Quote“This family of 130 crore Indians is all I have, you people are everything in my life and this life too is for you”
Quote“I repeat the resolve that I will do whatever I can, for the welfare of everyone, for the honour of every Indian, for the security of every Indian and for the prosperity of every Indian and a life of happiness and peace for everyone”
Quote“Seva, Sushasan aur Gareeb Kalyan have changed the meaning of government for the people”
Quote“Government is trying to give a permanent solution to the problems which were earlier assumed to be permanent”
Quote“Our government started empowering the poor from day one”
Quote“we are working to build a new India not a vote bank”
Quote“100% empowerment means ending discrimination and appeasement. 100% empowerment means that every poor gets full benefits of government schemes”
Quote“No goal is impossible for capability of New India”

ભારત માતા કી, જય.

ભારત માતા કી, જય.

હિમાચલ પ્રદેશના રાજ્યપાલ શ્રીમાન રાજેન્દ્રજી, અહીંના લોકપ્રિય અને કર્મઠ મુખ્યમંત્રી, મારા મિત્ર શ્રી જયરામ ઠાકુરજી, પ્રદેશ અધ્યક્ષ, અમારા જૂના સાથી શ્રીમાન સુરેશજી, કેન્દ્રીય મંત્રી પરિષદના મારા સાથીદારો, સાંસદો, ધારાસભ્યો, હિમાચલના તમામ જનપ્રતિનિધિઓ. આજનો દિવસ મારાં જીવનનો એક ખાસ દિવસ પણ છે અને તે ખાસ દિવસે મને આ દેવભૂમિને વંદન કરવાનો મોકો મળે,  એનાથી મોટું જીવનનું સૌભાગ્ય શું હોઇ શકે છે. આટલી મોટી સંખ્યામાં અમને આશીર્વાદ આપવા આવ્યા એ માટે હું તમારો ખૂબ ખૂબ આભાર માનું છું.

અત્યારે દેશના કરોડો-કરોડ ખેડૂતોને એમનાં ખાતાંમાં પીએમ કિસાન સન્માન નિધિના પૈસા ટ્રાન્સફર થયા, તેમને પૈસા મળી પણ ગયા, અને આજે મને શિમલાની ધરતીથી દેશના 10 કરોડથી વધુ ખેડૂતોનાં ખાતાંમાં પૈસા ટ્રાન્સફર કરવાનો લહાવો મળ્યો છે. એ ખેડૂતો પણ શિમલાને યાદ કરશે, હિમાચલને યાદ કરશે, આ દેવભૂમિને યાદ કરશે. હું આ તમામ ખેડૂત ભાઈઓ અને બહેનોને મારાં હૃદયનાં ઊંડાણથી ખૂબ ખૂબ અભિનંદન આપું છું, અનેક-અનેક શુભકામનાઓ આપું છું.

સાથીઓ,

આ કાર્યક્રમ શિમલામાં છે, પરંતુ એક રીતે આ કાર્યક્રમ આજે સમગ્ર હિંદુસ્તાનનો છે. અમારી અહીં ચર્ચા ચાલી રહી હતી કે સરકારને આઠ વર્ષ થયાં છે ત્યારે કેવો કાર્યક્રમ કરવો જોઈએ, કયો કાર્યક્રમ કરવો જોઈએ. તો અમારા નડ્ડાજી, જે હિમાચલના જ છે, આપણા જયરામજી; તેમના તરફથી એક સૂચન આવ્યું અને મને બંને સૂચનો ખૂબ ગમ્યા. આ આઠ વર્ષ નિમિત્તે, ગઈકાલે મને એવાં બાળકોની જવાબદારી સંભાળવાની તક મળી કે જેમણે કોરોનાના સમયગાળા દરમિયાન તેમનાં માતા અને પિતા બંને ગુમાવ્યા. સરકારે દેશનાં તે હજારો બાળકોની સંભાળ લેવાનું નક્કી કર્યું, અને ગઈકાલે મેં તેમને કેટલાક પૈસા પણ ડિજિટલી મોકલ્યા. આઠ વર્ષ પૂરાં થતાં આવો કાર્યક્રમ કરવાથી મનને પરમ શાંતિ મળે છે, આનંદ મળે છે. અને પછી મારી સમક્ષ એક સૂચન આવ્યું કે આપણે હિમાચલમાં એક કાર્યક્રમ કરીએ, તો મેં આંખો બંધ કરીને હા પાડી દીધી. કારણ કે મારાં જીવનમાં હિમાચલનું સ્થાન ઘણું મોટું છે, એટલું મોટું છે અને જો મને હિમાચલમાં ખુશીની પળો વિતાવવાનો મોકો મળે તો પછી પૂછવું જ શું જી. તેથી જ મેં કહ્યું હતું કે, આઠ વર્ષ નિમિત્તે દેશનો આ મહત્વપૂર્ણ કાર્યક્રમ આજે શિમલાની ધરતી પર થઈ રહ્યો છે, જે એક સમયે મારી કર્મભૂમિ હતી, મારા માટે જે દેવભૂમિ છે, મારા માટે જે પૂણ્યભૂમિ છે. ત્યાં, આજે મને આ દેવભૂમિમાંથી દેશવાસીઓ સાથે વાત કરવાનો મોકો મળે, એ પોતે જ મારા માટે મારી ખુશીને અનેકગણી વધારી દેનારું કામ છે.

સાથીઓ,

તમે બધાએ મને 130 કરોડ ભારતીયોના સેવક તરીકે કામ કરવાની જે તક આપી, મને સૌભાગ્ય મળ્યું છે, તમામ ભારતીયોનો જે વિશ્વાસ મને મળ્યો છે, જો હું આજે કંઈક કરી શકું છું, દિવસ-રાત દોડી શકું છું, તો  એવું ન વિચારો કે મોદી કરે છે, એવું ન વિચારો કે મોદી દોડે છે. આ બધું 130 કરોડ દેશવાસીઓની કૃપાથી થઈ રહ્યું છે, આશીર્વાદથી થઈ રહ્યું છે, તેમનાં કારણે, તેમની તાકાતથી થઈ રહ્યું છે. પરિવારના એક સભ્ય તરીકે મેં મારી જાતને ક્યારેય એ પદ પર જોઈ નથી, કલ્પના પણ કરી નથી અને  આજે પણ હું એવું નથી કહેતો કે હું કોઈ પ્રધાનમંત્રી છું. જ્યારે હું ફાઇલ પર હસ્તાક્ષર કરું છું, એક જવાબદારી હોય છે, ત્યારે તો મારે પ્રધાનમંત્રી તરીકે કામ કરવાનું હોય છે. પરંતુ ત્યારપછી જેવી ફાઈલ જતી રહે છે, હું પ્રધાનમંત્રી નથી રહેતો, હું માત્ર અને માત્ર 130 કરોડ દેશવાસીઓના પરિવારનો સભ્ય બની જાઉં છું. તમારા જ પોતાના પરિવારના એક સભ્ય તરીકે, હું એક પ્રધાન સેવક તરીકે જ્યાં પણ રહું છું, કામ કરતો રહું છું અને ભવિષ્યમાં પણ એક પરિવારના સભ્ય તરીકે, પરિવારની આશાઓ અને આકાંક્ષાઓ સાથે જોડાવવું, 130 કરોડ દેશવાસીઓનો પરિવાર, આ જ બધું મારાં જીવનમાં છે. મારાં જીવનમાં તમે જ સર્વસ્વ છો અને આ જીવન પણ તમારા માટે જ છે. અને જ્યારે અમારી સરકાર તેનાં આઠ વર્ષ પૂરાં કરી રહી છે ત્યારે આજે ફરી હું આ દેવભૂમિ પરથી મારો સંકલ્પ દોહરાવીશ, કારણ કે સંકલ્પને વારંવાર યાદ કરતા રહેવું જોઈએ, સંકલ્પને ક્યારેય ભૂલવો ન જોઈએ, અને મારો સંકલ્પ હતો, આજે છે, આગળ પણ રહેશે. જે સંકલ્પ માટે હું જીવીશ, જે સંકલ્પ માટે હું ઝઝૂમતો રહીશ, જે સંકલ્પ માટે હું આપ સૌની સાથે ચાલતો રહીશ, અને તેથી જ મારો સંકલ્પ છે ભારતવાસીનાં સન્માન માટે, દરેક ભારતવાસીની સુરક્ષા, એ દરેક ભારતવાસીની સમૃદ્ધિ કેવી રીતે વધે, ભારતવાસીને સુખ-શાંતિનું જીવન કેવી રીતે મળે, તે એક ભાવનાથી ગરીબમાં ગરીબ હોય, દલિત હોય, પીડિત હોય, શોષિત હોય, વંચિત હોય, દૂર-દૂરનાં જંગલોમાં રહેતા લોકો હોય, પર્વતની ટોચે રહેતા છૂટાછવાયા એકાદ-બે પરિવાર હોય, દરેકનાં કલ્યાણ માટે જેટલું વધારે કામ કરી શકું,  એ કરતો રહું, આ ભાવના સાથે, આજે ફરી એકવાર હું આ દેવભૂમિમાંથી મારી જાતને સંકલ્પિત કરું છું.

