સાહિબજાદાઓની અનુકરણીય હિંમત વિશે નાગરિકોને માહિતગાર કરવા અને શિક્ષિત કરવા દેશભરમાં કાર્યક્રમોનું આયોજન કરવામાં આવી રહ્યું છે.
"વીર બાલ દિવસ ભારતીયતાના રક્ષણ માટે કંઈપણ કરવાના સંકલ્પનું પ્રતીક છે"
"માતા ગુજરી, ગુરુ ગોવિંદ સિંહ અને ચાર સાહિબજાદાઓની બહાદુરી અને આદર્શો, આજે પણ દરેક ભારતીયને શક્તિ આપે છે"
"આપણે ભારતીયોએ ગૌરવ સાથે જુલમનો સામનો કર્યો"
"આજે, જ્યારે આપણે આપણા વારસા પર ગર્વ અનુભવી રહ્યા છીએ, ત્યારે વિશ્વનો દ્રષ્ટિકોણ પણ બદલાઈ ગયો છે"
"આજના ભારતને તેના લોકો, તેની ક્ષમતાઓ અને તેની પ્રેરણાઓમાં વિશ્વાસ છે"
"આજે સમગ્ર વિશ્વ ભારતને તકોની ભૂમિ તરીકે સ્વીકારી રહ્યું છે"
"આવનારા 25 વર્ષ ભારતની શ્રેષ્ઠ ક્ષમતાઓનું જબરદસ્ત પ્રદર્શન હશે"
"આપણે પંચ પ્રાણને અનુસરવાની અને આપણા રાષ્ટ્રીય ચારિત્ર્યને મજબૂત કરવાની જરૂર છે"
"આવતા 25 વર્ષ આપણી યુવા શક્તિ માટે મોટી તકો લઈને આવશે"
“આપણા યુવાનોએ વિકસિત ભારતનું મોટું ચિત્ર દોરવાનું છે અને સરકાર મિત્ર તરીકે તેમની સાથે મક્કમતાથી ઉભી છે”
"સરકાર પાસે સ્

ઉપસ્થિત કેન્દ્રીય મંત્રીઓના તમામ પ્રતિષ્ઠિત મહાનુભાવો, મહિલાઓ અને સજ્જનો.

આજે દેશ બહાદુર સાહિબજાદાઓના અમર બલિદાનને યાદ કરી રહ્યો છે અને તેમની પાસેથી પ્રેરણા લઈ રહ્યો છે. આઝાદીના સુવર્ણકાળમાં વીર બાલ દિવસના રૂપમાં એક નવો અધ્યાય શરૂ થયો છે. ગયા વર્ષે, દેશમાં પહેલીવાર 26 ડિસેમ્બરને શૂરવીર બાલ દિવસ તરીકે ઉજવવામાં આવ્યો હતો. ત્યારે સમગ્ર દેશમાં સૌએ સાહિબજાદાઓની શૌર્યગાથાઓ ખૂબ જ ભાવથી સાંભળી. વીર બાલ દિવસ ભારતીયતાના રક્ષણ માટે કંઈપણ, કંઈપણ કરવાના સંકલ્પનું પ્રતીક છે. આ દિવસ આપણને યાદ અપાવે છે કે બહાદુરીની ઊંચાઈમાં નાની ઉંમરથી કોઈ ફરક પડતો નથી. આ એ મહાન વારસાનો ઉત્સવ છે, જ્યાં ગુરુ કહેતા હતા – સુરા તો ઓળખો, જો લરાઈ દેને કે હેતે, પુરજા-પૂરજા કટ મરાઈ, કભૂ ના છડે ખેત! માતા ગુજરી, ગુરુ ગોવિંદ સિંહજી અને તેમના ચાર સાહિબજાદાઓની બહાદુરી અને આદર્શો આજે પણ દરેક ભારતીયને શક્તિ આપે છે. તેથી, વીર બાલ દિવસ એ સાચા નાયકો અને તેમને જન્મ આપનાર માતાઓની અજોડ બહાદુરીને રાષ્ટ્રની સાચી શ્રદ્ધાંજલિ છે. આજે હું બાબા મોતી રામ મહેરા, તેમના પરિવાર અને દિવાન ટોડરમલની ભક્તિની શહાદતને પણ ભક્તિભાવ સાથે યાદ કરી રહ્યો છું. તે આપણા ગુરુઓ પ્રત્યેની અપાર ભક્તિનું ઉદાહરણ હતું જે દેશભક્તિની ભાવનાને જાગૃત કરે છે.

