“Golden Jubilee Celebrations of the Gujarat Cooperative Milk Marketing Federation is a landmark occasion in its illustrious journey”
“Amul has become the symbol of the strength of the Pashupalaks of India”
“Amul is an example of how decisions taken with forward-thinking can sometimes change the fate of future generations”
“The real backbone of India's dairy sector is Nari Shakti”
“Today our government is working on a multi-pronged strategy to increase the economic power of women”
“We are working to eradicate Foot and Mouth disease by 2030”
“Government is focused on transforming farmers into energy producers and fertilizer suppliers”
“Government is significantly expanding the scope of cooperation in the rural economy”
“Cooperative movement is gaining momentum with the establishment of over 2 lakh cooperative societies in more than 2 lakh villages across the country”
“Government stands with you in every way, and this is Modi's guarantee”

ભારત માતા કી જય !

ભારત માતા કી જય !

ગુજરાતના રાજ્યપાલ આચાર્ય દેવવ્રતજી, ગુજરાતના લોકપ્રિય મુખ્યમંત્રી ભૂપેન્દ્રભાઈ પટેલ, કેન્દ્રીય મંત્રીમંડળમાં મારા સાથી પુરૂષોત્તમ રૂપાલાજી, સંસદમાં મારા સાથીદાર સી.આર. પાટીલ, અમૂલના ચેરમેન શ્રી શ્યામલભાઈ અને અહીં મોટી સંખ્યામાં આવેલા મારા ભાઈઓ અને બહેનો!

50 વર્ષ પહેલા ગુજરાતના ગામડાઓએ એકસાથે જે રોપા વાવ્યા હતા તે આજે એક વિશાળ વટવૃક્ષ બની ગયું છે. અને આજે આ વિશાળ વટવૃક્ષની ડાળીઓ દેશ-વિદેશમાં ફેલાયેલી છે. ગુજરાત કો-ઓપરેટિવ મિલ્ક માર્કેટિંગ ફેડરેશનની સુવર્ણ જયંતી નિમિત્તે આપ સૌને હાર્દિક શુભકામનાઓ. હું ગુજરાતની દૂધ સમિતિઓ સાથે સંકળાયેલ દરેક વ્યક્તિ, દરેક પુરુષ અને દરેક સ્ત્રીને પણ અભિનંદન આપું છું. અને તેની સાથે અમારી પાસે અન્ય એક ભાગીદાર છે, જે ડેરી સેક્ટરમાં સૌથી મોટો હિસ્સેદાર છે…હું તેમને પણ સલામ કરું છું. આ હિસ્સેદારો, આ ભાગીદારો છે - આપણું પશુધન. આજે હું આ યાત્રાને સફળ બનાવવામાં પશુધનના યોગદાનનું પણ સન્માન કરું છું. હું તેમના પ્રત્યે મારો આદર વ્યક્ત કરું છું. તેમના વિના ડેરી સેક્ટરની કલ્પના કરી શકાતી નથી. તેથી, મારા દેશના પશુધનને પણ પ્રણામ છે.

 

ભાઈઓ અને બહેનો,

ભારતની આઝાદી પછી, દેશમાં ઘણી બ્રાન્ડ્સ બનાવવામાં આવી હતી પરંતુ અમૂલ જેવી કોઈ નથી. આજે અમૂલ ભારતના પશુપાલકોની શક્તિનું પ્રતીક બની ગયું છે. અમૂલ એટલે વિશ્વાસ. અમૂલ એટલે વિકાસ. અમૂલ એટલે જનભાગીદારી. અમૂલ એટલે ખેડૂતોનું સશક્તીકરણ. અમૂલ એટલે સમય સાથે આધુનિકતાનું એકીકરણ, અમૂલ એટલે આત્મનિર્ભર ભારત માટેની પ્રેરણા, અમૂલ એટલે મોટા સપના, મોટા સંકલ્પો અને મોટી સિદ્ધિઓ. આજે અમૂલ ઉત્પાદનો વિશ્વના 50થી વધુ દેશોમાં નિકાસ થાય છે. 18 હજારથી વધુ દૂધ સહકારી જૂથો, 36 લાખ ખેડૂતોનું નેટવર્ક, દરરોજ સાડા ત્રણ કરોડ લિટરથી વધુ દૂધનું સંગ્રહ, પશુપાલકોને દરરોજ રૂ. 200 કરોડથી વધુનું ઓનલાઈન પેમેન્ટ, આ સરળ નથી. નાના પશુપાલકોનું આ સંગઠન આજે જે મોટા પાયે કામ કરી રહ્યું છે તે સંગઠનની શક્તિ છે, સહકારની શક્તિ છે.