સાથીઓ,

આપણે સાથે મળીને ભારતને એ ઊંચાઈ પર લઈ જઈશું, જ્યાં પહોંચવાનું સપનું આઝાદી માટે શહીદ થયેલા- મરી ફિટનારા લોકોએ જોયું હતું. આઝાદીના આ અમૃત મહોત્સવમાં, હું આજે ભારતની યુવા શક્તિ, ભારતની મહિલા શક્તિમાં સંપૂર્ણ વિશ્વાસ મૂકવા સાથે, ભારતનાં બહુ ઉજ્જવળ ભવિષ્યના વિશ્વાસ સાથે તમારી વચ્ચે આવ્યો છું.

સાથીઓ,

જીવનમાં જ્યારે આપણે મોટાં લક્ષ્યો તરફ આગળ વધીએ છીએ ત્યારે ઘણી વાર એ જોવું પણ જરૂરી થઈ પડે છે કે આપણે ક્યાંથી ગયા, ક્યાંથી શરૂઆત કરી હતી. અને જ્યારે આપણે તેને યાદ કરીએ છીએ, ત્યારે જ તો હિસાબ-કિતાબની ખબર પડે છે કે આપણે ક્યાંથી નીકળ્યા અને ક્યાં પહોંચ્યા, આપણી ગતિ કેવી રહી, આપણી પ્રગતિ કેવી રહી, આપણી સિદ્ધિઓ શું રહી. 2014 પહેલાના દિવસોને યાદ કરીએ તો, એ દિવસોને ભૂલશો નહીં, સાથીઓ,  ત્યારે જ આજના દિવસોની કિંમત સમજાશે. આજની પરિસ્થિતિઓને, તમને ખબર પડશે, મિત્રો, દેશે બહુ લાંબી મજલ કાપી છે.

2014 પહેલા અખબારોની હેડલાઈન્સ ભરેલી રહેતી હતી, હેડલાઈન્સ જળવાઇ રહેતી હતી, ટીવી પર ચર્ચાઓ થયા કરતી હતી. વાત શું થતી હતી, વાત લૂંટ અને ઉચાપતની, ભ્રષ્ટાચારની, વાત થતી હતી કૌભાંડોની, વાત થતી હતી ભાઇ-ભત્રીજાવાદની, વાત થતી હતી અમલદારશાહીની, વાત થતી હતી અટકેલી-લટકેલી-ભટકેલી યોજનાઓની. પરંતુ સમય બદલાઇ ગયો છે, આજે ચર્ચા થાય છે સરકારી યોજનાઓથી મળતા ફાયદા-લાભની. સિરમૌરથી આપણાં કોઇ સમાદેવી કહે છે કે મને આ લાભ મળી ગયો છે. છેલ્લાં ઘર સુધી પહોંચવાનો પ્રયાસ થાય છે. ગરીબોના પૈસા સીધા તેમનાં ખાતામાં પહોંચે એની વાત થાય છે, આજે ચર્ચા થાય છે વિશ્વમાં ભારતના સ્ટાર્ટઅપની, આજે ચર્ચા થાય છે, વિશ્વ બેંક પણ ભારતના ઈઝ ઑફ ડુઈંગ બિઝનેસની ચર્ચા કરે છે, આજે ભારતના નિર્દોષ નાગરિકો ચર્ચા કરે છે ગુનેગારો પર કાર્યવાહી કરવાની આપણી તાકાતની, ભ્રષ્ટાચાર સામે ઝીરો ટૉલરન્સ સાથે આગળ વધવાની.

2014 પહેલાંની સરકારે ભ્રષ્ટાચારને સિસ્ટમનો અનિવાર્ય ભાગ માની લીધો હતો, ત્યારની ભ્રષ્ટાચાર સામે લડવાને બદલે તેની સામે ઘૂંટણ ટેકવી દીધા હતા, ત્યારે દેશ જોઈ રહ્યો હતો કે યોજનાઓના પૈસા જરૂરિયાતમંદો સુધી પહોંચતા પહેલા જ લૂંટાઈ જાય છે. પરંતુ આજે ચર્ચા  જન-ધન ખાતાંઓથી મળતા ફાયદાઓની થઈ રહી છે, જન ધન-આધાર અને મોબાઈલથી બનેલી ત્રિશક્તિની થઈ રહી છે. પહેલાં રસોઇમાં ધૂમાડો સહન કરવાની મજબૂરી હતી, આજે ઉજ્જવલા યોજનાથી સિલિન્ડર મેળવવાની સગવડ છે. પહેલાં ખુલ્લામાં શૌચની લાચારી હતી, આજે ઘરમાં શૌચાલય બનાવીને સન્માનથી જીવવાની આઝાદી છે. પહેલાં ઈલાજ માટે પૈસા એકત્ર કરવાની વિવશતા હતી, આજે દરેક ગરીબને આયુષ્માન ભારતનો સહારો છે. પહેલાં ટ્રિપલ તલાકનો ડર હતો, હવે પોતાના અધિકારોની લડાઇ લડવાનો જુસ્સો છે.

સાથીઓ,

2014 પહેલાં દેશની સુરક્ષાને લઈ ચિંતા હતી, આજે સર્જિકલ સ્ટ્રાઈક, એર સ્ટ્રાઈકનો ગર્વ છે, આપણી સરહદ પહેલા કરતા વધુ સુરક્ષિત છે. અગાઉ દેશનો ઉત્તર પૂર્વ તેના અસંતુલિત વિકાસથી, ભેદભાવથી પીડિત હતો, દુઃખી હતો. આજે આપણું નોર્થ ઈસ્ટ હૃદયથી પણ જોડાયેલું છે અને આધુનિક ઈન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર સાથે પણ જોડાઈ રહ્યું છે. સેવા, સુશાસન અને ગરીબોનાં કલ્યાણ માટે બનેલી અમારી યોજનાઓએ લોકો માટે સરકારનો અર્થ જ બદલી નાખ્યો છે. હવે સરકાર માઇ-બાપ નથી, એ જમાનો ગયો, હવે સરકાર સેવક છે સેવક, જનતા-જનાર્દનની સેવક. હવે સરકાર જીવનમાં દખલ કરવા નહીં પરંતુ જીવનને સરળ બનાવવા માટે કામ કરી રહી છે. વીતેલાં વર્ષોથી આપણે વિકાસની રાજનીતિને, દેશના મુખ્ય પ્રવાહમાં લાવ્યા છીએ. વિકાસની આ આકાંક્ષામાં લોકો સ્થિર સરકાર ચૂંટી રહ્યા છે, ડબલ એન્જિનવાળી સરકાર ચૂંટી રહ્યા છે.

