મુંબઈમાં ગ્લોબલ ફિનટેક ફેસ્ટમાં પ્રધાનમંત્રીના સંબોધનનો મૂળપાઠ

નમસ્કાર!

આરબીઆઈના ગવર્નર શ્રી શક્તિકાંત દાસજી, ક્રિસ ગોપાલકૃષ્ણનજી, રેગ્યુલેટરના સભ્યો, ફાઈનાન્સ ઈન્ડસ્ટ્રીના નેતાઓ, ફિનટેક અને સ્ટાર્ટ-અપ વિશ્વના મારા સાથીદારો, અન્ય તમામ મહાનુભાવો, મહિલાઓ અને સજ્જનો!

ભારતમાં તહેવારોની મોસમ છે, અમે હમણાં જ જન્માષ્ટમીની ઉજવણી કરી છે. અને ખુશી જુઓ, આપણી અર્થવ્યવસ્થામાં અને આપણા બજારમાં પણ ઉત્સવનું વાતાવરણ છે. આ ઉત્સવના મૂડમાં, આ વૈશ્વિક ફિનટેક ફેસ્ટિવલ થઈ રહ્યો છે. અને તે પણ સપનાની નગરી મુંબઈમાં. હું દેશ અને દુનિયામાંથી અહીં આવેલા તમામ મહેમાનોને શુભેચ્છા પાઠવું છું અને આવકારું છું. અહીં આવતા પહેલા, મેં વિવિધ પ્રદર્શનોની મુલાકાત લીધી હતી અને મારા ઘણા મિત્રો સાથે ચેટ કરી હતી. આપણા યુવાનોની નવીનતા અને ભાવિ સંભાવનાઓની એક સંપૂર્ણ નવી દુનિયા ત્યાં દેખાય છે. મને તમારા કામ માટે શબ્દો બદલવા દો, એક સંપૂર્ણ નવી દુનિયા દેખાય છે. હું આ ઉત્સવના તમામ આયોજકોને અભિનંદન આપું છું.

મિત્રો,

વિદેશમાંથી પણ મોટી સંખ્યામાં અમારા મહેમાનો અહીં આવ્યા છે. એક સમય હતો, જ્યારે લોકો ભારતમાં આવતા હતા, ત્યારે તેઓ આપણી સાંસ્કૃતિક વિવિધતા જોઈને દંગ રહી જતા હતા. હવે જ્યારે લોકો ભારતમાં આવે છે, ત્યારે તેઓને અમારી ફિનટેક વિવિધતા જોઈને આશ્ચર્ય થાય છે. એરપોર્ટ પર ઉતરાણથી લઈને સ્ટ્રીટ ફૂડ અને શોપિંગના અનુભવ સુધી, ભારતની ફિનટેક ક્રાંતિ દરેક જગ્યાએ દેખાય છે. છેલ્લા 10 વર્ષમાં ફિનટેક સ્પેસમાં $31 બિલિયનથી વધુનું રોકાણ કરવામાં આવ્યું છે. 10 વર્ષમાં અમારા ફિનટેક સ્ટાર્ટઅપ્સમાં 500% વૃદ્ધિ થઈ છે. સસ્તા મોબાઈલ ફોન, સસ્તા ડેટા અને ઝીરો બેલેન્સ જન ધન બેંક ખાતાઓએ ભારતમાં અજાયબીઓ કરી છે. તમને યાદ હશે, પહેલા કેટલાક લોકો પૂછતા હતા, તેઓ સંસદમાં ઉભા રહીને પૂછતા હતા અને જે લોકો પોતાને ખૂબ વિદ્વાન માનતા હતા તેઓ પૂછતા હતા. જ્યારે સરસ્વતી પોતાની શાણપણ વહેંચી રહી હતી ત્યારે તે રસ્તામાં જ ઊભી હતી. તેઓ બીજું શું કહેતા હતા કે ભારતમાં બેંકોની એટલી બધી શાખાઓ નથી, દરેક ગામમાં બેંકો ઉપલબ્ધ નથી. ઈન્ટરનેટ નથી, તેઓએ પૂછ્યું પણ – વીજળી નથી, રિચાર્જિંગ ક્યાંથી થશે, ફિનટેક ક્રાંતિ કેવી રીતે થશે? આ પૂછવામાં આવ્યું અને મારા જેવા ચા વેચનારને આ પૂછવામાં આવ્યું. પરંતુ આજે માત્ર એક દાયકામાં ભારતમાં બ્રોડબેન્ડ યુઝર્સ 60 મિલિયન એટલે કે 6 કરોડથી વધીને 940 મિલિયન એટલે કે લગભગ 94 કરોડ થઈ ગયા છે. આજે, 18 વર્ષથી વધુ ઉંમરનો ભાગ્યે જ કોઈ ભારતીય હશે જેની પાસે તેની ડિજિટલ ઓળખ, આધાર કાર્ડ નથી. આજે 530 મિલિયનથી વધુ એટલે કે 53 કરોડ લોકો પાસે જન ધન બેંક ખાતા છે. તેનો અર્થ એ કે, 10 વર્ષમાં, અમે સમગ્ર યુરોપિયન યુનિયન જેટલી વસ્તીને બેંકિંગ સિસ્ટમ સાથે જોડી દીધી છે.

