"સરકારે આ બજેટમાં ઉચ્ચ વૃદ્ધિની ગતિ જાળવી રાખવા માટે ઘણા પગલાં લીધા છે"
“અમે ઘણા મૂળભૂત સુધારા કર્યા છે અને MSME ને મજબૂત કરવા નવી યોજનાઓ બનાવી છે. આ સુધારાઓની સફળતા તેમના ધિરાણને મજબૂત કરવા પર આધારિત છે”
"અમારા ફાઇનાન્સિંગ સેક્ટરે પણ નવીન ધિરાણ અને નવા ભવિષ્યવાદી વિચારો અને પહેલોના ટકાઉ જોખમ સંચાલનને ધ્યાનમાં લેવું પડશે"
"ભારતની આકાંક્ષાઓ કુદરતી ખેતી અને સજીવ ખેતી સાથે પણ જોડાયેલી છે"
“પર્યાવરણ મૈત્રીપૂર્ણ પ્રોજેક્ટ્સને વેગ આપવા જરૂરી છે. ગ્રીન ફાઇનાન્સિંગ અને આવા નવા પાસાઓનો અભ્યાસ અને અમલીકરણ આજના સમયની જરૂરિયાત છે.”

નમસ્કાર,

 

મારા તમામ મંત્રીમંડળના સાથીદારો, નાણા અને અર્થતંત્રના નિષ્ણાતો, હિસ્સેદારો, મહિલાઓ અને સજ્જનો!

 

સૌ પ્રથમ, આંતરરાષ્ટ્રીય મહિલા દિવસ, આપ સૌને શુભેચ્છાઓ અને એ પણ ગર્વની વાત છે કે આજે જ્યારે આપણે બજેટના સંદર્ભમાં ચર્ચા કરી રહ્યા છીએ, ત્યારે ભારત જેવા વિશાળ દેશના નાણામંત્રી પણ એક મહિલા છે, જેમણે આ વખતે દેશનું મોટું પ્રગતિશીલ બજેટ આપ્યું છે.

 

સાથીઓ,

 

100 વર્ષમાં સૌથી મોટી મહામારી વચ્ચે, ભારતની અર્થવ્યવસ્થા ફરી ઝડપ પકડી રહી છે. તે આપણા આર્થિક નિર્ણયોનું પ્રતિબિંબ છે અને આપણા અર્થતંત્રનો મજબૂત પાયો છે. આ બજેટમાં, સરકારે ઝડપી વૃદ્ધિની આ ગતિને ચાલુ રાખવા માટે ઘણા પગલાં લીધાં છે. વિદેશી મૂડીના પ્રવાહને પ્રોત્સાહિત કરીને, ઇન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર રોકાણ પર ટેક્સ ઘટાડીને, NIIF, ગિફ્ટ સિટી અને નવા DFIs જેવી સંસ્થાઓ બનાવીને, અમે નાણાકીય અને આર્થિક વૃદ્ધિને વેગ આપવાનો પ્રયાસ કર્યો છે. ફાઇનાન્સમાં ડિજિટલ ટેક્નોલોજીના વ્યાપક ઉપયોગ માટે દેશની પ્રતિબદ્ધતા હવે આગલા સ્તરે પહોંચી રહી છે. 75 જિલ્લાઓમાં 75 ડિજિટલ બેન્કિંગ એકમો હોય કે સેન્ટ્રલ બેન્ક ડિજિટલ કરન્સી (CBDCs) હોય, તે આપણા વિઝનને પ્રતિબિંબિત કરે છે.

 

સાથીઓ,

 

21મી સદીની ભારતની પ્રગતિને વેગ આપવા માટે આપણે આપણા તમામ પ્રાથમિકતા ક્ષેત્રોમાં નાણાકીય વ્યવહારુ મોડલ્સને પ્રાથમિકતા આપવી પડશે. આજે દેશની આકાંક્ષાઓ, જે આકાંક્ષાઓના આધારે દેશ આગળ વધવા માટે ઉત્સાહિત છે, તે કઈ દિશામાં આગળ વધવા માંગે છે, દેશની પ્રાથમિકતાઓ, નાણાકીય સંસ્થાઓની ભાગીદારી આપણા માટે મહત્વપૂર્ણ છે. આજે દેશ આત્મનિર્ભર ભારત અભિયાન ચલાવી રહ્યો છે. જો આપણો દેશ અન્ય દેશો પર નિર્ભર છે, તો આને લગતા પ્રોજેક્ટ્સને ધિરાણ આપવાના વિવિધ મોડલ બનાવી શકાય તે અંગે વિચારણા કરવી ખૂબ જ જરૂરી છે. તેનું ઉદાહરણ પીએમ ગતિશક્તિ નેશનલ માસ્ટર પ્લાન છે. તેનાથી સંબંધિત પ્રોજેક્ટ્સની સફળતામાં તમારી કેન્દ્રીય ભૂમિકા છે. દેશના સમતોલ વિકાસની દિશામાં ભારત સરકારની યોજનાઓ જેવી કે એસ્પિરેશનલ ડિસ્ટ્રિક્ટ્સ પ્રોગ્રામમાં દેશમાં 100થી વધુ જિલ્લાઓ પસંદ કરવામાં આવ્યા છે, જે રાજ્યની સરેરાશ કરતા પણ પાછળ છે. તેથી અમે આ નાણાકીય સંસ્થાઓને કહી શકીએ કે, જો ત્યાં કોઈ પ્રોજેક્ટ હોય, તો તેમને પ્રાથમિકતા આપીને, આ અમારા મહત્વાકાંક્ષી જિલ્લાઓ છે જે હજુ પણ પાછળ છે, તેમને આગળ લાવવા. એ જ રીતે, આપણો દેશ, જો આપણે પશ્ચિમ ભારત તરફ નજર કરીએ, તો ઘણી બધી આર્થિક પ્રવૃત્તિ જોવા મળે છે. પૂર્વ ભારત છે, જ્યાં તમામ પ્રકારના કુદરતી સંસાધનો છે, પરંતુ આર્થિક વિકાસના દૃષ્ટિકોણથી ત્યાં પરિસ્થિતિમાં ઘણો સુધારો થઈ શકે છે. ઈન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચરમાં ઘણો સુધારો થઈ શકે છે. પૂર્વ ભારતના વિકાસ માટે, તે જ રીતે સમગ્ર ઉત્તર પૂર્વનો, તેનો વિકાસ, આ એવી બાબતો છે જેને જો આપણે ભૌગોલિક રીતે જોઈએ તો આપણા માટે પ્રાથમિકતાનો વિષય છે. આ ક્ષેત્રોમાં તમારી ભાગીદારી વધારવાની દિશામાં પણ વિચારવું જરૂરી છે. આજે, ભારતની આકાંક્ષાઓ આપણા MSMEની તાકાત સાથે જોડાયેલી છે. MSME ને મજબૂત કરવા માટે, અમે ઘણા મૂળભૂત સુધારા કર્યા છે અને નવી યોજનાઓ બનાવી છે. આ સુધારાઓની સફળતા તેમના ધિરાણને મજબૂત કરવા પર નિર્ભર છે.

