Lays foundation stone of building for Faculty of Technology, Computer Centre and Academic Block of the University
Releases Commemorative Centenary Volume - Compilation of Centenary Celebrations; Logo Book - Logo of Delhi University and its colleges; and Aura - 100 Years of University of Delhi
Takes Metro Ride to reach University of Delhi
“Delhi University has not been just a university but a movement”
“If during these hundred years, DU has kept its emotions alive, it has kept its values vibrant too”
“India’s rich education system is the carrier of India's prosperity”
“Delhi University played a major part in creating a strong generation of talented youngsters”
“When the resolve of an individual or an institution is towards the country, then its achievements are equated with the achievements of the nation”
“The third decade of the last century gave new momentum to the struggle for India’s independence, now the third decade of the new century will give impetus to the development journey of India”
“Indian values like democracy, equality and mutual respect are becoming human values”
“World's largest heritage museum - ‘Yuge Yugeen Bharat’ is going to be built in Delhi”
“Soft power of India is becoming a success story of the Indian youth”

દિલ્હી યુનિવર્સિટીના આ સુવર્ણ સમારોહમાં દેશના શિક્ષણ મંત્રી શ્રી ધર્મેન્દ્ર પ્રધાન, ડીયુના વાઇસ ચાન્સેલર શ્રી યોગેશ સિંહ, તમામ પ્રોફેસરો, શિક્ષકો અને મારા તમામ યુવા મિત્રો. જ્યારે તમે લોકોએ મને આ આમંત્રણ આપ્યું હતું, ત્યારે જ મેં નક્કી કર્યું હતું કે મારે તમારી સાથે આવવું છે. અને અહીં આવવું એ પ્રિયજનોની સાથે આવવા જેવું છે.

આપણે દિલ્હી યુનિવર્સિટીની દુનિયાને સમજવા માટે આ સો વર્ષ જૂની ફિલ્મ જોઈ રહ્યા હતા. જો આપણે આ દિગ્ગજોને જ જોતા હોઈએ તો પણ આપણને ખબર પડી જાય કે દિલ્હી યુનિવર્સિટીએ શું આપ્યું છે. મારી સામે કેટલાક લોકો બેઠા છે, જેમને હું વિદ્યાર્થીકાળથી ઓળખતો હતો, પણ હવે તેઓ ઘણા મોટા લોકો બની ગયા છે. અને મને એવો અહેસાસ હતો કે જો હું આજે આવીશ તો મને આ બધા જૂના મિત્રોને મળવાનો અવસર ચોક્કસ મળશે અને મને મળી રહ્યો છે.

સાથીઓ,

ડીયુનો કોઈપણ વિદ્યાર્થી હોય, કોલેજ ફેસ્ટ તેની કોલેજમાં હોય કે અન્ય કોલેજમાં હોય, તેના માટે સૌથી મહત્વની બાબત એ છે કે તે કોઈને કોઈ રીતે તે ફેસ્ટનો ભાગ બનવું. મારા માટે પણ આ એક અવસર છે. મને ખુશી છે કે આજે જ્યારે દિલ્હી યુનિવર્સિટીના 100 વર્ષની ઉજવણી થઈ રહી છે, ત્યારે મને પણ આ ઉત્સવના વાતાવરણમાં તમારા બધાની વચ્ચે રહેવાની તક મળી છે. અને મિત્રો, કેમ્પસમાં આવવાનો આનંદ ત્યારે જ મળે છે જ્યારે તમે તમારા સાથીઓ સાથે આવો. બે મિત્રો ચાલતા ચાલતા ગપ્પા મારે છે, વિશ્વ જગતની વાતો કરે છે, ઇઝરાયેલથી લઈને ચંદ્ર સુધી કંઈપણ છોડશે નહીં. તમે કઈ ફિલ્મ જોઈ...તે સીરિઝ OTT પર સારી છે...તમે તે રીલ જોઈ કે નહીં...અરે વાતોનો વિશાળ સમુદ્ર હોય છે. એટલે જ હું પણ દિલ્હી મેટ્રોથી મારા યુવા મિત્રો સાથે ચેટ કરતો આજે અહીં પહોંચ્યો છું. એ વાતચીતમાં કેટલાક કિસ્સાઓ પણ જાણવા મળ્યા અને મને ઘણી રસપ્રદ માહિતી પણ મળી.

સાથીઓ,

આજનો પ્રસંગ બીજા એક કારણથી પણ ખાસ છે. જ્યારે દેશ તેની આઝાદીના 75 વર્ષ નિમિત્તે અમૃત મહોત્સવની ઉજવણી કરી રહ્યો છે ત્યારે ડીયુએ તેના 100 વર્ષ પૂર્ણ કર્યા છે. તે કોઈપણ દેશ હોય, તેની યુનિવર્સિટીઓ, તેની શૈક્ષણિક સંસ્થાઓ તેની સિદ્ધિઓનું સાચું પ્રતિબિંબ છે. આ 100 વર્ષમાં DUની સફરમાં ઘણા ઐતિહાસિક સીમાચિહ્નો છે. ઘણા પ્રોફેસરો, આટલા વિદ્યાર્થીઓ અને બીજા ઘણા લોકોના જીવન આમાં સામેલ છે. એક રીતે જોઈએ તો દિલ્હી યુનિવર્સિટી માત્ર યુનિવર્સિટી નહીં પણ એક આંદોલન રહી છે. આ યુનિવર્સિટીએ દરેક ક્ષણ જીવી છે. આ યુનિવર્સિટીએ દરેક ક્ષણમાં જીવન ભરી દીધું છે. હું આ ઐતિહાસિક અવસર પર યુનિવર્સિટીના તમામ પ્રોફેસરો અને સ્ટાફ, તમામ વિદ્યાર્થીઓ અને ભૂતપૂર્વ વિદ્યાર્થીઓને હૃદયપૂર્વક અભિનંદન આપું છું.

