રાધે-રાધે! જય શ્રી કૃષ્ણ!
આ કાર્યક્રમમાં વ્રજના આદરણીય સંતો, ઉત્તર પ્રદેશના રાજ્યપાલ આનંદી બેન પટેલ, મુખ્યમંત્રી શ્રી યોગી આદિત્યનાથજી, આપણા બંને નાયબ મુખ્યમંત્રીઓ, મંત્રીમંડળના અન્ય સહયોગીઓ, મથુરાના સાંસદ બહેન હેમા માલિનીજી અને મારા વ્હાલા વ્રજના હાજર લોકો!
સૌ પ્રથમ, હું તમારી ક્ષમા ઈચ્છું છું કારણ કે મને આવવામાં મોડું થયું કારણ કે હું રાજસ્થાનમાં ચૂંટણી મેદાનમાં હતો અને તે મેદાનમાંથી હવે હું આ ભક્તિમય વાતાવરણમાં આવ્યો છું. હું ભાગ્યશાળી છું કે આજે મને વ્રજ અને વ્રજના લોકોની મુલાકાત લેવાની તક મળી છે. કારણ કે, અહીં એ જ આવે છે જ્યાં શ્રી કૃષ્ણ અને શ્રીજી બોલાવે છે. આ કોઈ સામાન્ય પૃથ્વી નથી. આ વ્રજ આપણું 'શ્યામ-શ્યામ જુનું પોતાનું ધામ છે. વ્રજ એ ‘લાલ જી’ અને ‘લાડલી જી’ ના પ્રેમનું સાચું મૂર્ત સ્વરૂપ છે. આ જ વ્રજ છે, જેનું રાજ પણ આખા જગતમાં પૂજનીય છે. રાધા-રાણી વ્રજની દરેક છાયામાં લીન છે, કૃષ્ણ આ સ્થાનના દરેક કણમાં હાજર છે. અને તેથી જ આપણા શાસ્ત્રોમાં કહેવામાં આવ્યું છે - સપ્ત દ્વિપેષુ યત તીર્થ, ચુરત ચા યત ફલમ. વધુ તસ્માત્ મેળવો, મથુરાની મુલાકાત લો. એટલે કે એકલા મથુરા અને વ્રજની મુલાકાત લેવાનો લાભ વિશ્વના તમામ તીર્થધામોના લાભો કરતાં પણ વધારે છે. આજે, વ્રજ રાજ મહોત્સવ અને સંત મીરાબાઈ જીની 525મી જન્મજયંતીની ઉજવણી દ્વારા, મને ફરી એકવાર વ્રજમાં તમારા બધાની વચ્ચે રહેવાની તક મળી છે. હું ભગવાન કૃષ્ણ અને દૈવી વ્રજના સ્વામી રાધા રાણીને સંપૂર્ણ ભક્તિભાવ સાથે પ્રણામ કરું છું. હું પણ મીરાબાઈજીના ચરણોમાં નમન કરું છું અને વ્રજના તમામ સંતોને નમસ્કાર કરું છું. હું સાંસદ બહેન હેમા માલિની જીને પણ અભિનંદન આપું છું. તે સાંસદ છે પરંતુ તે વ્રજમાં મગ્ન છે. હેમા જી માત્ર એક સાંસદ તરીકે વ્રજ રાસ મહોત્સવના આયોજનમાં પૂરા દિલથી રોકાયેલા નથી, પરંતુ તેઓ પોતે, કૃષ્ણની ભક્તિમાં ડૂબીને, તેમની પ્રતિભા અને પ્રસ્તુતિથી આ કાર્યક્રમને વધુ ભવ્ય બનાવવાનું કામ કરે છે.