 

મારા પરિવારજનો,

મને ખુશી છે કે વીર બાલ દિવસ હવે આંતરરાષ્ટ્રીય સ્તરે પણ ઉજવવામાં આવી રહ્યો છે. આ વર્ષે અમેરિકા, બ્રિટન, ઓસ્ટ્રેલિયા, ન્યુઝીલેન્ડ, યુએઈ અને ગ્રીસમાં પણ વીર બાલ દિવસ સંબંધિત કાર્યક્રમોનું આયોજન કરવામાં આવી રહ્યું છે. સમગ્ર વિશ્વ ભારતના બહાદુર સાહિબજાદાઓ વિશે વધુ જાણશે અને તેમના મહાન કાર્યોમાંથી શીખશે. ત્રણસો વર્ષ પહેલાં ચમકૌર અને સરહિંદના યુદ્ધમાં જે કંઈ થયું તે અમૂલ્ય ઈતિહાસ છે. આ ઈતિહાસ બેજોડ છે. એ ઈતિહાસ આપણે ભૂલી શકતા નથી. આવનારી પેઢીઓને તેના વિશે યાદ કરાવતા રહેવું ખૂબ જ જરૂરી છે. જ્યારે અન્યાય અને અત્યાચારનો સંપૂર્ણ અંધકાર હતો ત્યારે પણ અમે એક ક્ષણ માટે પણ નિરાશાને આપણા પર હાવી થવા દીધી નથી. આપણે ભારતીયોએ આત્મસન્માન સાથે દમનકારીઓનો સામનો કર્યો. ત્યારે દરેક યુગના આપણા પૂર્વજોએ સર્વોચ્ચ બલિદાન આપ્યું હતું. તેમણે પોતાના માટે જીવવા કરતાં આ માટી માટે મરવાનું પસંદ કર્યું.

મિત્રો,

જ્યાં સુધી આપણે આપણા વારસાનો આદર ન કરીએ ત્યાં સુધી દુનિયા પણ આપણા વારસાની કદર ન કરે. આજે જ્યારે આપણે આપણા વારસા પર ગર્વ અનુભવીએ છીએ ત્યારે વિશ્વનો દ્રષ્ટિકોણ પણ બદલાઈ ગયો છે. મને ખુશી છે કે આજે દેશ ગુલામીની માનસિકતામાંથી બહાર આવી રહ્યો છે. આજના ભારતને તેના લોકો, તેની ક્ષમતાઓ અને તેની પ્રેરણામાં સંપૂર્ણ વિશ્વાસ છે. સાહિબજાદાઓનું બલિદાન આજના ભારત માટે રાષ્ટ્રીય પ્રેરણાનો વિષય છે. આજના ભારતમાં ભગવાન બિરસા મુંડાનું બલિદાન અને ગોવિંદ ગુરુનું બલિદાન સમગ્ર રાષ્ટ્રને પ્રેરણા આપે છે. અને જ્યારે કોઈ દેશ પોતાના વારસામાં આટલા ગર્વ સાથે આગળ વધે છે ત્યારે દુનિયા પણ તેને આદરથી જુએ છે અને માન આપે છે.

 

મિત્રો,

આજે સમગ્ર વિશ્વ ભારતને પ્રથમ હરોળમાં તકોની ભૂમિ માને છે. આજે ભારત એવા તબક્કે છે જ્યાં ભારત મોટા વૈશ્વિક પડકારોને ઉકેલવામાં મોટી ભૂમિકા ભજવી રહ્યું છે. અર્થતંત્ર હોય, વિજ્ઞાન હોય, સંશોધન હોય, રમતગમત હોય, નીતિ-રણનીતિ હોય, આજે ભારત દરેક પાસામાં નવી ઊંચાઈઓ તરફ આગળ વધી રહ્યું છે. અને તેથી જ મેં લાલ કિલ્લા પરથી કહ્યું - આ સમય છે, આ યોગ્ય સમય છે. આ ભારતનો સમય છે. આવનારા 25 વર્ષ ભારતની ક્ષમતાના શિખરનું જબરદસ્ત પ્રદર્શન હશે. અને આ માટે આપણે પાંચ સિદ્ધાંતોનું પાલન કરવું પડશે અને આપણું રાષ્ટ્રીય ચારિત્ર્ય મજબૂત કરવું પડશે. આપણે એક ક્ષણ પણ વેડફવાની નથી, આપણે એક ક્ષણ પણ રાહ જોવાની નથી. ત્યારે પણ ગુરુઓએ આપણને આ જ પાઠ આપ્યો હતો અને આજે પણ આ જ પાઠ છે. આપણે આ માટીના ગૌરવ માટે જીવવું છે. દેશને બહેતર બનાવવા માટે આપણે જીવવું પડશે. આ મહાન રાષ્ટ્રના બાળકો તરીકે, આપણે જીવવું પડશે, એક થવું પડશે, સંઘર્ષ કરવો પડશે અને દેશને વિકસિત બનાવવા માટે વિજયી થવું પડશે.

મારા પરિવારજનો,

આજે ભારત એવા સમયગાળામાંથી પસાર થઈ રહ્યું છે જે જીવનમાં એકવાર આવે છે. આઝાદીના આ સુવર્ણકાળમાં ભારતનું સુવર્ણ ભવિષ્ય લખનાર અનેક પરિબળો એકસાથે આવ્યા છે. આજે ભારત વિશ્વના એવા દેશોમાંનો એક છે જ્યાં સૌથી વધુ યુવા વસતિ છે. સ્વતંત્રતા સંગ્રામ વખતે પણ ભારત એટલું જુવાન નહોતું. જ્યારે એ યુવા શક્તિએ દેશને આઝાદી અપાવી ત્યારે આ વિશાળ યુવાશક્તિ દેશને કઈ ઊંચાઈઓ પર લઈ જશે તે કલ્પના બહાર છે.