સાથીઓ,

આજે નવા-જૂના વિદ્યાર્થીઓ પણ આ ઈવેન્ટ દ્વારા ભેગા થઈ રહ્યા છે. સ્વાભાવિક રીતે, કેટલીક સદાબહાર ચર્ચાઓ પણ થશે. ઉત્તર કેમ્પસના લોકો માટે કમલા નગર, હડસન લાઇન અને મુખર્જી નગરને લગતી યાદો, સાઉથ કેમ્પસના લોકો માટે સત્ય નિકેતનની વાર્તાઓ, ભલે તમે ગમે તે વર્ષે બહાર હોવ, બે DU લોકો એકસાથે આના પર કલાકો વિતાવી શકે છે! આ બધાની વચ્ચે, હું માનું છું કે, ડીયુએ 100 વર્ષમાં તેના મૂલ્યોને જીવંત રાખ્યા છે ઉપરાંત તેણે તેની લાગણીઓને પણ જીવંત રાખી છે. “નિષ્ઠા ધૃતિ સત્યમ”, યુનિવર્સિટીનું સૂત્ર તેના દરેક વિદ્યાર્થીઓના જીવનમાં માર્ગદર્શક દીવા જેવું છે.

સાથીઓ,

આપણે ત્યાં કહેવામાં આવે છે કે -

જ્ઞાન-વાનેન સુખવન, જ્ઞાન-વાનેવ જીવતિ ।

જ્ઞાન-વાનેવ બલવાન, તસ્માત્ જ્ઞાન-માયો ભવ.।।

એટલે કે જેની પાસે જ્ઞાન છે તે સુખી છે, તે બળવાન છે. અને વાસ્તવમાં તે જીવે છે, જેની પાસે જ્ઞાન છે. તેથી, જ્યારે ભારતમાં નાલંદા જેવી યુનિવર્સિટીઓ હતી, ત્યારે ભારત સુખ અને સમૃદ્ધિના શિખરે હતું. જ્યારે ભારતમાં તક્ષશિલા જેવી સંસ્થાઓ હતી ત્યારે ભારતીય વિજ્ઞાન વિશ્વને માર્ગદર્શન આપતું હતું. ભારતની સમૃદ્ધ શિક્ષણ પ્રણાલી ભારતની સમૃદ્ધિની વાહક હતી.

આ તે સમય હતો જ્યારે વિશ્વના જીડીપીમાં ભારતનો મોટો હિસ્સો હતો. પરંતુ, સેંકડો વર્ષની ગુલામીના સમયગાળાએ આપણા શિક્ષણના મંદિરો, આ શિક્ષણ કેન્દ્રોનો નાશ કર્યો. અને જ્યારે ભારતનો બૌદ્ધિક પ્રવાહ બંધ થયો ત્યારે ભારતનો વિકાસ પણ અટકી ગયો.

લાંબા સમયની ગુલામી પછી દેશ આઝાદ થયો. આ સમય દરમિયાન, ભારતની યુનિવર્સિટીઓએ આઝાદીની ભાવનાત્મક ભરતીને નક્કર સ્વરૂપ આપવામાં મહત્વની ભૂમિકા ભજવી હતી. તેમના થકી એવી યુવા પેઢીનો ઉછેર થયો, જે તે સમયના આધુનિક વિશ્વને પડકાર આપી શકે. દિલ્હી યુનિવર્સિટી પણ આ આંદોલનનું મોટું કેન્દ્ર હતું. DUના તમામ વિદ્યાર્થીઓ, તેઓ કોઈપણ અભ્યાસક્રમમાં હોય, તેમની સંસ્થાના આ મૂળથી પરિચિત હોવા જોઈએ. ભૂતકાળની આ સમજ આપણા અસ્તિત્વને આકાર આપે છે, આદર્શોને આધાર આપે છે અને ભવિષ્યના દ્રષ્ટિકોણને વિસ્તૃત કરે છે.

સાથીઓ,

વ્યક્તિ હોય કે સંસ્થા, જ્યારે તેના સંકલ્પો દેશ માટે હોય છે, ત્યારે તેની સફળતા પણ દેશની સફળતા સાથે જોડાય છે. એક સમયે ડીયુમાં માત્ર 3 કોલેજો હતી, આજે 90થી વધુ કોલેજો છે. એક સમયે ભારતની અર્થવ્યવસ્થા ડહોળાઈ ગઈ હતી, આજે ભારત વિશ્વની ટોચની-5 અર્થવ્યવસ્થાઓમાં સામેલ થઈ ગયું છે. આજે ડીયુમાં ભણતી છોકરીઓની સંખ્યા છોકરાઓ કરતાં વધુ છે. તેવી જ રીતે, દેશમાં પણ લિંગ ગુણોત્તરમાં ઘણો સુધારો થયો છે. એટલે કે, શૈક્ષણિક સંસ્થાના મૂળ જેટલા ઊંડા હોય તેટલી ઉંચી દેશની શાખાઓ સ્પર્શે. અને તેથી જ ભવિષ્ય માટે યુનિવર્સિટી અને દેશના સંકલ્પોમાં એકરૂપતા હોવી જોઈએ, આંતર જોડાણ હોવું જોઈએ.