સાથીઓ,  

આપણે વારંવાર સાંભળીએ છીએ કે સરકારો આવે છે અને જાય છે, પરંતુ સિસ્ટમ એ જ રહે છે. અમારી સરકારે આ સિસ્ટમને જ ગરીબો માટે વધુ સંવેદનશીલ બનાવી છે, તેમાં સતત સુધારા કર્યા છે. પીએમ આવાસ યોજના હોય, શિષ્યવૃત્તિ આપવાની હોય કે પેન્શન યોજનાઓ હોય, ટેક્નોલોજીની મદદથી અમે ભ્રષ્ટાચારનો વ્યાપ ઓછામાં ઓછો કરી દીધો છે. જે સમસ્યાઓ અગાઉ કાયમી ગણી લેવાઇ હતી તેનો અમે કાયમી ઉકેલ આપવાનો પ્રયાસ કરી રહ્યા છીએ. જ્યારે સેવા, સુશાસન અને ગરીબ કલ્યાણનું લક્ષ્ય હોય ત્યારે તે કામ કેવી રીતે થાય છે તેનું એક ઉદાહરણ ડાયરેક્ટ બેનિફિટ ટ્રાન્સફર સ્કીમ છે, અત્યારે હજી તો હું કહી રહ્યો હતો, DBTનાં માધ્યમથી, ડાયરેક્ટ બેનિફિટ સ્કીમનાં માધ્યમથી, 10 કરોડથી વધુ ખેડૂત પરિવારોનાં બૅન્ક ખાતાંમાં સીધા 21 હજાર કરોડ રૂપિયા ટ્રાન્સફર થઈ ગયા છે. આ અમારા નાના ખેડૂતોની સેવા માટે છે, તેમના સન્માનનું ભંડોળ છે. છેલ્લાં 8 વર્ષમાં, આવી જ રીતે DBT દ્વારા, અમે 22 લાખ કરોડ રૂપિયાથી વધુ સીધા દેશવાસીઓનાં ખાતામાં ટ્રાન્સફર કર્યા છે. અને એવું નથી બન્યું કે જો 100 પૈસા મોકલવામાં આવે તો પહેલાં 85 પૈસા ગુમ થઈ જતા હતા. જેટલા પૈસા મોકલ્યા, એ પૂરેપૂરા સાચા સરનામે, સાચા લાભાર્થીઓના બૅન્ક ખાતાંમાં મોકલવામાં આવ્યા છે.

સાથીઓ,

આજે આ યોજનાને કારણે 2.25 લાખ કરોડ રૂપિયાનું લીકેજ બંધ થઈ ગયું છે. પહેલાં આ જ 2.25 લાખ કરોડ રૂપિયા વચેટિયાઓના હાથમાં ચાલ્યા જતા હતા, દલાલોના હાથમાં જતા હતા. આ DBTના કારણે અમે દેશમાં સરકારી યોજનાઓનો ખોટો ફાયદો ઉઠાવનારા 9 કરોડથી વધુ નકલી નામોને યાદીમાંથી કાઢી નાખ્યાં છે. તમે વિચારો, કાગળ પર નકલી નામો આપીને ગેસ સબસિડી, બાળકોનાં શિક્ષણ માટે મોકલવામાં આવેલી ફી, કુપોષણથી મુક્તિ માટે મોકલવામાં આવેલા પૈસા, દેશમાં બધું લૂંટવાનો ખેલ ખુલ્લેઆમ ચાલી રહ્યો હતો. શું તે દેશના ગરીબો સાથે અન્યાય ન હતો, જે બાળકો ઉજ્જવળ ભવિષ્યની આશા રાખે છે, શું તે બાળકો સાથે અન્યાય ન હતો, શું તે પાપ ન હતું? જો કોરોના સમયે આ 9 કરોડ નકલી નામો કાગળ પર જ રહ્યાં હોત તો શું સરકારના પ્રયાસોનો લાભ ગરીબોને મળતે કે?

સાથીઓ,

જ્યારે ગરીબનો રોજનો સંઘર્ષ ઓછો થાય છે, જ્યારે તે સશક્ત થાય છે, ત્યારે તે પોતાની ગરીબી દૂર કરવા માટે નવી ઊર્જા સાથે જોડાય જાય છે. આ જ વિચાર સાથે અમારી સરકાર પહેલાં દિવસથી જ ગરીબોને સશક્ત કરવામાં લાગેલી છે. અમે તેમનાં જીવનની દરેક ચિંતા હળવી કરવાનો પ્રયાસ કર્યો છે. આજે દેશના 3 કરોડ ગરીબ લોકો પાસે તેમના પાકાં અને નવાં પણ ઘર છે, જ્યાં તેઓ આજે રહેવા લાગ્યા છે. આજે દેશના 50 કરોડથી વધુ ગરીબ લોકોને 5 લાખ રૂપિયા સુધીની મફત સારવારની સુવિધા છે. આજે દેશના 25 કરોડથી વધુ ગરીબ લોકો પાસે 2-2 લાખ રૂપિયાનો અકસ્માત વીમો અને ટર્મ ઈન્સ્યોરન્સ છે, વીમો છે. આજે દેશના લગભગ 45 કરોડ ગરીબ લોકોના જન ધન બૅન્ક ખાતાં છે. આજે હું ખૂબ જ ગર્વ સાથે કહી શકું છું કે દેશમાં ભાગ્યે જ કોઈ એવો પરિવાર હશે જે સરકારની કોઈ ને કોઈ યોજના સાથે સંકળાયેલો ન હોય, યોજના તેને લાભ ન ​​આપતી હોય. અમે દૂર-દૂર પહોંચીને લોકોને રસી મૂકી છે, દેશ લગભગ 200 કરોડ રસીના ડૉઝના રેકોર્ડ સ્તરે પહોંચી રહ્યો છે અને હું જયરામજીને અભિનંદન આપીશ, જે રીતે તેમની સરકારે કોરોના સમયગાળા દરમિયાન કામ કર્યું છે, અને તેમણે આ પ્રવાસન સ્થળ હોવાને કારણે પ્રવાસન માટે સમસ્યા ન થાય, તેથી તેમણે રસીકરણ એટલી ઝડપથી ચલાવ્યું, જયરામજીની સરકાર હિંદુસ્તાનમાં રસીકરણનું કાર્ય પૂર્ણ કરનારામાં અગ્ર હરોળમાં રહી. મિત્રો, અમે ગામમાં રહેતા 6 કરોડ પરિવારોને સ્વચ્છ પાણીનાં જોડાણથી જોડ્યા છે, નળથી જળ.

સાથીઓ,

અમે 35 કરોડ મુદ્રા લોન આપીને ગામડાં અને નાનાં શહેરોમાં કરોડો યુવાનોને સ્વરોજગારની તક આપી છે. કોઈ મુદ્રા લોન લઈને ટેક્સી ચલાવી રહ્યું છે, કોઈ ટેલરિંગની દુકાન ખોલી રહ્યું છે, કોઈ દીકરી પોતાનો બિઝનેસ શરૂ કરી રહી છે. સ્ટ્રીટ વેન્ડર્સ તરીકે કામ કરતા લગભગ 35 લાખ સાથીઓએ પણ પ્રથમ વખત બૅન્કો પાસેથી લોન મેળવી છે, તેમનાં કામને વધારવાનો માર્ગ મળ્યો છે. અને જે પ્રધાનમંત્રી મુદ્રા યોજના છે ને, તે મારા માટે સંતોષની વાત છે. તેમાં 70 ટકા, બૅન્કમાંથી પૈસા મેળવનારામાં 70 ટકા આપણી માતાઓ-બહેનો છે જે આજે ઉદ્યોગસાહસિક બનીને લોકોને રોજગાર આપી રહી છે.

