Quoteપ્રધાનમંત્રીએ ન્યૂઝએક્સ વર્લ્ડ ચેનલ લોન્ચ કરી
Quoteદુનિયા 21મી સદીના ભારત પર આતુરતાથી નજર રાખી રહી છે: પ્રધાનમંત્રી
Quoteઆજે દુનિયા ભારતના આયોજન અને નવીન કૌશલ્યને જોઈ રહી છે: પીએમ
Quoteમેં રાષ્ટ્ર સમક્ષ 'વોકલ ફોર લોકલ' અને 'લોકલ ફોર ગ્લોબલ'નું વિઝન પ્રસ્તુત કર્યું હતું અને આજે આપણે આ વિઝનને વાસ્તવિકતામાં પરિવર્તિત થતું જોઈ રહ્યા છીએ: પીએમ
Quoteઆજે ભારત વિશ્વની નવી ફેક્ટરી તરીકે ઉભરી રહ્યું છે; આપણે માત્ર એક કાર્યબળ જ નથી; આપણે વિશ્વ-શક્તિ છીએ!: પ્રધાનમંત્રી
Quote'લઘુતમ સરકાર, મહત્તમ શાસન' કાર્યક્ષમ અને અસરકારક શાસનનો મંત્ર છે: પ્રધાનમંત્રી
Quoteભારત અનંત નવીનતાઓની ભૂમિ બની રહ્યું છે: પીએમ
Quoteભારતના યુવાનો અમારી ટોચની પ્રાથમિકતા છે: પ્રધાનમંત્રી
Quoteરાષ્ટ્રીય શિક્ષણ નીતિએ વિદ્યાર્થીઓને પાઠ્યપુસ્તકોથી આગળ વિચારવાની તક આપી છે: પ્રધાનમંત્રી

નમસ્તે,

ITV નેટવર્કના સ્થાપક અને સંસદમાં મારા સાથીદાર, કાર્તિકેય શર્માજી, નેટવર્કની આખી ટીમ, ભારત અને વિદેશના બધા મહેમાનો, અન્ય મહાનુભાવો, બહેનો અને સજ્જનો,

ન્યૂઝએક્સ વર્લ્ડ એક ખૂબ જ શુભ શરૂઆત છે અને આ માટે હું તમને બધાને અભિનંદન આપું છું અને તમને બધાને શુભકામનાઓ પાઠવું છું. આજે તમારા નેટવર્કની હિન્દી અને અંગ્રેજી સહિતની બધી પ્રાદેશિક ચેનલો હવે વૈશ્વિક સ્તરે પ્રસારિત થઈ રહી છે. અને આજે ઘણી ફેલોશિપ અને શિષ્યવૃત્તિઓ પણ શરૂ કરવામાં આવી છે, હું તમને આ કાર્યક્રમો માટે શુભકામનાઓ પાઠવું છું.

મિત્રો,

હું પહેલા પણ આવા મીડિયા કાર્યક્રમોમાં હાજરી આપતો રહ્યો છું, પરંતુ આજે મને લાગે છે કે તમે એક નવો ટ્રેન્ડ સેટ કર્યો છે અને હું તમને આ માટે પણ અભિનંદન આપું છું. આપણા દેશમાં આવી મીડિયા ઘટનાઓ બનતી રહે છે, અને તે એક સતત પરંપરા છે, તેમાં કેટલાક આર્થિક મુદ્દાઓ પણ છે, તે દરેકના ફાયદાની વાત છે, પરંતુ તમારા નેટવર્કે તેને એક નવું પરિમાણ આપ્યું છે. તમે એક નવા મોડેલ પર કામ કર્યું છે જે એકદમ અજોડ છે. મને યાદ છે, જો હું ગઈકાલથી અગાઉની સમિટ અને તમારી સમિટ વિશે સાંભળી રહ્યો છું, તો વિવિધ મીડિયા હાઉસ દ્વારા આયોજિત અગાઉની સમિટ નેતા-કેન્દ્રિત હતી. મને ખુશી છે કે આ નીતિ-કેન્દ્રિત છે, અહીં નીતિઓની ચર્ચા થઈ રહી છે. મોટાભાગની ઘટનાઓ ભૂતકાળના આધારે વર્તમાનને જીવવા વિશેની છે. હું જોઉં છું કે તમારું આ શિખર સંમેલન આવનારા કાલ માટે સમર્પિત છે. મેં જોયું છે કે આવા બધા કાર્યક્રમો જે મેં દૂરથી જોયા છે અથવા પોતે હાજરી આપી છે, ત્યાં વિવાદનું મહત્વ વધુ હતું, અહીં સંવાદનું મહત્વ વધુ છે. અને હું દ્રઢપણે માનું છું કે અને બીજું, મેં જે પણ કાર્યક્રમોમાં હાજરી આપી છે, તે એક નાના રૂમમાં છે અને તેમના પોતાના લોકો છે. અહીં આટલો મોટો કાર્યક્રમ જોવો અને તે પણ એક મીડિયા હાઉસ દ્વારા આયોજિત અને સમાજના તમામ ક્ષેત્રના લોકો અહીં હાજર રહેવું, એ પોતે જ એક મોટી વાત છે. શક્ય છે કે અન્ય મીડિયાના લોકોને અહીંથી કોઈ સામગ્રી ન મળે, પરંતુ દેશને ઘણી પ્રેરણા મળશે, કારણ કે અહીં આવનારા દરેક વ્યક્તિના વિચારો એવા હશે જે દેશને પ્રેરણા આપશે. આશા છે કે, આગામી દિવસોમાં, અન્ય મીડિયા હાઉસ પણ આ ટ્રેન્ડ, આ ટેમ્પ્લેટને પોતાની નવીન રીતે અપનાવશે અને ઓછામાં ઓછું તે નાના રૂમમાંથી બહાર આવશે.

 

|

મિત્રો,

આજે આખી દુનિયાની નજર 21મી સદીના ભારત પર છે; દુનિયાભરના લોકો ભારત આવવા માંગે છે અને ભારતને જાણવા માંગે છે. આજે ભારત દુનિયાનો એવો દેશ છે જ્યાં સતત સકારાત્મક સમાચાર આવી રહ્યા છે. જ્યાં દરરોજ નવા રેકોર્ડ બની રહ્યા છે ત્યાં કંઈક નવું થઈ રહ્યું છે ત્યાં સમાચાર બનાવવાની કોઈ જરૂર નથી. 26 ફેબ્રુઆરીના રોજ, પ્રયાગરાજમાં એકતાના મહાકુંભનું સમાપન થયું. આખી દુનિયા આશ્ચર્યચકિત છે કે કેવી રીતે એક અસ્થાયી શહેરમાં, એક અસ્થાયી વ્યવસ્થામાં, કરોડો લોકો નદી કિનારે આવી રહ્યા છે, સેંકડો કિલોમીટરની મુસાફરી કરી રહ્યા છે અને પવિત્ર સ્નાન કર્યા પછી લાગણીઓથી ભરાઈ રહ્યા છે. આજે દુનિયા ભારતની આયોજન અને નવીનતા કુશળતા જોઈ રહી છે. આપણે અહીં સેમીકન્ડક્ટરથી લઈને એરક્રાફ્ટ કેરિયર્સ સુધી બધું જ બનાવી રહ્યા છીએ. દુનિયા ભારતની આ સફળતા વિશે વિગતવાર જાણવા માંગે છે. મને લાગે છે કે આ ન્યૂઝએક્સ વર્લ્ડ પોતાનામાં એક મોટી તક છે.