25 વર્ષ પછી, જ્યારે દેશ તેની આઝાદીના 100 વર્ષ પૂર્ણ કરશે, ત્યારે દિલ્હી યુનિવર્સિટી તેના અસ્તિત્વના 125 વર્ષની ઉજવણી કરશે. ત્યારે લક્ષ્ય હતું ભારતની આઝાદી, હવે અમારું લક્ષ્ય 2047 સુધીમાં વિકસિત ભારતનું નિર્માણ કરવાનું છે. છેલ્લી સદીના ત્રીજા દાયકાના ઇતિહાસ પર નજર કરીએ તો છેલ્લી સદીના ત્રીજા દાયકાએ સ્વાતંત્ર્ય સંગ્રામને નવી ગતિ આપી હતી. હવે આ સદીનો આ ત્રીજો દાયકો ભારતની વિકાસયાત્રાને નવી ગતિ આપશે. આજે, દેશભરમાં મોટી સંખ્યામાં યુનિવર્સિટીઓ અને કોલેજોની સ્થાપના થઈ રહી છે. વર્ષોથી, IITs, IIMs, NITs અને AIIMS જેવી સંસ્થાઓની સંખ્યામાં સતત વધારો થયો છે. આ તમામ સંસ્થાઓ ન્યુ ઈન્ડિયાનું બિલ્ડીંગ બ્લોક બની રહી છે.

સાથીઓ,

શિક્ષણ એ માત્ર શીખવવાની પ્રક્રિયા નથી, પરંતુ તે શીખવાની પ્રક્રિયા પણ છે. ઘણા સમયથી શિક્ષણનું ધ્યાન વિદ્યાર્થીઓને શું ભણાવવું જોઈએ તેના પર હતું. પરંતુ અમે વિદ્યાર્થી શું શીખવા માંગે છે તેના પર પણ ધ્યાન કેન્દ્રિત કર્યું. તમારા બધાના સામૂહિક પ્રયાસોથી નવી રાષ્ટ્રીય શિક્ષણ નીતિ તૈયાર કરવામાં આવી છે. હવે વિદ્યાર્થીઓને આ મોટી સુવિધા મળી છે કે તેઓ પોતાની મરજી મુજબના વિષયો પસંદ કરી શકે છે.

અમે શૈક્ષણિક સંસ્થાઓની ગુણવત્તા સુધારવા માટે સતત કામ કરી રહ્યા છીએ. આ સંસ્થાઓને સ્પર્ધાત્મક બનાવવા માટે, અમે નેશનલ ઇન્સ્ટિટ્યૂશનલ રેન્કિંગ ફ્રેમવર્ક લાવ્યા છીએ. જેના કારણે દેશભરની સંસ્થાઓને પ્રેરણા મળી રહી છે. અમે સંસ્થાઓની સ્વાયત્તતાને શિક્ષણની ગુણવત્તા સાથે પણ જોડી દીધી છે. સંસ્થાઓ જેટલી સારી કામગીરી બજાવે છે, તેટલી વધુ સ્વાયત્તતા મેળવી રહી છે.

સાથીઓ,

શિક્ષણની ભવિષ્યવાદી નીતિઓ અને નિર્ણયોનું પરિણામ છે કે આજે ભારતીય યુનિવર્સિટીઓની વૈશ્વિક ઓળખ વધી રહી છે. 2014માં ક્યુએસ વર્લ્ડ રેન્કિંગમાં માત્ર 12 ભારતીય યુનિવર્સિટીઓ હતી, પરંતુ આજે આ સંખ્યા વધીને 45 થઈ ગઈ છે.

આપણી શિક્ષણ સંસ્થાઓ વિશ્વમાં પોતાની આગવી ઓળખ બનાવી રહી છે. અમારી સંસ્થાઓ ગુણવત્તાયુક્ત શિક્ષણ, વિદ્યાર્થી ફેકલ્ટી રેશિયો અને પ્રતિષ્ઠામાં ઝડપથી સુધારો કરી રહી છે. અને મિત્રો, શું તમે જાણો છો કે આ બધા પાછળ સૌથી મોટી માર્ગદર્શક શક્તિ શું કામ કરી રહી છે? આ માર્ગદર્શક બળ ભારતની યુવા શક્તિ છે. આ હોલમાં બેઠેલી મારી યુવાની શક્તિ.

સાથીઓ,

એક સમય હતો જ્યારે વિદ્યાર્થીઓ કોઈપણ સંસ્થામાં પ્રવેશ લેતા પહેલા માત્ર પ્લેસમેન્ટને જ પ્રાથમિકતા આપતા હતા. એટલે કે એડમિશન એટલે ડીગ્રી અને ડીગ્રી એટલે નોકરી, ભણતર આટલું જ સીમિત હતું. પરંતુ, આજના યુવાનો પોતાના જીવનને તેમાં બાંધવા માંગતા નથી. તે કંઈક નવું કરવા માંગે છે, પોતાની રેખા દોરવા માંગે છે.

2014 પહેલા ભારતમાં માત્ર થોડાક સો સ્ટાર્ટઅપ હતા. આજે ભારતમાં સ્ટાર્ટઅપ્સની સંખ્યા એક લાખને વટાવી ગઈ છે. 2014-15ની સરખામણીમાં આજે 40 ટકાથી વધુ પેટન્ટ ફાઈલ થઈ રહી છે. પેટન્ટ જારી કરવામાં આવી રહી છે તેની સંખ્યામાં પણ પાંચ ગણો વધારો થયો છે. ગ્લોબલ ઈનોવેશન ઈન્ડેક્સ, જેમાં ભારત 81માં ક્રમે હતું, 80થી પણ વધુ. અમે ત્યાંથી વધીને આજે 46 પર પહોંચ્યા છીએ, અમે તે સ્થાન હાંસલ કર્યું છે.