મારા પરિવારજનો,
મારા માટે, આ કાર્યક્રમમાં આવવું બીજા કારણસર પણ ખાસ છે. ભગવાન કૃષ્ણથી લઈને મીરાબાઈ સુધી વ્રજનો ગુજરાત સાથે અલગ જ સંબંધ છે. આ મથુરાના કાન્હામાં ગુજરાત ગયા પછી જ દ્વારકાધીશ બન્યા હતા. અને રાજસ્થાનથી આવીને મથુરા-વૃંદાવનમાં પ્રેમ ફેલાવનાર સંત મીરાબાઈજીએ પણ પોતાનું અંતિમ જીવન દ્વારકામાં વિતાવ્યું હતું. મીરાંની ભક્તિ વૃંદાવન વિના પૂર્ણ નથી. વૃંદાવન પ્રત્યેની ભક્તિથી અભિભૂત સંત મીરાબાઈએ કહ્યું હતું - આલી રી મોહે લગે વૃંદાવન નીકો... દરેક ઘરમાં તુલસી ઠાકુર પૂજા કરો, ગોવિંદજી કાળના દર્શન કરો.... તેથી, જ્યારે ગુજરાતના લોકોને વ્રજમાં આવવાનું કહેવામાં આવ્યું ત્યારે યુપી અને રાજસ્થાન સમગ્ર વિશ્વમાં પ્રસરી ગયું..જો આપણને સૌભાગ્ય મળે તો આપણે તેને દ્વારકાધીશના વરદાન ગણીએ છીએ. અને માતા ગંગાએ મને બોલાવ્યો અને પછી ભગવાન દ્વારકાધીશની કૃપાથી હું 2014થી જ તમારી વચ્ચે આવીને વસી ગયો, તમારી સેવામાં લીન થઈ ગયો.
મારા પરિવારજનો,
મીરાબાઈની 525મી જન્મજયંતી માત્ર કોઈ સંતની જન્મજયંતી નથી, તે સમગ્ર ભારતની સંસ્કૃતિનો ઉત્સવ છે. આ ભારતની પ્રેમ પરંપરાની ઉજવણી છે. આ ઉત્સવ નર અને નારાયણ, જીવ અને શિવ, ભક્ત અને ભગવાન વચ્ચેના અભેદ વિચારની ઉજવણી પણ છે. જેને કેટલાક અદ્વૈત કહે છે. આજે, આ ઉત્સવમાં, મને સંત મીરાબાઈના નામનો સ્મારક સિક્કો અને ટિકિટ બહાર પાડવાનો લહાવો મળ્યો છે. મીરાબાઈનો જન્મ રાજસ્થાનની બહાદુર ભૂમિમાં થયો હતો, જેમણે દેશના સન્માન અને સંસ્કૃતિ માટે અપાર બલિદાન આપ્યું છે. આ 84 કોસ વ્રજમંડળ પોતે યુપી અને રાજસ્થાનને જોડીને રચાયું છે. મીરાબાઈએ ભક્તિ અને આધ્યાત્મિકતાનું અમૃત વહેતું કરીને ભારતની ચેતનાને પોષી હતી.મીરાબાઈએ ભક્તિ, સમર્પણ અને ભક્તિને ખૂબ જ સરળ ભાષામાં સમજાવી હતી - મીરા કે પ્રભુ ગિરધર નગર, સહજ મિલે અબિનાસી, રે. તેમના માનમાં આયોજિત આ કાર્યક્રમ આપણને ભારતની ભક્તિ તેમજ ભારતની બહાદુરી અને બલિદાનની યાદ અપાવે છે. મીરાબાઈના પરિવાર અને રાજસ્થાને તે સમયે તેમની પાસે જે હતું તે બધું આપી દીધું હતું. રાજસ્થાન અને દેશના લોકો આપણા આસ્થાના કેન્દ્રોની રક્ષા માટે દિવાલ બનીને ઉભા છે, જેથી ભારતની આત્મા, ભારતની ચેતના સુરક્ષિત રહી શકે. તેથી, આજનો સમારોહ આપણને મીરાબાઈની પ્રેમની પરંપરા તેમજ તેમની બહાદુરીની પરંપરાની યાદ અપાવે છે. અને આ ભારતની ઓળખ છે. એ જ કૃષ્ણમાં આપણે કાન્હાને વાંસળી વગાડતા અને વાસુદેવને સુદર્શન ચક્ર ચલાવતા પણ જોઈએ છીએ.