ભાઈઓ અને બહેનો,

અમૂલ એ પણ એક ઉદાહરણ છે કે કેવી રીતે આગળની વિચારસરણી સાથે લીધેલા નિર્ણયો ભવિષ્યની પેઢીઓનું ભાગ્ય બદલી શકે છે. આજના અમૂલનો પાયો ખેડા દૂધ સંઘ તરીકે સરદાર વલ્લભભાઈ પટેલના માર્ગદર્શન હેઠળ નખાયો હતો. સમય જતાં, ગુજરાતમાં ડેરી સહકારી વધુ વ્યાપક બની અને પછી ગુજરાત મિલ્ક માર્કેટિંગ ફેડરેશનની રચના કરવામાં આવી. આજે પણ તે સરકાર અને સહકાર વચ્ચેના સંકલનનું ઉત્તમ મોડેલ છે. આવા પ્રયાસોને કારણે આજે આપણે વિશ્વમાં સૌથી વધુ દૂધ ઉત્પાદક દેશ છીએ. ભારતના ડેરી ક્ષેત્રે 8 કરોડ લોકો સીધા સંકળાયેલા છે. જો હું છેલ્લા 10 વર્ષની વાત કરું તો ભારતમાં દૂધનું ઉત્પાદન લગભગ 60 ટકા વધ્યું છે. છેલ્લા 10 વર્ષમાં માથાદીઠ દૂધની ઉપલબ્ધતામાં પણ લગભગ 40 ટકાનો વધારો થયો છે. વિશ્વમાં ડેરી સેક્ટર માત્ર 2 ટકાના દરે વધી રહ્યું છે, જ્યારે ભારતમાં ડેરી સેક્ટર 6 ટકાના દરે વધી રહ્યું છે.

 

મિત્રો,

ભારતના ડેરી ક્ષેત્રની એક સૌથી મોટી વિશેષતા છે, જેની બહુ ચર્ચા થતી નથી. આજે, આ ઐતિહાસિક અવસર પર, હું આ વિષય પર વિગતવાર ચર્ચા કરવા માંગુ છું. 10 લાખ કરોડના ટર્નઓવર સાથે ભારતમાં ડેરી સેક્ટરની મુખ્ય ચાલક દેશની મહિલા શક્તિ છે. આપણી માતાઓ છે, આપણી બહેનો છે, આપણી દીકરીઓ છે. જો આજે દેશમાં ડાંગર, ઘઉં અને શેરડીનો સમાવેશ કરવામાં આવે તો પણ આ પાકોનું ટર્નઓવર 10 લાખ કરોડ રૂપિયા નથી. જ્યારે 10 લાખ કરોડનું ટર્નઓવર ધરાવતા ડેરી સેક્ટરમાં 70 ટકા કામ આપણી માતાઓ, બહેનો અને દીકરીઓ કરે છે. ભારતના ડેરી ક્ષેત્રની વાસ્તવિક કરોડરજ્જુ, આ મહિલા શક્તિ છે. અમૂલ આજે સફળતાની જે શિખરે છે તે માત્ર મહિલા શક્તિના કારણે છે. આજે જ્યારે ભારત મહિલા નેતૃત્વ વિકાસના મંત્ર સાથે આગળ વધી રહ્યું છે, ત્યારે ભારતના ડેરી ક્ષેત્રની આ સફળતા તેના માટે મોટી પ્રેરણા છે. હું માનું છું કે ભારતના વિકાસ માટે ભારતની દરેક મહિલાની આર્થિક શક્તિ વધારવી પણ એટલી જ જરૂરી છે. તેથી, આજે અમારી સરકાર પણ મહિલાઓની આર્થિક શક્તિ વધારવા માટે સર્વાંગી કાર્ય કરી રહી છે. મુદ્રા યોજના હેઠળ સરકારે આપેલા 30 લાખ કરોડ રૂપિયાથી વધુના લાભાર્થીઓમાં લગભગ 70 ટકા બહેનો અને દીકરીઓ છે. સરકારના પ્રયાસોને કારણે છેલ્લા 10 વર્ષમાં મહિલા સ્વ-સહાય જૂથો સાથે જોડાયેલી મહિલાઓની સંખ્યા 10 કરોડને વટાવી ગઈ છે. છેલ્લા 10 વર્ષમાં ભાજપ સરકારે તેમને 6 લાખ કરોડ રૂપિયાથી વધુની આર્થિક મદદ કરી છે. સરકારે PM આવાસ યોજના હેઠળ દેશમાં જે 4 કરોડથી વધુ મકાનો આપ્યા છે તેમાંથી મોટાભાગના ઘર મહિલાઓના નામે છે. આવી અનેક યોજનાઓને કારણે આજે સમાજમાં મહિલાઓની આર્થિક ભાગીદારી વધી છે. તમે નમો ડ્રોન દીદી અભિયાન વિશે સાંભળ્યું જ હશે. આ અભિયાન અંતર્ગત શરૂઆતમાં ગામડાઓના સ્વ-સહાય જૂથોને 15 હજાર આધુનિક ડ્રોન આપવામાં આવી રહ્યા છે. નમો ડ્રોન દીદીઓને પણ આ આધુનિક ડ્રોન ઉડાવવાની તાલીમ આપવામાં આવી રહી છે. એ દિવસ દૂર નથી જ્યારે નમો ડ્રોન દીદીઓ જંતુનાશકોના છંટકાવથી લઈને ખાતર સુધી દરેક ગામમાં મોખરે હશે.