મિત્રો,

જન ધન-આધાર-મોબાઇલની આ ત્રિપુટીએ બીજા પરિવર્તનને વેગ આપ્યો છે. ક્યારેક લોકો કહેતા કે કેશ ઈઝ કિંગ. આજે, વિશ્વના લગભગ અડધા વાસ્તવિક સમયના ડિજિટલ વ્યવહારો ભારતમાં થાય છે. ભારતનું UPI સમગ્ર વિશ્વમાં ફિનટેકનું ઉત્તમ ઉદાહરણ બની ગયું છે. આજે ગામ હોય કે શહેર, શિયાળો હોય કે ઉનાળો, વરસાદ હોય કે બરફ, ભારતમાં બેંકિંગ સેવા 24 કલાક, 7 દિવસ, 12 મહિના ચાલુ રહે છે. કોરોનાના આટલા મોટા સંકટ દરમિયાન પણ ભારત વિશ્વના એવા દેશોમાં સામેલ હતું જ્યાં અમારી બેંકિંગ સેવાઓ કોઈપણ સમસ્યા વિના ચાલુ રહી હતી.

મિત્રો,

માત્ર 2-3 દિવસ પહેલા જ જન ધન યોજનાના 10 વર્ષ પૂર્ણ થયા હતા. જન ધન યોજના મહિલા સશક્તીકરણ માટેનું મુખ્ય માધ્યમ બની ગયું છે. જન ધન યોજનાના કારણે લગભગ 290 મિલિયન એટલે કે 29 કરોડથી વધુ મહિલાઓના બેંક ખાતા ખોલવામાં આવ્યા છે. આ ખાતાઓએ મહિલાઓ માટે બચત અને રોકાણ માટે નવી તકો ઊભી કરી છે. જન ધન ખાતાઓની સમાન ફિલસૂફી પર, અમે સૌથી મોટી માઇક્રોફાઇનાન્સ યોજના મુદ્રા શરૂ કરી. અત્યાર સુધીમાં આ સ્કીમ હેઠળ 27 ટ્રિલિયન રૂપિયાથી વધુની ક્રેડિટ આપવામાં આવી છે. આ યોજનાના લગભગ 70 ટકા લાભાર્થીઓ મહિલાઓ છે. જન ધન ખાતાઓ પણ મહિલા સ્વ-સહાય જૂથોને બેંકિંગ સાથે જોડે છે. આજે દેશની 10 કરોડ ગ્રામીણ મહિલાઓને તેનો લાભ મળી રહ્યો છે. એટલે કે જન ધન કાર્યક્રમે મહિલાઓના આર્થિક સશક્તીકરણ માટે મજબૂત પાયો નાખ્યો છે.

મિત્રો,

સમાંતર અર્થતંત્ર સમગ્ર વિશ્વ માટે ખૂબ જ ચિંતાનો વિષય રહ્યો છે. ફિનટેકે પણ સમાંતર અર્થતંત્રને ફટકો આપ્યો છે અને તમે લોકો અભિનંદનને પાત્ર છો. તમે એ પણ જોયું છે કે અમે ડિજિટલ ટેક્નોલોજી દ્વારા ભારતમાં કેવી રીતે પારદર્શિતા લાવી છે. આજે, સેંકડો સરકારી યોજનાઓ હેઠળ ડાયરેક્ટ બેનિફિટ ટ્રાન્સફર કરવામાં આવે છે. આનાથી સિસ્ટમમાંથી લીકેજ બંધ થઈ ગયું છે. આજે લોકો ઔપચારિક પ્રણાલીમાં જોડાવામાં પોતાનો ફાયદો જુએ છે.