મારા પરિવારજનો,
આપણો ભારત હંમેશા નારી શક્તિની પૂજા કરતો દેશ રહ્યો છે. આ વાત વ્રજના લોકો કરતાં બીજું કોણ સારી રીતે સમજી શકે? અહીં કન્હૈયાના શહેરમાં પણ 'લાડલી સરકાર' સૌથી પહેલા ચાલે છે. અહીં સંબોધન, વાતચીત, આદર બધું જ રાધે-રાધે કહેવાથી જ થાય છે. કૃષ્ણ પહેલાં રાધાનો ઉપયોગ કરવામાં આવે ત્યારે પણ તેમનું નામ પૂર્ણ છે. તેથી જ આપણા દેશમાં મહિલાઓએ હંમેશા જવાબદારીઓ ઉપાડી છે અને સમાજને સતત માર્ગદર્શન પણ આપ્યું છે. મીરાબાઈ જી પણ આનું ઝળહળતું ઉદાહરણ છે. મીરાબાઈજીએ કહ્યું હતું – જેતાઈ દિસાઈ ધરણી આકાશ વિચ, તેતા સબ ઊઠા જાસી. આ શરીરને બગાડશો નહીં, તે ધૂળમાં પાછું આવશે. તેનો અર્થ એ છે કે તમે આ પૃથ્વી અને આકાશ વચ્ચે જે પણ જોઈ શકો છો તેનો અંત એક દિવસ નિશ્ચિત છે. આમાં કેટલી ગંભીર ફિલસૂફી છુપાયેલી છે તે આપણે સૌ સમજી શકીએ છીએ.
મિત્રો,
તે સમયગાળા દરમિયાન સંત મીરાબાઈજીએ પણ સમાજને તે માર્ગ બતાવ્યો જેની તે સમયે સૌથી વધુ જરૂર હતી. ભારતના આવા કપરા સમયમાં મીરાબાઈ જેવા સંતે બતાવ્યું કે મહિલાઓનો આત્મવિશ્વાસ સમગ્ર વિશ્વને દિશા આપવાની શક્તિ ધરાવે છે. તેઓ સંત રવિદાસને પોતાના ગુરુ માનતા હતા અને ખુલ્લેઆમ કહેતા હતા - “ગુરુ મિલિયા સંત ગુરુ રવિદાસ જી, દીન્હી જ્ઞાન કી ગુટકી”. તેથી, મીરાબાઈ માત્ર મધ્યયુગીન કાળની એક મહાન મહિલા જ ન હતાં પરંતુ તે મહાન સમાજ સુધારકો અને અગ્રણીઓમાંનાં એક પણ હતાં.
મિત્રો,
મીરાબાઈ અને તેમની પોસ્ટ્સમાં એ પ્રકાશ છે, જે દરેક યુગ અને દરેક સમયગાળામાં સમાન રીતે સુસંગત છે. જો આપણે વર્તમાન સમયના પડકારોને જોઈએ તો મીરાબાઈ આપણને સંમેલનોથી મુક્ત રહેવા અને આપણા મૂલ્યો સાથે જોડાયેલા રહેવાનું શીખવે છે. મીરાબાઈ કહે છે - ભગવાન મીરાંને હંમેશા સાથ આપે, તમામ અવરોધો દૂર રાખે. ભજનની ભાવનામાં તરબોળ, ગિરધરમાં પ્રાણની આહુતિ આપું? તેમની ભક્તિમાં સરળતા છે પણ સંકલ્પ પણ છે. તે કોઈપણ અવરોધથી ડરતાં નથી. તે માત્ર મને મારું કામ સતત કરવા માટે પ્રેરણા આપે છે.