મિત્રો,

થોડા મહિના પહેલા જ ભારતમાં વિશ્વની સૌથી મોટી ચૂંટણીઓ યોજાઈ હતી. આ 60 વર્ષ પછી બન્યું જ્યારે ભારતમાં સતત ત્રીજી વખત કોઈ સરકાર સત્તામાં આવી. આ જાહેર વિશ્વાસનો આધાર છેલ્લા 11 વર્ષમાં ભારતની ઘણી સિદ્ધિઓ છે. મને વિશ્વાસ છે કે તમારી નવી ચેનલ ભારતની વાસ્તવિક વાર્તાઓ દુનિયા સમક્ષ લાવશે. તમારી વૈશ્વિક ચેનલ ભારતને જેમ છે તેમ બતાવશે, કોઈ પણ રંગ ઉમેર્યા વિના, આપણને મેકઅપની જરૂર નથી.

મિત્રો,

ઘણા વર્ષો પહેલા મેં દેશ સમક્ષ વોકલ ફોર લોકલ અને લોકલ ફોર ગ્લોબલનું વિઝન રજૂ કર્યું હતું. આજે આપણે આ દ્રષ્ટિકોણને વાસ્તવિકતામાં ફેરવાતા જોઈ રહ્યા છીએ. આજે આપણા આયુષ ઉત્પાદનો અને યોગ સ્થાનિકથી વૈશ્વિક સ્તરે પહોંચી ગયા છે. દુનિયામાં ગમે ત્યાં જાઓ તમને કોઈ એવું મળશે જે યોગ જાણે છે. મારો મિત્ર ટોની અહીં બેઠો છે, તે રોજ યોગનો આગ્રહી છે. આજે ભારતનું સુપરફૂડ, આપણું મખાના સ્થાનિકથી વૈશ્વિક સ્તરે જઈ રહ્યું છે. ભારતના બાજરી અને અનાજ સ્થાનિકથી વૈશ્વિક સ્તરે પણ જઈ રહ્યા છે. અને મને ખબર પડી કે મારા મિત્ર, ટોની એબોટને દિલ્હી હાટમાં ભારતીય બાજરીનો પ્રત્યક્ષ અનુભવ છે અને તેને બાજરીની વાનગીઓ ખૂબ જ ગમતી હતી અને આ સાંભળીને મને વધુ આનંદ થયો.

 

|

મિત્રો,

માત્ર બાજરી જ નહીં, ભારતીય હળદર પણ સ્થાનિકથી વૈશ્વિક સ્તરે પહોંચી ગઈ છે; ભારત વિશ્વની 60 ટકાથી વધુ હળદરનો પુરવઠો પૂરો પાડે છે. ભારતની કોફી સ્થાનિકથી વૈશ્વિક સ્તરે પણ પહોંચી ગઈ છે, ભારત વિશ્વનો સાતમો સૌથી મોટો કોફી નિકાસકાર દેશ બની ગયો છે. આજે ભારતમાં બનેલા ભારતીય મોબાઇલ, ઇલેક્ટ્રોનિક ઉત્પાદનો, દવાઓ વૈશ્વિક સ્તરે પોતાની ઓળખ બનાવી રહ્યા છે. અને આ બધાની સાથે બીજું પણ કંઈક બન્યું છે. ભારત અનેક વૈશ્વિક પહેલનું નેતૃત્વ કરી રહ્યું છે. તાજેતરમાં મને ફ્રાન્સમાં AI એક્શન સમિટમાં હાજરી આપવાની તક મળી. વિશ્વને AI ભવિષ્ય તરફ લઈ જતી આ સમિટનું સહ-યજમાન ભારત હતું. હવે તેનું આયોજન કરવાની જવાબદારી ભારતની છે. ભારતે તેના પ્રમુખપદ દરમિયાન આટલી અદ્ભુત G-20 સમિટનું આયોજન કર્યું. આ શિખર સંમેલન દરમિયાન અમે ભારત-મધ્ય પૂર્વ-યુરોપ કોરિડોરના રૂપમાં વિશ્વને એક નવો આર્થિક માર્ગ આપ્યો. ભારતે ગ્લોબલ સાઉથને પણ મજબૂત અવાજ આપ્યો છે; અમે ટાપુ રાષ્ટ્રો અને તેમના હિતોને અમારી પ્રાથમિકતા બનાવી છે. આબોહવા સંકટનો સામનો કરવા માટે ભારતે વિશ્વને મિશન લાઇફનું વિઝન આપ્યું છે. તેવી જ રીતે, આંતરરાષ્ટ્રીય સૌર જોડાણ, આપત્તિ સ્થિતિસ્થાપક માળખા માટે ગઠબંધન, આવી ઘણી પહેલ છે જેનું ભારત વૈશ્વિક સ્તરે નેતૃત્વ કરી રહ્યું છે. અને મને ખુશી છે કે આજે જ્યારે ઘણી ભારતીય બ્રાન્ડ્સ વૈશ્વિક બની રહી છે, ત્યારે ભારતીય મીડિયા પણ વૈશ્વિક બની રહ્યું છે. તે આ વૈશ્વિક તકને સમજી રહ્યો છે.

મિત્રો,

દાયકાઓથી દુનિયા ભારતને પોતાનું બેક ઓફિસ કહેતી હતી. પરંતુ આજે ભારત વિશ્વનું નવું કારખાનું બની રહ્યું છે. આપણે ફક્ત કાર્યબળ નથી બની રહ્યા, આપણે એક વિશ્વ-શક્તિ બની રહ્યા છીએ! આજે દેશ એ વસ્તુઓ માટે એક ઉભરતું નિકાસ કેન્દ્ર બની રહ્યું છે જેની આપણે એક સમયે આયાત કરતા હતા. જે ખેડૂત એક સમયે સ્થાનિક બજાર સુધી મર્યાદિત હતો, આજે તેનો પાક સમગ્ર વિશ્વના બજારોમાં પહોંચી રહ્યો છે. પુલવામાના બરફના વટાણા, મહારાષ્ટ્રના પુરંદરના અંજીર અને કાશ્મીરના ક્રિકેટ બેટ, તેમની માંગ હવે વિશ્વમાં વધી રહી છે. આપણા સંરક્ષણ ઉત્પાદનો વિશ્વને ભારતીય એન્જિનિયરિંગ અને ટેકનોલોજીની શક્તિ બતાવી રહ્યા છે. ઇલેક્ટ્રોનિક્સથી લઈને ઓટોમોબાઇલ ક્ષેત્ર સુધી દુનિયાએ આપણા કદ અને ક્ષમતા જોઈ છે. અમે ફક્ત વિશ્વને અમારા ઉત્પાદનો જ પૂરા પાડી રહ્યા નથી. ભારત વૈશ્વિક સપ્લાય ચેઇનમાં એક વિશ્વસનીય અને વિશ્વસનીય ભાગીદાર પણ બની રહ્યું છે.

મિત્રો,

જો આજે આપણે ઘણા ક્ષેત્રોમાં અગ્રણી બન્યા છીએ તો તેની પાછળ ઘણા વર્ષોની સારી રીતે વિચારેલી મહેનત છે. આ ફક્ત વ્યવસ્થિત નીતિગત નિર્ણયો દ્વારા જ શક્ય બન્યું છે. તમે 10 વર્ષની સફર જુઓ, જ્યાં એક સમયે પુલ અધૂરા હતા, રસ્તાઓ અટવાઈ ગયા હતા, આજે સપનાઓ એક નવી ગતિ સાથે આગળ વધી રહ્યા છે. સારા રસ્તાઓ અને ઉત્તમ એક્સપ્રેસવેને કારણે મુસાફરીનો સમય અને ખર્ચ બંનેમાં ઘટાડો થયો છે. આનાથી ઉદ્યોગને લોજિસ્ટિક્સનો ટર્નઅરાઉન્ડ સમય ઘટાડવાની તક મળી. આપણા ઓટોમોબાઈલ ક્ષેત્રને આનો મોટો ફાયદો થયો. આનાથી વાહનોની માંગમાં વધારો થયો, અમે વાહનો અને EVના ઉત્પાદનને પ્રોત્સાહન આપ્યું. આજે આપણે વિશ્વમાં એક મુખ્ય ઓટોમોબાઈલ ઉત્પાદક અને નિકાસકાર તરીકે ઉભરી આવ્યા છીએ.