મિત્રો,

ફિનટેકને કારણે ભારતમાં જે પરિવર્તન આવ્યું છે તે માત્ર ટેક્નોલોજી પૂરતું મર્યાદિત નથી. તેની સામાજિક અસર ખૂબ વ્યાપક છે. આ ગામ અને શહેર વચ્ચેનું અંતર ઘટાડવામાં મદદ કરી રહ્યું છે. ક્યારેક અમારી જગ્યાએ, બેંકની સેવા મેળવવા માટે આખો દિવસ લાગતો હતો. એક ખેડૂત, માછીમાર અને મધ્યમ વર્ગના પરિવાર માટે આ એક મોટી સમસ્યા હતી. ફિનટેકે આ સમસ્યા હલ કરી. બેંકો માત્ર એક બિલ્ડીંગ પુરતી મર્યાદિત હતી. આજે બેંકો દરેક ભારતીયના મોબાઈલ ફોન સુધી સીમિત થઈ ગઈ છે.

મિત્રો,

ફિનટેકે નાણાકીય સેવાઓના લોકશાહીકરણમાં પણ મોટી ભૂમિકા ભજવી છે. લોન, ક્રેડિટ કાર્ડ, રોકાણ, વીમો જેવી પ્રોડક્ટ્સ દરેક માટે સરળતાથી સુલભ બની રહી છે. ફિનટેકે એક્સેસ ટુ ક્રેડિટ પણ સરળ અને સમાવિષ્ટ બનાવી છે. ચાલો હું એક ઉદાહરણ આપું. તમે જાણો છો કે ભારતમાં સ્ટ્રીટ વેન્ડર્સની જૂની પરંપરા છે. પરંતુ તે ઔપચારિક બેંકિંગથી બહાર હતો. ફિનટેકે પણ આ પરિસ્થિતિ બદલી છે. આજે તેઓ પીએમ સ્વાનિધિ યોજનામાંથી કોલેટરલ ફ્રી લોન લેવા સક્ષમ છે, ડિજિટલ ટ્રાન્ઝેક્શન રેકોર્ડના આધારે તેઓ તેમના વ્યવસાયને વિસ્તારવા માટે વધુ લોન મેળવે છે. શેર અને મ્યુચ્યુઅલ ફંડ જેવા ઉત્પાદનોમાં રોકાણ એક સમયે માત્ર મોટા શહેરોમાં જ શક્ય હતું. આજે ગામડાઓ અને નગરોમાં પણ મોટા પ્રમાણમાં રોકાણના આ માર્ગની શોધ થઈ રહી છે. આજે, ડીમેટ એકાઉન્ટ્સ માત્ર થોડી જ મિનિટોમાં ઘરે ખોલવામાં આવે છે અને રોકાણના અહેવાલો ઑનલાઇન ઉપલબ્ધ છે. આજે, મોટી સંખ્યામાં ભારતીયો રિમોટ હેલ્થકેર સેવાઓ લઈ રહ્યા છે, ડિજિટલ રીતે અભ્યાસ કરી રહ્યા છે, ઑનલાઇન, કૌશલ્યો શીખી રહ્યા છે, આ બધું ફિનટેક વિના શક્ય ન હોત. તેનો અર્થ એ છે કે ભારતની ફિનટેક ક્રાંતિ જીવનની ગરિમા, જીવનની ગુણવત્તા સુધારવામાં પણ મોટી ભૂમિકા ભજવી રહી છે.

મિત્રો,

ભારતની ફિનટેક ક્રાંતિની સિદ્ધિ માત્ર નવીનતાઓ વિશે નથી, પણ અપનાવવા વિશે પણ છે. ભારતના લોકોએ ફિનટેકને જે ઝડપે અને સ્કેલ અપનાવ્યું છે તે બીજે ક્યાંય જોવા મળતું નથી. આનો મોટો શ્રેય અમારા ડિજિટલ પબ્લિક ઈન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર-ડીપીઆઈ અને અમારી ફિનટેકને પણ જાય છે. આ ટેક્નોલોજી અંગે વિશ્વાસ પેદા કરવા માટે દેશમાં અદ્ભુત નવીનતાઓ કરવામાં આવી છે. QR કોડ્સ સાથે સાઉન્ડ બોક્સનો ઉપયોગ આવી જ એક નવીનતા છે. આપણા ફિનટેક સેક્ટરે પણ સરકારના બેંક સખી કાર્યક્રમનો અભ્યાસ કરવો જોઈએ. અને હું બધા ફિનટેક યુવાનોને કહેવા માંગુ છું, શું આ બેંક સખી છે? હું હમણાં જ જલગાંવ આવ્યો હતો અને એક દિવસ હું મારી એક બહેન મિત્રને મળ્યો અને તેણે ગર્વથી કહ્યું કે હું દરરોજ 1.5 કરોડ રૂપિયાનો બિઝનેસ કરું છું. શું આત્મવિશ્વાસ, અને તે ગામડાની સ્ત્રી હતી. અમારી દીકરીઓએ જે રીતે દરેક ગામમાં બેંકિંગ અને ડિજિટલ જાગૃતિ ફેલાવી છે, ફિનટેકને નવું બજાર મળ્યું છે.