 

ભારત એક એવો દેશ છે જ્યાં નચિકેતા જેવો બાળક જ્ઞાનની શોધમાં સ્વર્ગ અને ધરતી ફરે છે. ભારત એ દેશ છે જ્યાં અભિમન્યુ, આટલી નાની ઉંમરે, કઠોર ચક્રવ્યુહને તોડવા માટે નીકળે છે. ભારત એક એવો દેશ છે જ્યાં બાળક ધ્રુવ એવી કઠોર તપસ્યા કરે છે કે આજે પણ તેની સરખામણી કોઈ સાથે થઈ શકતી નથી. ભારત એવો દેશ છે જ્યાં બાળક ચંદ્રગુપ્ત, નાની ઉંમરે, સામ્રાજ્યનું નેતૃત્વ કરવા માટે આગળ વધે છે. ભારત એક એવો દેશ છે જ્યાં એકલવ્ય જેવા શિષ્ય પોતાના ગુરુને દક્ષિણા આપવા માટે અકલ્પ્ય કાર્યો કરે છે. ભારત એક એવો દેશ છે જ્યાં ખુદીરામ બોઝ, બટુકેશ્વર દત્ત, કનકલતા બરુઆ, રાની ગૈદીનલિયુ, બાજી રાઉત જેવા અનેક નાયકોએ દેશ માટે સર્વસ્વ બલિદાન આપવામાં એક ક્ષણ પણ વિચાર્યું ન હતું. જે દેશની પ્રેરણા આટલી મોટી હોય તેના માટે કોઈપણ લક્ષ્ય પ્રાપ્ત કરવું અશક્ય નથી. તેથી જ મને આજના બાળકો અને આજના યુવાનોમાં વિશ્વાસ છે. આ બાળકો ભવિષ્યના ભારતના નેતા છે. અહીં જે બાળકોએ માર્શલ આર્ટનું પ્રદર્શન કર્યું છે તેમની અદભૂત કૌશલ્ય હવે દર્શાવે છે કે ભારતના બહાદુર છોકરાઓ અને છોકરીઓની ક્ષમતા કેટલી મહાન છે.

મારા પરિવારજનો,

આવનારા 25 વર્ષ આપણા યુવાનો માટે મોટી તકો લઈને આવી રહ્યા છે. ભારતના યુવાનો ભલે ગમે તે પ્રદેશ કે સમાજમાં જન્મ્યા હોય, તેના અમર્યાદ સપના હોય છે. આ સપનાઓને સાકાર કરવા માટે સરકાર પાસે સ્પષ્ટ રોડમેપ, સ્પષ્ટ વિઝન, સ્પષ્ટ નીતિ છે, તેના ઈરાદામાં કોઈ ખામી નથી. ભારત દ્વારા આજે બનાવવામાં આવેલી રાષ્ટ્રીય શિક્ષણ નીતિ 21મી સદીના યુવાનોમાં નવી ક્ષમતાઓ વિકસાવશે. આજે 10 હજાર અટલ ટિંકરિંગ લેબ્સ અમારા વિદ્યાર્થીઓમાં નવીનતા અને સંશોધન માટે નવો જુસ્સો પેદા કરી રહી છે. તમે સ્ટાર્ટ અપ ઈન્ડિયા અભિયાનને જુઓ. 2014માં આપણા દેશમાં સ્ટાર્ટઅપ કલ્ચર વિશે બહુ ઓછા લોકો જાણતા હતા. આજે ભારતમાં 1.25 લાખ નવા સ્ટાર્ટઅપ્સ છે. આ સ્ટાર્ટઅપ્સમાં યુવાનોના સપના છે, નવીનતાઓ છે, કંઈક કરવાના પ્રયાસો છે. આજે, મુદ્રા યોજના દ્વારા, 8 કરોડથી વધુ યુવાનોએ પ્રથમ વખત પોતાનો વ્યવસાય અથવા સ્વતંત્ર કાર્ય શરૂ કર્યું છે. આ ગ્રામીણ ગરીબ, દલિત, પછાત, આદિવાસી અને વંચિત વર્ગના યુવાનો પણ છે. આ યુવાનો પાસે બેંકમાં ગેરંટી આપવા માટે કોઈ સામગ્રી પણ ન હતી. મોદીએ તેમની ગેરંટી પણ લીધી, અમારી સરકાર તેમની સાથી બની. અમે બેંકોને કોઈપણ ડર વગર યુવાનોને મુદ્રા લોન આપવાનું કહ્યું હતું. લાખો-કરોડો રૂપિયાની મુદ્રા લોન મેળવીને આજે કરોડો યુવાનોએ પોતાનું ભાગ્ય બદલી નાખ્યું છે.