સાથીઓ,

અહીં હિમાચલ પ્રદેશમાં તો દરેક ઘરમાંથી, ભાગ્યે જ કોઈ એવો પરિવાર હશે, જે પરિવારમાંથી કોઈ સૈનિક ન નીકળ્યો હોય. આ વીરોની ભૂમિ છે જી. આ વીર માતાઓની ભૂમિ છે જે પોતાના ખોળામાંથી વીરોને જન્મ આપે છે. જે વીર માતૃભૂમિની રક્ષા માટે ચોવીસ કલાક પોતાની જાતને સમર્પિત કરતા રહે છે.

સાથીઓ,

આ સૈનિકોની ભૂમિ છે, આ સૈન્ય પરિવારોની ભૂમિ છે. અહીંના લોકો ક્યારેય ભૂલી શકતા નથી કે અગાઉની સરકારોએ તેમની સાથે કેવો વ્યવહાર કર્યો, વન-રેન્ક વન-પેન્શનનાં નામે કેવી છેતરપિંડી તેમની સાથે કરી. અત્યારે અમે લદ્દાખના ભૂતપૂર્વ સૈનિક સાથે વાત કરી રહ્યા હતા. તેમણે પોતાનું જીવન સેનામાં વિતાવ્યું હતું, અમારા આવ્યા પછી તેમને કાયમી ઘર મળી રહ્યું છે, મિત્રો. તેમને નિવૃત્ત થયાને પણ 30-40 વર્ષ થઈ ગયા છે.

સાથીઓ,

સૈન્ય પરિવાર અમારી સંવેદનશીલતાને સારી રીતે સમજે છે. આ અમારી જ સરકાર છે જેણે ચાર દાયકાની રાહ જોયા પછી વન-રેન્ક વન-પેન્શન લાગુ કર્યું, આપણા ભૂતપૂર્વ સૈનિકોને એરિયર્સનાં નાણાં આપ્યા. આનો બહુ મોટો લાભ હિમાચલના દરેક પરિવારને થયો છે.

સાથીઓ,

આપણા દેશમાં દાયકાઓથી વોટ બૅન્કનું રાજકારણ થયું છે. પોતાની વોટબૅન્ક બનાવવાની રાજનીતિએ દેશને ઘણું નુકસાન કર્યું છે. અમે વોટબૅન્ક બનાવવા માટે કામ નથી કરી રહ્યા, અમે નવા ભારતનાં નિર્માણ માટે કામ કરી રહ્યા છીએ. જ્યારે ધ્યેય રાષ્ટ્રનાં નવનિર્માણનું હોય, જ્યારે લક્ષ્ય આત્મનિર્ભર ભારતનું હોય, જ્યારે ઇરાદો 130 કરોડ દેશવાસીઓની સેવા અને તેમનાં કલ્યાણનો હોય, ત્યારે વોટબૅન્ક નથી બનાવાતી, તમામ દેશવાસીઓનો વિશ્વાસ જીતવામાં આવે છે. તેથી જ અમે સબકા સાથ, સબકા વિકાસ, સબકા વિશ્વાસ અને સબકા પ્રયાસની ભાવના સાથે આગળ વધી રહ્યા છીએ. સરકારી યોજનાઓનો લાભ દરેકને મળે, દરેક ગરીબને મળે, કોઈ ગરીબ બાકાત ન રહે, હવે આ જ સરકારની વિચારસરણી છે અને અમે આ જ અભિગમ સાથે કામ કરી રહ્યા છીએ. અમે 100% લાભ, 100% લાભાર્થી સુધી પહોંચાડવાનું બીડું ઉઠાવ્યું છે, લાભાર્થીઓની સંતૃપ્તિ માટે પ્રતિજ્ઞા લીધી છે. સોએ સો ટકા સશક્તીકરણનો અર્થ છે ભેદભાવ સમાપ્ત, ભલામણો ખતમ, તુષ્ટિકરણ ખતમ. સોએ સો ટકા સશક્તીકરણનો અર્થ એ છે કે દરેક ગરીબને સરકારી યોજનાઓનો સંપૂર્ણ લાભ. મને એ જાણીને આનંદ થયો કે હિમાચલ પ્રદેશ જય રામજીનાં નેતૃત્વમાં આ દિશામાં ઘણું સારું કામ કરી રહ્યું છે. હર ઘર જલ યોજનામાં પણ હિમાચલ પહેલેથી જ 90 ટકા ઘરોને આવરી ચૂક્યું છે. કિન્નૌરલાહૌલ-સ્પીતિચંબાહમીરપુર જેવા જિલ્લાઓમાં તો સોએ સો ટકા કવરેજ પ્રાપ્ત થઈ ચૂક્યું છે.

 

સાથીઓ,

મને યાદ છે, 2014 પહેલાં જ્યારે હું તમારી વચ્ચે આવતો હતો ત્યારે કહેતો હતો કે ભારત દુનિયા સાથે આંખ ઝુકાવીને નહીં, આંખ મેળવીને વાત કરશે. આજે ભારત મજબૂરીમાં દોસ્તીનો હાથ લંબાવતું નથી અને જ્યારે મજબૂરીમાં દોસ્તીનો હાથ લંબાવે છે ને ત્યારે આ રીતે લંબાવે છે, બલ્કે મદદ કરવા માટે હાથ લંબાવે છે અને હાથ આમ કરીને લઈ જાય છે. કોરોના સમયગાળા દરમિયાન પણ અમે 150થી વધુ દેશોમાં દવાઓ, રસી મોકલી છે. અને આમાં હિમાચલ પ્રદેશના ફાર્મા હબ- બદ્દીની પણ મોટી ભૂમિકા રહી છે. ભારતે સાબિત કર્યું છે કે આપણી પાસે ક્ષમતા છે અને આપણે પર્ફોર્મર પણ છીએ. આંતરરાષ્ટ્રીય સંસ્થાઓ પણ સ્વીકારી રહી છે કે ભારતમાં ગરીબી ઘટી રહી છે, લોકો પાસે સુવિધાઓ વધી રહી છે. તેથી હવે ભારતે માત્ર તેના લોકોની જરૂરિયાતો જ પૂરી કરવાની નથી, પરંતુ આપણે લોકોની જાગૃત થયેલી આકાંક્ષાઓને પણ પૂરી કરવાની છે. આવનારી પેઢીનાં ઉજ્જવળ ભવિષ્ય માટે, 21મી સદીના ઉજ્જવળ ભારત માટે આપણે આપણી જાતને ખર્ચવી પડશે. એક ભારત જેની ઓળખ અભાવ નહીં પણ આધુનિકતા હોય. એક એવું ભારત કે જેમાં સ્થાનિક ઉત્પાદક, સ્થાનિક માગને પણ પૂર્ણ કરે અને વિશ્વનાં બજારોમાં પણ તેનો માલ વેચે. એક એવું ભારત જે આત્મનિર્ભર હોય, જે તેના લોકલ માટે વોકલ હોય, જેને તેનાં સ્થાનિક ઉત્પાદનો પર ગર્વ હોય.

