખાતરી આપું છું કે કેન્દ્ર સરકાર પણ રાજસ્થાનના વિકાસ માટે કોઈ કસર છોડશે નહીં. ફરી એકવાર તમે લોકો આશીર્વાદ આપવા આટલી મોટી સંખ્યામાં આવ્યા છો, ખાસ કરીને માતાઓ અને બહેનો, હું માથું નમાવીને તમારો આભાર માનું છું, અને આજનો અવસર તમારા કારણે છે અને આજનો અવસર તમારા માટે છે. હું તમને બધાને ખૂબ ખૂબ શુભેચ્છા પાઠવું છું. પૂરી તાકાતથી બંને હાથ ઉંચા કરો અને મારી સાથે બોલો-

ભારત માતા કી જય!

ભારત માતા કી જય!

ભારત માતા કી જય!

તમારો ખૂબ ખૂબ આભાર!