 

|

મિત્રો,

ઇલેક્ટ્રોનિક્સ મેન્યુફેક્ચરિંગમાં પણ આવો જ ફેરફાર જોવા મળ્યો છે. છેલ્લા દાયકામાં, પહેલી વાર 2.5 કરોડથી વધુ પરિવારો સુધી વીજળી પહોંચી. દેશમાં વીજળીની માંગ વધી, ઉત્પાદન વધ્યું, જેના કારણે ઇલેક્ટ્રોનિક ઉપકરણોની માંગ વધી. જ્યારે અમે ડેટા સસ્તો બનાવ્યો, ત્યારે મોબાઇલ ફોનની માંગ વધી. જેમ જેમ મોબાઇલ ફોન પર વધુને વધુ સેવાઓ લાવવામાં આવી, તેમ તેમ ડિજિટલ ઉપકરણોનો વપરાશ વધુ વધ્યો. આ માંગને તકમાં રૂપાંતરિત કરીને, અમે PLI યોજનાઓ જેવા કાર્યક્રમો શરૂ કર્યા. આજે જુઓ ભારત ઇલેક્ટ્રોનિક્સનો મોટો નિકાસકાર બની ગયો છે.

મિત્રો,

આજે ભારત વિશાળ લક્ષ્યો નક્કી કરવામાં સક્ષમ છે અને તેને પ્રાપ્ત કરી રહ્યું છે, તેથી આના મૂળમાં એક ખાસ મંત્ર છે. આ મંત્ર છે - લઘુત્તમ સરકાર, મહત્તમ શાસન. આ કાર્યક્ષમ અને અસરકારક શાસનનો મંત્ર છે. એનો અર્થ એ કે કોઈ સરકારી દખલગીરી નહીં અને કોઈ સરકારી દબાણ નહીં. ચાલો હું તમને એક રસપ્રદ ઉદાહરણ આપું. છેલ્લા દાયકામાં અમે લગભગ દોઢ હજાર એવા કાયદાઓ નાબૂદ કર્યા છે જે પોતાનું મહત્વ ગુમાવી ચૂક્યા હતા. દોઢ હજાર કાયદા રદ કરવા એ મોટી વાત છે. આમાંના ઘણા કાયદા બ્રિટિશ શાસન દરમિયાન બનાવવામાં આવ્યા હતા. હવે હું તમને એક વાત કહીશ, તમને સાંભળીને નવાઈ લાગશે કે નાટકીય પ્રદર્શન અધિનિયમ નામનો એક કાયદો હતો, આ કાયદો 150 વર્ષ પહેલાં અંગ્રેજોએ બનાવ્યો હતો, તે સમયે અંગ્રેજો ઇચ્છતા હતા કે નાટક અને રંગભૂમિનો ઉપયોગ તત્કાલીન સરકાર વિરુદ્ધ ન થાય. આ કાયદામાં એવી જોગવાઈ હતી કે જો 10 લોકો જાહેર સ્થળે નાચતા જોવા મળે તો તેમની ધરપકડ કરી શકાય છે. અને દેશને આઝાદી મળ્યા પછી 75 વર્ષ સુધી આ કાયદો ચાલુ રહ્યો. એટલે કે, જો લગ્નની સરઘસ હોય અને 10 લોકો નાચતા હોય, તો પણ પોલીસ વરરાજા સહિત તેમની ધરપકડ કરી શકે છે. આ કાયદો આઝાદી પછી 70-75 વર્ષ સુધી અમલમાં હતો. અમારી સરકારે આ કાયદો દૂર કર્યો. હવે, આપણે 70 વર્ષથી આ કાયદો સહન કરી રહ્યા છીએ. મારે તે સમયની સરકારને કે અહીં બેઠેલા નેતાઓને કંઈ કહેવાનું નથી પણ મને આ લુટિયન્સના જૂથ, આ ખાન માર્કેટ ગેંગ પર વધુ આશ્ચર્ય થાય છે. આ લોકો 75 વર્ષ સુધી આવા કાયદા પર કેમ ચૂપ રહ્યા? આ લોકો જે અવારનવાર કોર્ટમાં આવતા રહે છે જે પીઆઈએલ કોન્ટ્રાક્ટરોની જેમ ફરે છે, તેઓ કેમ ચૂપ હતા? શું તેને ત્યારે સ્વતંત્રતા યાદ નહોતી? જો આજે કોઈ વિચારે કે જો મોદીએ આવો કાયદો બનાવ્યો હોત તો શું થાત? અને સોશિયલ મીડિયા પરના આ ટ્રોલર્સ, જો તેઓએ પણ આવા ખોટા સમાચાર ફેલાવ્યા હોત કે મોદી આવો કાયદો બનાવવા જઈ રહ્યા છે, તો આ લોકોએ આગ લગાવી હોત અને મોદીના વાળ ખેંચી નાખત.

મિત્રો,

આપણી સરકારે જ ગુલામી યુગના આ કાયદાને નાબૂદ કર્યો છે. હું વાંસનું બીજું એક ઉદાહરણ આપીશ. વાંસ આપણા આદિવાસી વિસ્તારોની ખાસ કરીને ઉત્તર પૂર્વની જીવનરેખા છે. પણ પહેલાં વાંસ કાપવા બદલ પણ જેલમાં મોકલવામાં આવતા હતા. હવે કાયદો કેમ બનાવવામાં આવ્યો? હવે, જો હું તમને પૂછું ભાઈ જો હું તમને પૂછું કે વાંસ એક વૃક્ષ છે, તો શું તે એક ટ્રી છે? કેટલાક માનશે કે આ એક વૃક્ષ છે, કેટલાક માનશે કે આ એક ટ્રી છે, તમને આશ્ચર્ય થશે કે આઝાદીના 70 વર્ષ પછી પણ મારા દેશની સરકાર માનતી હતી કે વાંસ એક વૃક્ષ છે, તે એક વૃક્ષ છે અને તેથી જેમ વૃક્ષો કાપવા પર પ્રતિબંધ હતો, તેવી જ રીતે વાંસ કાપવા પર પણ પ્રતિબંધ હતો. આપણા દેશમાં એક કાયદો હતો જેમાં વાંસને વૃક્ષ ગણવામાં આવતો હતો અને તેના પર વૃક્ષોના બધા કાયદા લાગુ પડતા હતા તેને કાપવું મુશ્કેલ હતું. આપણા પહેલાના શાસકો સમજી શક્યા ન હતા કે વાંસ એ ઝાડ નથી. અંગ્રેજોના પોતાના હિતો હોઈ શકે છે પણ આપણે તે કેમ ન કર્યું? અમારી સરકારે વાંસ સંબંધિત દાયકાઓ જૂના કાયદામાં પણ ફેરફાર કર્યો.