મિત્રો,

મને આનંદ છે કે અહીં ગુજરાતમાં પણ આપણી ડેરી સહકારી મંડળીઓમાં મહિલાઓની સંખ્યા સતત વધી રહી છે. મને યાદ છે, જ્યારે હું ગુજરાતમાં હતો ત્યારે અમે ડેરી ક્ષેત્ર સાથે સંકળાયેલી મહિલાઓ માટે બીજું મોટું કામ કર્યું હતું. અમે સુનિશ્ચિત કર્યું કે ડેરીના નાણાં સીધા અમારી બહેનો અને દીકરીઓના બેંક ખાતામાં જમા થાય. આજે આ ભાવનાને વિસ્તારવા માટે હું અમૂલની પણ પ્રશંસા કરવા માંગુ છું. દરેક ગામમાં માઈક્રો એટીએમ લગાવવાથી પશુપાલકોને પૈસા ઉપાડવા માટે દૂર સુધી જવું પડશે નહીં. આગામી સમયમાં પશુપાલકોને RuPay ક્રેડિટ કાર્ડ આપવાની પણ યોજના છે. પાયલોટ પ્રોજેક્ટ તરીકે પંચમહાલ અને બનાસકાંઠામાં પણ તેની શરૂઆત કરવામાં આવી છે.

 

ભાઈઓ અને બહેનો,

ગાંધીજી કહેતા હતા કે ભારતનો આત્મા ગામડાઓમાં વસે છે. વિકસિત ભારતનું નિર્માણ કરવા માટે ભારતના ગ્રામીણ અર્થતંત્રને મજબૂત બનાવવું જરૂરી છે. કેન્દ્રમાં અગાઉની સરકારો ગ્રામીણ અર્થવ્યવસ્થાની જરૂરિયાતોને ટુકડે-ટુકડે જોતી હતી. ગામના દરેક પાસાને પ્રાધાન્ય આપીને કામમાં અમે આગળ રહ્યા છીએ. અમારું ધ્યાન છે - નાના ખેડૂતોનું જીવન કેવી રીતે સુધારવું. અમારું ધ્યાન છે - પશુપાલનનો વ્યાપ કેવી રીતે વધારવો. અમારું ધ્યાન એ છે કે પ્રાણીઓના સ્વાસ્થ્યને કેવી રીતે સુધારવું. અમારું ધ્યાન એ છે કે - ગામમાં પશુપાલન તેમજ માછલી ઉછેર અને મધમાખી ઉછેરને કેવી રીતે પ્રોત્સાહિત કરવું. આને ધ્યાનમાં રાખીને, અમે પ્રથમ વખત પશુપાલકો અને માછીમારોને પણ કિસાન ક્રેડિટ કાર્ડની સુવિધા પૂરી પાડી છે. અમે ખેડૂતોને આવા આધુનિક બિયારણ આપ્યા છે જે હવામાન પરિવર્તનનો સામનો કરી શકે છે. ભાજપ સરકાર રાષ્ટ્રીય ગોકુલ મિશન જેવા અભિયાનો દ્વારા દૂધાળા પશુઓની જાતિ સુધારવા માટે પણ કામ કરી રહી છે. પગ અને મોઢાના રોગ આપણા પ્રાણીઓ માટે લાંબા સમયથી ભારે તકલીફનું કારણ છે. આ રોગને કારણે દર વર્ષે તમામ પશુપાલકોને હજારો કરોડ રૂપિયાનું નુકસાન થાય છે. તેને રોકવા માટે કેન્દ્ર સરકારે દેશભરમાં મફત રસીકરણ અભિયાન શરૂ કર્યું છે. આ અભિયાન પર 15 હજાર કરોડ રૂપિયાથી વધુનો ખર્ચ કરવામાં આવી રહ્યો છે. આ અંતર્ગત 60 કરોડ રસી આપવામાં આવી છે. અમે 2030 સુધીમાં પગ અને મોઢાના રોગને નાબૂદ કરવા માટે કામ કરી રહ્યા છીએ.

મિત્રો,

ગઈકાલે પશુધનની સમૃદ્ધિ માટે કેબિનેટની બેઠક મળી હતી, ગઈકાલે કેબિનેટની બેઠક મોડી રાત્રે હતી અને ગઈકાલે ભાજપ સરકારે કેબિનેટમાં ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ નિર્ણયો લીધા છે. રાષ્ટ્રીય પશુધન મિશનમાં સુધારો કરીને સ્વદેશી પ્રજાતિઓને બચાવવા માટે નવા પગલાંની જાહેરાત કરવામાં આવી છે. બંજર જમીનનો ગોચર તરીકે ઉપયોગ કરવા માટે આર્થિક સહાય આપવાનો પણ નિર્ણય લેવાયો છે. સરકારે પશુધનનો વીમો લેવા પર ખેડૂતોના ખર્ચને ઘટાડવા માટે પ્રીમિયમની રકમ ઘટાડવાનો પણ નિર્ણય કર્યો છે. આ નિર્ણયો પશુઓની સંખ્યા વધારવા અને પશુપાલકોની આવક વધારવામાં વધુ મદદરૂપ સાબિત થશે.