સાથીઓ,

 

ઉદ્યોગ 4.0 ત્યાં સુધી, આપણે જે પરિણામ જોઈએ છે તે આવવામાં સમય લાગી શકે છે, તો તેનાથી બચવા માટે શું કરવું જોઈએ? જો આપણે ઇચ્છીએ છીએ કે જ્યારે વિશ્વનો ઉદ્યોગ 4.0 ની વાત કરે છે, તો તેના મુખ્ય સ્તંભ ફિનટેક, એગ્રીટેક, મેડીટેક છે, તે મુજબ કૌશલ્ય વિકાસ હોવો જોઈએ, એટલે કે, આપણને 4.0 કૌશલ્ય વિકાસની જરૂર છે. આ મુખ્ય સ્તંભો હોવાથી, આપણે 4.0ના પ્રકાશમાં વિકાસ કરવા માટે નાણાકીય સંસ્થાઓને કેવી રીતે પ્રાથમિકતા આપી શકીએ? આવા અનેક ક્ષેત્રોમાં નાણાકીય સંસ્થાઓની મદદ ભારતને ઈન્ડસ્ટ્રી 4.0માં નવી ઊંચાઈઓ પર લઈ જશે.

 

સાથીઓ,

 

તમે જોયું હશે કે જ્યારે કોઈ ખેલાડી ઓલિમ્પિકમાં ગોલ્ડ મેડલ લઈને આવે છે તો કેવી રીતે દેશનું નામ દુનિયામાં રોશન કરે છે. દેશમાં પણ કેટલો આત્મવિશ્વાસ પેદા થાય છે. એક વ્યક્તિ મેડલ લાવે છે પરંતુ સમગ્ર વાતાવરણ બદલાઈ જાય છે. શું આપણે દેશના આવા અનુભવો પરથી વિચારી શકતા નથી કે આપણે આવા 8 કે 10 ક્ષેત્રોને ઓળખી શકીએ અને આપણે તેમાં તાકાત લગાવવી જોઈએ અને શું ભારત તે ક્ષેત્રોમાં પ્રથમ ત્રણમાં નંબર લઈ શકશે? આ ખાનગી ક્ષેત્રની ભાગીદારીથી થશે. હવે જેમ, ભારતમાં જૉ, શું એવી બાંધકામ કંપનીઓ ન હોઈ શકે કે જેનું નામ વિશ્વની ટોપ-3માં હોય? તો એ જ રીતે અમે અમારા સ્ટાર્ટ-અપ્સની દિશામાં આગળ વધી રહ્યા છીએ, સ્ટાર્ટ-અપ્સની સંખ્યા, પરંતુ તેમના ઉત્પાદનોની ગુણવત્તા, તેમની વિશિષ્ટતા, તેમનો તકનીકી આધાર, અમારા સ્ટાર્ટ-અપ્સ વ્યક્તિગત સ્ટાર્ટ-અપ્સ છે, શું આપણે તેમાં સ્થાન બનાવી શકીએ? ટોપ-3? અત્યારે આપણે ડ્રોન સેક્ટર, સ્પેસ સેક્ટર, જિયો-સ્પેશિયલ સેક્ટર ખોલ્યા છે. આ ઘણા મોટા નીતિગત નિર્ણયો છે, જે એક પ્રકારનો ગેમ ચેન્જર છે. શું ભારતની નવી પેઢી સ્પેસ સેક્ટરમાં આવી રહી છે, ડ્રોનમાં આવી રહી છે, શું આપણે આમાં પણ દુનિયાના ટોપ-3માં સ્થાન બનાવવાનું સપનું ન જોઈ શકીએ? શું આપણી બધી સંસ્થાઓ તેના માટે મદદ ન કરી શકે? પરંતુ આ બધું થાય તે માટે, તે ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે કે જે કંપનીઓ, સાહસો આ ક્ષેત્રોમાં આગળ છે, તેઓને આપણા નાણાકીય ક્ષેત્ર પર સક્રિય, સંપૂર્ણ સમર્થન મળવું જોઈએ. આ પ્રકારની આવશ્યકતાઓને પૂર્ણ કરવા માટે નાણાકીય સંસ્થાઓ પાસે કેવી રીતે ક્ષમતા હોવી જોઈએ તેની પણ અમારી પાસે કુશળતા હોવી જોઈએ. નહીં તો આગળ ખબર નહીં પડે, તે લાવ્યો છે, તેને ખબર નથી, આપણે પહેલા શું કરતા હતા, તેમાં કોઈ મેળ નથી. અમારી કંપનીઓ, અમારા સ્ટાર્ટ-અપ્સ ત્યારે જ વિસ્તરશે જ્યારે અમે તેમની આંત્રપ્રિન્યોરશિપ ઇનિશિયેટિવ્સમાં વધારો કરીશું, નવીનતા, નવી તકનીક પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરીશું - નવા બજારો શોધીશું, નવા વ્યવસાયિક વિચારો પર કામ કરીશું. અને આટલું બધું કરવા માટે, તેમને નાણાં પૂરાં પાડનારાઓએ પણ ભવિષ્યના આ વિચારોની ઊંડી સમજ હોવી જરૂરી છે. અમારા ફાઇનાન્સિંગ સેક્ટરે પણ નવીન ફાઇનાન્સિંગ અને નવા ફ્યુચરિસ્ટિક આઇડિયાઝ અને ઇનિશિયેટિવ્સના ટકાઉ રિસ્ક મેનેજમેન્ટને ધ્યાનમાં લેવું પડશે.