 

|

મિત્રો,

તમને યાદ હશે કે 10 વર્ષ પહેલા સુધી સામાન્ય માણસ માટે ITR ફાઇલ કરવું કેટલું મુશ્કેલ હતું. આજે તમે થોડી જ ક્ષણોમાં ITR ફાઇલ કરો છો અને થોડા દિવસોમાં રિફંડ પણ સીધા તમારા ખાતામાં જમા થઈ જાય છે. હવે સંસદમાં આવકવેરા સંબંધિત કાયદાઓને સરળ બનાવવાની પ્રક્રિયા ચાલી રહી છે. અમે 12 લાખ રૂપિયા સુધીની આવકને કરમુક્ત કરી દીધી છે. હા હવે તાળીઓ પડી હતી, પણ તમે વાંસને તાળીઓ ન પાડી કારણ કે તે આદિવાસીઓનો છે. અને આનાથી ખાસ કરીને મીડિયાકર્મીઓ અને તમારા જેવા પગારદાર વર્ગને ઘણો ફાયદો થશે. જે યુવાનો હાલમાં પોતાની પહેલી કે બીજી નોકરી કરી રહ્યા છે તેમની આકાંક્ષાઓ અલગ અલગ હોય છે અને તેમના ખર્ચ પણ અલગ અલગ હોય છે. તેઓ પોતાની આકાંક્ષાઓ પૂર્ણ કરી શકે છે, તેમની બચત વધી શકે છે, બજેટે આમાં ઘણી મદદ કરી છે. અમારો ઉદ્દેશ્ય દેશના લોકોને જીવન જીવવાની સરળતા આપવાનો, વ્યવસાય કરવાની સરળતા આપવાનો, ઉડવા માટે ખુલ્લું આકાશ આપવાનો છે. આજે જુઓ કેટલા અવકાશી ડેટાનો લાભ સ્ટાર્ટઅપ લઈ રહ્યા છે. પહેલાં જો કોઈ નકશો બનાવવા માંગતું હતું તો તેણે સરકારની પરવાનગી લેવી પડતી હતી. અમે તેને બદલી નાખ્યું અને આજે આપણી સ્ટાર્ટ-અપ્સ અને ખાનગી કંપનીઓ આ ડેટાનો સારો ઉપયોગ કરી રહી છે.

મિત્રો,

વિશ્વને શૂન્યનો ખ્યાલ આપનાર ભારત આજે અનંત નવીનતાઓની ભૂમિ બની રહ્યું છે. આજે ભારત ફક્ત ઈનોવેટ નથી કરતું, પણ ઈન્ડોવેટ પણ લાવી રહ્યું છે. અને જ્યારે હું કહું છું કે નવીનતાનો ઉપયોગ કરો, ત્યારે તેનો અર્થ થાય છે - ભારતીય માર્ગમાં નવીનતા લાવવી, નવીનતા દ્વારા આપણે એવા ઉકેલો બનાવી રહ્યા છીએ જે સસ્તા, સુલભ અને અનુકૂલનશીલ હોય. અમે આ ઉકેલો છુપાવીને રાખ્યા નથી, પરંતુ તેમને આખી દુનિયાને ઓફર કર્યા છે. જ્યારે દુનિયા એક સુરક્ષિત અને ખર્ચ-અસરકારક ડિજિટલ ચુકવણી પ્રણાલી ઇચ્છતી હતી, ત્યારે અમે UPI બનાવ્યું. હું પ્રોફેસર કાર્લોસ મોન્ટેસને સાંભળી રહ્યો હતો, તેઓ UPI જેવી ટેકનોલોજીના લોકો માટે અનુકૂળ સ્વભાવથી ખૂબ પ્રભાવિત થયા હોય તેવું લાગતું હતું. આજે ફ્રાન્સ, યુએઈ, સિંગાપોર જેવા દેશો તેમના નાણાકીય ઇકોસિસ્ટમમાં UPI ને એકીકૃત કરી રહ્યા છે. આજે વિશ્વના ઘણા દેશો આપણા ડિજિટલ જાહેર માળખા, ઇન્ડિયા સ્ટેક સાથે જોડાવા માટે કરાર કરી રહ્યા છે. કોવિડ રોગચાળા દરમિયાન આપણી રસીએ વિશ્વને ભારતના ગુણવત્તાયુક્ત આરોગ્યસંભાળ ઉકેલોનું મોડેલ બતાવ્યું. આપણે આરોગ્ય સેતુ એપને પણ ઓપન સોર્સ કરી છે, જેથી દુનિયા તેનો લાભ લઈ શકે. ભારત એક મોટી અવકાશ શક્તિ છે, અમે અન્ય દેશોને પણ તેમની અવકાશ આકાંક્ષાઓ પ્રાપ્ત કરવામાં મદદ કરી રહ્યા છીએ. ભારત જાહેર ભલા માટે AI પર પણ કામ કરી રહ્યું છે અને વિશ્વ સાથે પોતાનો અનુભવ અને કુશળતા શેર કરી રહ્યું છે.

મિત્રો,

આઈ ટીવી નેટવર્કે આજે ઘણી ફેલોશિપ શરૂ કરી છે. ભારતના યુવાનો સૌથી મોટા લાભાર્થી છે અને વિકસિત ભારતનો સૌથી મોટો હિસ્સેદાર પણ છે. તેથી ભારતના યુવાનો અમારી સૌથી મોટી પ્રાથમિકતા છે. રાષ્ટ્રીય શિક્ષણ નીતિએ બાળકોને પુસ્તકોથી આગળ વિચારવાની તક આપી છે. બાળકો મિડલ સ્કૂલમાંથી જ કોડિંગ શીખીને AI અને ડેટા સાયન્સના ક્ષેત્રો માટે તૈયાર થઈ રહ્યા છે. અટલ ટિંકરિંગ લેબ્સ બાળકોને ઉભરતી ટેકનોલોજીનો વ્યવહારુ અનુભવ આપી રહી છે. તેથી આ વર્ષના બજેટમાં અમે 50 હજાર નવી અટલ ટિંકરિંગ લેબ બનાવવાની જાહેરાત કરી છે.

 

|

મિત્રો,

સમાચારની દુનિયામાં તમે લોકો વિવિધ એજન્સીઓનું સબ્સ્ક્રિપ્શન લો છો, આ તમને વધુ સારા સમાચાર કવરેજમાં મદદ કરે છે. તેવી જ રીતે સંશોધન ક્ષેત્રે, વિદ્યાર્થીઓને વધુને વધુ માહિતી સ્ત્રોતોની જરૂર હોય છે. આ માટે અગાઉ તેમને ઊંચા ભાવે વિવિધ જર્નલ્સમાં સબ્સ્ક્રાઇબ કરવું પડતું હતું અને પોતે પૈસા ખર્ચવા પડતા હતા. અમારી સરકારે બધા સંશોધકોને આ ચિંતામાંથી પણ મુક્ત કર્યા છે. અમે વન નેશન વન સબસ્ક્રિપ્શન લાવ્યા છીએ. આ સાથે દેશના દરેક સંશોધકને વિશ્વના પ્રખ્યાત જર્નલોમાં મફત પ્રવેશ મળશે. સરકાર આના પર 6 હજાર કરોડ રૂપિયાથી વધુ ખર્ચ કરવા જઈ રહી છે. અમે ખાતરી કરી રહ્યા છીએ કે દરેક વિદ્યાર્થીને શ્રેષ્ઠ સંશોધન સુવિધાઓ મળે. અવકાશ સંશોધન હોય બાયોટેક સંશોધન હોય કે પછી AI આપણા બાળકો ભવિષ્યના નેતાઓ તરીકે ઉભરી રહ્યા છે. ડૉ. બ્રાયન ગ્રીન IITના વિદ્યાર્થીઓને મળ્યા છે અને અવકાશયાત્રી માઇક માસિમિનોએ સેન્ટ્રલ સ્કૂલના વિદ્યાર્થીઓની મુલાકાત લીધી હતી અને જેમ તેમણે કહ્યું હતું, તેમનો અનુભવ ખરેખર અદ્ભુત રહ્યો છે. એ દિવસ દૂર નથી જ્યારે ભારતની એક નાની શાળામાંથી ભવિષ્યની કોઈ મોટી નવીનતા બહાર આવશે.

મિત્રો,

દરેક વૈશ્વિક મંચ પર ભારતનો ધ્વજ લહેરાવા દો, આ આપણી આકાંક્ષા છે, આ આપણી દિશા છે.