મિત્રો,

21મી સદીની દુનિયા ખૂબ જ ઝડપથી બદલાઈ રહી છે. ચલણથી QR કોડ સુધીની સફરમાં સદીઓ લાગી, પરંતુ હવે આપણે દરરોજ નવી નવીનતાઓ જોઈ રહ્યા છીએ. ડિજિટલ ઓન્લી બેન્ક્સ અને નિયો-બેન્કિંગ જેવા ખ્યાલો આપણી સામે છે. ડિજિટલ ટ્વિન્સ જેવી ટેક્નોલોજી ડેટા-આધારિત બેન્કિંગને આગલા સ્તર પર લઈ જઈ રહી છે. આ જોખમ સંચાલન, છેતરપિંડી શોધ અને ગ્રાહક અનુભવથી બધું જ બદલી નાખશે. મને ખુશી છે કે ભારત પણ સતત નવી ફિનટેક પ્રોડક્ટ્સ લોન્ચ કરી રહ્યું છે. અમે એવા ઉત્પાદનો બનાવી રહ્યા છીએ જે સ્થાનિક છે, પરંતુ તેમની એપ્લિકેશન વૈશ્વિક છે. આજે ઓએનડીસી એટલે કે ઓપન નેટવર્ક ફોર ડિજિટલ કોમર્સ ઓનલાઈન શોપિંગને સમાવિષ્ટ બનાવી રહ્યું છે. તે નાના ઉદ્યોગો અને નાના સાહસોને મોટી તકો સાથે જોડે છે. એકાઉન્ટ એગ્રીગેટર્સ લોકો અને કંપનીઓ માટે કામ સરળ બનાવવા માટે ડેટાનો ઉપયોગ કરી રહ્યાં છે. ટ્રેડ્સ પ્લેટફોર્મની મદદથી નાની સંસ્થાઓની તરલતા અને રોકડ પ્રવાહમાં સુધારો થઈ રહ્યો છે. ઇ-રૂપી એ ડિજિટલ વાઉચર છે જેનો ઉપયોગ ઘણા સ્વરૂપોમાં થઈ રહ્યો છે. ભારતની આ પ્રોડક્ટ્સ વિશ્વના અન્ય દેશો માટે પણ એટલી જ ઉપયોગી છે. અને આને ધ્યાનમાં રાખીને, અમે G-20 પ્રેસિડેન્સી દરમિયાન વૈશ્વિક ડિજિટલ પબ્લિક ઇન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર રિપોઝીટરી બનાવવાનો પ્રસ્તાવ મૂક્યો હતો, જેને G-20 સભ્યોએ દિલથી સ્વીકાર્યો હતો. હું AI ના દુરુપયોગ વિશે તમારી ચિંતાઓને પણ સમજું છું. તેથી, ભારતે એઆઈના નૈતિક ઉપયોગ માટે વૈશ્વિક ફ્રેમવર્ક બનાવવા માટે પણ હાકલ કરી છે.

મિત્રો,

ફિનટેક સેક્ટરને મદદ કરવા માટે સરકાર નીતિ સ્તરે જરૂરી તમામ ફેરફારો કરી રહી છે. તાજેતરમાં અમે એન્જલ ટેક્સ દૂર કર્યો છે. તે બરાબર નથી કર્યું? ના. તમે તે બરાબર કર્યું? અમે દેશમાં સંશોધન અને નવીનતાને પ્રોત્સાહન આપવા માટે 1 લાખ કરોડ રૂપિયાનું ફંડ બનાવવાની જાહેરાત કરી છે. અમે ડેટા પ્રોટેક્શન કાયદો બનાવ્યો છે. મને અમારા નિયમનકારો પાસેથી પણ કેટલીક અપેક્ષાઓ છે. સાયબર ફ્રોડને રોકવા અને ડિજિટલ સાક્ષરતા માટે આપણે મોટા પગલાં ભરવા પડશે. સાયબર ફ્રોડ સ્ટાર્ટઅપ્સ અને ફિન-ટેક્સના વિકાસમાં અવરોધ ન આવે તેની ખાતરી કરવી પણ એટલી જ મહત્વપૂર્ણ છે.

