Our vision is to empower rural India by transforming villages into vibrant centres of growth and opportunity: PM
We have launched a campaign to guarantee basic amenities in every village: PMOur government's intentions, policies and decisions are empowering rural India with new energy: PMToday, India is engaged in achieving prosperity through cooperatives: PMનાણાં મંત્રી નિર્મલા સીતારમણજી, નાણાં રાજ્યમંત્રી પંકજ ચૌધરીજી, અહીં ઉપસ્થિત નાબાર્ડના વરિષ્ઠ વ્યવસ્થાપનના આદરણીય સભ્યો, સ્વસહાય જૂથો, સહકારી બેંકો, ફાર્મર પ્રોડ્યુસર ઓર્ગેનાઈઝેશન (એફપીઓ)ના સભ્યો, અન્ય તમામ વિશિષ્ટ અતિથિઓ, દેવીઓ અને સજ્જનો,
તમને બધાને નવા વર્ષ 2025ની ખૂબ ખૂબ શુભકામનાઓ. 2025ની શરૂઆતમાં ગ્રામીણ ભારત મહોત્સવની ભવ્ય ઉજવણી ભારતની વિકાસયાત્રાની પ્રગતિને પ્રતિબિંબિત કરે છે અને એક અલગ ઓળખ પ્રસ્થાપિત કરે છે. આ નોંધનીય ઇવેન્ટનું આયોજન કરવા બદલ નાબાર્ડ અને અન્ય તમામ સહયોગીઓને હું હૃદયપૂર્વક અભિનંદન આપું છું.
મિત્રો,
આપણામાંથી જે લોકો ગામડાઓ સાથે જોડાયેલા છે, જેઓ ગામડાંઓમાં ઊછર્યા છે, તેઓ ભરતના ગામોની સાચી શક્તિને સમજે છે. જે કોઈ ગામમાં રહે છે, તેના માટે ગામ પણ તેમની અંદર જ વસે છે. જેઓ ગામડામાં રહ્યા છે તેઓ જાણે છે કે ગ્રામજીવનને સાચા અર્થમાં કેવી રીતે અપનાવવું. હું મારી જાતને નસીબદાર માનું છું કે મારું બાળપણ એક નાના શહેરમાં સાધારણ વાતાવરણમાં પસાર થયું હતું! અને બાદમાં જ્યારે હું મારા ઘરની બહાર નીકળ્યો ત્યારે પણ મારો મોટાભાગનો સમય દેશના ગામડાઓ અને ગ્રામીણ વિસ્તારોમાં જ પસાર થતો હતો. આના પરિણામે, મેં ગ્રામજીવનના પડકારોને પ્રત્યક્ષ રીતે અનુભવ્યા છે અને આપણા ં ગામોની અપાર ક્ષમતાને પણ ઓળખી છે. નાનપણથી જ મેં જોયું છે કે ગામડામાં લોકો કેટલી મહેનત કરે છે, પરંતુ મૂડીના અભાવે તેમને પૂરતી તકો મળતી નથી. મેં ગામડાઓમાં લોકો પાસે રહેલી પ્રતિભા અને ક્ષમતાઓની અતુલ્ય વિવિધતાનો સાક્ષી છે! તેમ છતાં, આ સંભવિતતા ઘણીવાર જીવનના મૂળભૂત સંઘર્ષોમાં વપરાય છે. કેટલીકવાર, કુદરતી આફતોને કારણે પાક નિષ્ફળ જાય છે; અન્ય સમયે, બજારોમાં પ્રવેશના અભાવને કારણે તેઓએ તેમના પાકને કાઢી નાખવો પડે છે. આ મુશ્કેલીઓને આટલી નજીકથી જોયા પછી, મને ગામડાંઓ અને વંચિતોની સેવા કરવાની પ્રેરણા મળી. તેણે મારામાં તેમની સમસ્યાઓનું સમાધાન શોધવાનો સંકલ્પ પેદા કર્યો.
