"સુઆયોજિત શહેરો 21મી સદીમાં ભારતના ઝડપી માહોલમાં સમયની માંગ બની જશે"
"નવા શહેરોનો વિકાસ અને વર્તમાનમાં સેવાઓનું આધુનિકીકરણ એ શહેરી વિકાસના બે મુખ્ય પરિબળો છે""શહેરી આયોજન અમૃતકાળમાં આપણા શહેરોનું ભાવિ નિર્ધારિત કરશે અને માત્ર સુઆયોજિત શહેરો જ ભારતનું ભાવિ નિર્ધારિત કરી શકે છે""ભારતે મેટ્રો નેટવર્ક કનેક્ટિવિટીની બાબતમાં ઘણા દેશોને પાછળ રાખી દીધા છે""2014માં માત્ર 14-15 ટકા કચરાની પ્રોસેસ કરવામાં આવતી હતી જેની સરખામણીએ આજે 75 ટકા કચરાની પ્રોસેસ કરવામાં આવે છે""આપણા નવા શહેરો કચરા મુક્ત, જળ સુરક્ષિત અને આબોહવાને અનુકૂલિત હોવા આવશ્યક છે""સરકાર જે યોજનાઓ અને નીતિઓ ઘડી રહી છે તે માત્ર શહેરોના લોકો માટે જીવન સરળ બનાવતી હોય એવું નથી પરંતુ તેમના પોતાના વિકાસમાં પણ મદદરૂપ થશે"નમસ્તે.
શહેરી વિકાસ જેવા મહત્વના વિષય પર બજેટ વેબિનારમાં આપ સૌનું સ્વાગત છે.
સાથીઓ,
તે દુર્ભાગ્યપૂર્ણ છે કે આઝાદી પછી આપણા દેશમાં માત્ર થોડા જ આયોજનબદ્ધ શહેરો બન્યા. જો આઝાદીના 75 વર્ષમાં 75 નવા અને મોટા આયોજનબદ્ધ શહેરો બન્યા હોત તો આજે ભારતનું ચિત્ર કંઈક અલગ જ હોત. પરંતુ હવે 21મી સદીમાં ભારત જે રીતે ઝડપી ગતિએ વિકાસ કરી રહ્યું છે, તે જોતાં આવનારા સમયમાં ઘણા નવા શહેરો ભારત માટે જરૂરી બનવાના છે.
આવી સ્થિતિમાં, ભારતમાં શહેરી વિકાસના બે મુખ્ય પાસાઓ છે. નવા શહેરોનો વિકાસ અને જૂના શહેરોમાં જૂની સિસ્ટમનું આધુનિકીકરણ. આ વિઝનને સામે રાખીને અમારી સરકારે દરેક બજેટમાં શહેરી વિકાસને ખૂબ મહત્વ આપ્યું છે. આ બજેટમાં શહેરી આયોજનના ધોરણો માટે 15 હજાર કરોડ રૂપિયાનું પ્રોત્સાહન પણ નક્કી કરવામાં આવ્યું છે. હું માનું છું કે, આ દેશમાં આયોજિત અને વ્યવસ્થિત શહેરીકરણની નવી શરૂઆત કરશે, તેને વેગ મળશે.
સાથીઓ,
તમે બધા નિષ્ણાતો જાણો છો કે શહેરી વિકાસમાં શહેરી આયોજન અને શહેરી શાસન બંનેની મોટી ભૂમિકા છે. શહેરોનું નબળું આયોજન અથવા આયોજન પછી યોગ્ય અમલીકરણનો અભાવ આપણી વિકાસયાત્રા સામે મોટા પડકારો સર્જી શકે છે. શહેરી આયોજન હેઠળ આવતા વિશેષ આયોજન હોય, પરિવહન આયોજન હોય, શહેરી માળખાકીય આયોજન હોય, પાણી વ્યવસ્થાપન હોય, આ તમામ ક્ષેત્રોમાં ખૂબ જ કેન્દ્રીત રીતે કામ કરવું જરૂરી છે.
તમારે આ વેબિનારના વિવિધ સત્રોમાં ત્રણ પ્રશ્નો પર ધ્યાન કેન્દ્રીત કરવું આવશ્યક છે. પ્રથમ- રાજ્યોમાં શહેરી આયોજન ઇકોસિસ્ટમને કેવી રીતે મજબૂત બનાવવી, બીજું – શહેરી આયોજનમાં ખાનગી ક્ષેત્રમાં ઉપલબ્ધ કુશળતાનો યોગ્ય રીતે ઉપયોગ કેવી રીતે કરવો. ત્રીજું- આવા સેન્ટર ઓફ એક્સેલન્સને કેવી રીતે વિકસિત કરવું જે શહેરી આયોજનને નવા સ્તરે લઈ જાય.