 

મિત્રો,

આજે આપણા ખેલાડીઓ દરેક આંતરરાષ્ટ્રીય ઈવેન્ટમાં નવા રેકોર્ડ બનાવી રહ્યા છે. આમાંના મોટાભાગના યુવાનો ગામડાંઓ, શહેરો, ગરીબ અને નિમ્ન મધ્યમ વર્ગના પરિવારોના છે. ખેલો ઈન્ડિયા અભિયાન દ્વારા તેઓ તેમના ઘરની નજીક રમતગમતની વધુ સારી સુવિધાઓ મેળવી રહ્યા છે. પારદર્શક પસંદગી પ્રક્રિયા અને આધુનિક તાલીમ માટે યોગ્ય વ્યવસ્થા કરવામાં આવી રહી છે. તેથી ગામના ગરીબોના દિકરા-દિકરીઓ પણ તિરંગાનું ગૌરવ વધારતા હોય છે. આ બતાવે છે કે જ્યારે યુવાનોના હિતોને પ્રાધાન્ય આપવામાં આવે ત્યારે પરિણામો કેટલા અદ્ભુત હોઈ શકે છે.

મિત્રો,

આજે જ્યારે હું ભારતને ત્રીજા નંબરની અર્થવ્યવસ્થા બનાવવાની વાત કરું છું, ત્યારે તેનો સૌથી મોટો લાભ મારા દેશના યુવાનો છે. ત્રીજી આર્થિક શક્તિ હોવાનો અર્થ છે સારું આરોગ્ય, સારું શિક્ષણ. ત્રીજી આર્થિક શક્તિ હોવાનો અર્થ છે વધુ તકો, વધુ રોજગાર. ત્રીજી આર્થિક શક્તિ હોવાનો અર્થ જીવનની ગુણવત્તા, ઉત્પાદનોની ગુણવત્તા. આપણા યુવાનોએ 2047માં વિકસિત ભારત કેવું હશે તેનું મોટા કેનવાસ પર મોટું ચિત્ર દોરવાનું છે. સરકાર એક મિત્ર તરીકે, ભાગીદાર તરીકે તમારી સાથે મજબૂત રીતે ઉભી છે. વિકસિત ભારતના નિર્માણ માટે યુવાનોના સૂચનો અને સંકલ્પોને જોડવા માટે દેશવ્યાપી અભિયાન ચાલી રહ્યું છે. હું ફરીથી તમામ યુવાનોને MyGov પર વિકસિત ભારત સંબંધિત તેમના સૂચનો શેર કરવા વિનંતી કરીશ. દેશની યુવા શક્તિને એક મંચ પર લાવવા માટે સરકારે વધુ એક મોટું પ્લેટફોર્મ બનાવ્યું છે, એક મોટું સંગઠન. આ એક સંગઠન છે, આ એક પ્લેટફોર્મ છે - માય યુથ ઈન્ડિયા એટલે કે માય ભારત. આ પ્લેટફોર્મ હવે દેશની યુવા દીકરીઓ અને પુત્રો માટે એક વિશાળ સંગઠન બની રહ્યું છે. આજકાલ, વિકાસ ભારત સંકલ્પ યાત્રાઓ ચાલી રહી છે તે દરમિયાન, લાખો યુવાનો આ MY ભારત પ્લેટફોર્મ પર નોંધણી કરાવી રહ્યા છે. હું ફરીથી દેશના તમામ યુવાનોને માય ભારત પર રજીસ્ટ્રેશન કરાવવા માટે કહીશ.

 

મારા સ્નેહીજનો,

આજે વીર બાલ દિવસ પર, હું દેશના તમામ યુવાનોને તેમના સ્વાસ્થ્યને સર્વોચ્ચ પ્રાથમિકતા આપવા વિનંતી કરીશ. જ્યારે ભારતનો યુવા ફિટ થશે ત્યારે તે તેની લાઇફની સાથે સાથે તેની કરિયરમાં પણ સુપરહિટ હશે. ભારતના યુવાનોએ પોતાના માટે કેટલાક નિયમો બનાવવા જોઈએ અને તેનું પાલન કરવું જોઈએ. જેમકે તમે એક દિવસમાં કે અઠવાડિયામાં કેટલી શારીરિક કસરત કરો છો? તમે સુપરફૂડ બાજરી વિશે જાણો છો પરંતુ શું તમે તેને તમારા આહારમાં સામેલ કર્યું છે? ડિજિટલ ડિટોક્સ તમે ડિજિટલ ડિટોક્સ પર કેટલું ધ્યાન આપો છો? તમારી માનસિક તંદુરસ્તી માટે તમે શું કરો છો? શું તમને દિવસમાં પૂરતી ઊંઘ આવે છે કે પછી તમે ઊંઘ પર એટલું ધ્યાન નથી આપતા?