 

સાથીઓ,

 

તમે બધા સારી રીતે જાણો છો કે આજે દેશની પ્રાથમિકતા ભારતની જરૂરિયાતમાં આત્મનિર્ભરતા છે અને સાથે સાથે આપણે નિકાસમાં પણ વધુને વધુ વિકાસ કેવી રીતે કરી શકીએ. નિકાસકારોની વિવિધ નાણાકીય જરૂરિયાતો હોય છે. આ જરૂરિયાતો અનુસાર, શું તમે નિકાસકારોની જરૂરિયાતોને પહોંચી વળવા માટે તમારા ઉત્પાદનો અને સેવાઓનો વિકાસ કરી શકો છો. જો તમે તેમને પ્રાથમિકતા આપશો તો તેમની શક્તિ વધશે અને જ્યારે તેમની શક્તિ વધશે ત્યારે દેશની નિકાસ પણ વધશે. હવે આ દિવસોમાં વિશ્વમાં ભારતના ઘઉં પ્રત્યે આકર્ષણ વધવાના અહેવાલો છે. તો શું આપણી નાણાકીય સંસ્થાઓ ઘઉંના નિકાસકારો પર ધ્યાન આપે છે? શું આપણો આયાત-નિકાસ વિભાગ તે તરફ ધ્યાન આપે છે? અમારી પાસે જે શિપિંગ ઉદ્યોગ છે, શું તેની પ્રાથમિકતા વિશે ચિંતા છે? એટલે કે એક રીતે વ્યાપક પ્રયાસ થશે. અને એવું છે કે દુનિયામાં આપણા માટે ઘઉંનો અવસર આવી ગયો છે, તો જો આપણે સમય પહેલાં તેને ગુણવત્તાયુક્ત, શ્રેષ્ઠ સેવા પ્રદાન કરીએ તો ધીમે ધીમે તે કાયમી બની જશે.

 

સાથીઓ,

 

સાથીઓ,

 