આપણા હિમાચલની તો હસ્તકલા, અહીંનું સ્થાપત્ય પણ એટલું જ પ્રખ્યાત છે. ચંબાનું મેટલ વર્ક, સોલનની પાઈન આર્ટ, કાંગડાના લઘુચિત્રોના લોકો અને એને જોવા આવે તો પ્રવાસીઓ જ્યારે તેના દિવાના થઈ જાય છે. અમે આવાં ઉત્પાદનોને દેશના ખૂણે ખૂણે પહોંચાડવાં, આંતરરાષ્ટ્રીય બજારોની રોનક વધારે એ માટે કામ કરી રહ્યા છીએ.

આમ તો, ભાઈઓ અને બહેનો, હિમાચલનાં સ્થાનિક ઉત્પાદનોની ચમક હવે કાશીમાં બાબા વિશ્વનાથનાં મંદિર સુધી પહોંચી ગઈ છે. કુલ્લુમાં બનેલી, આપણી માતાઓ અને બહેનો બનાવે છે, કુલ્લુમાં બનાવેલા પૂહલેં શિયાળાની ઋતુમાં કાશી વિશ્વનાથ મંદિરના પૂજારીઓ અને સુરક્ષા કર્મચારીઓને મદદ કરે છે. બનારસના સંસદસભ્ય તરીકે હું આ ભેટ માટે હિમાચલ પ્રદેશના લોકોનો વિશેષ આભાર વ્યક્ત કરું છું.

સાથીઓ,

છેલ્લાં 8 વર્ષના પ્રયાસોનાં જે પરિણામો મળ્યાં છે એનાથી હું ખૂબ જ વિશ્વાસથી ભરપૂર છું, આત્મવિશ્વાસથી ભરેલો છું. આપણા ભારતીયોનાં સામર્થ્ય સામે કોઈ પણ લક્ષ્ય અશક્ય નથી. આજે ભારત વિશ્વની સૌથી ઝડપથી વિકસતી અર્થવ્યવસ્થાઓમાંની એક છે. આજે ભારતમાં રેકોર્ડ વિદેશી રોકાણ થઈ રહ્યું છે, આજે ભારત રેકોર્ડ નિકાસ કરી રહ્યું છે. 8 વર્ષ પહેલાં આપણે સ્ટાર્ટ અપના સંદર્ભમાં ક્યાંય નહોતા, આજે આપણે વિશ્વમાં ત્રીજા નંબરની સૌથી મોટી સ્ટાર્ટ અપ ઇકોસિસ્ટમ છીએ, ત્રીજી મોટી. લગભગ-લગભગ દર અઠવાડિયે આપણા યુવાનો હજારો કરોડ રૂપિયાની કંપની તૈયાર કરી રહ્યા છે. આગામી 25 વર્ષના વિરાટ સંકલ્પોની પરિપૂર્ણતા માટે દેશ નવી અર્થવ્યવસ્થા માટે નવી માળખાકીય સુવિધાઓનું નિર્માણ પણ ઝડપથી કરી રહ્યું છે. અમે એકબીજાને ટેકો આપતી મલ્ટિમોડલ કનેક્ટિવિટી પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરી રહ્યા છીએ. આ બજેટમાં અમે જે પર્વતમાલા યોજના જાહેર કરી છે તે હિમાચલ જેવા પર્વતીય રાજ્યોમાં કનેક્ટિવિટી વધુ મજબૂત કરશે. એટલું જ નહીં, વાઈબ્રન્ટ બોર્ડર વિલેજ, જે અમે બજેટમાં આયોજન કર્યું છે, એનાં કારણે જે ગામો સરહદ પર આવેલાં છે, આ ગામો વાઈબ્રન્ટ બને, પ્રવાસન સ્થળ બને, પ્રવૃત્તિનું કેન્દ્ર બને. ભારત સરકારે સરહદને અડીને આવેલાં ગામોના વિકાસ માટે ખાસ યોજના બનાવી છે. આ વાઈબ્રન્ટ બોર્ડર વિલેજ યોજનાનો લાભ મારા હિમાચલના સરહદી ગામોને સ્વાભાવિક રીતે મળવાનો છે.

સાથીઓ,

આજે આપણે વિશ્વમાં શ્રેષ્ઠ ડિજિટલ ઈન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર બનાવવા પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરીએ છીએ. અમે દેશભરમાં આરોગ્ય સેવાઓનાં આધુનિકીકરણ પર કામ કરી રહ્યા છીએ. અમે આયુષ્માન ભારત હેલ્થ ઈન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર મિશન હેઠળ જિલ્લા અને તાલુકા સ્તરે ક્રિટિકલ આરોગ્ય સંભાળ સુવિધાઓ તૈયાર કરી રહ્યા છીએ. દરેક જિલ્લામાં એક મેડિકલ કોલેજ હોય ​​તે દિશામાં કામ ચાલી રહ્યું છે. અને આટલું જ નહીં, એક ગરીબ માતાનો પુત્ર અને પુત્રી પણ ડૉક્ટર બનવાનું સપનું પૂરું કરી શકે છે. પહેલા તો હાલત એવી હતી કે જો તેનું શાળાકીય શિક્ષણ અંગ્રેજીમાં ન થયું હોય તો તેનું ડૉક્ટર બનવાનું સપનું અધૂરું રહી જતું હતું. હવે અમે નક્કી કર્યું છે કે અમે તબીબી અને ટેકનિકલ શિક્ષણ માતૃભાષામાં આપવાનું પ્રોત્સાહિત કરીશું જેથી કરીને ગરીબમાં ગરીબ વ્યક્તિનું બાળક, ગામનું બાળક પણ ડૉક્ટર બની શકે અને તેથી તેને અંગ્રેજીના ગુલામ બનવાની જરૂર નહીં પડે.

સાથીઓ,

દેશમાં AIIMS જેવી શ્રેષ્ઠ સંસ્થાઓનો વ્યાપ દેશના છેવાડાના રાજ્યો સુધી વિસ્તારવામાં આવી રહ્યો છે. બિલાસપુરમાં બની રહેલ એઈમ્સ તેનો સીધો પુરાવો છે. હવે હિમાચલના લોકોને ચંદીગઢ કે દિલ્હી જવાની ફરજ નહીં પડે.

સાથીઓ,

આ તમામ પ્રયાસો હિમાચલ પ્રદેશના વિકાસને વેગ આપવાનું કામ પણ કરી રહ્યા છે. જ્યારે અર્થવ્યવસ્થા મજબૂત હોય છે, રોડ કનેક્ટિવિટી, ઇન્ટરનેટ કનેક્ટિવિટી વધે છે, આરોગ્ય સેવાઓ સુધરે છે, ત્યારે પ્રવાસન પણ વધે છે. જે રીતે ભારત ડ્રોનનું ઉત્પાદન વધારી રહ્યું છે, ડ્રોનનો ઉપયોગ વધારી રહ્યું છે, એનાથી આપણા દૂરના જે  વિસ્તારો છે, હિંદુસ્તાનના દૂરના જે પણ વિસ્તારો છે, પછી તે પહાડી વિસ્તાર હોય, જંગલ વિસ્તાર હોય, જેમ કે હિમાચલના પણ દૂરના વિસ્તારો છે, ત્યાં આ ડ્રોન સેવાઓને બહુ મોટો લાભ મળવાનો છે.

ભાઇઓ અને બહેનો,

છેલ્લાં આઠ વર્ષમાં આઝાદીના 100મા વર્ષ માટે એટલે કે 2047 માટે મજબૂત આધાર તૈયાર કરવામાં આવ્યો છે. આ અમૃતકાળમાં સિદ્ધિઓ માટે એક જ મંત્ર છે – સબકા પ્રયાસ. બધા જોડાય, બધા એક થાય અને બધા આગળ વધે - આ ભાવના સાથે આપણે કામ કરવાનું છે. કેટલી સદીઓ પછી, અને કેટલી પેઢીઓ પછી આપણને આ સૌભાગ્ય મળ્યું છે, આપણી તમારી પેઢીને મળ્યું છે. તો આવો, આપણે સંકલ્પ લઈએ, આપણે સૌ આ 'હમ સબકા પ્રયાસ'નાં આ  આહ્વાનમાં સક્રિય ભાગ ભજવીશું, આપણી દરેક ફરજ બજાવીશું.