આજે દેશના ગ્રામીણ વિસ્તારોમાં જે કામ થઈ રહ્યું છે, તે પણ ગામડાઓમાંથી શીખેલા પાઠ અને અનુભવોથી આકાર પામે છે. વર્ષ 2014થી હું સતત, દરેક પળે, ગ્રામીણ ભારતની સેવા માટે સમર્પિત રહ્યો છું. ગામડાઓમાં લોકોને ગૌરવપૂર્ણ જીવન પ્રદાન કરવું એ આ સરકારની પ્રાથમિકતા છે. અમારું વિઝન ભારતના ગામોના લોકોને સશક્ત બનાવવાનું છે, જેથી એ સુનિશ્ચિત કરવામાં આવે કે તેમને ગામમાં જ પ્રગતિ કરવાની પૂરતી તકો મળે, સિવાય કે તેમને અન્યત્ર સ્થળાંતર કરવું પડે. અમારું લક્ષ્ય ગ્રામજીવનને સરળ બનાવવાનું છે. આ માટે અમે દરેક ગામમાં મૂળભૂત સુવિધાઓની ગેરંટી આપવાનું અભિયાન શરૂ કર્યું છે. સ્વચ્છ ભારત અભિયાનના માધ્યમથી અમે દરેક ઘરમાં શૌચાલયનું નિર્માણ કર્યું છે. પ્રધાનમંત્રી આવાસ યોજના હેઠળ અમે ગ્રામીણ વિસ્તારોમાં લાખો પરિવારોને પાકા મકાનો પૂરાં પાડ્યાં હતાં. આજે જલ જીવન મિશનના માધ્યમથી હજારો ગામોના દરેક ઘર સુધી પીવાનું શુધ્ધ પાણી પહોંચી રહ્યું છે.
મિત્રો,
અત્યારે 1.5 લાખથી વધારે આયુષ્માન આરોગ્ય મંદિરોમાં લોકોને શ્રેષ્ઠ સ્વાસ્થ્ય સેવાઓ સુલભ થઈ રહી છે. ડિજિટલ ટેકનોલોજીની મદદથી અમે ટેલિમેડિસિનનાં લાભનો લાભ ઉઠાવવા માટે દેશનાં શ્રેષ્ઠ ડૉક્ટર્સ અને હોસ્પિટલોને ગામડાંઓ સાથે જોડ્યાં છે. ઈ-સંજીવની પ્લેટફોર્મના માધ્યમથી ગ્રામીણ વિસ્તારોમાં લાખો લોકો ટેલિમેડિસિન સેવાઓનો લાભ લઈ ચૂક્યા છે. કોવિડ -19 રોગચાળા દરમિયાન, વિશ્વને શંકા હતી કે ભરતના ગામો આવા સંકટનો સામનો કેવી રીતે કરશે. પરંતુ અમે સુનિશ્ચિત કર્યું છે કે રસી દરેક ગામના છેલ્લા વ્યક્તિ સુધી પણ પહોંચે.
મિત્રો,
ગ્રામીણ અર્થતંત્રને મજબૂત બનાવવા માટે, આર્થિક નીતિઓ ઘડવી નિર્ણાયક છે જે ગામડાની વસ્તીના દરેક વર્ગને ધ્યાનમાં લે છે. મને પ્રસન્નતા છે કે વીતેલા 10 વર્ષોમાં અમારી સરકારે ગ્રામીણ સમાજના દરેક વર્ગ માટે વિશેષ નીતિઓ બનાવી છે, નિર્ણયો લીધા છે. થોડા દિવસ પહેલા જ કેબિનેટે પીએમ ફસલ વીમા યોજનાને વધુ એક વર્ષ માટે લંબાવવાની મંજૂરી આપી દીધી છે. વિશ્વભરમાં ડીએપી (ડી-એમોનિયમ ફોસ્ફેટ) ખાતરના ભાવ આસમાને છે. જો આપણા ખેડૂતોએ તેને આંતરરાષ્ટ્રીય ભાવે ખરીદવું પડે, તો તેમના પર એટલો બધો બોજો પડશે કે તેઓ ક્યારેય પુન:પ્રાપ્ત થઈ શકશે નહીં. પરંતુ અમે