 

આવા અનેક પ્રશ્નો છે જે આજની આધુનિક યુવા પેઢી સમક્ષ પડકાર બનીને ઉભા છે. બીજી એક ખૂબ મોટી સમસ્યા છે, જેના પર એક રાષ્ટ્ર તરીકે, એક સમાજ તરીકે આપણે ધ્યાન આપવાની જરૂર છે. આ વ્યસન અને ડ્રગ્સની સમસ્યા છે. આપણે ભારતની યુવા શક્તિને આ સમસ્યામાંથી બચાવવાની છે. આ માટે સરકારોની સાથે પરિવાર અને સમાજની શક્તિએ પણ પોતાની ભૂમિકાનો વિસ્તાર કરવો પડશે. આજે, વીર બાલ દિવસ પર, હું તમામ ધર્મગુરુઓ અને તમામ સામાજિક સંસ્થાઓને પણ વિનંતી કરીશ કે દેશમાં ડ્રગ્સ વિરુદ્ધ એક મોટું જનઆંદોલન થાય. સક્ષમ અને મજબૂત યુવા શક્તિ બનાવવા માટે દરેકના પ્રયાસો જરૂરી છે. દરેકના પ્રયત્નોનો આ પાઠ આપણા ગુરુઓએ આપણને આપ્યો છે. દરેકના પ્રયાસની આ ભાવનાથી જ ભારત વિકસિત બનશે. હું ફરી એકવાર મહાન ગુરુ પરંપરાને, શહાદતને નવું સન્માન આપનાર અને તેને નવી ઊંચાઈઓ પર લઈ જનાર બહાદુર સાહિબજાદાઓને શ્રદ્ધાંજલિ આપીને મારું ભાષણ સમાપ્ત કરું છું. આપ સૌને શુભકામનાઓ!

વાહે ગુરુજી કા ખાલસા, વાહે ગુરુજી કી ફતેહ.

 

Explore More
78મા સ્વતંત્રતા દિવસનાં પ્રસંગે લાલ કિલ્લાની પ્રાચીર પરથી પ્રધાનમંત્રી શ્રી નરેન્દ્ર મોદીનાં સંબોધનનો મૂળપાઠ

લોકપ્રિય ભાષણો

78મા સ્વતંત્રતા દિવસનાં પ્રસંગે લાલ કિલ્લાની પ્રાચીર પરથી પ્રધાનમંત્રી શ્રી નરેન્દ્ર મોદીનાં સંબોધનનો મૂળપાઠ
PLI, Make in India schemes attracting foreign investors to India: CII

Media Coverage

PLI, Make in India schemes attracting foreign investors to India: CII
NM on the go

Nm on the go

Always be the first to hear from the PM. Get the App Now!
...
Text of PM Modi's address at the Parliament of Guyana
November 21, 2024

Hon’ble Speaker, मंज़ूर नादिर जी,
Hon’ble Prime Minister,मार्क एंथनी फिलिप्स जी,
Hon’ble, वाइस प्रेसिडेंट भरत जगदेव जी,
Hon’ble Leader of the Opposition,
Hon’ble Ministers,
Members of the Parliament,
Hon’ble The चांसलर ऑफ द ज्यूडिशियरी,
अन्य महानुभाव,
देवियों और सज्जनों,

गयाना की इस ऐतिहासिक पार्लियामेंट में, आप सभी ने मुझे अपने बीच आने के लिए निमंत्रित किया, मैं आपका बहुत-बहुत आभारी हूं। कल ही गयाना ने मुझे अपना सर्वोच्च सम्मान दिया है। मैं इस सम्मान के लिए भी आप सभी का, गयाना के हर नागरिक का हृदय से आभार व्यक्त करता हूं। गयाना का हर नागरिक मेरे लिए ‘स्टार बाई’ है। यहां के सभी नागरिकों को धन्यवाद! ये सम्मान मैं भारत के प्रत्येक नागरिक को समर्पित करता हूं।

साथियों,

भारत और गयाना का नाता बहुत गहरा है। ये रिश्ता, मिट्टी का है, पसीने का है,परिश्रम का है करीब 180 साल पहले, किसी भारतीय का पहली बार गयाना की धरती पर कदम पड़ा था। उसके बाद दुख में,सुख में,कोई भी परिस्थिति हो, भारत और गयाना का रिश्ता, आत्मीयता से भरा रहा है। India Arrival Monument इसी आत्मीय जुड़ाव का प्रतीक है। अब से कुछ देर बाद, मैं वहां जाने वाला हूं,

साथियों,

आज मैं भारत के प्रधानमंत्री के रूप में आपके बीच हूं, लेकिन 24 साल पहले एक जिज्ञासु के रूप में मुझे इस खूबसूरत देश में आने का अवसर मिला था। आमतौर पर लोग ऐसे देशों में जाना पसंद करते हैं, जहां तामझाम हो, चकाचौंध हो। लेकिन मुझे गयाना की विरासत को, यहां के इतिहास को जानना था,समझना था, आज भी गयाना में कई लोग मिल जाएंगे, जिन्हें मुझसे हुई मुलाकातें याद होंगीं, मेरी तब की यात्रा से बहुत सी यादें जुड़ी हुई हैं, यहां क्रिकेट का पैशन, यहां का गीत-संगीत, और जो बात मैं कभी नहीं भूल सकता, वो है चटनी, चटनी भारत की हो या फिर गयाना की, वाकई कमाल की होती है,