 

|

મિત્રો,

આ સમય નાનો વિચારવાનો અને નાના પગલાં ભરવાનો નથી. મને ખુશી છે કે એક મીડિયા સંગઠન તરીકે તમે પણ આ ભાવનાને સમજી શક્યા છો. જુઓ 10 વર્ષ પહેલાં તમે દેશના વિવિધ રાજ્યો સુધી કેવી રીતે પહોંચવું, તમારા મીડિયા હાઉસને ત્યાં કેવી રીતે પહોંચાડવું તે વિશે વિચારતા હતા. આજે તમે વૈશ્વિક સ્તરે જવાની હિંમત પણ એકઠી કરી છે. આ પ્રેરણા છે, આ પ્રતિજ્ઞા છે જે આજે દરેક નાગરિક અને દરેક ઉદ્યોગસાહસિકે રાખવી જોઈએ. મારું સ્વપ્ન છે કે દુનિયાના દરેક બજારમાં, દરેક ડ્રોઇંગ રૂમમાં અને દરેક ડાઇનિંગ ટેબલ પર કોઈને કોઈ ભારતીય બ્રાન્ડ હાજર હોવી જોઈએ. મેડ ઇન ઇન્ડિયા - દુનિયાનો મંત્ર બન્યો. જો કોઈ બીમાર હોય, તો તેણે પહેલા હીલ ઇન ઇન્ડિયા વિશે વિચારવું જોઈએ. જો કોઈ લગ્ન કરવા માંગે છે, તો તેણે પહેલા ભારતમાં લગ્ન કરવાનો વિચાર કરવો જોઈએ. જો કોઈ મુસાફરી કરવા માંગે છે, તો તેણે ભારતને તેની યાદીમાં ટોચ પર રાખવું જોઈએ. જો કોઈને કોન્ફરન્સ કે પ્રદર્શન યોજવું હોય, તો તેણે પહેલા ભારત આવવું જોઈએ. જો કોઈ કોન્સર્ટનું આયોજન કરવા માંગે છે તો તેણે પહેલા ભારત પસંદ કરવું જોઈએ. આપણે આપણી અંદર આ શક્તિ, આ સકારાત્મક વલણ વિકસાવવું પડશે. તમારું નેટવર્ક અને તમારી ચેનલ આમાં મોટી ભૂમિકા ભજવશે. શક્યતાઓ અનંત છે, હવે આપણે આપણી હિંમત અને દૃઢ નિશ્ચયથી તેને વાસ્તવિકતામાં ફેરવવી પડશે.

 

 

|

મિત્રો,

ભારત આગામી 25 વર્ષમાં વિકસિત ભારત બનવાના સંકલ્પ સાથે આગળ વધી રહ્યું છે. તમારે પણ એક મીડિયા હાઉસ તરીકે વિશ્વ મંચ પર પોતાને લાવવાના સંકલ્પ સાથે આગળ વધવું જોઈએ. મને વિશ્વાસ છે કે તમે આમાં ચોક્કસ સફળ થશો. હું ફરી એકવાર આઈ ટીવી નેટવર્કની આખી ટીમને શુભેચ્છાઓ પાઠવું છું અને દેશ અને દુનિયાભરમાંથી આવેલા સહભાગીઓને પણ અભિનંદન આપું છું. તેમના વિચારોએ ચોક્કસપણે સકારાત્મક વિચારસરણીને મજબૂત બનાવી છે. હું આ માટે પણ આભારી છું કારણ કે જ્યારે ભારતનું ગૌરવ વધે છે, ત્યારે દરેક ભારતીય ખુશ અને ગર્વ અનુભવે છે. અને આ માટે, હું તે બધાનો ખૂબ ખૂબ આભાર માનું છું. નમસ્કારમ.

 

  • Bhupat Jariya April 17, 2025

    Jay shree ram
  • Jitendra Kumar April 16, 2025

    🙏🇮🇳❤️
  • Yogendra Nath Pandey Lucknow Uttar vidhansabha April 11, 2025

    namo namo
  • Kukho10 April 06, 2025

    PM MODI IS AN EXCELLENT LEADER!
  • प्रभात दीक्षित April 03, 2025

    वन्देमातरम वन्देमातरम
  • प्रभात दीक्षित April 03, 2025

    वन्देमातरम
  • Babla sengupta March 29, 2025

    Babla sengupta.
  • Chetan kumar March 26, 2025

    Jai shree Ram
  • AK10 March 24, 2025

    SUPER PM OF INDIA NARENDRA MODI!
  • கார்த்திக் March 22, 2025

    Jai Shree Ram🌺Jai Shree Ram🌺Jai Shree Ram🌺Jai Shree Ram🌺Jai Shree Ram🌺Jai Shree Ram🌺Jai Shree Ram🌺Jai Shree Ram🌺Jai Shree Ram🌺Jai Shree Ram🌺Jai Shree Ram🌺Jai Shree Ram🌺
Explore More
78મા સ્વતંત્રતા દિવસનાં પ્રસંગે લાલ કિલ્લાની પ્રાચીર પરથી પ્રધાનમંત્રી શ્રી નરેન્દ્ર મોદીનાં સંબોધનનો મૂળપાઠ

લોકપ્રિય ભાષણો

78મા સ્વતંત્રતા દિવસનાં પ્રસંગે લાલ કિલ્લાની પ્રાચીર પરથી પ્રધાનમંત્રી શ્રી નરેન્દ્ર મોદીનાં સંબોધનનો મૂળપાઠ
India dispatches second batch of BrahMos missiles to Philippines

Media Coverage

India dispatches second batch of BrahMos missiles to Philippines
NM on the go

Nm on the go

Always be the first to hear from the PM. Get the App Now!
...
In the past 10 years, India has moved beyond incremental change to witness impactful transformation: PM Modi on Civil Services Day
April 21, 2025
QuoteThe policies we are working on today, the decisions we are making, are going to shape the future of the next thousand years: PM Modi
QuoteIndia’s youth, farmers and women have soaring dreams, fulfilling them needs extraordinary speed: PM Modi
QuoteReal progress is full-scale impact-clean water, quality education, financial access, and digital inclusion for all: PM Modi
QuoteQuality in governance is determined by how deeply schemes reach the people and their real impact on the ground: PM Modi
QuoteIn the past 10 years, India has moved beyond incremental change to witness impactful transformation: PM Modi
QuoteIndia is setting new benchmarks in governance, transparency and innovation: PM Modi
QuoteThe approach of 'Janbhagidari' turned the G20 into a people's movement and the world acknowledged,India is not just participating, it is leading: PM Modi
QuoteIn the age of technology, governance is not about managing systems, it is about multiplying possibilities: PM Modi
QuoteTo build a future-ready civil service, we must enhance competence hence Mission Karmayogi and Capacity Building Programme are key: PM Modi

मंत्रिमंडल के मेरे सहयोगी डॉ. जितेंद्र सिंह जी, शक्तिकांत दास जी, डॉ. सोमनाथन जी, अन्य वरिष्ठ अधिकारीगण, देशभर से जुड़े सिविल सर्विसेज के सभी साथी, देवियों और सज्जनों!