થોડા દિવસ પહેલા જ હું અમેરિકાના પ્રવાસેથી પાછો આવ્યો છું. તમે બધાએ જોયું જ હશે કે આજે ભારતનું સન્માન અને ગૌરવ કેટલું વધી ગયું છે. શું કારણ છે, આજે ભારતનું ગૌરવ આટલું કેમ વધી ગયું છે? જવાબ એક જ છે. કારણ કે ભારતની ક્ષમતા વધી છે, ભારતના યુવાનો પર વિશ્વનો વિશ્વાસ વધ્યો છે. આ મુલાકાતમાં ભારત અને અમેરિકા વચ્ચે ક્રિટિકલ અને ઇમર્જિંગ ટેકનોલોજી પર પહેલ એટલે કે iCET ડીલ પર હસ્તાક્ષર કરવામાં આવ્યા હતા. આ એક કરાર સાથે, આપણા યુવાનો માટે પૃથ્વીથી લઈને અવકાશ સુધી, સેમી-કન્ડક્ટરથી લઈને AI સુધીના વિવિધ ક્ષેત્રોમાં નવી તકો ઊભી થવા જઈ રહી છે.

જે ટેક્નોલોજી પહેલા ભારતની પહોંચની બહાર હતી, હવે આપણા યુવાનોને તેની પહોંચ મળશે, તેમનો કૌશલ્ય વિકાસ થશે. માઈક્રોન, ગૂગલ અને એપ્લાઈડ મટિરિયલ્સ ઓફ અમેરિકા જેવી કંપનીઓએ ભારતમાં મોટું રોકાણ કરવાનો નિર્ણય લીધો છે. અને મિત્રો, આ એક અવાજ છે કે ભવિષ્યનું ભારત કેવું બનવાનું છે, તમારા માટે કેવા પ્રકારની તકો દસ્તક આપી રહી છે.

 

સાથીઓ,

ઉદ્યોગની ક્રાંતિ 'ફોર પોઈન્ટ ઓ' પણ આપણા ઘરઆંગણે આવી પહોંચી છે. ગઈકાલ સુધી, AI અને AR-VR ની વાર્તાઓ જે આપણે સાયન્સ-ફિક્શન ફિલ્મોમાં જોતા હતા, તે હવે આપણા વાસ્તવિક જીવનનો એક ભાગ બની રહી છે. ડ્રાઇવિંગથી લઈને સર્જરી સુધી, રોબોટિક્સ નવી સામાન્ય બની રહી છે. આ તમામ ક્ષેત્રો ભારતની યુવા પેઢી માટે, આપણા વિદ્યાર્થીઓ માટે નવા રસ્તાઓનું સર્જન કરી રહ્યા છે. પાછલા વર્ષોમાં, ભારતે તેનું અવકાશ ક્ષેત્ર ખોલ્યું છે, ભારતે તેનું સંરક્ષણ ક્ષેત્ર ખોલ્યું છે, ભારતે ડ્રોન સંબંધિત નીતિઓમાં મોટો ફેરફાર કર્યો છે, આ બધા નિર્ણયોએ દેશના વધુને વધુ યુવાનોને આગળ વધવાની તક આપી છે.

સાથીઓ,

આપણા વિદ્યાર્થીઓ ભારતની વિકાસ યાત્રામાંથી હજારો યુવાનોને કેવી રીતે લાભ આપી રહ્યા છે તેની બીજી બાજુ પણ છે. આજે વિશ્વના લોકો ભારતને, ભારતની ઓળખને, ભારતની સંસ્કૃતિને જાણવા માંગે છે. કોરોનાના સમયે વિશ્વના દરેક દેશ પોતાની જરૂરિયાતોને લઈને ચિંતિત હતા. પરંતુ, ભારત પોતાની જરૂરિયાતો પૂરી કરવા સાથે અન્ય દેશોને પણ મદદ કરી રહ્યું હતું.

તેથી વિશ્વમાં એક કુતૂહલ જાગી છે કે ભારતના એવા કયા સંસ્કારો છે જે સંકટ સમયે પણ સેવા કરવાનો સંકલ્પ કરે છે. ભારતની વધતી શક્તિ, ભારતનું G-20 પ્રમુખપદ, આ બધું ભારત વિશે ઉત્સુકતા વધારી રહ્યું છે. આ કારણે આપણા માનવશાસ્ત્રના વિદ્યાર્થીઓ માટે ઘણી નવી તકો ઊભી થઈ રહી છે. આપણું વિજ્ઞાન જેમ કે યોગ, આપણી સંસ્કૃતિ, આપણા તહેવારો, આપણું સાહિત્ય, આપણો ઈતિહાસ, આપણો વારસો, આપણી શૈલીઓ, આપણી વાનગીઓ, દરેકની આજે ચર્ચા થઈ રહી છે. દરેક માટે નવા આકર્ષણો બનાવવામાં આવી રહ્યા છે. તેથી, એવા ભારતીય યુવાનોની માંગ પણ વધી રહી છે જેઓ વિશ્વને ભારત વિશે જણાવી શકે, આપણી વસ્તુઓને વિશ્વ સુધી લઈ જઈ શકે. આજે લોકશાહી, સમાનતા અને પરસ્પર આદર જેવા ભારતીય મૂલ્યો વિશ્વ માટે માનવીય માપદંડ બની રહ્યા છે. સરકારી મંચોથી લઈને રાજદ્વારી સુધી, ઘણા ક્ષેત્રોમાં ભારતીય યુવાનો માટે સતત નવી તકો ઊભી થઈ રહી છે. દેશમાં ઈતિહાસ, વારસો અને સંસ્કૃતિને લગતા ક્ષેત્રોએ પણ યુવાનો માટે અપાર સંભાવનાઓ ઊભી કરી છે.