નક્કી કર્યું છે કે વૈશ્વિક સંજોગો હોય કે આપણા પર બોજો ગમે તે હોય, પરંતુ અમે તે બોજો આપણા ખેડૂતો પર પડવા નહીં દઈએ. જો અમારે ડીએપી પર સબસિડી વધારવી પડે, તો પણ અમે ખેડૂતો માટે તેના ભાવને સ્થિર કરવા માટે આમ કર્યું હતું. અમારી સરકારનો ઇરાદો, નીતિઓ અને નિર્ણયો ગ્રામીણ ભારતમાં નવી ઊર્જાનો સંચાર કરી રહ્યા છે. અમારું લક્ષ્ય ગ્રામીણ લોકોને વધુમાં વધુ આર્થિક સહાય પૂરી પાડવાનું છે, જેથી તેઓ માત્ર ખેતી જ ન કરી શકે, પરંતુ ગામડાઓમાં રોજગાર અને સ્વરોજગારી માટે નવી તકો પણ શોધી શકે. આ વિઝન સાથે પીએમ-કિસાન સન્માન નિધિ અંતર્ગત ખેડૂતોને આશરે 3 લાખ કરોડ રૂપિયાની આર્થિક સહાયતા આપવામાં આવી છે. છેલ્લા 10 વર્ષમાં કૃષિ લોનની રકમમાં 3.5 ગણો વધારો થયો છે. હવે, પશુધન ખેડૂતો અને માછલી ઉછેરનારાઓને પણ કિસાન ક્રેડિટ કાર્ડ આપવામાં આવી રહ્યા છે. દેશભરમાં 9,000થી વધુ ફાર્મર પ્રોડ્યુસર ઓર્ગેનાઈઝેશન (એફપીઓ)ને પણ આર્થિક સહાય પૂરી પાડવામાં આવી રહી છે. આ ઉપરાંત અમે છેલ્લાં એક દાયકામાં કેટલાંક પાકો માટે લઘુતમ ટેકાનાં ભાવ (એમએસપી)માં સતત વધારો કર્યો છે.
મિત્રો,
અમે સ્વમિત્વ યોજના જેવી પહેલો પણ શરૂ કરી છે, જેના દ્વારા ગામના રહેવાસીઓને સંપત્તિની માલિકીના કાગળો મળી રહ્યા છે. છેલ્લાં 10 વર્ષમાં એમએસએમઇ (સૂક્ષ્મ, લઘુ અને મધ્યમ ઉદ્યોગસાહસો)ને પ્રોત્સાહન આપવા માટે કેટલીક નીતિઓ અમલમાં મૂકવામાં આવી છે. આ વ્યવસાયોને ક્રેડિટ ગેરંટી યોજનાનો લાભ મળ્યો છે, જેણે એક કરોડથી વધુ ગ્રામીણ એમએસએમઇને સીધો ટેકો આપ્યો છે. આજે ગામના યુવાનોને મુદ્રા યોજના, સ્ટાર્ટ અપ ઇન્ડિયા, સ્ટેન્ડ અપ ઇન્ડિયા જેવી યોજનાઓના માધ્યમથી ખૂબ જ સારો સહયોગ મળી રહ્યો છે.
મિત્રો,
સહકારી મંડળીઓએ ગામડાઓના લેન્ડસ્કેપમાં પરિવર્તન લાવવામાં નોંધપાત્ર ભૂમિકા ભજવી છે. આજે ભારત સહકારી મંડળીઓના માધ્યમથી સમૃદ્ધિ પ્રાપ્ત કરવાના માર્ગે અગ્રેસર છે. આ લક્ષ્યને ધ્યાનમાં રાખીને વર્ષ 2021માં નવા સહયોગ મંત્રાલયની સ્થાપના કરવામાં આવી હતી. ખેડૂતો અને ગ્રામજનોને તેમના ઉત્પાદનો માટે વધુ સારા ભાવ મળે અને ગ્રામીણ અર્થતંત્રને મજબૂત બનાવવા માટે દેશભરમાં લગભગ 70,000 પ્રાથમિક કૃષિ ધિરાણ સોસાયટીઓ (પીએસીએસ)નું કમ્પ્યુટરકરણ કરવામાં આવી રહ્યું છે.