साथियों,

आप सभी को सिविल सर्विसेज डे की बहुत-बहुत शुभकामनाएं! इस बार का सिविल सर्विसेज डे कई वजहों से विशेष हैं। इस साल हम अपने संविधान का 75वां वर्ष बना रहे हैं और ये सरदार वल्‍लभभाई पटेल जी की 150वी जयंती का भी साल है। 21 अप्रैल 1947 को सरदार वल्‍लभभाई पटेल ने आप सभी को Steel Frame of India कहा था। उन्होंने स्वतंत्र भारत की Bureaucracy की नई मर्यादाएं तय की थीं। एक ऐसा सिविल सर्वेंट, जो राष्‍ट्र की सेवा को अपना सर्वोत्तम कर्तव्य माने। जो लोकतांत्रिक तरीके से प्रशासन चलाए। जो ईमानदारी से, अनुशासन से, समर्पण से भरा हुआ हो। जो देश के लक्ष्यों के लिए दिन-रात काम करे। आज जब हम विकसित भारत बनाने के संकल्प के साथ आगे बढ़ रहे हैं, तो सरदार वल्‍लभभाई पटेल की ये बातें और ज़्यादा प्रासंगिक हो जाती है। मैं आज सरदार साहब के विजन को नमन करता हूं और उनको भावभीनी श्रद्धांजलि भी देता हूं।

साथियों,

कुछ समय पहले मैंने लाल किले से कहा था कि आज के भारत को आने वाले एक हजार साल की नींव को मजबूत करना है। एक हिसाब से देखें तो एक हजार साल की सहस्त्राब्दी में पहले 25 साल बीत गए हैं। ये नई शताब्‍दी का 25वां साल है और नए मिलेनियम यानी नई सहस्त्राब्दी का भी 25वां साल है। हम आज जिन नीतियों पर काम कर रहे हैं, जो निर्णय ले रहे हैं, वो एक हजार साल का भविष्य तय करने वाले हैं। हमारे शास्त्रों में कहा गया है यथा हि एकेन चक्रेण न रथस्य गतिर्भवेत्। एवं पुरूषकारेण विना दैवं न सिध्यति॥ यानी जैसे एक चक्र से रथ नहीं चल सकता है, उसी प्रकार बिना मेहनत के सिर्फ भाग्य के भरोसे सफलता नहीं मिलती। विकसित भारत के हमारे लक्ष्य के लिए भी विकास रथ के हर चक्र को मिलकर चला है, दृढ़ प्रतिज्ञ होकर हर दिन, हर क्षण इस लक्ष्य के लिए काम करना है, लक्ष्य को प्राप्त करने के लिए जीना है, जिन्दगी खपानी है।

साथियों,

पूरी दुनिया को तेज गति से बदलते हुए देख रहे हैं। अपने परिवार में भी आप देखते होंगे कि परिवार में अगर 10-15 साल का बच्चा है और जब उससे बात करते हैं, तो आप फील करते हैं, आप आउटडेटेड हैं। ये इसलिए होता है क्योंकि समय बहुत तेजी से बदल रहा है। हर 2-3 साल में Gadgets कैसे बदल रहे हैं। कुछ समझे, सीखें उसके पहले नया आ जाता है। हमारे छोटे-छोटे बच्चे इन तेज बदलावों के साथ बड़े हो रहे हैं। हमारी Bureaucracy, हमारा कामकाज, हमारी पॉलिसी मेकिंग भी पुराने ढर्रे पर नहीं चल सकती। इसलिए 2014 के बाद से देश में व्यवस्था परिवर्तन का एक बहुत बड़ा महायज्ञ शुरू हुआ है। हम इस तेज स्‍पीड के साथ खुद को ढाल रहे हैं। आज भारत की Aspirational Society, भारत के युवा, भारत के किसान, भारत की महिलाएं, उनके सपनों की उड़ान आज जिस ऊंचाई पर है, वो वाकई अभूतपूर्व है। इन अभूतपूर्व आकांक्षाओं की पूर्ति के लिए अभूतपूर्व गति भी आवश्यक है। आने वाले वर्षों में भारत कितने ही बड़े-बड़े पड़ावों से गुजरेगा। एनर्जी सिक्योरिटी से जुड़े लक्ष्य, क्लीन एनर्जी से जुड़े लक्ष्य, स्पोर्ट्स से लेकर स्पेस को लेकर, यानी ऐसे अनेक नए लक्ष्‍य, हर सेक्टर में देश का परचम और नई ऊंचाइयों पर लहराना है। और ये जब मैं बात करता हूं तब और देश जब सोचता है तब, हर किसी की नजर आप पर है, भरोसा आप सभी पर है, बहुत बड़ा दायित्व आप सब मेरे साथियों पर है। आपको जल्द से जल्द भारत को दुनिया की तीसरी सबसे बड़ी इकोनॉमी भी बनाना है। इस काम में विलंब न हो, ये आप सभी को सुनिश्चित करना है।

साथियों,

मुझे खुशी है कि इस बार Civil Services Day की थीम, Holistic Development of India रखी गई है। ये सिर्फ एक थीम नहीं है, ये हमारा कमिटमेंट है, देश की जनता से हमारा वादा है, Holistic Development of India यानी No village left behind, No family left behind, No citizen left behind. असल प्रगति का मतलब छोटे बदलाव नहीं, बल्कि Full-scale impact होता है। हर घर में clean water, हर बच्चे को quality education, हर entrepreneur को financial access और हर गांव को digital economy का लाभ, ऐसी ही बातें हैं जो Holistic Development, मैं मानता हूँ, Quality in Governance सिर्फ schemes launch करने से नहीं आती। बल्कि Quality in Governance इससे तय होती है कि वो scheme कितनी गहराई तक जनता के बीच पहुंची, और उसका कितना real impact हुआ। आज राजकोट हो, गोमती हो, तिनसुकिया हो, कोरापुट हो, ऐसे कितने ही जिलों में हम यही impact देख रहे हैं। स्कूल में अटेंडेंस बढ़ाने से लेकर सोलर पावर तक, अनेक जिलों ने बहुत अच्छा काम किया और जो तय किया वो पूरा करके दिखाया और उसमें से कई जिलों को आज पुरस्कार दिया गया है। मैं इन सभी जिलों और योजनाओं से जुड़े साथियों को भी आज विशेष बधाई देता हूं।

साथियों,

बीते 10 सालों में भारत ने Incremental change से आगे बढ़कर Impactful transformation तक का सफर देखा है। आज भारत का governance model, Next Generation Reforms पर फोकस कर रहा है। हम technology और innovation और innovative practices के जरिए सरकार और नागरिकों के बीच की दूरी समाप्त कर रहे हैं। इसका impact ग्रामीण और शहरी क्षेत्रों के साथ-साथ दूरदराज के इलाकों में भी दिख रहा है। आपसे Aspirational Districts की कई बार चर्चा हुई है, लेकिन Aspirational Blocks की सफलता भी उतनी ही शानदार है। आप जानते हैं, ये प्रोग्राम दो साल पहले जनवरी 2023 में लॉन्च हुआ था। सिर्फ दो साल में इन blocks ने जो बदलाव दिखाए हैं, वो अभूतपूर्व हैं। इन ब्लॉक्स में Health, Nutrition, Social Development और Basic Infrastructure के कई indicators में शानदार प्रगति हुई है और कुछ स्थान पर तो राज्य की एवरेज से भी आगे निकल गए हैं। राजस्थान के टोंक जिले के पीपलू ब्लॉक में, दो साल पहले आंगनवाड़ी सेंटर्स में बच्चों की measurement efficiency, सिर्फ 20 प्रतिशत थी। अब ये 99 परसेंट से भी ज्यादा हो गई है। बिहार के भागलपुर में जगदीशपुर ब्लॉक हैं। वहां, पहली तिमाही में ही गर्भवती महिलाओं का रजिस्ट्रेशन पहले सिर्फ 25 परसेंट था। अब ये बढ़कर 90 परसेंट से ज्यादा हो गया है। जम्मू-कश्मीर के मारवाह ब्लॉक में Institutional deliveries पहले 30 प्रतिशत थी जो बढ़कर के 100 प्रतिशत हो गई है। झारखंड के गुरडी ब्लॉक में नल से जल का कनेक्शन 18 परसेंट से बढ़कर के 100 परसेंट हो गया है। ये सिर्फ आंकड़े नहीं हैं, ये Last-mile delivery के हमारे संकल्प की सिद्धि को दिखाता हैं, ये दिखाते हैं कि सही intent, सही planning और सही execution से, दूर-दराज के हिस्सों में भी इच्छित परिवर्तन संभव है।