 

મિત્રો,

આપણે ગુજરાતના લોકો જાણીએ છીએ કે જળ સંકટ શું છે. સૌરાષ્ટ્ર, કચ્છ, ઉત્તર ગુજરાતમાં આપણે દુષ્કાળ દરમિયાન હજારો પ્રાણીઓને એક જગ્યાએથી બીજી જગ્યાએ માઈલ સુધી ચાલતા જોયા છે. અમે મરતા પ્રાણીઓના ઢગલાઓની તસવીરો પણ જોઈ છે. નર્મદાના પાણી પહોંચ્યા બાદ આવા વિસ્તારોના ભાવિ બદલાયા છે. અમે ભવિષ્યમાં આવા પડકારોનો સામનો ન કરવાનો પ્રયાસ કરી રહ્યા છીએ. સરકારે બનાવેલા 60 હજારથી વધુ અમૃત સરોવર દેશના ગ્રામીણ અર્થતંત્રમાં પણ ઘણી મદદ કરશે. અમારો પ્રયાસ ગામડાઓમાં નાના ખેડૂતોને આધુનિક ટેકનોલોજી સાથે જોડવાનો છે. ગુજરાતમાં તમે જોયું છે કે છેલ્લા કેટલાક વર્ષોમાં સૂક્ષ્મ સિંચાઈ અને ટપક સિંચાઈનો વ્યાપ અનેક ગણો વધી ગયો છે. ખેડૂતોને ટપક સિંચાઈ માટે મદદ આપવામાં આવી રહી છે. અમે લાખો કિસાન સમૃદ્ધિ કેન્દ્રોની સ્થાપના કરી છે, જેથી ખેડૂતો તેમના ગામોની નજીક વૈજ્ઞાનિક ઉકેલો મેળવી શકે. ખેડૂતોને જૈવિક ખાતર બનાવવામાં મદદરૂપ થાય તેવી વ્યવસ્થા પણ કરવામાં આવી રહી છે.

મિત્રો,

અમારી સરકારનો ભાર ફૂડ પ્રોવાઈડરને એનર્જી પ્રોવાઈડર તેમજ ફર્ટિલાઈઝર પ્રોવાઈડર બનાવવા પર છે. અમે ખેડૂતોને સોલાર પંપ આપીએ છીએ અને તેમના ખેતરમાં નાના સોલાર પ્લાન્ટ લગાવવામાં મદદ કરીએ છીએ. આ ઉપરાંત ગોબરધન યોજના હેઠળ પશુપાલકો પાસેથી ગાયનું છાણ ખરીદવાની વ્યવસ્થા કરવામાં આવી રહી છે. અમારા ડેરી પ્લાન્ટમાં ગાયના છાણમાંથી વીજળી ઉત્પન્ન કરવામાં આવી રહી છે. તેના બદલામાં ઉત્પાદિત ઓર્ગેનિક ખાતર ખેડૂતોને ખૂબ જ ઓછી કિંમતે પરત આપવામાં આવી રહ્યું છે. આનાથી ખેડૂતો અને પશુઓ બંનેને ફાયદો થશે જ, પરંતુ ખેતરોમાં જમીનની તંદુરસ્તી પણ સુધરશે. અમૂલે બનાસકાંઠામાં જે ગોબર ગેસ પ્લાન્ટ સ્થાપ્યો છે તે આ દિશામાં એક મોટું પગલું છે.

 

મિત્રો,

અમે ગ્રામીણ અર્થવ્યવસ્થામાં સહકારનો વ્યાપ મોટા પ્રમાણમાં વિસ્તરી રહ્યા છીએ. આ માટે, અમે પ્રથમ વખત કેન્દ્રમાં એક અલગ સહકાર મંત્રાલય બનાવ્યું છે. આજે દેશના 2 લાખથી વધુ ગામડાઓમાં સહકારી મંડળીઓની રચના થઈ રહી છે. ખેતી હોય, પશુપાલન હોય કે મત્સ્યઉદ્યોગ, આ તમામ ક્ષેત્રોમાં આ સમિતિઓની રચના કરવામાં આવી રહી છે. અમે મેડ ઈન ઈન્ડિયા એટલે કે મેન્યુફેક્ચરિંગમાં સહકારી મંડળીઓને પણ પ્રોત્સાહિત કરી રહ્યા છીએ. તેમના માટે ટેક્સમાં પણ નોંધપાત્ર ઘટાડો કરવામાં આવ્યો છે. દેશમાં 10 હજાર ખેડૂત ઉત્પાદક સંગઠનો એટલે કે FPOની રચના થઈ રહી છે. જેમાંથી લગભગ 8 હજાર પહેલા જ બની ચૂક્યા છે. આ નાના ખેડૂતોના મોટા સંગઠનો છે. નાના ખેડૂતોને ઉત્પાદકો તેમજ કૃષિ સાહસિકો અને નિકાસકારો બનાવવાનું આ મિશન છે. આજે ભાજપ સરકાર PACS, FPO અને અન્ય સહકારી મંડળીઓને કરોડો રૂપિયાની સહાય પૂરી પાડી રહી છે. અમે ગામડાઓમાં કૃષિ સંબંધિત ઈન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર માટે 1 લાખ કરોડ રૂપિયાનું ફંડ પણ બનાવ્યું છે. આ યોજનાનો લાભ ખેડૂતોની સહકારી સંસ્થાઓને પણ મળી રહ્યો છે.

 

મિત્રો,

અમારી સરકાર પશુપાલન સંબંધિત ઈન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચરને આધુનિક બનાવવા માટે પણ રેકોર્ડ રોકાણ કરી રહી છે. આ માટે 30 હજાર કરોડ રૂપિયાનું વિશેષ ફંડ બનાવવામાં આવ્યું છે. જેમાં ડેરી સહકારી સંસ્થાઓને વ્યાજ પર પહેલા કરતા વધુ રિબેટની જોગવાઈ કરવામાં આવી છે. સરકાર મિલ્ક પ્લાન્ટના આધુનિકીકરણ પર પણ હજારો કરોડ રૂપિયા ખર્ચી રહી છે. આ યોજના અંતર્ગત આજે સાબરકાંઠા દૂધ સંઘના બે મોટા પ્રોજેક્ટનું ઉદ્ઘાટન કરવામાં આવ્યું છે. તેમાં દરરોજ 800 ટન પશુ ચારાનું ઉત્પાદન કરતો આધુનિક પ્લાન્ટ પણ સામેલ છે.