મિત્રો,
ખેતી ઉપરાંત આપણાં ગામડાંઓમાં પણ ઘણાં લોકો પરંપરાગત કળાઓ અને કૌશલ્યો સાથે જોડાયેલાં છે. દા.ત., લુહાર, સુથાર અને કુંભાર - તેમાંના મોટા ભાગના ગામડાંઓમાં રહેતા અને કામ કરતા હોય છે. આ કારીગરોએ ગ્રામીણ અને સ્થાનિક અર્થતંત્રમાં નોંધપાત્ર યોગદાન આપ્યું છે. જો કે, ભૂતકાળમાં, ઘણી વાર તેમની અવગણના કરવામાં આવી હતી. આ સમસ્યાનું સમાધાન કરવા માટે, અમે તેમને સશક્ત બનાવવા માટે વિશ્વકર્મા યોજના શરૂ કરી છે. આ યોજના તેમને નવી કુશળતા પ્રાપ્ત કરવામાં, નવીન ઉત્પાદનો બનાવવામાં અને તેમની ક્ષમતાઓમાં વધારો કરવામાં મદદ કરવા માટે સસ્તી સહાય પૂરી પાડે છે. વિશ્વકર્મા યોજના દેશભરના લાખો પરંપરાગત કારીગરોને તેમના વેપારમાં પ્રગતિ અને ખીલવાની તકો આપી રહી છે.
મિત્રો,
જ્યારે ઇરાદાઓ ઉમદા હોય છે, ત્યારે પરિણામો પણ એટલા જ સંતોષકારક હોય છે. છેલ્લા 10 વર્ષની મહેનતનું પરિણામ દેશ માટે આવવા લાગ્યું છે. થોડા દિવસ પહેલાં જ દેશમાં એક મોટો સર્વે કરવામાં આવ્યો હતો, જેમાં અનેક મહત્ત્વની માહિતી જાણવા મળી હતી. 2011ની સરખામણીમાં ગ્રામ્ય ભારતમાં વપરાશ - અથવા તો ગામલોકોની ખરીદશક્તિ - લગભગ ત્રણ ગણો થઈ ગયો છે. આનો અર્થ એ છે કે ગ્રામીણ લોકો હવે તેમની પસંદગીની વસ્તુઓ પર વધુ ખર્ચ કરી રહ્યા છે. અગાઉ સ્થિતિ એવી હતી કે, ગ્રામજનોને તેમની આવકનો 50 ટકાથી વધુ ખર્ચ ખોરાક અને મૂળભૂત જરૂરિયાતો પાછળ કરવો પડતો હતો. આઝાદી પછી પહેલી વખત ગ્રામીણ વિસ્તારોમાં ખાદ્ય પદાર્થો પરનો ખર્ચ 50 ટકાથી નીચે આવી ગયો છે અને અન્ય આવશ્યક ચીજવસ્તુઓ પર ખર્ચ વધ્યો છે. આ સૂચવે છે કે લોકો હવે તેમના આરામ, ઇચ્છાઓ અને જરૂરિયાતો માટે વસ્તુઓ ખરીદી રહ્યા છે, તેમના જીવનની ગુણવત્તા સુધારવા માટે વધુ રોકાણ કરી રહ્યા છે.
મિત્રો,
સર્વેમાંથી વધુ એક મહત્વનું તારણ એ છે કે, શહેરી અને ગ્રામીણ વિસ્તારો વચ્ચે વપરાશમાં અંતર ઘટ્યું છે. ભૂતકાળમાં, શહેરી પરિવાર અને ગ્રામીણ વ્યક્તિ દ્વારા ખર્ચવામાં આવતી રકમ વચ્ચે નોંધપાત્ર તફાવત હતો, પરંતુ હવે, ધીરે ધીરે, ગ્રામીણ લોકો તેમના શહેરી સમકક્ષો સાથે કદમ મિલાવી રહ્યા છે. અમારા સતત પ્રયાસો મારફતે ગ્રામીણ અને શહેરી વિસ્તારો વચ્ચેની આ ખાઈ ઓછી થઈ રહી છે. ગ્રામીણ ભારત સફળતાની અનેક ગાથાઓથી ભરેલું છે, જે આપણને પ્રેરિત કરે છે.