ભારતની અર્થવ્યવસ્થાનો મોટો આધાર એટલે જ હું ગ્રામીણ અર્થતંત્ર કહું છું, આપણે તેને નકારી શકીએ નહીં, અને ગ્રામીણ અર્થતંત્ર એટલો મોટો વ્યાપક આધાર છે કે જ્યારે આપણે તેને ધીમે ધીમે સંકલિત કરીએ છીએ, ત્યારે તે ખૂબ મોટો બની જાય છે. ગ્રામીણ અર્થવ્યવસ્થાને મજબૂત કરવા માટે નાના પ્રયાસો જરૂરી છે પરંતુ તેના પરિણામો મોટા છે. સ્વ-સહાય જૂથોને પ્રમોટ કરવાની જેમ, શું આપણે સક્રિય રહીને સ્વ-સહાય જૂથો બની શકીએ, પછી ભલે તે ફાઇનાન્સ હોય, ટેક્નોલોજી હોય, માર્કેટિંગ હોય, મોટી વ્યાપક મદદ કરી શકીએ છીએ, હવે કિસાન ક્રેડિટ કાર્ડ્સના કામની જેમ, શું આપણે મિશન મોડ પર ખેડૂતો બની શકીએ તે કેવી રીતે મેળવી શકાય? દરેક ખેડૂતને ક્રેડિટ કાર્ડ, માછીમાર કેવી રીતે મેળવવું, પશુધન કેવી રીતે મેળવવું, શું આ અમારી વિનંતી છે? આજે દેશમાં હજારો ખેડૂત ઉત્પાદક સંગઠનો બની રહ્યા છે અને મોટી પહેલ પણ કરવામાં આવી રહી છે. કેટલાક રાજ્યોમાં સારા પરિણામો પણ જોવા મળી રહ્યા છે. શું આપણે એ દિશામાં કામ કર્યું છે... હવે ખેતીની જેમ પહેલાં મધ પર ધ્યાન આપવામાં આવતું ન હતું, હવે અમે મધ પર ખૂબ સારું કામ કરી રહ્યા છીએ. પણ હવે તેનું વૈશ્વિક બજાર, તેના માટે તેનું બ્રાન્ડિંગ, માર્કેટિંગ, તેની આર્થિક મદદ, આ બધી બાબતોમાં આપણે કેવી રીતે કામ કરી શકીએ? એ જ રીતે આજે દેશના લાખો ગામડાઓમાં કોમન સર્વિસ સેન્ટર બનાવવામાં આવી રહ્યા છે. જો તમે આને તમારી નીતિઓની પ્રાથમિકતામાં રાખશો તો દેશની ગ્રામીણ અર્થવ્યવસ્થાને ઘણી મજબૂતી મળશે. એક રીતે કહીએ તો, સર્વિસ સેન્ટર, આજે તેનો સૌથી મોટો ફાયદો ગામમાં રેલ્વે રિઝર્વેશન કરાવવાનો છે, જેમ કે ગામમાંથી કોઈને શહેરમાં જવું પડતું નથી. તે જાય છે, સેવા કેન્દ્રની મુલાકાત લે છે, તેનું રિઝર્વેશન કરાવે છે. અને તમે જાણો છો કે આજે અમે ઓપ્ટિકલ ફાઈબર નેટવર્ક બિછાવીને દરેક ગામડામાં બ્રોડબેન્ડ કનેક્ટિવિટી આપી રહ્યા છીએ. સરકારે એક રીતે ડીજીટલ હાઈવે બનાવ્યો છે અને હું સાદી ભાષામાં કહીશ કે ડીજીટલ રોડ કહીશ, ડીજીટલ રોડમાં કારણ કે મારે ગામડામાં ડીજીટલ લેવું છે. અને તેથી ડિજિટલ રોડ બનાવી રહ્યા છે. આપણે મોટા ડીજીટલ હાઈવેની વાત કરીએ છીએ, આપણે ઉતાર પર જવું છે, ગામડા સુધી પહોંચવાનું છે, સામાન્ય માણસ સુધી પહોંચવાનું છે અને તેથી ડીજીટલ રોડ, આપણે આ અભિયાનને વેગ આપી શકીએ છીએ. શું આપણે ફાઇનાન્શિયલ ઇન્ક્લુઝનની વિવિધ પ્રોડક્ટ્સ ગામડે ગામડે લઇ જઈ શકીએ? એ જ રીતે, ફૂડ પ્રોસેસિંગ એ કૃષિ ક્ષેત્ર સાથે સંકળાયેલું છે, વેરહાઉસિંગ, એગ્રી-લોજિસ્ટિક્સ પણ મહત્વપૂર્ણ છે. ભારતની મહત્વાકાંક્ષાઓ કુદરતી ખેતીથી લઈને ઓર્ગેનિક ખેતી સાથે સંબંધિત છે. જો કોઈ તેમનામાં નવું કામ કરવા માટે આગળ આવી રહ્યું છે, તો તે વિચારવું ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે કે આપણી નાણાકીય સંસ્થાઓ તેને કેવી રીતે મદદ કરી શકે.

 

સાથીઓ,

 

આજકાલ આરોગ્ય ક્ષેત્રે પણ ઘણું કામ થઈ રહ્યું છે. સરકાર હેલ્થ ઈન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર પર ઘણું રોકાણ કરી રહી છે. મેડિકલ એજ્યુકેશનને લગતા પડકારોને દૂર કરવા માટે અહીં વધુ ને વધુ મેડિકલ સંસ્થાઓ હોવી ખૂબ જ જરૂરી છે. શું આપણી નાણાકીય સંસ્થાઓ, જે બેંકો છે, પણ તેમના વ્યવસાય આયોજનમાં આ ક્ષેત્રોને પ્રાથમિકતા આપી શકે છે?

સાથીઓ,

 

ગ્લોબલ વોર્મિંગ એ આજની તારીખમાં ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ વિષય બની ગયો છે અને ભારતે 2070 સુધીમાં નેટ ઝીરોનું લક્ષ્ય નક્કી કર્યું છે. આ માટે દેશમાં કામ શરૂ થઈ ગયું છે. આ કામોને વેગ આપવા માટે પર્યાવરણને અનુકૂળ પ્રોજેક્ટને વેગ આપવો જરૂરી છે. ગ્રીન ફાઇનાન્સિંગ અને આવા નવા પાસાઓનો અભ્યાસ અને અમલીકરણ એ સમયની જરૂરિયાત છે. જેમ ભારત સૌર ઉર્જા ક્ષેત્રે ઘણું કરી રહ્યું છે તેમ ભારત અહીં ડિઝાસ્ટર રેઝિલિયન્ટ ઈન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર બનાવી રહ્યું છે. દેશમાં હાઉસિંગ સેક્ટરના 6 લાઇટ હાઉસ પ્રોજેક્ટ્સમાં પણ અમે ડિઝાસ્ટર રિસિલિયન્ટ ઇન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચરને પ્રાથમિકતા આપી રહ્યા છીએ. આ વિસ્તારોમાં થઈ રહેલા કામો માટે તમારું સમર્થન, તે હાલમાં લાઇટ હાઉસ પ્રોજેક્ટ્સ મોડેલના રૂપમાં છે, પરંતુ આ પ્રકારના વિસ્તારમાં કામ કરનારાઓને નાણાકીય મદદ મળશે, તેથી તેઓ આ મોડેલની નકલ કરશે અને તેને નાના શહેરોમાં લઈ જશે. જશે તેથી અમારી ટેક્નોલોજી ખૂબ જ ઝડપથી ફેલાઈ જશે, કામની ગતિ વધશે અને મને લાગે છે કે આ પ્રકારનો સપોર્ટ ખૂબ જ જરૂરી છે.