આજે દેશના વિવિધ રાજ્યોમાં આદિવાસી મ્યુઝિયમ બનાવવામાં આવી રહ્યા છે. પીએમ-મ્યુઝિયમ દ્વારા સ્વતંત્ર ભારતની વિકાસયાત્રા દેખાય છે. અને તમને એ પણ જાણવું ગમશે કે દુનિયાનું સૌથી મોટું હેરિટેજ મ્યુઝિયમ - 'યુગે યુગીન ભારત' પણ દિલ્હીમાં બનવા જઈ રહ્યું છે. કલા, સંસ્કૃતિ અને ઈતિહાસ સાથે સંકળાયેલા યુવાનો માટે પ્રથમ વખત તેમના જુસ્સાને વ્યવસાય બનાવવા માટે આટલી બધી તકો ઉભી કરવામાં આવી રહી છે. તેવી જ રીતે આજે વિશ્વમાં ભારતીય શિક્ષકોની એક અલગ ઓળખ છે. હું વૈશ્વિક નેતાઓને મળું છું, તેમાંના ઘણા એક અથવા બીજા ભારતીય શિક્ષક સાથે સંબંધિત વાર્તાઓ કહે છે અને ખૂબ ગર્વ સાથે કહે છે.

ભારતની આ સોફ્ટ પાવર ભારતીય યુવાનોની સફળતાની ગાથા બની શકે છે. આ બધા માટે આપણી યુનિવર્સિટીઓ, આપણી સંસ્થાઓએ તૈયાર રહેવું પડશે, આપણી માનસિકતા તૈયાર કરવી પડશે. દરેક યુનિવર્સિટીએ પોતાના માટે એક રોડમેપ બનાવવો પડશે, તેના લક્ષ્યો નક્કી કરવા પડશે.

જ્યારે તમે આ સંસ્થાના 125 વર્ષની ઉજવણી કરો છો, ત્યારે વિશ્વની ટોચની રેન્કિંગ યુનિવર્સિટીઓમાં ગણના થાય તેવા તમારા પ્રયત્નો વધારશો. ભવિષ્યમાં નવીનતાઓ અહીં હોવી જોઈએ, વિશ્વના શ્રેષ્ઠ વિચારો અને નેતાઓ અહીંથી ઉભરવા જોઈએ, આ માટે તમારે સતત કામ કરવું પડશે.

પરંતુ આટલા બધા ફેરફારો વચ્ચે તમે લોકો સંપૂર્ણ રીતે બદલાશો નહીં. અમુક વસ્તુઓ જેમ છે તેમ છોડી દો ભાઈ. નોર્થ કેમ્પસમાં પટેલ ચેસ્ટની ચા... નૂડલ્સ… સાઉથ કેમ્પસમાં ચાણક્યના મોમોઝ… તમારે એ સુનિશ્ચિત કરવું પડશે કે તેનો સ્વાદ બદલાય નહીં.

સાથીઓ,

જ્યારે આપણે આપણા જીવનમાં કોઈ ધ્યેય નક્કી કરીએ છીએ, ત્યારે સૌ પ્રથમ આપણે તેના માટે આપણા મન અને હૃદયને તૈયાર કરવું પડશે. રાષ્ટ્રના મન અને હૃદયને તૈયાર કરવાની આ જવાબદારી તેની શિક્ષણ સંસ્થાઓએ નિભાવવી પડે છે. આપણી નવી પેઢી ભવિષ્ય માટે તૈયાર હોવી જોઈએ, તેનામાં પડકારોને સ્વીકારવાનો અને તેનો સામનો કરવાનો સ્વભાવ હોવો જોઈએ, આ શૈક્ષણિક સંસ્થાના વિઝન અને મિશનથી જ શક્ય છે.

મને ખાતરી છે કે, આ સફરને આગળ વધારતી વખતે દિલ્હી યુનિવર્સિટી ચોક્કસપણે આ સંકલ્પોને પૂર્ણ કરશે. આ સાથે, આપ સૌને...જે રીતે તમે આ શતાબ્દી વર્ષની સફરને વધુ જોશ સાથે, વધુ સપનાઓ અને સંકલ્પો સાથે પૂર્ણ કરવાના માર્ગે આગળ વધે, તમારી સિદ્ધિઓ ઉંચાઈઓ પ્રાપ્ત કરતી રહે, તમારી શક્તિથી દેશ પ્રગતિ કરતો રહે. એજ કામના સાથે આપ સૌને ખૂબ ખૂબ શુભકામનાઓ.

આભાર!

 

Explore More
78મા સ્વતંત્રતા દિવસનાં પ્રસંગે લાલ કિલ્લાની પ્રાચીર પરથી પ્રધાનમંત્રી શ્રી નરેન્દ્ર મોદીનાં સંબોધનનો મૂળપાઠ

લોકપ્રિય ભાષણો

78મા સ્વતંત્રતા દિવસનાં પ્રસંગે લાલ કિલ્લાની પ્રાચીર પરથી પ્રધાનમંત્રી શ્રી નરેન્દ્ર મોદીનાં સંબોધનનો મૂળપાઠ
PLI, Make in India schemes attracting foreign investors to India: CII

Media Coverage

PLI, Make in India schemes attracting foreign investors to India: CII
NM on the go

Nm on the go

Always be the first to hear from the PM. Get the App Now!
...
Text of PM Modi's address at the Parliament of Guyana
November 21, 2024

Hon’ble Speaker, मंज़ूर नादिर जी,
Hon’ble Prime Minister,मार्क एंथनी फिलिप्स जी,
Hon’ble, वाइस प्रेसिडेंट भरत जगदेव जी,
Hon’ble Leader of the Opposition,
Hon’ble Ministers,
Members of the Parliament,
Hon’ble The चांसलर ऑफ द ज्यूडिशियरी,
अन्य महानुभाव,
देवियों और सज्जनों,