ભાઈઓ અને બહેનો,

જ્યારે હું વિકસિત ભારતની વાત કરું છું, ત્યારે હું દરેકના પ્રયત્નોમાં વિશ્વાસ કરું છું. ભારતે તેની આઝાદીના સોમા વર્ષ સુધી એટલે કે 2047 સુધીમાં વિકસિત ભારત બનવાનો સંકલ્પ કર્યો છે. ત્યારે અમૂલ એક સંસ્થા તરીકે પણ 75 વર્ષ પૂર્ણ કરશે. તમારે પણ આજે નવા સંકલ્પો સાથે અહીંથી નીકળવાનું છે. ઝડપથી વધી રહેલી વસ્તીની પોષક જરૂરિયાતો પૂરી કરવામાં તમારી તમામની મોટી ભૂમિકા છે. મને એ જાણીને આનંદ થાય છે કે તમે આગામી પાંચ વર્ષમાં તમારા પ્લાન્ટની પ્રોસેસિંગ ક્ષમતા બમણી કરવાનું લક્ષ્ય નક્કી કર્યું છે. આજે અમૂલ વિશ્વની આઠમી સૌથી મોટી ડેરી કંપની છે. તમારે તેને શક્ય તેટલી વહેલી તકે વિશ્વની સૌથી મોટી ડેરી કંપની બનાવવી પડશે. સરકાર દરેક રીતે તમારી સાથે છે. અને આ મોદીની ગેરંટી છે. 50 વર્ષના આ સીમાચિહ્ન સુધી પહોંચવા બદલ ફરી એકવાર હું તમને બધાને અભિનંદન આપું છું!

ખૂબ ખૂબ આભાર !

 

Explore More
78મા સ્વતંત્રતા દિવસનાં પ્રસંગે લાલ કિલ્લાની પ્રાચીર પરથી પ્રધાનમંત્રી શ્રી નરેન્દ્ર મોદીનાં સંબોધનનો મૂળપાઠ

લોકપ્રિય ભાષણો

78મા સ્વતંત્રતા દિવસનાં પ્રસંગે લાલ કિલ્લાની પ્રાચીર પરથી પ્રધાનમંત્રી શ્રી નરેન્દ્ર મોદીનાં સંબોધનનો મૂળપાઠ
PLI, Make in India schemes attracting foreign investors to India: CII

Media Coverage

PLI, Make in India schemes attracting foreign investors to India: CII
NM on the go

Nm on the go

Always be the first to hear from the PM. Get the App Now!
...
Text of PM Modi's address at the Parliament of Guyana
November 21, 2024

Hon’ble Speaker, मंज़ूर नादिर जी,
Hon’ble Prime Minister,मार्क एंथनी फिलिप्स जी,
Hon’ble, वाइस प्रेसिडेंट भरत जगदेव जी,
Hon’ble Leader of the Opposition,
Hon’ble Ministers,
Members of the Parliament,
Hon’ble The चांसलर ऑफ द ज्यूडिशियरी,
अन्य महानुभाव,
देवियों और सज्जनों,

गयाना की इस ऐतिहासिक पार्लियामेंट में, आप सभी ने मुझे अपने बीच आने के लिए निमंत्रित किया, मैं आपका बहुत-बहुत आभारी हूं। कल ही गयाना ने मुझे अपना सर्वोच्च सम्मान दिया है। मैं इस सम्मान के लिए भी आप सभी का, गयाना के हर नागरिक का हृदय से आभार व्यक्त करता हूं। गयाना का हर नागरिक मेरे लिए ‘स्टार बाई’ है। यहां के सभी नागरिकों को धन्यवाद! ये सम्मान मैं भारत के प्रत्येक नागरिक को समर्पित करता हूं।

साथियों,

भारत और गयाना का नाता बहुत गहरा है। ये रिश्ता, मिट्टी का है, पसीने का है,परिश्रम का है करीब 180 साल पहले, किसी भारतीय का पहली बार गयाना की धरती पर कदम पड़ा था। उसके बाद दुख में,सुख में,कोई भी परिस्थिति हो, भारत और गयाना का रिश्ता, आत्मीयता से भरा रहा है। India Arrival Monument इसी आत्मीय जुड़ाव का प्रतीक है। अब से कुछ देर बाद, मैं वहां जाने वाला हूं,

साथियों,

आज मैं भारत के प्रधानमंत्री के रूप में आपके बीच हूं, लेकिन 24 साल पहले एक जिज्ञासु के रूप में मुझे इस खूबसूरत देश में आने का अवसर मिला था। आमतौर पर लोग ऐसे देशों में जाना पसंद करते हैं, जहां तामझाम हो, चकाचौंध हो। लेकिन मुझे गयाना की विरासत को, यहां के इतिहास को जानना था,समझना था, आज भी गयाना में कई लोग मिल जाएंगे, जिन्हें मुझसे हुई मुलाकातें याद होंगीं, मेरी तब की यात्रा से बहुत सी यादें जुड़ी हुई हैं, यहां क्रिकेट का पैशन, यहां का गीत-संगीत, और जो बात मैं कभी नहीं भूल सकता, वो है चटनी, चटनी भारत की हो या फिर गयाना की, वाकई कमाल की होती है,