સાથીઓ,

 

મને ખાતરી છે કે તમે બધા આ વિષયો પર ગંભીર વિચાર-મંથન કરશો અને આ વેબિનારમાંથી આપણે આજે વિચારો નહીં, બહુ મોટા વિઝન અને 2023નું બજેટ નક્કી કરવાના છે. આજે, હું માર્ચ 2022-2023 મહિનાના બજેટને કેવી રીતે અમલમાં મૂકું, કેવી રીતે વહેલું અમલીકરણ કરવું, કેવી રીતે પરિણામ મેળવવું અને સરકારને તમારા રોજિંદા અનુભવનો લાભ મળવો જોઈએ જેથી અમને પૂર્ણવિરામ મળી શકે, અલ્પવિરામ અહીં બીજી તરફ, અમારી સાથે આવું ન થવું જોઈએ, જેના કારણે આ નિર્ણય 6-6 મહિના લટકી રહ્યો છે, જો આપણે તે કરતા પહેલા તેની ચર્ચા કરીએ તો ફાયદો થશે. અમે એક નવી પહેલ કરી છે. અને જેને હું દરેકનો પ્રયાસ કહું છું, આ દરેકના પ્રયાસનું ઉદાહરણ છે, કે ભારતમાં બજેટ આવે તે પહેલાં તમે બધા ચર્ચા કરો, બજેટ રજૂ થયા પછી, તે ચર્ચા, અમલીકરણ માટેની ચર્ચા, તે પોતે જ લોકશાહી છે. એક અદ્ભુત પ્રયોગ નાણાકીય જગતમાં આ પ્રકારનો લોકશાહી પ્રયાસ, તમામ હિતધારકો સાથે મળીને કામ કરીને, આ બજેટની વિશેષતાઓ ગમે તે હોય, ગમે તેટલી તાકાત હોય, તેની ખૂબ પ્રશંસા કરવામાં આવી છે. પણ હું તાળીઓ પાડીને અટકવા માંગતો નથી. આ વખતે બજેટને ચારે બાજુથી વધાવી લેવામાં આવ્યું છે. પરંતુ હું તેને રોકવા માંગતો નથી. મારે તારી મદદની જરૂર છે તમારી સક્રિય ભૂમિકા જરૂરી છે. હું રાજ્ય સરકારોને પણ કહીશ કે આ માટે તેમણે નક્કી કરવું પડશે કે તેમની નીતિગત બાબતો શું છે, તેમણે નીતિઓ બનાવવી પડશે, શું તે 1 એપ્રિલ પહેલા બનાવી શકાય? તમે જેટલા જલ્દી માર્કેટમાં આવશો, તમારા રાજ્યમાં વધુ લોકો આવશે, તો તમારા રાજ્યને ફાયદો થશે. રાજ્યો વચ્ચે ભારે સ્પર્ધા થવી જોઈએ કે આ બજેટનો સૌથી વધુ લાભ કયા રાજ્યને મળે છે? કયું રાજ્ય આવી પ્રગતિશીલ નીતિઓ સાથે આવે છે જેથી તમામ નાણાકીય સંસ્થાઓમાં, તેઓ ત્યાં રોકાણ કરનારાઓને મદદ કરવાનું મન કરે. અમે એક મોટી પ્રગતિશીલ ઇકોસિસ્ટમ વિકસાવીએ છીએ. ચાલો આપણે કંઈક નવું કરવાનો પ્રયાસ કરીએ. મને ખાતરી છે કે તમે અનુભવી લોકો છો, તમે રોજિંદા મુશ્કેલીઓ જાણો છો, તમે રોજિંદા સમસ્યાઓના ઉકેલો જાણો છો. તે ઉકેલ માટે અમે તમારી સાથે બેઠા છીએ. તેથી જ હું ઈચ્છું છું કે આ ચર્ચા બજેટ ચર્ચા કરતાં વધુ પોસ્ટ-બજેટ હોય અને આ ચર્ચા અમલીકરણ માટે છે. અમલીકરણ માટે અમને તમારી પાસેથી સૂચનોની જરૂર છે. મને ખાતરી છે કે તમારા યોગદાનથી ઘણો ફાયદો થશે. તમારો ખુબ ખુબ આભાર !

 

ખૂબ ખૂબ અભિનંદન!

Explore More
78મા સ્વતંત્રતા દિવસનાં પ્રસંગે લાલ કિલ્લાની પ્રાચીર પરથી પ્રધાનમંત્રી શ્રી નરેન્દ્ર મોદીનાં સંબોધનનો મૂળપાઠ

લોકપ્રિય ભાષણો

78મા સ્વતંત્રતા દિવસનાં પ્રસંગે લાલ કિલ્લાની પ્રાચીર પરથી પ્રધાનમંત્રી શ્રી નરેન્દ્ર મોદીનાં સંબોધનનો મૂળપાઠ
PLI, Make in India schemes attracting foreign investors to India: CII

Media Coverage

PLI, Make in India schemes attracting foreign investors to India: CII
NM on the go

Nm on the go

Always be the first to hear from the PM. Get the App Now!
...
Text of PM Modi's address at the Parliament of Guyana
November 21, 2024

Hon’ble Speaker, मंज़ूर नादिर जी,
Hon’ble Prime Minister,मार्क एंथनी फिलिप्स जी,
Hon’ble, वाइस प्रेसिडेंट भरत जगदेव जी,
Hon’ble Leader of the Opposition,
Hon’ble Ministers,
Members of the Parliament,
Hon’ble The चांसलर ऑफ द ज्यूडिशियरी,
अन्य महानुभाव,
देवियों और सज्जनों,

गयाना की इस ऐतिहासिक पार्लियामेंट में, आप सभी ने मुझे अपने बीच आने के लिए निमंत्रित किया, मैं आपका बहुत-बहुत आभारी हूं। कल ही गयाना ने मुझे अपना सर्वोच्च सम्मान दिया है। मैं इस सम्मान के लिए भी आप सभी का, गयाना के हर नागरिक का हृदय से आभार व्यक्त करता हूं। गयाना का हर नागरिक मेरे लिए ‘स्टार बाई’ है। यहां के सभी नागरिकों को धन्यवाद! ये सम्मान मैं भारत के प्रत्येक नागरिक को समर्पित करता हूं।