गयाना की इस ऐतिहासिक पार्लियामेंट में, आप सभी ने मुझे अपने बीच आने के लिए निमंत्रित किया, मैं आपका बहुत-बहुत आभारी हूं। कल ही गयाना ने मुझे अपना सर्वोच्च सम्मान दिया है। मैं इस सम्मान के लिए भी आप सभी का, गयाना के हर नागरिक का हृदय से आभार व्यक्त करता हूं। गयाना का हर नागरिक मेरे लिए ‘स्टार बाई’ है। यहां के सभी नागरिकों को धन्यवाद! ये सम्मान मैं भारत के प्रत्येक नागरिक को समर्पित करता हूं।

साथियों,

भारत और गयाना का नाता बहुत गहरा है। ये रिश्ता, मिट्टी का है, पसीने का है,परिश्रम का है करीब 180 साल पहले, किसी भारतीय का पहली बार गयाना की धरती पर कदम पड़ा था। उसके बाद दुख में,सुख में,कोई भी परिस्थिति हो, भारत और गयाना का रिश्ता, आत्मीयता से भरा रहा है। India Arrival Monument इसी आत्मीय जुड़ाव का प्रतीक है। अब से कुछ देर बाद, मैं वहां जाने वाला हूं,

साथियों,

आज मैं भारत के प्रधानमंत्री के रूप में आपके बीच हूं, लेकिन 24 साल पहले एक जिज्ञासु के रूप में मुझे इस खूबसूरत देश में आने का अवसर मिला था। आमतौर पर लोग ऐसे देशों में जाना पसंद करते हैं, जहां तामझाम हो, चकाचौंध हो। लेकिन मुझे गयाना की विरासत को, यहां के इतिहास को जानना था,समझना था, आज भी गयाना में कई लोग मिल जाएंगे, जिन्हें मुझसे हुई मुलाकातें याद होंगीं, मेरी तब की यात्रा से बहुत सी यादें जुड़ी हुई हैं, यहां क्रिकेट का पैशन, यहां का गीत-संगीत, और जो बात मैं कभी नहीं भूल सकता, वो है चटनी, चटनी भारत की हो या फिर गयाना की, वाकई कमाल की होती है,

साथियों,

बहुत कम ऐसा होता है, जब आप किसी दूसरे देश में जाएं,और वहां का इतिहास आपको अपने देश के इतिहास जैसा लगे,पिछले दो-ढाई सौ साल में भारत और गयाना ने एक जैसी गुलामी देखी, एक जैसा संघर्ष देखा, दोनों ही देशों में गुलामी से मुक्ति की एक जैसी ही छटपटाहट भी थी, आजादी की लड़ाई में यहां भी,औऱ वहां भी, कितने ही लोगों ने अपना जीवन समर्पित कर दिया, यहां गांधी जी के करीबी सी एफ एंड्रूज हों, ईस्ट इंडियन एसोसिएशन के अध्यक्ष जंग बहादुर सिंह हों, सभी ने गुलामी से मुक्ति की ये लड़ाई मिलकर लड़ी,आजादी पाई। औऱ आज हम दोनों ही देश,दुनिया में डेमोक्रेसी को मज़बूत कर रहे हैं। इसलिए आज गयाना की संसद में, मैं आप सभी का,140 करोड़ भारतवासियों की तरफ से अभिनंदन करता हूं, मैं गयाना संसद के हर प्रतिनिधि को बधाई देता हूं। गयाना में डेमोक्रेसी को मजबूत करने के लिए आपका हर प्रयास, दुनिया के विकास को मजबूत कर रहा है।

साथियों,

डेमोक्रेसी को मजबूत बनाने के प्रयासों के बीच, हमें आज वैश्विक परिस्थितियों पर भी लगातार नजर ऱखनी है। जब भारत और गयाना आजाद हुए थे, तो दुनिया के सामने अलग तरह की चुनौतियां थीं। आज 21वीं सदी की दुनिया के सामने, अलग तरह की चुनौतियां हैं।
दूसरे विश्व युद्ध के बाद बनी व्यवस्थाएं और संस्थाएं,ध्वस्त हो रही हैं, कोरोना के बाद जहां एक नए वर्ल्ड ऑर्डर की तरफ बढ़ना था, दुनिया दूसरी ही चीजों में उलझ गई, इन परिस्थितियों में,आज विश्व के सामने, आगे बढ़ने का सबसे मजबूत मंत्र है-"Democracy First- Humanity First” "Democracy First की भावना हमें सिखाती है कि सबको साथ लेकर चलो,सबको साथ लेकर सबके विकास में सहभागी बनो। Humanity First” की भावना हमारे निर्णयों की दिशा तय करती है, जब हम Humanity First को अपने निर्णयों का आधार बनाते हैं, तो नतीजे भी मानवता का हित करने वाले होते हैं।

साथियों,

हमारी डेमोक्रेटिक वैल्यूज इतनी मजबूत हैं कि विकास के रास्ते पर चलते हुए हर उतार-चढ़ाव में हमारा संबल बनती हैं। एक इंक्लूसिव सोसायटी के निर्माण में डेमोक्रेसी से बड़ा कोई माध्यम नहीं। नागरिकों का कोई भी मत-पंथ हो, उसका कोई भी बैकग्राउंड हो, डेमोक्रेसी हर नागरिक को उसके अधिकारों की रक्षा की,उसके उज्जवल भविष्य की गारंटी देती है। और हम दोनों देशों ने मिलकर दिखाया है कि डेमोक्रेसी सिर्फ एक कानून नहीं है,सिर्फ एक व्यवस्था नहीं है, हमने दिखाया है कि डेमोक्रेसी हमारे DNA में है, हमारे विजन में है, हमारे आचार-व्यवहार में है।