મિત્રો,
આજે જ્યારે હું આ સફળતાઓ પર નજર નાખું છું ત્યારે મને ઘણી વાર આશ્ચર્ય થાય છે કે અગાઉની સરકારો દરમિયાન આ બધું શા માટે ન થઈ શક્યું હોત – આપણે શા માટે મોદીની રાહ જોવી પડી? આઝાદી બાદના દાયકાઓ સુધી દેશભરના લાખો ગામો પાયાની જરૂરિયાતોથી વંચિત રહ્યા હતા. મને કહો, અનુસૂચિત જાતિઓ (એસસી), અનુસૂચિત જનજાતિ (એસટી) અને અન્ય પછાત વર્ગો (ઓબીસી) ની સૌથી વધુ સંખ્યા ક્યાં રહે છે? આ સમુદાયો મુખ્યત્વે ગ્રામીણ વિસ્તારોમાં રહે છે. આ એસસી, એસટી અને ઓબીસી સમુદાયના મોટાભાગના લોકો ગામડામાં રહે છે. અગાઉની સરકારોએ આ સમુદાયોની જરૂરિયાતોને પૂરતા પ્રમાણમાં ધ્યાન આપ્યું ન હતું. પરિણામે ગામડાંઓમાંથી સતત સ્થળાંતર થતું રહ્યું, ગરીબી સતત વધતી રહી અને ગ્રામીણ અને શહેરી વિસ્તારો વચ્ચેનું અંતર વધતું ગયું. ચાલો હું તમને બીજું એક ઉદાહરણ આપું. તમે જાણો છો, ભૂતકાળમાં આપણા સરહદી ગામો વિશે શું ધારણા હતી? તેમને દેશના અંતિમ ગામ કહેવામાં આવતા હતા. અમે તેમને છેલ્લું ગામ કહેવાનું બંધ કર્યું અને તેના બદલે કહ્યું, "જ્યારે સૂર્યનાં પ્રથમ કિરણો નીકળે છે, ત્યારે તે પહેલા ગામ પર પડે છે અને તે છેલ્લું ગામ નથી, અને જ્યારે સૂર્યાસ્ત થાય છે, ત્યારે છેલ્લું કિરણ પણ તે દિશામાં પ્રથમ ગામ પર પડે છે." તેથી, અમારા માટે, આ ગામો છેલ્લું નથી - તે પ્રથમ છે. અમે તેમને "પ્રથમ ગામ" તરીકેનો દરજ્જો આપ્યો છે. આ સરહદી ગામોને વિકસાવવા માટે અમે વાઇબ્રન્ટ વિલેજ યોજના શરૂ કરી હતી. આજે આ ગામોના વિકાસથી તેમના લોકોની આવક વધી રહી છે. આનો અર્થ એ થયો કે જેમને તેમની જરૂરિયાતો વિશે ક્યારેય પૂછવામાં આવ્યું ન હતું, મોદીએ તેમનું સન્માન કર્યું છે. અમે આદિજાતિ વિસ્તારોના વિકાસ માટે પીએમ જનમાન યોજના પણ શરૂ કરી છે. દાયકાઓથી વિકાસથી વંચિત રહેલા પ્રદેશોને હવે સમાન અધિકાર મળી રહ્યા છે. વીતેલા 10 વર્ષોમાં અમારી સરકારે પાછલી સરકારોની ઘણી ભૂલોને સુધારી છે. આજે આપણે ગામડાઓનો વિકાસ રાષ્ટ્રના વિકાસ તરફ દોરી જાય તે મંત્ર સાથે આગળ વધી રહ્યા છીએ. આ પ્રયાસોનું પરિણામ એ છે કે વીતેલા 10 વર્ષોમાં દેશમાં લગભગ 25 કરોડ લોકો ગરીબીમાંથી બહાર આવ્યા છે અને તેમાં સૌથી વધુ સંખ્યા આપણા ગામના લોકો છે.
હજુ ગઈકાલે જ સ્ટેટ બેન્ક ઓફ ઈન્ડિયા દ્વારા એક મહત્ત્વનો અભ્યાસ બહાર પાડવામાં આવ્યો હતો. સ્ટેટ બેંક ઓફ ઈન્ડિયાના રિપોર્ટમાં જણાવાયું છે કે 2012માં ભારતમાં ગ્રામીણ ગરીબી 26 ટકા આસપાસ હતી. પરંતુ 2024 સુધીમાં ગ્રામીણ ગરીબી 26 ટકાથી ઘટીને 5 ટકાથી પણ ઓછી થઈ ગઈ છે. દાયકાઓ સુધી, કેટલાક લોકો "ગરીબી નાબૂદ કરો" જેવા નારા લગાવતા રહ્યા. જો તમે તમારા ગામમાં 70-80 વર્ષના લોકોને પૂછશો, તો તેઓ તમને કહેશે કે તેઓ 15-20 વર્ષના હતા ત્યારથી "ગરીબી નાબૂદ કરો" ના આ નારા સાંભળી રહ્યા છે. હવે, આ લોકો 80 ના દાયકામાં છે. પરંતુ આજે સ્થિતિ બદલાઇ ગઇ છે. આપણા દેશમાં ગરીબી ખરેખર ઘટવા લાગી છે.