साथियों,

बहुत कम ऐसा होता है, जब आप किसी दूसरे देश में जाएं,और वहां का इतिहास आपको अपने देश के इतिहास जैसा लगे,पिछले दो-ढाई सौ साल में भारत और गयाना ने एक जैसी गुलामी देखी, एक जैसा संघर्ष देखा, दोनों ही देशों में गुलामी से मुक्ति की एक जैसी ही छटपटाहट भी थी, आजादी की लड़ाई में यहां भी,औऱ वहां भी, कितने ही लोगों ने अपना जीवन समर्पित कर दिया, यहां गांधी जी के करीबी सी एफ एंड्रूज हों, ईस्ट इंडियन एसोसिएशन के अध्यक्ष जंग बहादुर सिंह हों, सभी ने गुलामी से मुक्ति की ये लड़ाई मिलकर लड़ी,आजादी पाई। औऱ आज हम दोनों ही देश,दुनिया में डेमोक्रेसी को मज़बूत कर रहे हैं। इसलिए आज गयाना की संसद में, मैं आप सभी का,140 करोड़ भारतवासियों की तरफ से अभिनंदन करता हूं, मैं गयाना संसद के हर प्रतिनिधि को बधाई देता हूं। गयाना में डेमोक्रेसी को मजबूत करने के लिए आपका हर प्रयास, दुनिया के विकास को मजबूत कर रहा है।

साथियों,

डेमोक्रेसी को मजबूत बनाने के प्रयासों के बीच, हमें आज वैश्विक परिस्थितियों पर भी लगातार नजर ऱखनी है। जब भारत और गयाना आजाद हुए थे, तो दुनिया के सामने अलग तरह की चुनौतियां थीं। आज 21वीं सदी की दुनिया के सामने, अलग तरह की चुनौतियां हैं।
दूसरे विश्व युद्ध के बाद बनी व्यवस्थाएं और संस्थाएं,ध्वस्त हो रही हैं, कोरोना के बाद जहां एक नए वर्ल्ड ऑर्डर की तरफ बढ़ना था, दुनिया दूसरी ही चीजों में उलझ गई, इन परिस्थितियों में,आज विश्व के सामने, आगे बढ़ने का सबसे मजबूत मंत्र है-"Democracy First- Humanity First” "Democracy First की भावना हमें सिखाती है कि सबको साथ लेकर चलो,सबको साथ लेकर सबके विकास में सहभागी बनो। Humanity First” की भावना हमारे निर्णयों की दिशा तय करती है, जब हम Humanity First को अपने निर्णयों का आधार बनाते हैं, तो नतीजे भी मानवता का हित करने वाले होते हैं।

साथियों,

हमारी डेमोक्रेटिक वैल्यूज इतनी मजबूत हैं कि विकास के रास्ते पर चलते हुए हर उतार-चढ़ाव में हमारा संबल बनती हैं। एक इंक्लूसिव सोसायटी के निर्माण में डेमोक्रेसी से बड़ा कोई माध्यम नहीं। नागरिकों का कोई भी मत-पंथ हो, उसका कोई भी बैकग्राउंड हो, डेमोक्रेसी हर नागरिक को उसके अधिकारों की रक्षा की,उसके उज्जवल भविष्य की गारंटी देती है। और हम दोनों देशों ने मिलकर दिखाया है कि डेमोक्रेसी सिर्फ एक कानून नहीं है,सिर्फ एक व्यवस्था नहीं है, हमने दिखाया है कि डेमोक्रेसी हमारे DNA में है, हमारे विजन में है, हमारे आचार-व्यवहार में है।

साथियों,

हमारी ह्यूमन सेंट्रिक अप्रोच,हमें सिखाती है कि हर देश,हर देश के नागरिक उतने ही अहम हैं, इसलिए, जब विश्व को एकजुट करने की बात आई, तब भारत ने अपनी G-20 प्रेसीडेंसी के दौरान One Earth, One Family, One Future का मंत्र दिया। जब कोरोना का संकट आया, पूरी मानवता के सामने चुनौती आई, तब भारत ने One Earth, One Health का संदेश दिया। जब क्लाइमेट से जुड़े challenges में हर देश के प्रयासों को जोड़ना था, तब भारत ने वन वर्ल्ड, वन सन, वन ग्रिड का विजन रखा, जब दुनिया को प्राकृतिक आपदाओं से बचाने के लिए सामूहिक प्रयास जरूरी हुए, तब भारत ने CDRI यानि कोएलिशन फॉर डिज़ास्टर रज़ीलिएंट इंफ्रास्ट्रक्चर का initiative लिया। जब दुनिया में pro-planet people का एक बड़ा नेटवर्क तैयार करना था, तब भारत ने मिशन LiFE जैसा एक global movement शुरु किया,