साथियों,

हमारी ह्यूमन सेंट्रिक अप्रोच,हमें सिखाती है कि हर देश,हर देश के नागरिक उतने ही अहम हैं, इसलिए, जब विश्व को एकजुट करने की बात आई, तब भारत ने अपनी G-20 प्रेसीडेंसी के दौरान One Earth, One Family, One Future का मंत्र दिया। जब कोरोना का संकट आया, पूरी मानवता के सामने चुनौती आई, तब भारत ने One Earth, One Health का संदेश दिया। जब क्लाइमेट से जुड़े challenges में हर देश के प्रयासों को जोड़ना था, तब भारत ने वन वर्ल्ड, वन सन, वन ग्रिड का विजन रखा, जब दुनिया को प्राकृतिक आपदाओं से बचाने के लिए सामूहिक प्रयास जरूरी हुए, तब भारत ने CDRI यानि कोएलिशन फॉर डिज़ास्टर रज़ीलिएंट इंफ्रास्ट्रक्चर का initiative लिया। जब दुनिया में pro-planet people का एक बड़ा नेटवर्क तैयार करना था, तब भारत ने मिशन LiFE जैसा एक global movement शुरु किया,

साथियों,

"Democracy First- Humanity First” की इसी भावना पर चलते हुए, आज भारत विश्वबंधु के रूप में विश्व के प्रति अपना कर्तव्य निभा रहा है। दुनिया के किसी भी देश में कोई भी संकट हो, हमारा ईमानदार प्रयास होता है कि हम फर्स्ट रिस्पॉन्डर बनकर वहां पहुंचे। आपने कोरोना का वो दौर देखा है, जब हर देश अपने-अपने बचाव में ही जुटा था। तब भारत ने दुनिया के डेढ़ सौ से अधिक देशों के साथ दवाएं और वैक्सीन्स शेयर कीं। मुझे संतोष है कि भारत, उस मुश्किल दौर में गयाना की जनता को भी मदद पहुंचा सका। दुनिया में जहां-जहां युद्ध की स्थिति आई,भारत राहत और बचाव के लिए आगे आया। श्रीलंका हो, मालदीव हो, जिन भी देशों में संकट आया, भारत ने आगे बढ़कर बिना स्वार्थ के मदद की, नेपाल से लेकर तुर्की और सीरिया तक, जहां-जहां भूकंप आए, भारत सबसे पहले पहुंचा है। यही तो हमारे संस्कार हैं, हम कभी भी स्वार्थ के साथ आगे नहीं बढ़े, हम कभी भी विस्तारवाद की भावना से आगे नहीं बढ़े। हम Resources पर कब्जे की, Resources को हड़पने की भावना से हमेशा दूर रहे हैं। मैं मानता हूं,स्पेस हो,Sea हो, ये यूनीवर्सल कन्फ्लिक्ट के नहीं बल्कि यूनिवर्सल को-ऑपरेशन के विषय होने चाहिए। दुनिया के लिए भी ये समय,Conflict का नहीं है, ये समय, Conflict पैदा करने वाली Conditions को पहचानने और उनको दूर करने का है। आज टेरेरिज्म, ड्रग्स, सायबर क्राइम, ऐसी कितनी ही चुनौतियां हैं, जिनसे मुकाबला करके ही हम अपनी आने वाली पीढ़ियों का भविष्य संवार पाएंगे। और ये तभी संभव है, जब हम Democracy First- Humanity First को सेंटर स्टेज देंगे।

साथियों,

भारत ने हमेशा principles के आधार पर, trust और transparency के आधार पर ही अपनी बात की है। एक भी देश, एक भी रीजन पीछे रह गया, तो हमारे global goals कभी हासिल नहीं हो पाएंगे। तभी भारत कहता है – Every Nation Matters ! इसलिए भारत, आयलैंड नेशन्स को Small Island Nations नहीं बल्कि Large ओशिन कंट्रीज़ मानता है। इसी भाव के तहत हमने इंडियन ओशन से जुड़े आयलैंड देशों के लिए सागर Platform बनाया। हमने पैसिफिक ओशन के देशों को जोड़ने के लिए भी विशेष फोरम बनाया है। इसी नेक नीयत से भारत ने जी-20 की प्रेसिडेंसी के दौरान अफ्रीकन यूनियन को जी-20 में शामिल कराकर अपना कर्तव्य निभाया।

साथियों,

आज भारत, हर तरह से वैश्विक विकास के पक्ष में खड़ा है,शांति के पक्ष में खड़ा है, इसी भावना के साथ आज भारत, ग्लोबल साउथ की भी आवाज बना है। भारत का मत है कि ग्लोबल साउथ ने अतीत में बहुत कुछ भुगता है। हमने अतीत में अपने स्वभाव औऱ संस्कारों के मुताबिक प्रकृति को सुरक्षित रखते हुए प्रगति की। लेकिन कई देशों ने Environment को नुकसान पहुंचाते हुए अपना विकास किया। आज क्लाइमेट चेंज की सबसे बड़ी कीमत, ग्लोबल साउथ के देशों को चुकानी पड़ रही है। इस असंतुलन से दुनिया को निकालना बहुत आवश्यक है।

साथियों,

भारत हो, गयाना हो, हमारी भी विकास की आकांक्षाएं हैं, हमारे सामने अपने लोगों के लिए बेहतर जीवन देने के सपने हैं। इसके लिए ग्लोबल साउथ की एकजुट आवाज़ बहुत ज़रूरी है। ये समय ग्लोबल साउथ के देशों की Awakening का समय है। ये समय हमें एक Opportunity दे रहा है कि हम एक साथ मिलकर एक नया ग्लोबल ऑर्डर बनाएं। और मैं इसमें गयाना की,आप सभी जनप्रतिनिधियों की भी बड़ी भूमिका देख रहा हूं।