તમામ રાજ્ય સરકારો અને શહેરી સ્થાનિક સંસ્થાઓએ એક વાત હંમેશા યાદ રાખવાની રહેશે. જ્યારે તેઓ આયોજનબદ્ધ શહેરી વિસ્તારો તૈયાર કરશે ત્યારે જ તેઓ દેશના વિકાસમાં યોગદાન આપી શકશે. આપણે આ વાત પણ સારી રીતે સમજવી પડશે કે અમૃતકાળમાં માત્ર શહેરી આયોજન જ આપણા શહેરોનું ભાવિ નક્કી કરશે અને ભારતના સુઆયોજિત શહેરો જ ભારતનું ભાવિ નક્કી કરશે. જ્યારે આયોજન વધુ સારું હશે તો જ આપણા શહેરો આબોહવા સ્થિતિસ્થાપક અને પાણી સુરક્ષિત બનશે. .
સાથીઓ,
આ વેબિનારમાં શહેરી આયોજન અને અર્બન ગવર્નન્સના નિષ્ણાતોને મારી ખાસ વિનંતી છે. તમારે વધુ ને વધુ નવીન વિચારો વિશે વિચારવું જોઈએ. તે GIS આધારિત માસ્ટર પ્લાનિંગ હોય, વિવિધ પ્રકારના આયોજન સાધનોનો વિકાસ, કાર્યક્ષમ માનવ સંસાધન, ક્ષમતા નિર્માણ, તમે દરેક ક્ષેત્રમાં મોટી ભૂમિકા ભજવી શકો છો. આજે શહેરી સ્થાનિક સંસ્થાઓને તમારી કુશળતાની જરૂર છે. અને આ જરૂરિયાત તમારા માટે ઘણી તકો ઊભી કરશે.
સાથીઓ,
પરિવહન આયોજન એ શહેરોના વિકાસનો મહત્વનો આધારસ્તંભ છે. આપણા શહેરોની ગતિશીલતા અવિરત હોવી જોઈએ. તમે સારી રીતે જાણો છો કે 2014 પહેલા દેશમાં મેટ્રો કનેક્ટિવિટીની સ્થિતિ શું હતી. અમારી સરકારે ઘણા શહેરોમાં મેટ્રો રેલ પર કામ કર્યું છે. આજે આપણે મેટ્રો નેટવર્કની બાબતમાં ઘણા દેશો કરતા આગળ નીકળી ગયા છીએ. હવે આ નેટવર્કને મજબૂત કરવાની અને ફાસ્ટ અને લાસ્ટ માઈલ કનેક્ટિવિટી પૂરી પાડવાની જરૂર છે. અને આ માટે કાર્યક્ષમ પરિવહન આયોજન જરૂરી છે. શહેરોમાં રોડ પહોળા કરવા, ગ્રીન મોબિલિટી, એલિવેટેડ રોડ, જંકશન સુધારણા, આ તમામ ઘટકોને પરિવહન આયોજનનો એક ભાગ બનાવવો પડશે.
સાથીઓ,
આજે ભારત ગોળ અર્થતંત્રને શહેરી વિકાસનો મુખ્ય આધાર બનાવી રહ્યું છે. આપણા દેશમાં દરરોજ હજારો ટન મ્યુનિસિપલ કચરો ઉત્પન્ન થાય છે. આમાં બેટરી વેસ્ટ, ઈલેક્ટ્રીકલ વેસ્ટ, ઓટોમોબાઈલ વેસ્ટ અને ટાયરથી લઈને ખાતર બનાવવા સુધીની વસ્તુઓ છે. 2014માં જ્યાં દેશમાં માત્ર 14-15 ટકા કચરાનું પ્રોસેસિંગ થતું હતું, આજે 75 ટકા કચરાનું પ્રોસેસિંગ થઈ રહ્યું છે. જો આવું અગાઉ થયું હોત તો આપણા શહેરોની બેંકો કચરાના પહાડોથી ભરાઈ ન હોત.
આજે કચરા પર પ્રક્રિયા કરીને શહેરોને આ કચરાના પહાડોમાંથી મુક્ત કરવાનું કામ કરવામાં આવી રહ્યું છે. તે ઘણા ઉદ્યોગો માટે રિસાયક્લિંગ અને પરિપત્ર માટે ઘણી તકો ધરાવે છે. ઘણા સ્ટાર્ટઅપ્સ પણ આ ક્ષેત્રમાં સારું કામ કરી રહ્યા છે. આપણે તેમને ટેકો આપવાની જરૂર છે. ઉદ્યોગોએ વેસ્ટ મેનેજમેન્ટની સંપૂર્ણ ક્ષમતાનો ઉપયોગ કરવો જોઈએ.