साथियों,

भारत और गयाना का नाता बहुत गहरा है। ये रिश्ता, मिट्टी का है, पसीने का है,परिश्रम का है करीब 180 साल पहले, किसी भारतीय का पहली बार गयाना की धरती पर कदम पड़ा था। उसके बाद दुख में,सुख में,कोई भी परिस्थिति हो, भारत और गयाना का रिश्ता, आत्मीयता से भरा रहा है। India Arrival Monument इसी आत्मीय जुड़ाव का प्रतीक है। अब से कुछ देर बाद, मैं वहां जाने वाला हूं,

साथियों,

आज मैं भारत के प्रधानमंत्री के रूप में आपके बीच हूं, लेकिन 24 साल पहले एक जिज्ञासु के रूप में मुझे इस खूबसूरत देश में आने का अवसर मिला था। आमतौर पर लोग ऐसे देशों में जाना पसंद करते हैं, जहां तामझाम हो, चकाचौंध हो। लेकिन मुझे गयाना की विरासत को, यहां के इतिहास को जानना था,समझना था, आज भी गयाना में कई लोग मिल जाएंगे, जिन्हें मुझसे हुई मुलाकातें याद होंगीं, मेरी तब की यात्रा से बहुत सी यादें जुड़ी हुई हैं, यहां क्रिकेट का पैशन, यहां का गीत-संगीत, और जो बात मैं कभी नहीं भूल सकता, वो है चटनी, चटनी भारत की हो या फिर गयाना की, वाकई कमाल की होती है,

साथियों,

बहुत कम ऐसा होता है, जब आप किसी दूसरे देश में जाएं,और वहां का इतिहास आपको अपने देश के इतिहास जैसा लगे,पिछले दो-ढाई सौ साल में भारत और गयाना ने एक जैसी गुलामी देखी, एक जैसा संघर्ष देखा, दोनों ही देशों में गुलामी से मुक्ति की एक जैसी ही छटपटाहट भी थी, आजादी की लड़ाई में यहां भी,औऱ वहां भी, कितने ही लोगों ने अपना जीवन समर्पित कर दिया, यहां गांधी जी के करीबी सी एफ एंड्रूज हों, ईस्ट इंडियन एसोसिएशन के अध्यक्ष जंग बहादुर सिंह हों, सभी ने गुलामी से मुक्ति की ये लड़ाई मिलकर लड़ी,आजादी पाई। औऱ आज हम दोनों ही देश,दुनिया में डेमोक्रेसी को मज़बूत कर रहे हैं। इसलिए आज गयाना की संसद में, मैं आप सभी का,140 करोड़ भारतवासियों की तरफ से अभिनंदन करता हूं, मैं गयाना संसद के हर प्रतिनिधि को बधाई देता हूं। गयाना में डेमोक्रेसी को मजबूत करने के लिए आपका हर प्रयास, दुनिया के विकास को मजबूत कर रहा है।

साथियों,

डेमोक्रेसी को मजबूत बनाने के प्रयासों के बीच, हमें आज वैश्विक परिस्थितियों पर भी लगातार नजर ऱखनी है। जब भारत और गयाना आजाद हुए थे, तो दुनिया के सामने अलग तरह की चुनौतियां थीं। आज 21वीं सदी की दुनिया के सामने, अलग तरह की चुनौतियां हैं।
दूसरे विश्व युद्ध के बाद बनी व्यवस्थाएं और संस्थाएं,ध्वस्त हो रही हैं, कोरोना के बाद जहां एक नए वर्ल्ड ऑर्डर की तरफ बढ़ना था, दुनिया दूसरी ही चीजों में उलझ गई, इन परिस्थितियों में,आज विश्व के सामने, आगे बढ़ने का सबसे मजबूत मंत्र है-"Democracy First- Humanity First” "Democracy First की भावना हमें सिखाती है कि सबको साथ लेकर चलो,सबको साथ लेकर सबके विकास में सहभागी बनो। Humanity First” की भावना हमारे निर्णयों की दिशा तय करती है, जब हम Humanity First को अपने निर्णयों का आधार बनाते हैं, तो नतीजे भी मानवता का हित करने वाले होते हैं।

साथियों,

हमारी डेमोक्रेटिक वैल्यूज इतनी मजबूत हैं कि विकास के रास्ते पर चलते हुए हर उतार-चढ़ाव में हमारा संबल बनती हैं। एक इंक्लूसिव सोसायटी के निर्माण में डेमोक्रेसी से बड़ा कोई माध्यम नहीं। नागरिकों का कोई भी मत-पंथ हो, उसका कोई भी बैकग्राउंड हो, डेमोक्रेसी हर नागरिक को उसके अधिकारों की रक्षा की,उसके उज्जवल भविष्य की गारंटी देती है। और हम दोनों देशों ने मिलकर दिखाया है कि डेमोक्रेसी सिर्फ एक कानून नहीं है,सिर्फ एक व्यवस्था नहीं है, हमने दिखाया है कि डेमोक्रेसी हमारे DNA में है, हमारे विजन में है, हमारे आचार-व्यवहार में है।