साथियों,

यहां अनेक women members मौजूद हैं। दुनिया के फ्यूचर को, फ्यूचर ग्रोथ को, प्रभावित करने वाला एक बहुत बड़ा फैक्टर दुनिया की आधी आबादी है। बीती सदियों में महिलाओं को Global growth में कंट्रीब्यूट करने का पूरा मौका नहीं मिल पाया। इसके कई कारण रहे हैं। ये किसी एक देश की नहीं,सिर्फ ग्लोबल साउथ की नहीं,बल्कि ये पूरी दुनिया की कहानी है।
लेकिन 21st सेंचुरी में, global prosperity सुनिश्चित करने में महिलाओं की बहुत बड़ी भूमिका होने वाली है। इसलिए, अपनी G-20 प्रेसीडेंसी के दौरान, भारत ने Women Led Development को एक बड़ा एजेंडा बनाया था।

साथियों,

भारत में हमने हर सेक्टर में, हर स्तर पर, लीडरशिप की भूमिका देने का एक बड़ा अभियान चलाया है। भारत में हर सेक्टर में आज महिलाएं आगे आ रही हैं। पूरी दुनिया में जितने पायलट्स हैं, उनमें से सिर्फ 5 परसेंट महिलाएं हैं। जबकि भारत में जितने पायलट्स हैं, उनमें से 15 परसेंट महिलाएं हैं। भारत में बड़ी संख्या में फाइटर पायलट्स महिलाएं हैं। दुनिया के विकसित देशों में भी साइंस, टेक्नॉलॉजी, इंजीनियरिंग, मैथ्स यानि STEM graduates में 30-35 परसेंट ही women हैं। भारत में ये संख्या फोर्टी परसेंट से भी ऊपर पहुंच चुकी है। आज भारत के बड़े-बड़े स्पेस मिशन की कमान महिला वैज्ञानिक संभाल रही हैं। आपको ये जानकर भी खुशी होगी कि भारत ने अपनी पार्लियामेंट में महिलाओं को रिजर्वेशन देने का भी कानून पास किया है। आज भारत में डेमोक्रेटिक गवर्नेंस के अलग-अलग लेवल्स पर महिलाओं का प्रतिनिधित्व है। हमारे यहां लोकल लेवल पर पंचायती राज है, लोकल बॉड़ीज़ हैं। हमारे पंचायती राज सिस्टम में 14 लाख से ज्यादा यानि One point four five मिलियन Elected Representatives, महिलाएं हैं। आप कल्पना कर सकते हैं, गयाना की कुल आबादी से भी करीब-करीब दोगुनी आबादी में हमारे यहां महिलाएं लोकल गवर्नेंट को री-प्रजेंट कर रही हैं।

साथियों,

गयाना Latin America के विशाल महाद्वीप का Gateway है। आप भारत और इस विशाल महाद्वीप के बीच अवसरों और संभावनाओं का एक ब्रिज बन सकते हैं। हम एक साथ मिलकर, भारत और Caricom की Partnership को और बेहतर बना सकते हैं। कल ही गयाना में India-Caricom Summit का आयोजन हुआ है। हमने अपनी साझेदारी के हर पहलू को और मजबूत करने का फैसला लिया है।

साथियों,

गयाना के विकास के लिए भी भारत हर संभव सहयोग दे रहा है। यहां के इंफ्रास्ट्रक्चर में निवेश हो, यहां की कैपेसिटी बिल्डिंग में निवेश हो भारत और गयाना मिलकर काम कर रहे हैं। भारत द्वारा दी गई ferry हो, एयरक्राफ्ट हों, ये आज गयाना के बहुत काम आ रहे हैं। रीन्युएबल एनर्जी के सेक्टर में, सोलर पावर के क्षेत्र में भी भारत बड़ी मदद कर रहा है। आपने t-20 क्रिकेट वर्ल्ड कप का शानदार आयोजन किया है। भारत को खुशी है कि स्टेडियम के निर्माण में हम भी सहयोग दे पाए।

साथियों,

डवलपमेंट से जुड़ी हमारी ये पार्टनरशिप अब नए दौर में प्रवेश कर रही है। भारत की Energy डिमांड तेज़ी से बढ़ रही हैं, और भारत अपने Sources को Diversify भी कर रहा है। इसमें गयाना को हम एक महत्वपूर्ण Energy Source के रूप में देख रहे हैं। हमारे Businesses, गयाना में और अधिक Invest करें, इसके लिए भी हम निरंतर प्रयास कर रहे हैं।

साथियों,

आप सभी ये भी जानते हैं, भारत के पास एक बहुत बड़ी Youth Capital है। भारत में Quality Education और Skill Development Ecosystem है। भारत को, गयाना के ज्यादा से ज्यादा Students को Host करने में खुशी होगी। मैं आज गयाना की संसद के माध्यम से,गयाना के युवाओं को, भारतीय इनोवेटर्स और वैज्ञानिकों के साथ मिलकर काम करने के लिए भी आमंत्रित करता हूँ। Collaborate Globally And Act Locally, हम अपने युवाओं को इसके लिए Inspire कर सकते हैं। हम Creative Collaboration के जरिए Global Challenges के Solutions ढूंढ सकते हैं।

साथियों,

गयाना के महान सपूत श्री छेदी जगन ने कहा था, हमें अतीत से सबक लेते हुए अपना वर्तमान सुधारना होगा और भविष्य की मजबूत नींव तैयार करनी होगी। हम दोनों देशों का साझा अतीत, हमारे सबक,हमारा वर्तमान, हमें जरूर उज्जवल भविष्य की तरफ ले जाएंगे। इन्हीं शब्दों के साथ मैं अपनी बात समाप्त करता हूं, मैं आप सभी को भारत आने के लिए भी निमंत्रित करूंगा, मुझे गयाना के ज्यादा से ज्यादा जनप्रतिनिधियों का भारत में स्वागत करते हुए खुशी होगी। मैं एक बार फिर गयाना की संसद का, आप सभी जनप्रतिनिधियों का, बहुत-बहुत आभार, बहुत बहुत धन्यवाद।