साथियों,

पिछले 10 सालों में भारत ने कई transformative बदलाव करके दिखाए हैं। उपलब्धियों की नई ऊंचायों को छुआ है। भारत आज सिर्फ growth की वजह से नहीं जाना जा रहा, बल्कि governance, transparency और innovation के नए benchmarks आज भारत सेट कर रहा है।

G20 Presidency भी इसका एक उदाहरण है। 60 से ज्यादा शहरों में 200 से ज़्यादा meetings, इतना बड़ा और inclusive footprint, G20 के इतिहास में पहली बार हुआ और यही तो Holistic Approach है। जनभागीदारी की अप्रोच ने ये दूसरे देशों से 10-11 साल आगे हैं। पिछले 11 वर्षों में, हमने delay system को खत्म करने की कोशिश की है। हम नए processes बना रहे हैं, हम technology के माध्यम से Turnaround Time को घटा रहे हैं। Ease of business को बढ़ावा देने के लिए, हमने 40 हजार से ज्यादा compliances को खत्म किया है, हमने 3,400 से ज्यादा legal provisions को भी decriminalize कर दिया है। मुझे याद है, जब हम Compliance का बर्डन कम करने के लिए काम कर रहे थे, जब व्यापार-कारोबार के दौरान होने वाली कुछ गलतियों को decriminalise कर रहे थे, तो मेरे लिए आश्चर्य था कुछ कोने में विरोध के भी स्वर भी उठा करते थे। कई लोग कहते थे "आज तक नहीं हुआ, आप क्यों कर रहे हैं? चलता है, चलने दो। इससे आपको क्या फर्क पड़ता है? Compliance करने दीजिए, आप क्यों अपना काम बढ़ा रहे हैं? चारों तरफ से चर्चाएं चलती थीं, जवाब आते थे लेकिन जिस लक्ष्य को प्राप्त करना था, उस लक्ष्य का दबाव इन दबावों से ज्यादा था और इसलिए दबाव से दबे नहीं, हम लक्ष्य के लिए चल पड़े। हम पुरानी लीक पकड़कर चलेंगे तो हमें नए परिणाम मिलना मुश्किल होगा। जब हम कुछ अलग करेंगे और तभी तो अलग परिणाम भी मिलेंगे। और आज इसी सोच की वजह से हमारी Ease of Doing Business Rankings में काफी सुधार हुआ है। आज दुनिया भारत में निवेश करने के लिए बहुत उत्सुक है, और ये हमारा काम है कि हम अवसर जाने न दें, हमें इस अवसर का पूरा लाभ उठाना है। हमें राज्यों के स्तर पर, जिला और ब्लॉक स्तर पर, red tape की हर गुंजाइश को खत्म करना है। तभी आप राज्यों के स्तर पर, जिला स्तर पर, अपने लक्ष्यों को प्राप्त कर पाएंगे।

साथियों,

पिछले 10-11 साल की देश की जो सफलताएं रही हैं, उन्होंने विकसित भारत की नींव को बहुत मजबूत किया है। अब देश इस मजबूत नींव पर विकसित भारत की भव्य इमारत का निर्माण शुरू कर रहा है। लेकिन निर्माण की इस प्रक्रिया में हमारे सामने चुनौतियां भी कम नहीं हैं। भारत अब दुनिया का सबसे अधिक जनसंख्या वाला देश बन चुका है। ऐसे में बेसिक सुविधाओं की सैचुरेशन हमारे लिए प्राथमिकता होनी ही चाहिए। आपको Last Mile Delivery पर हमेशा बहुत ज्यादा फोकस करते रहना है। समय के साथ देशवासियों की needs और aspirations, दोनों तेजी से बदल रही हैं। अब Civil Service को contemporary challenges के हिसाब से खुद को adapt करना होगा, तभी वो relevant बनी रह सकती हैं। हमें खुद के लिए नई-नई कसौटियां भी नित्य बनाते रहना होगा और हर कसौटी को पार करते रहना होगा। और सफलता की सबसे बड़ी कुंजी यही है कि खुद को चुनौती देते रहो। कल किया था वो संतोष के लिए नहीं था, कल जो पाया था वो चुनौती का कारण बनते रहना चाहिए, ताकि कल मैं उससे ज्यादा कर पाऊं। अब सिर्फ पिछली सरकारों से तुलना करके, अपने काम, अपनी परफॉर्मेंस को हम तय नहीं कर सकते। मेरे पहले डिस्ट्रिक्ट में फलाने भाई थे, उन्‍होंने इतना किया, मैंने इतना कर दिया, जी नहीं, अब हमें अपनी कसौटी बनाना है, 2047 के विकसित भारत के लक्ष्य से हम कितना दूर हैं? हम कहां तक पहुंचे हैं, वो हिसाब-किताब का वक्त समाप्त हो चुका है। अब जहां हैं वहां से जहां जाना है वहां अभी कितनी दूरी बाकी है, उस दूरी को पाटने का मेरा रोडमैप क्‍या है, मेरी गति क्‍या है, और मैं औरों से जल्‍दी 2047 तक कैसे पहुंच कर के सारे लक्ष्यों को प्राप्त कर लूं, यही हमारा सपना है, यही हमारा मकसद है, यही हमारा लक्ष्य होना चाहिए।

हमें हर सेक्टर में देखना होगा कि जो लक्ष्य हमने तय किए हैं, क्या उनको पाने के लिए हमारी वर्तमान स्पीड काफी है। अगर नहीं है तो, हमें उसे बढ़ाना है। हमें याद रखना है, आज जो टेक्नॉलॉजी हमारे पास है, वो पहले नहीं थी। हमें टेक्नॉलॉजी की ताकत के साथ आगे बढ़ना है। 10 साल में हमने 4 करोड़ गरीबों के लिए पक्के घर बनाए, लेकिन अभी 3 करोड़ नए घर बनाने का लक्ष्य हमारे सामने है। हमने 5-6 सालों में 12 करोड़ से ज्यादा ग्रामीण घरों को नल कनेक्शन से जोड़ा है। अब हमें जल्द से जल्द गांव के हर घर को नल कनेक्शन से जोड़ना है। 10 साल में हमने गरीबों के लिए 11 करोड़ से ज्यादा शौचालय बनाए हैं, अब हमें Waste Management से जुड़े नए लक्ष्यों को जल्द से जल्द प्राप्त करना है, कोई सोच भी नहीं सकता था कि करोड़ों गरीबों को 5 लाख रुपए तक का मुफ्त इलाज मिलेगा। अब हमें देश की जनता में न्यूट्रिशन को लेकर नए संकल्पों को सिद्ध करना है। हमारा एक ही लक्ष्य होना चाहिए, 100 परसेंट coverage, 100 परसेंट impact, इसी अप्रोच ने 10 साल में 25 करोड़ लोगों को गरीबी से बाहर निकाला है। यही अप्रोच, भारत को गरीबी से पूरी तरह मुक्त करेगा।