साथियों,

बहुत कम ऐसा होता है, जब आप किसी दूसरे देश में जाएं,और वहां का इतिहास आपको अपने देश के इतिहास जैसा लगे,पिछले दो-ढाई सौ साल में भारत और गयाना ने एक जैसी गुलामी देखी, एक जैसा संघर्ष देखा, दोनों ही देशों में गुलामी से मुक्ति की एक जैसी ही छटपटाहट भी थी, आजादी की लड़ाई में यहां भी,औऱ वहां भी, कितने ही लोगों ने अपना जीवन समर्पित कर दिया, यहां गांधी जी के करीबी सी एफ एंड्रूज हों, ईस्ट इंडियन एसोसिएशन के अध्यक्ष जंग बहादुर सिंह हों, सभी ने गुलामी से मुक्ति की ये लड़ाई मिलकर लड़ी,आजादी पाई। औऱ आज हम दोनों ही देश,दुनिया में डेमोक्रेसी को मज़बूत कर रहे हैं। इसलिए आज गयाना की संसद में, मैं आप सभी का,140 करोड़ भारतवासियों की तरफ से अभिनंदन करता हूं, मैं गयाना संसद के हर प्रतिनिधि को बधाई देता हूं। गयाना में डेमोक्रेसी को मजबूत करने के लिए आपका हर प्रयास, दुनिया के विकास को मजबूत कर रहा है।

साथियों,

डेमोक्रेसी को मजबूत बनाने के प्रयासों के बीच, हमें आज वैश्विक परिस्थितियों पर भी लगातार नजर ऱखनी है। जब भारत और गयाना आजाद हुए थे, तो दुनिया के सामने अलग तरह की चुनौतियां थीं। आज 21वीं सदी की दुनिया के सामने, अलग तरह की चुनौतियां हैं।
दूसरे विश्व युद्ध के बाद बनी व्यवस्थाएं और संस्थाएं,ध्वस्त हो रही हैं, कोरोना के बाद जहां एक नए वर्ल्ड ऑर्डर की तरफ बढ़ना था, दुनिया दूसरी ही चीजों में उलझ गई, इन परिस्थितियों में,आज विश्व के सामने, आगे बढ़ने का सबसे मजबूत मंत्र है-"Democracy First- Humanity First” "Democracy First की भावना हमें सिखाती है कि सबको साथ लेकर चलो,सबको साथ लेकर सबके विकास में सहभागी बनो। Humanity First” की भावना हमारे निर्णयों की दिशा तय करती है, जब हम Humanity First को अपने निर्णयों का आधार बनाते हैं, तो नतीजे भी मानवता का हित करने वाले होते हैं।

साथियों,

हमारी डेमोक्रेटिक वैल्यूज इतनी मजबूत हैं कि विकास के रास्ते पर चलते हुए हर उतार-चढ़ाव में हमारा संबल बनती हैं। एक इंक्लूसिव सोसायटी के निर्माण में डेमोक्रेसी से बड़ा कोई माध्यम नहीं। नागरिकों का कोई भी मत-पंथ हो, उसका कोई भी बैकग्राउंड हो, डेमोक्रेसी हर नागरिक को उसके अधिकारों की रक्षा की,उसके उज्जवल भविष्य की गारंटी देती है। और हम दोनों देशों ने मिलकर दिखाया है कि डेमोक्रेसी सिर्फ एक कानून नहीं है,सिर्फ एक व्यवस्था नहीं है, हमने दिखाया है कि डेमोक्रेसी हमारे DNA में है, हमारे विजन में है, हमारे आचार-व्यवहार में है।

साथियों,

हमारी ह्यूमन सेंट्रिक अप्रोच,हमें सिखाती है कि हर देश,हर देश के नागरिक उतने ही अहम हैं, इसलिए, जब विश्व को एकजुट करने की बात आई, तब भारत ने अपनी G-20 प्रेसीडेंसी के दौरान One Earth, One Family, One Future का मंत्र दिया। जब कोरोना का संकट आया, पूरी मानवता के सामने चुनौती आई, तब भारत ने One Earth, One Health का संदेश दिया। जब क्लाइमेट से जुड़े challenges में हर देश के प्रयासों को जोड़ना था, तब भारत ने वन वर्ल्ड, वन सन, वन ग्रिड का विजन रखा, जब दुनिया को प्राकृतिक आपदाओं से बचाने के लिए सामूहिक प्रयास जरूरी हुए, तब भारत ने CDRI यानि कोएलिशन फॉर डिज़ास्टर रज़ीलिएंट इंफ्रास्ट्रक्चर का initiative लिया। जब दुनिया में pro-planet people का एक बड़ा नेटवर्क तैयार करना था, तब भारत ने मिशन LiFE जैसा एक global movement शुरु किया,