AMRUT યોજનાની સફળતા પછી, અમે શહેરોમાં પીવાના શુદ્ધ પાણી માટે 'AMRUT-2.0' લોન્ચ કર્યું હતું. આ યોજના સાથે, હવે આપણે પાણી અને ગટરના પરંપરાગત મોડલથી આગળનું આયોજન કરવું પડશે. આજે કેટલાક શહેરોમાં વપરાયેલ પાણીને ટ્રીટમેન્ટ કરીને ઔદ્યોગિક ઉપયોગ માટે મોકલવામાં આવે છે. વેસ્ટ મેનેજમેન્ટના આ ક્ષેત્રમાં ખાનગી ક્ષેત્ર માટે પણ અપાર સંભાવનાઓ સર્જાઈ રહી છે.
સાથીઓ,
અમારા નવા શહેરો કચરો મુક્ત, પાણી સુરક્ષિત અને આબોહવા સ્થિતિસ્થાપક હોવા જોઈએ. આ માટે આપણે ટિયર-2 અને ટિયર-3 શહેરોમાં શહેરી ઈન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર અને પ્લાનિંગમાં રોકાણ વધારવું પડશે. આર્કિટેક્ચર હોય, ઝીરો ડિસ્ચાર્જ મોડલ હોય, ઊર્જાની ચોખ્ખી સકારાત્મકતા હોય, જમીનના ઉપયોગમાં કાર્યક્ષમતા હોય, ટ્રાન્ઝિટ કોરિડોર હોય કે જાહેર સેવાઓમાં AIનો ઉપયોગ હોય, આજે આપણા ભાવિ શહેરો માટે નવા પરિમાણોને વ્યાખ્યાયિત કરવાનો સમય છે. અર્બન પ્લાનિંગમાં બાળકોનું ધ્યાન રાખવામાં આવે છે કે નહીં તે જોવાનું છે. બાળકો માટે રમતના મેદાનથી લઈને સાઈકલ ચલાવવા માટે, તેમની પાસે હવે પૂરતી જગ્યા નથી. અર્બન પ્લાનિંગમાં પણ આપણે આનું ધ્યાન રાખવું પડશે.
સાથીઓ,
શહેરોના વિકાસ વખતે એ વાતનું પણ ધ્યાન રાખવું જરૂરી છે કે તેમાં શહેરીજનોના વિકાસની શક્યતાઓનો પણ સમાવેશ થવો જોઈએ. એટલે કે, અમે જે યોજનાઓ અને નીતિઓ બનાવી રહ્યા છીએ તે શહેરોના લોકોનું જીવન સરળ બનાવવું જોઈએ એટલું જ નહીં, તેમના પોતાના વિકાસમાં પણ મદદરૂપ થવું જોઈએ. આ વર્ષના બજેટમાં પીએમ-આવાસ યોજના માટે લગભગ 80 હજાર કરોડ રૂપિયા ખર્ચવાનું વચન આપવામાં આવ્યું છે.
જ્યારે પણ ઘર બને છે, ત્યારે તેની સાથે સિમેન્ટ, સ્ટીલ, પેઇન્ટ, ફર્નિચર જેવા અનેક ઉદ્યોગોના ધંધાને વેગ મળે છે. તમે કલ્પના કરી શકો છો કે આનાથી કેટલા ઉદ્યોગોને મોટું પ્રોત્સાહન મળશે. આજે શહેરી વિકાસના ક્ષેત્રમાં ભાવિ ટેકનોલોજીની ભૂમિકા ઘણી વધી ગઈ છે. આપણા સ્ટાર્ટઅપ્સ, ઉદ્યોગે આ દિશામાં વિચારવાની અને ઝડપથી કામ કરવાની જરૂર છે. આપણે અસ્તિત્વમાં રહેલી શક્યતાઓનો લાભ ઉઠાવવો પડશે અને નવી શક્યતાઓને જન્મ પણ આપવો પડશે. સસ્ટેનેબલ હાઉસ ટેક્નોલોજીથી લઈને ટકાઉ શહેરો સુધી, આપણે નવા ઉકેલો શોધવા પડશે.
સાથીઓ,
હું આશા રાખું છું કે તમે બધા આ વિષયો પર ગંભીર ચર્ચા કરશો, અન્ય ઘણા વિષયો હોઈ શકે છે, આ વિચારને આગળ લઈ જાઓ, શક્યતાઓને સાકાર કરવા માટે સંપૂર્ણ રોડમેપ બનાવો.
આ ભાવના સાથે, ફરી એકવાર આપ સૌને ખૂબ ખૂબ અભિનંદન, ખૂબ ખૂબ આભાર!