આ વિશ્વાસ સાથે, આજે હિમાચલે જે આશીર્વાદ આપ્યા છે અને દેશના દરેક બ્લોકમાં લોકો આ કાર્યક્રમ સાથે જોડાયેલા છે. આજે આખું હિંદુસ્તાન શિમલા સાથે જોડાયેલું છે. આજે કરોડો-કરોડો લોકો જોડાયેલા છે. અને આજે હું શિમલાની ધરતી પરથી એ કરોડો દેશવાસીઓ સાથે વાત કરી રહ્યો છું. હું એ કરોડો-કરોડો દેશવાસીઓને અનેક-અનેક શુભકામનાઓ પાઠવું છું અને તમારાં આશીર્વાદ બન્યાં રહે, અમે વધુ કામ કરતા રહીએ, દિવસ-રાત કામ કરતા રહીએ, જીવ લગાવીને જોતરાયેલા રહીએ. આ જ એક ભાવનાને આગળ લઈ જતા, તમારા બધાનાં આશીર્વાદ સાથે, હું ફરી એકવાર આપ સૌનો હૃદયથી આભાર માનું છું. મારી સાથે બોલો-

ભારત માતા કી – જય

ભારત માતા કી – જય!

ભારત માતા કી – જય!

ખૂબ ખૂબ ધન્યવાદ!

Explore More
78મા સ્વતંત્રતા દિવસનાં પ્રસંગે લાલ કિલ્લાની પ્રાચીર પરથી પ્રધાનમંત્રી શ્રી નરેન્દ્ર મોદીનાં સંબોધનનો મૂળપાઠ

લોકપ્રિય ભાષણો

78મા સ્વતંત્રતા દિવસનાં પ્રસંગે લાલ કિલ્લાની પ્રાચીર પરથી પ્રધાનમંત્રી શ્રી નરેન્દ્ર મોદીનાં સંબોધનનો મૂળપાઠ
Namo Drone Didi, Kisan Drones & More: How India Is Changing The Agri-Tech Game

Media Coverage

Namo Drone Didi, Kisan Drones & More: How India Is Changing The Agri-Tech Game
NM on the go

Nm on the go

Always be the first to hear from the PM. Get the App Now!
...
In future leadership, SOUL's objective should be to instill both the Steel and Spirit in every sector to build Viksit Bharat: PM
February 21, 2025
QuoteThe School of Ultimate Leadership (SOUL) will shape leaders who excel nationally and globally: PM
QuoteToday, India is emerging as a global powerhouse: PM
QuoteLeaders must set trends: PM
QuoteIn future leadership, SOUL's objective should be to instill both the Steel and Spirit in every sector to build Viksit Bharat: PM
QuoteIndia needs leaders who can develop new institutions of global excellence: PM
QuoteThe bond forged by a shared purpose is stronger than blood: PM

His Excellency,

भूटान के प्रधानमंत्री, मेरे Brother दाशो शेरिंग तोबगे जी, सोल बोर्ड के चेयरमैन सुधीर मेहता, वाइस चेयरमैन हंसमुख अढ़िया, उद्योग जगत के दिग्गज, जो अपने जीवन में, अपने-अपने क्षेत्र में लीडरशिप देने में सफल रहे हैं, ऐसे अनेक महानुभावों को मैं यहां देख रहा हूं, और भविष्य जिनका इंतजार कर रहा है, ऐसे मेरे युवा साथियों को भी यहां देख रहा हूं।

साथियों,

कुछ आयोजन ऐसे होते हैं, जो हृदय के बहुत करीब होते हैं, और आज का ये कार्यक्रम भी ऐसा ही है। नेशन बिल्डिंग के लिए, बेहतर सिटिजन्स का डेवलपमेंट ज़रूरी है। व्यक्ति निर्माण से राष्ट्र निर्माण, जन से जगत, जन से जग, ये किसी भी ऊंचाई को प्राप्त करना है, विशालता को पाना है, तो आरंभ जन से ही शुरू होता है। हर क्षेत्र में बेहतरीन लीडर्स का डेवलपमेंट बहुत जरूरी है, और समय की मांग है। और इसलिए The School of Ultimate Leadership की स्थापना, विकसित भारत की विकास यात्रा में एक बहुत महत्वपूर्ण और बहुत बड़ा कदम है। इस संस्थान के नाम में ही ‘सोल’ है, ऐसा नहीं है, ये भारत की सोशल लाइफ की soul बनने वाला है, और हम लोग जिससे भली-भांति परिचित हैं, बार-बार सुनने को मिलता है- आत्मा, अगर इस सोल को उस भाव से देखें, तो ये आत्मा की अनुभूति कराता है। मैं इस मिशन से जुड़े सभी साथियों का, इस संस्थान से जुड़े सभी महानुभावों का हृदय से बहुत-बहुत अभिनंदन करता हूं। बहुत जल्द ही गिफ्ट सिटी के पास The School of Ultimate Leadership का एक विशाल कैंपस भी बनकर तैयार होने वाला है। और अभी जब मैं आपके बीच आ रहा था, तो चेयरमैन श्री ने मुझे उसका पूरा मॉडल दिखाया, प्लान दिखाया, वाकई मुझे लगता है कि आर्किटेक्चर की दृष्टि से भी ये लीडरशिप लेगा।

|

साथियों,

आज जब The School of Ultimate Leadership- सोल, अपने सफर का पहला बड़ा कदम उठा रहा है, तब आपको ये याद रखना है कि आपकी दिशा क्या है, आपका लक्ष्य क्या है? स्वामी विवेकानंद ने कहा था- “Give me a hundred energetic young men and women and I shall transform India.” स्वामी विवेकानंद जी, भारत को गुलामी से बाहर निकालकर भारत को ट्रांसफॉर्म करना चाहते थे। और उनका विश्वास था कि अगर 100 लीडर्स उनके पास हों, तो वो भारत को आज़ाद ही नहीं बल्कि दुनिया का नंबर वन देश बना सकते हैं। इसी इच्छा-शक्ति के साथ, इसी मंत्र को लेकर हम सबको और विशेषकर आपको आगे बढ़ना है। आज हर भारतीय 21वीं सदी के विकसित भारत के लिए दिन-रात काम कर रहा है। ऐसे में 140 करोड़ के देश में भी हर सेक्टर में, हर वर्टिकल में, जीवन के हर पहलू में, हमें उत्तम से उत्तम लीडरशिप की जरूरत है। सिर्फ पॉलीटिकल लीडरशिप नहीं, जीवन के हर क्षेत्र में School of Ultimate Leadership के पास भी 21st सेंचुरी की लीडरशिप तैयार करने का बहुत बड़ा स्कोप है। मुझे विश्वास है, School of Ultimate Leadership से ऐसे लीडर निकलेंगे, जो देश ही नहीं बल्कि दुनिया की संस्थाओं में, हर क्षेत्र में अपना परचम लहराएंगे। और हो सकता है, यहां से ट्रेनिंग लेकर निकला कोई युवा, शायद पॉलिटिक्स में नया मुकाम हासिल करे।