साथियों,

"Democracy First- Humanity First” की इसी भावना पर चलते हुए, आज भारत विश्वबंधु के रूप में विश्व के प्रति अपना कर्तव्य निभा रहा है। दुनिया के किसी भी देश में कोई भी संकट हो, हमारा ईमानदार प्रयास होता है कि हम फर्स्ट रिस्पॉन्डर बनकर वहां पहुंचे। आपने कोरोना का वो दौर देखा है, जब हर देश अपने-अपने बचाव में ही जुटा था। तब भारत ने दुनिया के डेढ़ सौ से अधिक देशों के साथ दवाएं और वैक्सीन्स शेयर कीं। मुझे संतोष है कि भारत, उस मुश्किल दौर में गयाना की जनता को भी मदद पहुंचा सका। दुनिया में जहां-जहां युद्ध की स्थिति आई,भारत राहत और बचाव के लिए आगे आया। श्रीलंका हो, मालदीव हो, जिन भी देशों में संकट आया, भारत ने आगे बढ़कर बिना स्वार्थ के मदद की, नेपाल से लेकर तुर्की और सीरिया तक, जहां-जहां भूकंप आए, भारत सबसे पहले पहुंचा है। यही तो हमारे संस्कार हैं, हम कभी भी स्वार्थ के साथ आगे नहीं बढ़े, हम कभी भी विस्तारवाद की भावना से आगे नहीं बढ़े। हम Resources पर कब्जे की, Resources को हड़पने की भावना से हमेशा दूर रहे हैं। मैं मानता हूं,स्पेस हो,Sea हो, ये यूनीवर्सल कन्फ्लिक्ट के नहीं बल्कि यूनिवर्सल को-ऑपरेशन के विषय होने चाहिए। दुनिया के लिए भी ये समय,Conflict का नहीं है, ये समय, Conflict पैदा करने वाली Conditions को पहचानने और उनको दूर करने का है। आज टेरेरिज्म, ड्रग्स, सायबर क्राइम, ऐसी कितनी ही चुनौतियां हैं, जिनसे मुकाबला करके ही हम अपनी आने वाली पीढ़ियों का भविष्य संवार पाएंगे। और ये तभी संभव है, जब हम Democracy First- Humanity First को सेंटर स्टेज देंगे।

साथियों,

भारत ने हमेशा principles के आधार पर, trust और transparency के आधार पर ही अपनी बात की है। एक भी देश, एक भी रीजन पीछे रह गया, तो हमारे global goals कभी हासिल नहीं हो पाएंगे। तभी भारत कहता है – Every Nation Matters ! इसलिए भारत, आयलैंड नेशन्स को Small Island Nations नहीं बल्कि Large ओशिन कंट्रीज़ मानता है। इसी भाव के तहत हमने इंडियन ओशन से जुड़े आयलैंड देशों के लिए सागर Platform बनाया। हमने पैसिफिक ओशन के देशों को जोड़ने के लिए भी विशेष फोरम बनाया है। इसी नेक नीयत से भारत ने जी-20 की प्रेसिडेंसी के दौरान अफ्रीकन यूनियन को जी-20 में शामिल कराकर अपना कर्तव्य निभाया।

साथियों,

आज भारत, हर तरह से वैश्विक विकास के पक्ष में खड़ा है,शांति के पक्ष में खड़ा है, इसी भावना के साथ आज भारत, ग्लोबल साउथ की भी आवाज बना है। भारत का मत है कि ग्लोबल साउथ ने अतीत में बहुत कुछ भुगता है। हमने अतीत में अपने स्वभाव औऱ संस्कारों के मुताबिक प्रकृति को सुरक्षित रखते हुए प्रगति की। लेकिन कई देशों ने Environment को नुकसान पहुंचाते हुए अपना विकास किया। आज क्लाइमेट चेंज की सबसे बड़ी कीमत, ग्लोबल साउथ के देशों को चुकानी पड़ रही है। इस असंतुलन से दुनिया को निकालना बहुत आवश्यक है।

साथियों,

भारत हो, गयाना हो, हमारी भी विकास की आकांक्षाएं हैं, हमारे सामने अपने लोगों के लिए बेहतर जीवन देने के सपने हैं। इसके लिए ग्लोबल साउथ की एकजुट आवाज़ बहुत ज़रूरी है। ये समय ग्लोबल साउथ के देशों की Awakening का समय है। ये समय हमें एक Opportunity दे रहा है कि हम एक साथ मिलकर एक नया ग्लोबल ऑर्डर बनाएं। और मैं इसमें गयाना की,आप सभी जनप्रतिनिधियों की भी बड़ी भूमिका देख रहा हूं।

साथियों,

यहां अनेक women members मौजूद हैं। दुनिया के फ्यूचर को, फ्यूचर ग्रोथ को, प्रभावित करने वाला एक बहुत बड़ा फैक्टर दुनिया की आधी आबादी है। बीती सदियों में महिलाओं को Global growth में कंट्रीब्यूट करने का पूरा मौका नहीं मिल पाया। इसके कई कारण रहे हैं। ये किसी एक देश की नहीं,सिर्फ ग्लोबल साउथ की नहीं,बल्कि ये पूरी दुनिया की कहानी है।
लेकिन 21st सेंचुरी में, global prosperity सुनिश्चित करने में महिलाओं की बहुत बड़ी भूमिका होने वाली है। इसलिए, अपनी G-20 प्रेसीडेंसी के दौरान, भारत ने Women Led Development को एक बड़ा एजेंडा बनाया था।