મિત્રો,
ભારતની ગ્રામીણ અર્થવ્યવસ્થામાં મહિલાઓની હંમેશાથી મહત્વપૂર્ણ ભૂમિકા રહી છે અને અમારી સરકાર આ ભૂમિકાને વધુ વિસ્તૃત કરી રહી છે. આજે, આપણે જોઈ રહ્યા છીએ કે મહિલાઓ ગ્રામીણ જીવનને બેંક સખી અને બીમા સખી તરીકે ફરીથી વ્યાખ્યાયિત કરે છે. એક વાર હું એક બૅન્ક સખીને મળ્યો હતો અને બૅન્કની બધી સખીઓ સાથે વાત કરતી વખતે એમાંની એકે મને કહ્યું કે એ રોજના 50-60-70 લાખ રૂપિયાના વ્યવહારો સંભાળે છે. જ્યારે મેં પૂછ્યું કે કેવી રીતે, ત્યારે તેણે જવાબ આપ્યો, "હું સવારે 50 લાખ રૂપિયા લઈને નીકળું છું." મારા દેશમાં એક યુવતી પોતાની બેગમાં 50 લાખ રૂપિયા લઈને ફરતી રહે છે તે આપણા દેશનો નવો ચહેરો છે. ગામડાંઓમાં મહિલાઓ સ્વસહાય જૂથોના માધ્યમથી ક્રાંતિ સર્જી રહી છે. અમે 1.15 કરોડ મહિલાઓને 'લખપતિ દીદી' બનાવી છે. અને 'લખપતિ દીદી' હોવાનો અર્થ એ નથી કે માત્ર એક જ વાર 1 લાખ રૂપિયા કમાઈ લો - તેનો અર્થ એ છે કે વાર્ષિક ૧ લાખ રૂપિયાથી વધુની કમાણી. અમારો સંકલ્પ 3 કરોડ મહિલાઓને 'લખપતિ દીદી' બનાવવાનો છે. અમે દલિત, પછાત અને આદિવાસી સમુદાયની મહિલાઓને સશક્ત બનાવવા માટે વિશેષ યોજનાઓ પણ ચલાવી રહ્યા છીએ.
મિત્રો,
આજે દેશમાં ગ્રામીણ માળખાગત સુવિધાઓ પર અગાઉ કરતાં વધારે ધ્યાન કેન્દ્રિત કરવામાં આવ્યું છે. દેશના મોટા ભાગના ગામો હવે હાઇવે, એક્સપ્રેસ વે અને રેલવે સાથે જોડાયેલા છે. પ્રધાનમંત્રી ગ્રામ સડક યોજના અંતર્ગત છેલ્લા 10 વર્ષોમાં ગ્રામીણ વિસ્તારોમાં લગભગ 4 લાખ કિલોમીટરના રસ્તાઓનું નિર્માણ કરવામાં આવ્યું છે. ડિજિટલ ઇન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચરની દ્રષ્ટિએ આપણા ગામો 21મી સદીનું આધુનિક કેન્દ્ર બની રહ્યા છે. આપણા ગામોના લોકોએ તે લોકોને નકારી કાઢ્યા છે કે જેમણે વિચાર્યું હતું કે ગ્રામીણ રહેવાસીઓ ડિજિટલ તકનીકી અપનાવી શકશે નહીં. હું અહીં જોઉં છું, દરેક જણ મોબાઈલ ફોન પર વિડિયો રેકોર્ડ કરે છે – આ બધા ગામવાસીઓ છે. અત્યારે દેશમાં 94 ટકાથી વધારે ગ્રામીણ કુટુંબો ટેલિફોન કે મોબાઇલ ફોનની સુવિધા ધરાવે છે. બૅન્કિંગ સેવાઓ અને યુપીઆઈ જેવી વૈશ્વિક કક્ષાની ટેક્નોલૉજીઓ હવે ગામડાંઓમાં ઉપલબ્ધ છે. વર્ષ 2014 અગાઉ આપણાં દેશમાં 1 લાખથી પણ ઓછાં કોમન સર્વિસ સેન્ટર (સીએસસી) હતાં. આજે આ સંખ્યા વધીને 5 લાખથી વધુ થઈ ગઈ છે. આ કેન્દ્રો ડઝનેક સરકારી સેવાઓની ઓનલાઇન એક્સેસ પ્રદાન કરે છે. આ માળખું ગામડાંઓમાં પ્રગતિને વેગ આપી રહ્યું છે, રોજગારીની તકોનું સર્જન કરી રહ્યું છે અને ગ્રામીણ વિસ્તારોને દેશના વિકાસનું અભિન્ન અંગ બનાવી રહ્યું છે.