મિત્રો,

પહેલાના જમાનામાં, બેંક તૂટી જવાની છે અથવા બેંક નિષ્ફળ ગઈ છે અથવા ડૂબી જશે તેવા સમાચાર ફેલાતા 5-7 દિવસ લાગતા હતા. આજે, જો કોઈ સિસ્ટમમાં સાયબર ફ્રોડ હોવાનું જાણવા મળે છે, તો એક મિનિટમાં મામલો સમાપ્ત થઈ જાય છે, તે કંપની જતી રહે છે. ફિનટેક માટે ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ. અને સાયબર સોલ્યુશનના કારણે બાળ મૃત્યુદર ખૂબ વહેલો થાય છે. જો તમે કોઈ પણ સાયબર સોલ્યુશન લઈને આવો છો, તો અપ્રમાણિક લોકો તેને તોડવામાં મોડું કરતા નથી, તો તે સોલ્યુશન શિશુ બની જાય છે, તો તમારે કોઈ નવો ઉકેલ લાવવો પડશે.

મિત્રો,

આજે સસ્ટેનેબલ ઈકોનોમિક ગ્રોથ ભારતની પ્રાથમિકતા છે. અમે મજબૂત, પારદર્શક અને કાર્યક્ષમ સિસ્ટમ્સ બનાવી રહ્યા છીએ. અમે અદ્યતન તકનીકો અને નિયમનકારી માળખા સાથે નાણાકીય બજારોને મજબૂત બનાવી રહ્યા છીએ. અમે ગ્રીન ફાઇનાન્સ દ્વારા ટકાઉ વૃદ્ધિને સમર્થન આપી રહ્યા છીએ. અમે નાણાકીય સમાવેશ પર ભાર મૂકી રહ્યા છીએ, તે સમાવેશની સંતૃપ્તિ. મને વિશ્વાસ છે કે ભારતની ફિનટેક ઇકોસિસ્ટમ ભારતના લોકોને ગુણવત્તાયુક્ત જીવનશૈલી પ્રદાન કરવાના મિશનમાં મોટી ભૂમિકા ભજવશે. મને વિશ્વાસ છે કે ભારતનું ફિનટેક ઇકોસિસ્ટમ સમગ્ર વિશ્વના જીવનની સરળતામાં વધારો કરશે. અને મને મારા દેશના યુવાનોની પ્રતિભામાં ઘણો વિશ્વાસ છે, આટલો વિશ્વાસ છે અને હું આ ખૂબ જ આત્મવિશ્વાસ સાથે કહું છું - અમારું શ્રેષ્ઠ હજી બાકી છે.

આ તમારું 5મું ફંક્શન છે...તો હું 10માં આવીશ. અને પછી તમે પણ કલ્પના નહીં કરી હોય, તમે પણ ત્યાં પહોંચી ગયા હશો મિત્રો. આજે હું તમારા સ્ટાર્ટ-અપ યુનિટના કેટલાક લોકોને મળ્યો, હું તેમાંથી મોટાભાગના લોકોને મળી શક્યો નહીં, પરંતુ હું કેટલાક લોકોને મળ્યો. પરંતુ હું દરેકને 10-10 હોમવર્ક આપીને પાછો આવ્યો છું, કારણ કે હું સમજી શકું છું કે આ એક એવું ક્ષેત્ર છે જે એક મોટું પરિવર્તન લાવી શકે છે, મિત્રો. એક વિશાળ ક્રાંતિ થઈ રહી છે અને આપણે અહીં તેનો મજબૂત પાયો જોઈ રહ્યા છીએ. આ આત્મવિશ્વાસ સાથે, હું તમને ખૂબ ખૂબ શુભેચ્છા પાઠવું છું! તમારો ખૂબ ખૂબ આભાર!

અમે આ ફોટો કૃષ્ણ ગોપાલજીની વિનંતી પર લીધો છે, પરંતુ તમને આશ્ચર્ય થશે કે તેનો અર્થ શું છે, હું તમને ફાયદો જણાવીશ – હું AIની દુનિયા સાથે જોડાયેલી વ્યક્તિ છું, તેથી જો તમે નમો એપ પર જાઓ છો, તો પછી આ ફોટો પર જાઓ. નમો એપ પર ફોટો ડિવિઝનમાં જશો, ત્યાં જો તમે તમારી સેલ્ફી રાખો છો અને આજે તમે જ્યાં પણ મારી સાથે નજરે પડશો, તો તમને તમારો ફોટો મળી જશે.

આભાર!