साथियों,

भारत में हमने हर सेक्टर में, हर स्तर पर, लीडरशिप की भूमिका देने का एक बड़ा अभियान चलाया है। भारत में हर सेक्टर में आज महिलाएं आगे आ रही हैं। पूरी दुनिया में जितने पायलट्स हैं, उनमें से सिर्फ 5 परसेंट महिलाएं हैं। जबकि भारत में जितने पायलट्स हैं, उनमें से 15 परसेंट महिलाएं हैं। भारत में बड़ी संख्या में फाइटर पायलट्स महिलाएं हैं। दुनिया के विकसित देशों में भी साइंस, टेक्नॉलॉजी, इंजीनियरिंग, मैथ्स यानि STEM graduates में 30-35 परसेंट ही women हैं। भारत में ये संख्या फोर्टी परसेंट से भी ऊपर पहुंच चुकी है। आज भारत के बड़े-बड़े स्पेस मिशन की कमान महिला वैज्ञानिक संभाल रही हैं। आपको ये जानकर भी खुशी होगी कि भारत ने अपनी पार्लियामेंट में महिलाओं को रिजर्वेशन देने का भी कानून पास किया है। आज भारत में डेमोक्रेटिक गवर्नेंस के अलग-अलग लेवल्स पर महिलाओं का प्रतिनिधित्व है। हमारे यहां लोकल लेवल पर पंचायती राज है, लोकल बॉड़ीज़ हैं। हमारे पंचायती राज सिस्टम में 14 लाख से ज्यादा यानि One point four five मिलियन Elected Representatives, महिलाएं हैं। आप कल्पना कर सकते हैं, गयाना की कुल आबादी से भी करीब-करीब दोगुनी आबादी में हमारे यहां महिलाएं लोकल गवर्नेंट को री-प्रजेंट कर रही हैं।

साथियों,

गयाना Latin America के विशाल महाद्वीप का Gateway है। आप भारत और इस विशाल महाद्वीप के बीच अवसरों और संभावनाओं का एक ब्रिज बन सकते हैं। हम एक साथ मिलकर, भारत और Caricom की Partnership को और बेहतर बना सकते हैं। कल ही गयाना में India-Caricom Summit का आयोजन हुआ है। हमने अपनी साझेदारी के हर पहलू को और मजबूत करने का फैसला लिया है।

साथियों,

गयाना के विकास के लिए भी भारत हर संभव सहयोग दे रहा है। यहां के इंफ्रास्ट्रक्चर में निवेश हो, यहां की कैपेसिटी बिल्डिंग में निवेश हो भारत और गयाना मिलकर काम कर रहे हैं। भारत द्वारा दी गई ferry हो, एयरक्राफ्ट हों, ये आज गयाना के बहुत काम आ रहे हैं। रीन्युएबल एनर्जी के सेक्टर में, सोलर पावर के क्षेत्र में भी भारत बड़ी मदद कर रहा है। आपने t-20 क्रिकेट वर्ल्ड कप का शानदार आयोजन किया है। भारत को खुशी है कि स्टेडियम के निर्माण में हम भी सहयोग दे पाए।

साथियों,

डवलपमेंट से जुड़ी हमारी ये पार्टनरशिप अब नए दौर में प्रवेश कर रही है। भारत की Energy डिमांड तेज़ी से बढ़ रही हैं, और भारत अपने Sources को Diversify भी कर रहा है। इसमें गयाना को हम एक महत्वपूर्ण Energy Source के रूप में देख रहे हैं। हमारे Businesses, गयाना में और अधिक Invest करें, इसके लिए भी हम निरंतर प्रयास कर रहे हैं।

साथियों,

आप सभी ये भी जानते हैं, भारत के पास एक बहुत बड़ी Youth Capital है। भारत में Quality Education और Skill Development Ecosystem है। भारत को, गयाना के ज्यादा से ज्यादा Students को Host करने में खुशी होगी। मैं आज गयाना की संसद के माध्यम से,गयाना के युवाओं को, भारतीय इनोवेटर्स और वैज्ञानिकों के साथ मिलकर काम करने के लिए भी आमंत्रित करता हूँ। Collaborate Globally And Act Locally, हम अपने युवाओं को इसके लिए Inspire कर सकते हैं। हम Creative Collaboration के जरिए Global Challenges के Solutions ढूंढ सकते हैं।

साथियों,

गयाना के महान सपूत श्री छेदी जगन ने कहा था, हमें अतीत से सबक लेते हुए अपना वर्तमान सुधारना होगा और भविष्य की मजबूत नींव तैयार करनी होगी। हम दोनों देशों का साझा अतीत, हमारे सबक,हमारा वर्तमान, हमें जरूर उज्जवल भविष्य की तरफ ले जाएंगे। इन्हीं शब्दों के साथ मैं अपनी बात समाप्त करता हूं, मैं आप सभी को भारत आने के लिए भी निमंत्रित करूंगा, मुझे गयाना के ज्यादा से ज्यादा जनप्रतिनिधियों का भारत में स्वागत करते हुए खुशी होगी। मैं एक बार फिर गयाना की संसद का, आप सभी जनप्रतिनिधियों का, बहुत-बहुत आभार, बहुत बहुत धन्यवाद।