साथियों,

"Democracy First- Humanity First” की इसी भावना पर चलते हुए, आज भारत विश्वबंधु के रूप में विश्व के प्रति अपना कर्तव्य निभा रहा है। दुनिया के किसी भी देश में कोई भी संकट हो, हमारा ईमानदार प्रयास होता है कि हम फर्स्ट रिस्पॉन्डर बनकर वहां पहुंचे। आपने कोरोना का वो दौर देखा है, जब हर देश अपने-अपने बचाव में ही जुटा था। तब भारत ने दुनिया के डेढ़ सौ से अधिक देशों के साथ दवाएं और वैक्सीन्स शेयर कीं। मुझे संतोष है कि भारत, उस मुश्किल दौर में गयाना की जनता को भी मदद पहुंचा सका। दुनिया में जहां-जहां युद्ध की स्थिति आई,भारत राहत और बचाव के लिए आगे आया। श्रीलंका हो, मालदीव हो, जिन भी देशों में संकट आया, भारत ने आगे बढ़कर बिना स्वार्थ के मदद की, नेपाल से लेकर तुर्की और सीरिया तक, जहां-जहां भूकंप आए, भारत सबसे पहले पहुंचा है। यही तो हमारे संस्कार हैं, हम कभी भी स्वार्थ के साथ आगे नहीं बढ़े, हम कभी भी विस्तारवाद की भावना से आगे नहीं बढ़े। हम Resources पर कब्जे की, Resources को हड़पने की भावना से हमेशा दूर रहे हैं। मैं मानता हूं,स्पेस हो,Sea हो, ये यूनीवर्सल कन्फ्लिक्ट के नहीं बल्कि यूनिवर्सल को-ऑपरेशन के विषय होने चाहिए। दुनिया के लिए भी ये समय,Conflict का नहीं है, ये समय, Conflict पैदा करने वाली Conditions को पहचानने और उनको दूर करने का है। आज टेरेरिज्म, ड्रग्स, सायबर क्राइम, ऐसी कितनी ही चुनौतियां हैं, जिनसे मुकाबला करके ही हम अपनी आने वाली पीढ़ियों का भविष्य संवार पाएंगे। और ये तभी संभव है, जब हम Democracy First- Humanity First को सेंटर स्टेज देंगे।

साथियों,

भारत ने हमेशा principles के आधार पर, trust और transparency के आधार पर ही अपनी बात की है। एक भी देश, एक भी रीजन पीछे रह गया, तो हमारे global goals कभी हासिल नहीं हो पाएंगे। तभी भारत कहता है – Every Nation Matters ! इसलिए भारत, आयलैंड नेशन्स को Small Island Nations नहीं बल्कि Large ओशिन कंट्रीज़ मानता है। इसी भाव के तहत हमने इंडियन ओशन से जुड़े आयलैंड देशों के लिए सागर Platform बनाया। हमने पैसिफिक ओशन के देशों को जोड़ने के लिए भी विशेष फोरम बनाया है। इसी नेक नीयत से भारत ने जी-20 की प्रेसिडेंसी के दौरान अफ्रीकन यूनियन को जी-20 में शामिल कराकर अपना कर्तव्य निभाया।

साथियों,

आज भारत, हर तरह से वैश्विक विकास के पक्ष में खड़ा है,शांति के पक्ष में खड़ा है, इसी भावना के साथ आज भारत, ग्लोबल साउथ की भी आवाज बना है। भारत का मत है कि ग्लोबल साउथ ने अतीत में बहुत कुछ भुगता है। हमने अतीत में अपने स्वभाव औऱ संस्कारों के मुताबिक प्रकृति को सुरक्षित रखते हुए प्रगति की। लेकिन कई देशों ने Environment को नुकसान पहुंचाते हुए अपना विकास किया। आज क्लाइमेट चेंज की सबसे बड़ी कीमत, ग्लोबल साउथ के देशों को चुकानी पड़ रही है। इस असंतुलन से दुनिया को निकालना बहुत आवश्यक है।

साथियों,

भारत हो, गयाना हो, हमारी भी विकास की आकांक्षाएं हैं, हमारे सामने अपने लोगों के लिए बेहतर जीवन देने के सपने हैं। इसके लिए ग्लोबल साउथ की एकजुट आवाज़ बहुत ज़रूरी है। ये समय ग्लोबल साउथ के देशों की Awakening का समय है। ये समय हमें एक Opportunity दे रहा है कि हम एक साथ मिलकर एक नया ग्लोबल ऑर्डर बनाएं। और मैं इसमें गयाना की,आप सभी जनप्रतिनिधियों की भी बड़ी भूमिका देख रहा हूं।

साथियों,

यहां अनेक women members मौजूद हैं। दुनिया के फ्यूचर को, फ्यूचर ग्रोथ को, प्रभावित करने वाला एक बहुत बड़ा फैक्टर दुनिया की आधी आबादी है। बीती सदियों में महिलाओं को Global growth में कंट्रीब्यूट करने का पूरा मौका नहीं मिल पाया। इसके कई कारण रहे हैं। ये किसी एक देश की नहीं,सिर्फ ग्लोबल साउथ की नहीं,बल्कि ये पूरी दुनिया की कहानी है।
लेकिन 21st सेंचुरी में, global prosperity सुनिश्चित करने में महिलाओं की बहुत बड़ी भूमिका होने वाली है। इसलिए, अपनी G-20 प्रेसीडेंसी के दौरान, भारत ने Women Led Development को एक बड़ा एजेंडा बनाया था।