साथियों,

कोई भी देश जब तरक्की करता है, तो नेचुरल रिसोर्सेज की अपनी भूमिका होती ही है, लेकिन उससे भी ज्यादा ह्यूमेन रिसोर्स की बहुत बड़ी भूमिका है। मुझे याद है, जब महाराष्ट्र और गुजरात के अलग होने का आंदोलन चल रहा था, तब तो हम बहुत बच्चे थे, लेकिन उस समय एक चर्चा ये भी होती थी, कि गुजरात अलग होकर के क्या करेगा? उसके पास कोई प्राकृतिक संसाधन नहीं है, कोई खदान नहीं है, ना कोयला है, कुछ नहीं है, ये करेगा क्या? पानी भी नहीं है, रेगिस्तान है और उधर पाकिस्तान है, ये करेगा क्या? और ज्यादा से ज्यादा इन गुजरात वालों के पास नमक है, और है क्या? लेकिन लीडरशिप की ताकत देखिए, आज वही गुजरात सब कुछ है। वहां के जन सामान्य में ये जो सामर्थ्य था, रोते नहीं बैठें, कि ये नहीं है, वो नहीं है, ढ़िकना नहीं, फलाना नहीं, अरे जो है सो वो। गुजरात में डायमंड की एक भी खदान नहीं है, लेकिन दुनिया में 10 में से 9 डायमंड वो है, जो किसी न किसी गुजराती का हाथ लगा हुआ होता है। मेरे कहने का तात्पर्य ये है कि सिर्फ संसाधन ही नहीं, सबसे बड़ा सामर्थ्य होता है- ह्यूमन रिसोर्स में, मानवीय सामर्थ्य में, जनशक्ति में और जिसको आपकी भाषा में लीडरशिप कहा जाता है।

21st सेंचुरी में तो ऐसे रिसोर्स की ज़रूरत है, जो इनोवेशन को लीड कर सकें, जो स्किल को चैनेलाइज कर सकें। आज हम देखते हैं कि हर क्षेत्र में स्किल का कितना बड़ा महत्व है। इसलिए जो लीडरशिप डेवलपमेंट का क्षेत्र है, उसे भी नई स्किल्स चाहिए। हमें बहुत साइंटिफिक तरीके से लीडरशिप डेवलपमेंट के इस काम को तेज गति से आगे बढ़ाना है। इस दिशा में सोल की, आपके संस्थान की बहुत बड़ी भूमिका है। मुझे ये जानकर अच्छा लगा कि आपने इसके लिए काम भी शुरु कर दिया है। विधिवत भले आज आपका ये पहला कार्यक्रम दिखता हो, मुझे बताया गया कि नेशनल एजुकेशन पॉलिसी के effective implementation के लिए, State Education Secretaries, State Project Directors और अन्य अधिकारियों के लिए वर्क-शॉप्स हुई हैं। गुजरात के चीफ मिनिस्टर ऑफिस के स्टाफ में लीडरशिप डेवलपमेंट के लिए चिंतन शिविर लगाया गया है। और मैं कह सकता हूं, ये तो अभी शुरुआत है। अभी तो सोल को दुनिया का सबसे बेहतरीन लीडरशिप डेवलपमेंट संस्थान बनते देखना है। और इसके लिए परिश्रम करके दिखाना भी है।

साथियों,

आज भारत एक ग्लोबल पावर हाउस के रूप में Emerge हो रहा है। ये Momentum, ये Speed और तेज हो, हर क्षेत्र में हो, इसके लिए हमें वर्ल्ड क्लास लीडर्स की, इंटरनेशनल लीडरशिप की जरूरत है। SOUL जैसे Leadership Institutions, इसमें Game Changer साबित हो सकते हैं। ऐसे International Institutions हमारी Choice ही नहीं, हमारी Necessity हैं। आज भारत को हर सेक्टर में Energetic Leaders की भी जरूरत है, जो Global Complexities का, Global Needs का Solution ढूंढ पाएं। जो Problems को Solve करते समय, देश के Interest को Global Stage पर सबसे आगे रखें। जिनकी अप्रोच ग्लोबल हो, लेकिन सोच का एक महत्वपूर्ण हिस्सा Local भी हो। हमें ऐसे Individuals तैयार करने होंगे, जो Indian Mind के साथ, International Mind-set को समझते हुए आगे बढ़ें। जो Strategic Decision Making, Crisis Management और Futuristic Thinking के लिए हर पल तैयार हों। अगर हमें International Markets में, Global Institutions में Compete करना है, तो हमें ऐसे Leaders चाहिए जो International Business Dynamics की समझ रखते हों। SOUL का काम यही है, आपकी स्केल बड़ी है, स्कोप बड़ा है, और आपसे उम्मीद भी उतनी ही ज्यादा हैं।

|

साथियों,

आप सभी को एक बात हमेशा- हमेशा उपयोगी होगी, आने वाले समय में Leadership सिर्फ Power तक सीमित नहीं होगी। Leadership के Roles में वही होगा, जिसमें Innovation और Impact की Capabilities हों। देश के Individuals को इस Need के हिसाब से Emerge होना पड़ेगा। SOUL इन Individuals में Critical Thinking, Risk Taking और Solution Driven Mindset develop करने वाला Institution होगा। आने वाले समय में, इस संस्थान से ऐसे लीडर्स निकलेंगे, जो Disruptive Changes के बीच काम करने को तैयार होंगे।

साथियों,

हमें ऐसे लीडर्स बनाने होंगे, जो ट्रेंड बनाने में नहीं, ट्रेंड सेट करने के लिए काम करने वाले हों। आने वाले समय में जब हम Diplomacy से Tech Innovation तक, एक नई लीडरशिप को आगे बढ़ाएंगे। तो इन सारे Sectors में भारत का Influence और impact, दोनों कई गुणा बढ़ेंगे। यानि एक तरह से भारत का पूरा विजन, पूरा फ्यूचर एक Strong Leadership Generation पर निर्भर होगा। इसलिए हमें Global Thinking और Local Upbringing के साथ आगे बढ़ना है। हमारी Governance को, हमारी Policy Making को हमने World Class बनाना होगा। ये तभी हो पाएगा, जब हमारे Policy Makers, Bureaucrats, Entrepreneurs, अपनी पॉलिसीज़ को Global Best Practices के साथ जोड़कर Frame कर पाएंगे। और इसमें सोल जैसे संस्थान की बहुत बड़ी भूमिका होगी।

साथियों,

मैंने पहले भी कहा कि अगर हमें विकसित भारत बनाना है, तो हमें हर क्षेत्र में तेज गति से आगे बढ़ना होगा। हमारे यहां शास्त्रों में कहा गया है-

यत् यत् आचरति श्रेष्ठः, तत् तत् एव इतरः जनः।।

यानि श्रेष्ठ मनुष्य जैसा आचरण करता है, सामान्य लोग उसे ही फॉलो करते हैं। इसलिए, ऐसी लीडरशिप ज़रूरी है, जो हर aspect में वैसी हो, जो भारत के नेशनल विजन को रिफ्लेक्ट करे, उसके हिसाब से conduct करे। फ्यूचर लीडरशिप में, विकसित भारत के निर्माण के लिए ज़रूरी स्टील और ज़रूरी स्पिरिट, दोनों पैदा करना है, SOUL का उद्देश्य वही होना चाहिए। उसके बाद जरूरी change और रिफॉर्म अपने आप आते रहेंगे।

|

साथियों,

ये स्टील और स्पिरिट, हमें पब्लिक पॉलिसी और सोशल सेक्टर्स में भी पैदा करनी है। हमें Deep-Tech, Space, Biotech, Renewable Energy जैसे अनेक Emerging Sectors के लिए लीडरशिप तैयार करनी है। Sports, Agriculture, Manufacturing और Social Service जैसे Conventional Sectors के लिए भी नेतृत्व बनाना है। हमें हर सेक्टर्स में excellence को aspire ही नहीं, अचीव भी करना है। इसलिए, भारत को ऐसे लीडर्स की जरूरत होगी, जो Global Excellence के नए Institutions को डेवलप करें। हमारा इतिहास तो ऐसे Institutions की Glorious Stories से भरा पड़ा है। हमें उस Spirit को revive करना है और ये मुश्किल भी नहीं है। दुनिया में ऐसे अनेक देशों के उदाहरण हैं, जिन्होंने ये करके दिखाया है। मैं समझता हूं, यहां इस हॉल में बैठे साथी और बाहर जो हमें सुन रहे हैं, देख रहे हैं, ऐसे लाखों-लाख साथी हैं, सब के सब सामर्थ्यवान हैं। ये इंस्टीट्यूट, आपके सपनों, आपके विजन की भी प्रयोगशाला होनी चाहिए। ताकि आज से 25-50 साल बाद की पीढ़ी आपको गर्व के साथ याद करें। आप आज जो ये नींव रख रहे हैं, उसका गौरवगान कर सके।