મિત્રો,
અહીં અમારી પાસે નાબાર્ડનું સિનિયર મેનેજમેન્ટ છે. તમે સ્વ-સહાય જૂથોથી માંડીને કિસાન ક્રેડિટ કાર્ડ સુધીની ઘણી પહેલોની સફળતામાં નિર્ણાયક ભૂમિકા ભજવી છે. આગળ જતા, દેશના ઉદ્દેશોને પૂર્ણ કરવામાં તમારી ભૂમિકા મહત્વપૂર્ણ રહેશે. તમે બધા એફપીઓ (ફાર્મર પ્રોડ્યુસર ઓર્ગેનાઇઝેશન્સ)ની તાકાતથી પરિચિત છો. એફપીઓની સ્થાપના સાથે, આપણા ખેડૂતોને હવે તેમના પાક માટે વધુ સારા ભાવો મળી રહ્યા છે. આપણે વધુ એફપીઓ બનાવવા વિશે વિચારવું જોઈએ અને તે દિશામાં આગળ વધવું જોઈએ. હાલ દૂધનું ઉત્પાદન ખેડૂતોને સૌથી વધુ વળતર આપી રહ્યું છે. આપણે અમૂલ જેવી વધુ 5-6 સહકારી મંડળીઓ ઊભી કરવાની દિશામાં કામ કરવાની જરૂર છે, જેની દેશભરમાં હાજરી છે. રાષ્ટ્ર હવે કુદરતી ખેતીને એક મિશન તરીકે આગળ વધારી રહ્યું છે. પ્રાકૃતિક ખેતીને પ્રોત્સાહન આપવા માટે આપણે આ પહેલમાં વધુ ખેડૂતોને સામેલ કરવાની જરૂર છે. આપણે આપણા સ્વસહાય જૂથોને લઘુ અને સૂક્ષ્મ ઉદ્યોગો (એમએસએમઇ) સાથે પણ જોડવા જોઈએ. તેમના દ્વારા બનાવવામાં આવતા ઉત્પાદનોની સમગ્ર દેશમાં માંગ છે, પરંતુ આપણે તેમના બ્રાન્ડિંગ અને માર્કેટિંગ પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરવાની જરૂર છે. વધુમાં, આપણે આપણા જીઆઈ ઉત્પાદનોની ગુણવત્તા, પેકેજિંગ અને બ્રાન્ડિંગ પર પણ ધ્યાન આપવું જોઈએ.
મિત્રો,
આપણે ગ્રામીણ આવકમાં વિવિધતા લાવવાના માર્ગો પર કામ કરવાની જરૂર છે. આપણે ગામડાઓમાં સિંચાઈને કેવી રીતે પોસાય તે રીતે બનાવી શકીએ? આપણે સૂક્ષ્મ-સિંચાઈ પ્રણાલીઓના વિસ્તરણ પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરવું જોઈએ અને "વન ડ્રોપ મોર ક્રોપ" મંત્રને વાસ્તવિક બનાવવો જોઈએ. આપણે ગ્રામીણ વિસ્તારોમાં વધુ સરળ ગ્રામીણ સાહસો બનાવવાની પણ જરૂર છે. આ ઉપરાંત, આપણે એ પણ સુનિશ્ચિત કરવું પડશે કે કુદરતી ખેતીની તકો ગ્રામીણ અર્થતંત્રને શક્ય તેટલો વધારે લાભ આપે. મારો તમને અનુરોધ છે કે તમે આ લક્ષ્યાંકો તરફ સમયબદ્ધ રીતે કામ કરો.