साथियों,

भारत में हमने हर सेक्टर में, हर स्तर पर, लीडरशिप की भूमिका देने का एक बड़ा अभियान चलाया है। भारत में हर सेक्टर में आज महिलाएं आगे आ रही हैं। पूरी दुनिया में जितने पायलट्स हैं, उनमें से सिर्फ 5 परसेंट महिलाएं हैं। जबकि भारत में जितने पायलट्स हैं, उनमें से 15 परसेंट महिलाएं हैं। भारत में बड़ी संख्या में फाइटर पायलट्स महिलाएं हैं। दुनिया के विकसित देशों में भी साइंस, टेक्नॉलॉजी, इंजीनियरिंग, मैथ्स यानि STEM graduates में 30-35 परसेंट ही women हैं। भारत में ये संख्या फोर्टी परसेंट से भी ऊपर पहुंच चुकी है। आज भारत के बड़े-बड़े स्पेस मिशन की कमान महिला वैज्ञानिक संभाल रही हैं। आपको ये जानकर भी खुशी होगी कि भारत ने अपनी पार्लियामेंट में महिलाओं को रिजर्वेशन देने का भी कानून पास किया है। आज भारत में डेमोक्रेटिक गवर्नेंस के अलग-अलग लेवल्स पर महिलाओं का प्रतिनिधित्व है। हमारे यहां लोकल लेवल पर पंचायती राज है, लोकल बॉड़ीज़ हैं। हमारे पंचायती राज सिस्टम में 14 लाख से ज्यादा यानि One point four five मिलियन Elected Representatives, महिलाएं हैं। आप कल्पना कर सकते हैं, गयाना की कुल आबादी से भी करीब-करीब दोगुनी आबादी में हमारे यहां महिलाएं लोकल गवर्नेंट को री-प्रजेंट कर रही हैं।

साथियों,

गयाना Latin America के विशाल महाद्वीप का Gateway है। आप भारत और इस विशाल महाद्वीप के बीच अवसरों और संभावनाओं का एक ब्रिज बन सकते हैं। हम एक साथ मिलकर, भारत और Caricom की Partnership को और बेहतर बना सकते हैं। कल ही गयाना में India-Caricom Summit का आयोजन हुआ है। हमने अपनी साझेदारी के हर पहलू को और मजबूत करने का फैसला लिया है।

साथियों,

गयाना के विकास के लिए भी भारत हर संभव सहयोग दे रहा है। यहां के इंफ्रास्ट्रक्चर में निवेश हो, यहां की कैपेसिटी बिल्डिंग में निवेश हो भारत और गयाना मिलकर काम कर रहे हैं। भारत द्वारा दी गई ferry हो, एयरक्राफ्ट हों, ये आज गयाना के बहुत काम आ रहे हैं। रीन्युएबल एनर्जी के सेक्टर में, सोलर पावर के क्षेत्र में भी भारत बड़ी मदद कर रहा है। आपने t-20 क्रिकेट वर्ल्ड कप का शानदार आयोजन किया है। भारत को खुशी है कि स्टेडियम के निर्माण में हम भी सहयोग दे पाए।

साथियों,

डवलपमेंट से जुड़ी हमारी ये पार्टनरशिप अब नए दौर में प्रवेश कर रही है। भारत की Energy डिमांड तेज़ी से बढ़ रही हैं, और भारत अपने Sources को Diversify भी कर रहा है। इसमें गयाना को हम एक महत्वपूर्ण Energy Source के रूप में देख रहे हैं। हमारे Businesses, गयाना में और अधिक Invest करें, इसके लिए भी हम निरंतर प्रयास कर रहे हैं।

साथियों,

आप सभी ये भी जानते हैं, भारत के पास एक बहुत बड़ी Youth Capital है। भारत में Quality Education और Skill Development Ecosystem है। भारत को, गयाना के ज्यादा से ज्यादा Students को Host करने में खुशी होगी। मैं आज गयाना की संसद के माध्यम से,गयाना के युवाओं को, भारतीय इनोवेटर्स और वैज्ञानिकों के साथ मिलकर काम करने के लिए भी आमंत्रित करता हूँ। Collaborate Globally And Act Locally, हम अपने युवाओं को इसके लिए Inspire कर सकते हैं। हम Creative Collaboration के जरिए Global Challenges के Solutions ढूंढ सकते हैं।

साथियों,

गयाना के महान सपूत श्री छेदी जगन ने कहा था, हमें अतीत से सबक लेते हुए अपना वर्तमान सुधारना होगा और भविष्य की मजबूत नींव तैयार करनी होगी। हम दोनों देशों का साझा अतीत, हमारे सबक,हमारा वर्तमान, हमें जरूर उज्जवल भविष्य की तरफ ले जाएंगे। इन्हीं शब्दों के साथ मैं अपनी बात समाप्त करता हूं, मैं आप सभी को भारत आने के लिए भी निमंत्रित करूंगा, मुझे गयाना के ज्यादा से ज्यादा जनप्रतिनिधियों का भारत में स्वागत करते हुए खुशी होगी। मैं एक बार फिर गयाना की संसद का, आप सभी जनप्रतिनिधियों का, बहुत-बहुत आभार, बहुत बहुत धन्यवाद।