साथियों,

हमारी ह्यूमन सेंट्रिक अप्रोच,हमें सिखाती है कि हर देश,हर देश के नागरिक उतने ही अहम हैं, इसलिए, जब विश्व को एकजुट करने की बात आई, तब भारत ने अपनी G-20 प्रेसीडेंसी के दौरान One Earth, One Family, One Future का मंत्र दिया। जब कोरोना का संकट आया, पूरी मानवता के सामने चुनौती आई, तब भारत ने One Earth, One Health का संदेश दिया। जब क्लाइमेट से जुड़े challenges में हर देश के प्रयासों को जोड़ना था, तब भारत ने वन वर्ल्ड, वन सन, वन ग्रिड का विजन रखा, जब दुनिया को प्राकृतिक आपदाओं से बचाने के लिए सामूहिक प्रयास जरूरी हुए, तब भारत ने CDRI यानि कोएलिशन फॉर डिज़ास्टर रज़ीलिएंट इंफ्रास्ट्रक्चर का initiative लिया। जब दुनिया में pro-planet people का एक बड़ा नेटवर्क तैयार करना था, तब भारत ने मिशन LiFE जैसा एक global movement शुरु किया,

साथियों,

"Democracy First- Humanity First” की इसी भावना पर चलते हुए, आज भारत विश्वबंधु के रूप में विश्व के प्रति अपना कर्तव्य निभा रहा है। दुनिया के किसी भी देश में कोई भी संकट हो, हमारा ईमानदार प्रयास होता है कि हम फर्स्ट रिस्पॉन्डर बनकर वहां पहुंचे। आपने कोरोना का वो दौर देखा है, जब हर देश अपने-अपने बचाव में ही जुटा था। तब भारत ने दुनिया के डेढ़ सौ से अधिक देशों के साथ दवाएं और वैक्सीन्स शेयर कीं। मुझे संतोष है कि भारत, उस मुश्किल दौर में गयाना की जनता को भी मदद पहुंचा सका। दुनिया में जहां-जहां युद्ध की स्थिति आई,भारत राहत और बचाव के लिए आगे आया। श्रीलंका हो, मालदीव हो, जिन भी देशों में संकट आया, भारत ने आगे बढ़कर बिना स्वार्थ के मदद की, नेपाल से लेकर तुर्की और सीरिया तक, जहां-जहां भूकंप आए, भारत सबसे पहले पहुंचा है। यही तो हमारे संस्कार हैं, हम कभी भी स्वार्थ के साथ आगे नहीं बढ़े, हम कभी भी विस्तारवाद की भावना से आगे नहीं बढ़े। हम Resources पर कब्जे की, Resources को हड़पने की भावना से हमेशा दूर रहे हैं। मैं मानता हूं,स्पेस हो,Sea हो, ये यूनीवर्सल कन्फ्लिक्ट के नहीं बल्कि यूनिवर्सल को-ऑपरेशन के विषय होने चाहिए। दुनिया के लिए भी ये समय,Conflict का नहीं है, ये समय, Conflict पैदा करने वाली Conditions को पहचानने और उनको दूर करने का है। आज टेरेरिज्म, ड्रग्स, सायबर क्राइम, ऐसी कितनी ही चुनौतियां हैं, जिनसे मुकाबला करके ही हम अपनी आने वाली पीढ़ियों का भविष्य संवार पाएंगे। और ये तभी संभव है, जब हम Democracy First- Humanity First को सेंटर स्टेज देंगे।

साथियों,

भारत ने हमेशा principles के आधार पर, trust और transparency के आधार पर ही अपनी बात की है। एक भी देश, एक भी रीजन पीछे रह गया, तो हमारे global goals कभी हासिल नहीं हो पाएंगे। तभी भारत कहता है – Every Nation Matters ! इसलिए भारत, आयलैंड नेशन्स को Small Island Nations नहीं बल्कि Large ओशिन कंट्रीज़ मानता है। इसी भाव के तहत हमने इंडियन ओशन से जुड़े आयलैंड देशों के लिए सागर Platform बनाया। हमने पैसिफिक ओशन के देशों को जोड़ने के लिए भी विशेष फोरम बनाया है। इसी नेक नीयत से भारत ने जी-20 की प्रेसिडेंसी के दौरान अफ्रीकन यूनियन को जी-20 में शामिल कराकर अपना कर्तव्य निभाया।

साथियों,

आज भारत, हर तरह से वैश्विक विकास के पक्ष में खड़ा है,शांति के पक्ष में खड़ा है, इसी भावना के साथ आज भारत, ग्लोबल साउथ की भी आवाज बना है। भारत का मत है कि ग्लोबल साउथ ने अतीत में बहुत कुछ भुगता है। हमने अतीत में अपने स्वभाव औऱ संस्कारों के मुताबिक प्रकृति को सुरक्षित रखते हुए प्रगति की। लेकिन कई देशों ने Environment को नुकसान पहुंचाते हुए अपना विकास किया। आज क्लाइमेट चेंज की सबसे बड़ी कीमत, ग्लोबल साउथ के देशों को चुकानी पड़ रही है। इस असंतुलन से दुनिया को निकालना बहुत आवश्यक है।

साथियों,

भारत हो, गयाना हो, हमारी भी विकास की आकांक्षाएं हैं, हमारे सामने अपने लोगों के लिए बेहतर जीवन देने के सपने हैं। इसके लिए ग्लोबल साउथ की एकजुट आवाज़ बहुत ज़रूरी है। ये समय ग्लोबल साउथ के देशों की Awakening का समय है। ये समय हमें एक Opportunity दे रहा है कि हम एक साथ मिलकर एक नया ग्लोबल ऑर्डर बनाएं। और मैं इसमें गयाना की,आप सभी जनप्रतिनिधियों की भी बड़ी भूमिका देख रहा हूं।