મારા પરિવારજનો,
આ પ્રસંગે હું ભારતની વધુ એક વિશેષતાનો ઉલ્લેખ કરવા માંગુ છું. ભારત ભૂમિની આ અદભૂત ક્ષમતા છે કે જ્યારે પણ તેની ચેતના પર હુમલો થયો, જ્યારે પણ તેની ચેતના નબળી પડી, ત્યારે દેશના કોઈને કોઈ ખૂણે જાગૃત ઉર્જા બંડલે સંકલ્પ લીધો અને ભારતને દિશા બતાવવાના પ્રયાસો કર્યા. અને આ ઉમદા હેતુ માટે કેટલાક યોદ્ધા બન્યા અને કેટલાક સંત બન્યા. ભક્તિકાળના આપણા સંતો તેનું ઉત્તમ ઉદાહરણ છે. તેમણે ત્યાગ અને અલૌકિકતાનું દૃષ્ટાંત સર્જ્યું અને આપણા ભારતનું નિર્માણ પણ કર્યું. તમે આખા ભારતને જુઓ, દક્ષિણમાં અલવરના સંતો, નયનર સંતો, રામાનુજાચાર્ય જેવા આચાર્યો હતા! તુલસીદાસ, કબીરદાસ, રવિદાસ અને સુરદાસ જેવા સંતોનો જન્મ ઉત્તર ભારતમાં થયો હતો. ગુરુ નાનકદેવનો જન્મ પંજાબમાં થયો હતો. પૂર્વમાં બંગાળના ચૈતન્ય મહાપ્રભુ જેવા સંતોનો પ્રકાશ આજે સમગ્ર વિશ્વમાં પ્રસરી રહ્યો છે. પશ્ચિમમાં પણ ગુજરાતમાં નરસી મહેતા, મહારાષ્ટ્રમાં તુકારામ અને નામદેવ જેવા સંતો હતા. દરેકની જુદી જુદી ભાષાઓ, જુદી જુદી બોલીઓ, અલગ અલગ રીતિરિવાજો અને પરંપરાઓ હતી. પણ તેમ છતાં બધાનો સંદેશ એક જ હતો, ઉદ્દેશ્ય એક જ હતો. દેશના વિવિધ પ્રદેશોમાંથી નીકળેલી ભક્તિ અને જ્ઞાનની ધારાઓએ સમગ્ર ભારતને એક કરી નાખ્યું.
અને મિત્રો,
મથુરા જેવું આ પવિત્ર સ્થળ ભક્તિ ચળવળના આ વિવિધ પ્રવાહોનું સંગમ રહ્યું છે. મલુકદાસ, ચૈતન્ય મહાપ્રભુ, મહાપ્રભુ વલ્લભાચાર્ય, સ્વામી હરિદાસ, સ્વામી હિત હરિવંશ પ્રભુ જેવા કેટલા સંતો અહીં આવ્યા! તેમણે ભારતીય સમાજમાં નવી ચેતના અને નવા જીવનનો શ્વાસ લીધો! ભગવાન શ્રી કૃષ્ણના આશીર્વાદથી આ ભક્તિ યજ્ઞ આજે પણ ચાલુ છે.
મારા પરિવારજનો,
આપણા સંતોએ વ્રજ વિશે કહ્યું છે કે વૃંદાવન એ સો વન નથી, નંદગાંવ એ સો ગામ છે. બંશીવત એ સો વાટ નથી, કૃષ્ણનું નામ સો નામ છે. એટલે કે વૃંદાવન જેવું પવિત્ર વન બીજે ક્યાંય નથી. નંદગાંવ જેવું કોઈ પવિત્ર ગામ નથી. અહીં બંશીવત જેવું કોઈ વટ નથી… અને કૃષ્ણના નામ જેવું કોઈ શુભ નામ નથી. આ વ્રજ પ્રદેશ માત્ર ભક્તિ અને પ્રેમની ભૂમિ નથી, તે આપણા સાહિત્ય, સંગીત, સંસ્કૃતિ અને સભ્યતાનું પણ કેન્દ્ર રહ્યું છે. આ ક્ષેત્રે મુશ્કેલ સમયમાં પણ દેશને ટકાવી રાખ્યો છે. પરંતુ જ્યારે દેશ આઝાદ થયો ત્યારે કમનસીબે આ પવિત્ર યાત્રાધામને જે મહત્વ મળવું જોઈએ તે મળ્યું નથી. જેઓ ભારતને તેના ભૂતકાળથી અલગ કરવા માંગતા હતા, જેઓ ભારતની સંસ્કૃતિ અને તેની આધ્યાત્મિક ઓળખથી અળગા હતા તેઓ આઝાદી પછી પણ ગુલામીની માનસિકતા છોડી શક્યા નહોતા, તેઓએ વ્રજ ભૂમિને વિકાસથી પણ વંચિત રાખ્યું હતું.