साथियों,

एक institute के रूप में आपके सामने करोड़ों भारतीयों का संकल्प और सपना, दोनों एकदम स्पष्ट होना चाहिए। आपके सामने वो सेक्टर्स और फैक्टर्स भी स्पष्ट होने चाहिए, जो हमारे लिए चैलेंज भी हैं और opportunity भी हैं। जब हम एक लक्ष्य के साथ आगे बढ़ते हैं, मिलकर प्रयास करते हैं, तो नतीजे भी अद्भुत मिलते हैं। The bond forged by a shared purpose is stronger than blood. ये माइंड्स को unite करता है, ये passion को fuel करता है और ये समय की कसौटी पर खरा उतरता है। जब Common goal बड़ा होता है, जब आपका purpose बड़ा होता है, ऐसे में leadership भी विकसित होती है, Team spirit भी विकसित होती है, लोग खुद को अपने Goals के लिए dedicate कर देते हैं। जब Common goal होता है, एक shared purpose होता है, तो हर individual की best capacity भी बाहर आती है। और इतना ही नहीं, वो बड़े संकल्प के अनुसार अपनी capabilities बढ़ाता भी है। और इस process में एक लीडर डेवलप होता है। उसमें जो क्षमता नहीं है, उसे वो acquire करने की कोशिश करता है, ताकि औऱ ऊपर पहुंच सकें।

साथियों,

जब shared purpose होता है तो team spirit की अभूतपूर्व भावना हमें गाइड करती है। जब सारे लोग एक shared purpose के co-traveller के तौर पर एक साथ चलते हैं, तो एक bonding विकसित होती है। ये team building का प्रोसेस भी leadership को जन्म देता है। हमारी आज़ादी की लड़ाई से बेहतर Shared purpose का क्या उदाहरण हो सकता है? हमारे freedom struggle से सिर्फ पॉलिटिक्स ही नहीं, दूसरे सेक्टर्स में भी लीडर्स बने। आज हमें आज़ादी के आंदोलन के उसी भाव को वापस जीना है। उसी से प्रेरणा लेते हुए, आगे बढ़ना है।

साथियों,

संस्कृत में एक बहुत ही सुंदर सुभाषित है:

अमन्त्रं अक्षरं नास्ति, नास्ति मूलं अनौषधम्। अयोग्यः पुरुषो नास्ति, योजकाः तत्र दुर्लभः।।

यानि ऐसा कोई शब्द नहीं, जिसमें मंत्र ना बन सके। ऐसी कोई जड़ी-बूटी नहीं, जिससे औषधि ना बन सके। कोई भी ऐसा व्यक्ति नहीं, जो अयोग्य हो। लेकिन सभी को जरूरत सिर्फ ऐसे योजनाकार की है, जो उनका सही जगह इस्तेमाल करे, उन्हें सही दिशा दे। SOUL का रोल भी उस योजनाकार का ही है। आपको भी शब्दों को मंत्र में बदलना है, जड़ी-बूटी को औषधि में बदलना है। यहां भी कई लीडर्स बैठे हैं। आपने लीडरशिप के ये गुर सीखे हैं, तराशे हैं। मैंने कहीं पढ़ा था- If you develop yourself, you can experience personal success. If you develop a team, your organization can experience growth. If you develop leaders, your organization can achieve explosive growth. इन तीन वाक्यों से हमें हमेशा याद रहेगा कि हमें करना क्या है, हमें contribute करना है।

|

साथियों,

आज देश में एक नई सामाजिक व्यवस्था बन रही है, जिसको वो युवा पीढी गढ़ रही है, जो 21वीं सदी में पैदा हुई है, जो बीते दशक में पैदा हुई है। ये सही मायने में विकसित भारत की पहली पीढ़ी होने जा रही है, अमृत पीढ़ी होने जा रही है। मुझे विश्वास है कि ये नया संस्थान, ऐसी इस अमृत पीढ़ी की लीडरशिप तैयार करने में एक बहुत ही महत्वपूर्ण भूमिका निभाएगा। एक बार फिर से आप सभी को मैं बहुत-बहुत शुभकामनाएं देता हूं।

भूटान के राजा का आज जन्मदिन होना, और हमारे यहां यह अवसर होना, ये अपने आप में बहुत ही सुखद संयोग है। और भूटान के प्रधानमंत्री जी का इतने महत्वपूर्ण दिवस में यहां आना और भूटान के राजा का उनको यहां भेजने में बहुत बड़ा रोल है, तो मैं उनका भी हृदय से बहुत-बहुत आभार व्यक्त करता हूं।

|

साथियों,

ये दो दिन, अगर मेरे पास समय होता तो मैं ये दो दिन यहीं रह जाता, क्योंकि मैं कुछ समय पहले विकसित भारत का एक कार्यक्रम था आप में से कई नौजवान थे उसमें, तो लगभग पूरा दिन यहां रहा था, सबसे मिला, गप्पे मार रहा था, मुझे बहुत कुछ सीखने को मिला, बहुत कुछ जानने को मिला, और आज तो मेरा सौभाग्य है, मैं देख रहा हूं कि फर्स्ट रो में सारे लीडर्स वो बैठे हैं जो अपने जीवन में सफलता की नई-नई ऊंचाइयां प्राप्त कर चुके हैं। ये आपके लिए बड़ा अवसर है, इन सबके साथ मिलना, बैठना, बातें करना। मुझे ये सौभाग्य नहीं मिलता है, क्योंकि मुझे जब ये मिलते हैं तब वो कुछ ना कुछ काम लेकर आते हैं। लेकिन आपको उनके अनुभवों से बहुत कुछ सीखने को मिलेगा, जानने को मिलेगा। ये स्वयं में, अपने-अपने क्षेत्र में, बड़े अचीवर्स हैं। और उन्होंने इतना समय आप लोगों के लिए दिया है, इसी में मन लगता है कि इस सोल नाम की इंस्टीट्यूशन का मैं एक बहुत उज्ज्वल भविष्य देख रहा हूं, जब ऐसे सफल लोग बीज बोते हैं तो वो वट वृक्ष भी सफलता की नई ऊंचाइयों को प्राप्त करने वाले लीडर्स को पैदा करके रहेगा, ये पूरे विश्वास के साथ मैं फिर एक बार इस समय देने वाले, सामर्थ्य बढ़ाने वाले, शक्ति देने वाले हर किसी का आभार व्यक्त करते हुए, मेरे नौजवानों के लिए मेरे बहुत सपने हैं, मेरी बहुत उम्मीदें हैं और मैं हर पल, मैं मेरे देश के नौजवानों के लिए कुछ ना कुछ करता रहूं, ये भाव मेरे भीतर हमेशा पड़ा रहता है, मौका ढूंढता रहता हूँ और आज फिर एक बार वो अवसर मिला है, मेरी तरफ से नौजवानों को बहुत-बहुत शुभकामनाएं।

बहुत-बहुत धन्यवाद।