साथियों,

एक दौर ऐसा था जब bureaucracy का role एक regulator का होता था, जो industrialization और entrepreneurship की speed को control करती थी। इस सोच से भी देश आगे निकल चुका है। आज हम ऐसा environment create कर रहे हैं, जो citizens में enterprise को promote करे और उन्हें हर barrier को cross करने में मदद दे। इसलिए Civil Service को enabler बनना होगा। सिर्फ rule book के keeper के रूप में ही नहीं, बल्कि growth के facilitator के रूप में अपना विस्तार करना होगा। मैं आपको MSME सेक्टर का उदाहरण दूंगा। आप जानते हैं देश ने मिशन मैन्युफैक्चरिंग शुरू किया है। इसकी सफलता का बहुत बड़ा आधार हमारा MSME सेक्टर है। आज दुनिया में हो रहे बदलावों के बीच, हमारे MSMEs, स्टार्टअप्स और युवा उद्यमियों के पास एक अभूतपूर्व ऐतिहासिक अवसर आया है। ऐसे में ये ज़रूरी है कि हम ग्लोबल सप्लाई चेन में अधिक Competitive बनें। हमें ये भी याद रखना है कि MSMEs, का Competition सिर्फ छोटे Entrepreneurs से नहीं है। इनकी प्रतिस्पर्धा पूरी दुनिया से है। अगर एक छोटे से देश में किसी इंडस्ट्री के पास हमसे बेहतर Ease of Compliances है, तो वो हमारे देश के स्टार्टअप का ज्यादा मजबूती से मुकाबला करेगा। इसलिए हमें ये निरंतर देखना होगा कि Global Best Practices में हम कहां Stand कर रहे हैं। भारत की इंडस्ट्री का लक्ष्य अगर ग्लोबली बेस्ट प्रोडक्ट बनाने का है, तो भारत की ब्यूरोक्रेसी का लक्ष्य, दुनिया में सबसे बेस्ट ease of compliances environment देने का होना चाहिए।

साथियों,

आज की tech-driven दुनिया में civil servants को ऐसी skills चाहिए जो ना उन्हें सिर्फ technology समझने में मदद करें, बल्कि उसे smart और inclusive governance के लिए इस्तेमाल भी कर सकें। “In the age of technology, governance is not about managing systems, it is about multiplying possibilities.” हमें Tech Savvy होना पड़ेगा, ताकि हर policy और scheme को technology के ज़रिए ज्यादा efficient और accessible बनाया जा सके। हमें Data-Driven Decision making में एक्सपर्ट बनना होगा, जिससे policy designing और implementation ज्यादा accurate हो सके। आजकल आप देख रहे हैं कि Artificial Intelligence और Quantum Physics कितनी तेजी से विकसित हो रही है। जल्द ही, technology के use में एक नया revolution आएगा। ये उस digital और information age से कहीं आगे होगा, जिनसे आज जिससे परिचित है उससे भी आपको फ्यूचर की technology revolution के लिए खुद को तैयार करना होगा, पूरी सिस्‍टम को तैयार करने की व्यवस्था भी विकसित करनी पड़ेगी। ताकि हम नागरिकों को best services भी दे पाएं और उनकी aspirations को भी पूरा कर सकें। हमें civil servants की क्षमता को बढ़ाना होगा, ताकि हम एक future-ready civil service तैयार कर सकें। और इसलिए Mission कर्मयोगी और Civil Service Capacity Building प्रोग्राम, और जिसका जिक्र अभी किया, मैं इन दोनों को मेरे लिए वो बहुत अहम मानता हूं।

साथियों,

तेजी से बदलते समय में हमें global challenges पर भी गहरी नज़र रखनी है। आप देख रहे हैं, Food, water और energy सिक्योरिटी अब भी बड़ी चुनौती बनी हुई है। विशेष रूप से Global South के लिए ये बहुत बड़ा संकट है। लंबे समय से चल रहे संघर्षों के कारण, कई देशों में हालात और मुश्किल होते जा रहे हैं। इसका असर लोगों पर पड़ता है, रोजमर्रा के जीवन पर पड़ता है। Domestic और external पहलुओं के बीच बढ़ते interconnection को हमें समझते हुए हमें अपने रीति और नीति को बदलना होगा, हमें आगे बढ़ना होगा। क्लाइमेट चेंज हो, प्राकृतिक आपदाएं हों, महामारी हो, साइबर क्राइम के खतरे हों, सभी में एक्शन के लिए भारत को 10 कदम आगे रहना ही होगा। हमें लोकल लेवल पर स्ट्रैटिजी बनानी होगी, रजीलियन्स डेवलपमेंट करनी होगी।

साथियों,

मैंने लाल किले से पंच प्राण की बात कही है। विकसित भारत का संकल्प, गुलामी की मानसिकता से मुक्ति, अपनी विरासत पर गर्व एकता की शक्ति और कर्तव्यों को ईमानदारी से निभाना। आप सभी इन पंच प्राणों के प्रमुख वाहक हैं। “हर बार जब आप integrity को convenience पर, innovation को inertia पर, या service को status पर प्राथमिकता देते हैं, तब आप राष्ट्र को आगे बढ़ाते हैं।” मुझे आप पर पूरा भरोसा है। वो युवा अधिकारी जो अपनी professional journey में कदम रख रहे हैं, आज उन सभी से मैं एक और बात कहूंगा, समाज में कोई भी ऐसा नहीं होता है, जिसके जीवन में, जिसकी सफलता में सोसायटी का, समाज का कुछ न कुछ योगदान न हो। समाज के योगदान के बिना, किसी के लिए भी एक कदम भी आगे बढ़ना मुश्किल होता है। और इसलिए, हर कोई अपने-अपने सामर्थ्य के हिसाब से समाज को लौटाना चाहता है। आप सभी तो बहुत भाग्यशाली हैं, कि आपके पास समाज को लौटाने का इतना बड़ा अवसर आपके पास है। आपको देश ने, समाज ने बहुत बड़ा मौका दिया है कि आप ज्यादा से ज्यादा समाज को लौटाएं।

साथियों,

ये वक्त, civil servants के Reforms को Re-imagine करने का है। हमें Reforms की Pace बढ़ानी है, scale भी बढ़ानी है। इंफ्रास्ट्रक्चर हो, रीन्यूएबल एनर्जी के लक्ष्य हों, इंटरनल सेक्योरिटी हो, करप्शन ख़त्म करने का हमारा लक्ष्य हो, सोशल वेलफेयर स्कीम्स हों, ओलंपिक से जुड़े, स्पोर्ट्स से जुड़े लक्ष्य हों, हर सेक्टर में हमें नए Reforms करने हैं। हमने अब तक जितना achieve किया है, अब उससे भी कई गुना ज्यादा हासिल करके दिखाना है। और इन सबके बीच हम सबको हमेशा-हमेशा एक बात याद रखनी है, No matter how technology-driven the world becomes, we should never forget the importance of human judgement. संवेदनशील रहिए, गरीब की आवाज सुनिए, गरीब की तकलीफ समझिए, उनका समाधान करना अपनी प्राथमिकता बनाइए, जैसे अतिथि देवो भव: होता है, वैसे ही नागरिक देवो भव: इस मंत्र को लेकर के हमें चलना है। आपको सिर्फ भारत के civil servants के रूप में ही नहीं, विकसित भारत के शिल्पकार के रूप में अपने आपको दायित्व के लिए तैयार करना है।

वो एक वक्त था, आप civil servants बनें, civil servants के रूप में आगे बढ़े और आज भी civil servants के रूप में सेवा कर रहे हैं। लेकिन अब वक्त बदल चुका है साथियों, मैं जिस रूप में आने वाले भारत को देख रहा हूं, जिन सपनों को मैं हिन्‍दुस्‍तान के 140 करोड़ देशवासियों की आंखों में देख रहा हूं और इसलिए मैं अब कह रहा हूं कि आप सिर्फ civil servants नहीं हैं, आप नए भारत के शिल्पकार हैं। शिल्पकार का उस दायित्व निभाने के लिए हम स्वयं को सक्षम बनाएं, हम समय को लक्ष्य के लिए समर्पित करें, हर सामान्‍य व्‍यक्ति के सपने को खुद के सपने बनाकर के जिएं, आप देखिए विकसित भारत आपकी आंखों के सामने आप देख पाएंगे। मैं आज ये लेक्चर कर रहा हूं, तब मेरी नजर एक छोटी सी गुड़िया पर गई, वहां बैठी है, हो सकता है वो 2047 में शायद यहां कहीं बैठी होगी। ये सपने हमारे होने चाहिए, विकसित भारत का यही हमारा लक्ष्य होना चाहिए। बहुत-बहुत शुभकामनाएं। बहुत-बहुत धन्यवाद!