ભાઈઓ બહેનો,
આજે આઝાદીના સુવર્ણકાળમાં પહેલીવાર દેશ ગુલામીની એ માનસિકતામાંથી બહાર આવ્યો છે. અમે લાલ કિલ્લા પરથી ‘પંચ પ્રાણ’ની પ્રતિજ્ઞા લીધી છે. અમે અમારા વારસા પર ગર્વની ભાવના સાથે આગળ વધી રહ્યા છીએ. આજે કાશીમાં વિશ્વનાથ ધામ ભવ્ય સ્વરૂપમાં આપણી સામે છે. આજે ઉજ્જૈનના મહાકાલ મહાલોકમાં દિવ્યતા તેમજ ભવ્યતા જોવા મળે છે. આજે લાખો લોકો કેદારઘાટીમાં કેદારનાથ જીના દર્શન કરીને ધન્યતા અનુભવી રહ્યા છે. અને હવે અયોધ્યામાં ભગવાન શ્રી રામના મંદિરના ઉદ્ઘાટનની તારીખ પણ આવી ગઈ છે. વિકાસની આ દોડમાં મથુરા અને વ્રજ પણ પાછળ નહીં રહે. તે દિવસ દૂર નથી જ્યારે વ્રજ પ્રદેશમાં પણ ભગવાન વધુ દિવ્યતા સાથે જોવા મળશે. મને ખુશી છે કે વ્રજના વિકાસ માટે ‘ઉત્તર પ્રદેશ વ્રજ તીર્થ વિકાસ પરિષદ’ની સ્થાપના કરવામાં આવી છે. આ પરિષદ ભક્તોની સુવિધા અને યાત્રાધામના વિકાસ માટે ઘણું કામ કરી રહી છે. વિકાસના આ પ્રવાહમાં ‘વ્રજ રાજ મહોત્સવ’ જેવા કાર્યક્રમો પણ પોતાનો પ્રકાશ ફેલાવી રહ્યા છે.
મિત્રો,
આ સમગ્ર વિસ્તાર કાન્હાના મનોરંજન સાથે જોડાયેલો છે. મથુરા, વૃંદાવન, ભરતપુર, કરૌલી, આગ્રા, ફિરોઝાબાદ, કાસગંજ, પલવલ, બલ્લભગઢ જેવા વિસ્તારો વિવિધ રાજ્યોમાં આવે છે. ભારત સરકારનો પ્રયાસ છે કે વિવિધ રાજ્ય સરકારો સાથે મળીને આ સમગ્ર વિસ્તારનો વિકાસ થાય.
મિત્રો,
વ્રજ પ્રદેશ અને દેશમાં થઈ રહેલા આ પરિવર્તનો અને વિકાસ માત્ર વ્યવસ્થામાં ફેરફાર નથી. આ આપણા રાષ્ટ્રની બદલાતી પ્રકૃતિ, તેની પુનઃજીવિત ચેતનાનું પ્રતીક છે. અને મહાભારત એ વાતનો પુરાવો છે કે જ્યાં પણ ભારતનો પુનર્જન્મ થયો છે ત્યાં તેની પાછળ શ્રી કૃષ્ણના આશીર્વાદ ચોક્કસપણે છે. તે આશીર્વાદની શક્તિથી અમે અમારા સંકલ્પો પૂરા કરીશું અને વિકસિત ભારતનું નિર્માણ પણ કરીશું. ફરી એકવાર હું સંત મીરાબાઈ જીની 525મી જન્મજયંતી પર આપ સૌને ખૂબ ખૂબ શુભેચ્છાઓ પાઠવું છું. ખુબ ખુબ આભાર.
રાધે-રાધે! જય શ્રી કૃષ્ણ!