साथियों,

यहां अनेक women members मौजूद हैं। दुनिया के फ्यूचर को, फ्यूचर ग्रोथ को, प्रभावित करने वाला एक बहुत बड़ा फैक्टर दुनिया की आधी आबादी है। बीती सदियों में महिलाओं को Global growth में कंट्रीब्यूट करने का पूरा मौका नहीं मिल पाया। इसके कई कारण रहे हैं। ये किसी एक देश की नहीं,सिर्फ ग्लोबल साउथ की नहीं,बल्कि ये पूरी दुनिया की कहानी है।
लेकिन 21st सेंचुरी में, global prosperity सुनिश्चित करने में महिलाओं की बहुत बड़ी भूमिका होने वाली है। इसलिए, अपनी G-20 प्रेसीडेंसी के दौरान, भारत ने Women Led Development को एक बड़ा एजेंडा बनाया था।

साथियों,

भारत में हमने हर सेक्टर में, हर स्तर पर, लीडरशिप की भूमिका देने का एक बड़ा अभियान चलाया है। भारत में हर सेक्टर में आज महिलाएं आगे आ रही हैं। पूरी दुनिया में जितने पायलट्स हैं, उनमें से सिर्फ 5 परसेंट महिलाएं हैं। जबकि भारत में जितने पायलट्स हैं, उनमें से 15 परसेंट महिलाएं हैं। भारत में बड़ी संख्या में फाइटर पायलट्स महिलाएं हैं। दुनिया के विकसित देशों में भी साइंस, टेक्नॉलॉजी, इंजीनियरिंग, मैथ्स यानि STEM graduates में 30-35 परसेंट ही women हैं। भारत में ये संख्या फोर्टी परसेंट से भी ऊपर पहुंच चुकी है। आज भारत के बड़े-बड़े स्पेस मिशन की कमान महिला वैज्ञानिक संभाल रही हैं। आपको ये जानकर भी खुशी होगी कि भारत ने अपनी पार्लियामेंट में महिलाओं को रिजर्वेशन देने का भी कानून पास किया है। आज भारत में डेमोक्रेटिक गवर्नेंस के अलग-अलग लेवल्स पर महिलाओं का प्रतिनिधित्व है। हमारे यहां लोकल लेवल पर पंचायती राज है, लोकल बॉड़ीज़ हैं। हमारे पंचायती राज सिस्टम में 14 लाख से ज्यादा यानि One point four five मिलियन Elected Representatives, महिलाएं हैं। आप कल्पना कर सकते हैं, गयाना की कुल आबादी से भी करीब-करीब दोगुनी आबादी में हमारे यहां महिलाएं लोकल गवर्नेंट को री-प्रजेंट कर रही हैं।

साथियों,

गयाना Latin America के विशाल महाद्वीप का Gateway है। आप भारत और इस विशाल महाद्वीप के बीच अवसरों और संभावनाओं का एक ब्रिज बन सकते हैं। हम एक साथ मिलकर, भारत और Caricom की Partnership को और बेहतर बना सकते हैं। कल ही गयाना में India-Caricom Summit का आयोजन हुआ है। हमने अपनी साझेदारी के हर पहलू को और मजबूत करने का फैसला लिया है।

साथियों,

गयाना के विकास के लिए भी भारत हर संभव सहयोग दे रहा है। यहां के इंफ्रास्ट्रक्चर में निवेश हो, यहां की कैपेसिटी बिल्डिंग में निवेश हो भारत और गयाना मिलकर काम कर रहे हैं। भारत द्वारा दी गई ferry हो, एयरक्राफ्ट हों, ये आज गयाना के बहुत काम आ रहे हैं। रीन्युएबल एनर्जी के सेक्टर में, सोलर पावर के क्षेत्र में भी भारत बड़ी मदद कर रहा है। आपने t-20 क्रिकेट वर्ल्ड कप का शानदार आयोजन किया है। भारत को खुशी है कि स्टेडियम के निर्माण में हम भी सहयोग दे पाए।

साथियों,

डवलपमेंट से जुड़ी हमारी ये पार्टनरशिप अब नए दौर में प्रवेश कर रही है। भारत की Energy डिमांड तेज़ी से बढ़ रही हैं, और भारत अपने Sources को Diversify भी कर रहा है। इसमें गयाना को हम एक महत्वपूर्ण Energy Source के रूप में देख रहे हैं। हमारे Businesses, गयाना में और अधिक Invest करें, इसके लिए भी हम निरंतर प्रयास कर रहे हैं।

साथियों,

आप सभी ये भी जानते हैं, भारत के पास एक बहुत बड़ी Youth Capital है। भारत में Quality Education और Skill Development Ecosystem है। भारत को, गयाना के ज्यादा से ज्यादा Students को Host करने में खुशी होगी। मैं आज गयाना की संसद के माध्यम से,गयाना के युवाओं को, भारतीय इनोवेटर्स और वैज्ञानिकों के साथ मिलकर काम करने के लिए भी आमंत्रित करता हूँ। Collaborate Globally And Act Locally, हम अपने युवाओं को इसके लिए Inspire कर सकते हैं। हम Creative Collaboration के जरिए Global Challenges के Solutions ढूंढ सकते हैं।

साथियों,

गयाना के महान सपूत श्री छेदी जगन ने कहा था, हमें अतीत से सबक लेते हुए अपना वर्तमान सुधारना होगा और भविष्य की मजबूत नींव तैयार करनी होगी। हम दोनों देशों का साझा अतीत, हमारे सबक,हमारा वर्तमान, हमें जरूर उज्जवल भविष्य की तरफ ले जाएंगे। इन्हीं शब्दों के साथ मैं अपनी बात समाप्त करता हूं, मैं आप सभी को भारत आने के लिए भी निमंत्रित करूंगा, मुझे गयाना के ज्यादा से ज्यादा जनप्रतिनिधियों का भारत में स्वागत करते हुए खुशी होगी। मैं एक बार फिर गयाना की संसद का, आप सभी जनप्रतिनिधियों का, बहुत-बहुत आभार, बहुत बहुत धन्यवाद।