મિત્રો,
તમારા ગામમાં બાંધવામાં આવેલા અમૃત સરોવરોની કાળજી સમગ્ર સમુદાયે સામૂહિક રીતે લેવી જોઈએ. આ સાથે જ "એક પેડ મા કે નામ" નામનું રાષ્ટ્રીય અભિયાન ચાલે છે. આપણા ગામમાં વધુમાં વધુ વૃક્ષો વાવવામાં આવે તે સુનિશ્ચિત કરીને, ગામના દરેક વ્યક્તિને આ પહેલનો હિસ્સો બનવા માટે પ્રેરણા આપવી ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે. બીજું મહત્ત્વનું પાસું એ છે કે આપણા ગામની ઓળખ તેની એકતા, સંવાદિતા અને પ્રેમ સાથે જોડાયેલી છે. કમનસીબે, એવી વ્યક્તિઓ છે જે સમાજમાં જાતિના નામે ઝેર ફેલાવવાનો પ્રયાસ કરી રહી છે, આપણા સામાજિક તાણાવાણાને નબળી પાડવાનો પ્રયાસ કરી રહી છે. આપણે આ ષડયંત્રોને નિષ્ફળ બનાવવા જોઈએ અને આપણા 'સાંઝી વિરાસત' (સહિયારો વારસો) અને 'સાંઝી સંસ્કૃતિ' (સહિયારી સંસ્કૃતિ)નું જતન અને મજબૂત કરવું જોઈએ.
ભાઈઓ અને બહેનો,
આપણા સંકલ્પો દરેક ગામ સુધી પહોંચવા જોઈએ, અને ગ્રામીણ ભારતની આ ઉજવણી તમામ ગામોમાં ફેલાવવી જોઈએ. આપણે એ સુનિશ્ચિત કરવા માટે સતત સાથે મળીને કામ કરવાની જરૂર છે કે આપણા ગામો વધુ મજબૂત અને વધુ સશક્ત બને. મને વિશ્વાસ છે કે ગામડાઓના વિકાસ પ્રત્યેની પ્રતિબદ્ધતા 'વિકસિત ભારત' (વિકસિત ભારત)ના સ્વપ્નને સાકાર કરવા તરફ દોરી જશે. આજે, મને ગ્રામજનો દ્વારા લાવવામાં આવેલા જીઆઈ-ટેગવાળા ઉત્પાદનો દર્શાવતા સ્ટોલની મુલાકાત લેવાની તક મળી. આ કાર્યક્રમ દ્વારા, હું દિલ્હીના લોકોને - જેમને ગામડાંઓની નિયમિત મુલાકાત લેવાની તક ન પણ મળે - તેમને વિનંતી કરું છું કે તેઓ ઓછામાં ઓછી એક મુલાકાત લે અને મારા ગામની ગર્ભિત ક્ષમતાને જુએ. આપણાં ગામડાંઓમાં ઘણી બધી વૈવિધ્યતા અને સંભાવનાઓ રહેલી છે, અને મને ખાતરી છે કે જેમણે કદી કોઈ ગામની મુલાકાત લીધી નથી, તેઓ જે જુએ છે તેનાથી તેઓ આશ્ચર્યચકિત થઈ જશે. આ કામ તમે કર્યું છે, અને તમે બધા અભિનંદનને પાત્ર છો. હું આપ સહુને ખૂબ-ખૂબ શુભકામનાઓ આપું છું અને આપ સૌનો ખૂબ-ખૂબ આભાર માનું છું.
ભાઈઓ અને બહેનો,
આપણા સંકલ્પો દરેક ગામ સુધી પહોંચવા જોઈએ, અને ગ્રામીણ ભારતની આ ઉજવણી તમામ ગામોમાં ફેલાવવી જોઈએ. આપણે એ સુનિશ્ચિત કરવા માટે સતત સાથે મળીને કામ કરવાની જરૂર છે કે આપણા ગામો વધુ મજબૂત અને વધુ સશક્ત બને. મને વિશ્વાસ છે કે ગામડાઓના વિકાસ પ્રત્યેની પ્રતિબદ્ધતા 'વિકસિત ભારત' (વિકસિત ભારત)ના સ્વપ્નને સાકાર કરવા તરફ દોરી જશે. આજે, મને ગ્રામજનો દ્વારા લાવવામાં આવેલા જીઆઈ-ટેગવાળા ઉત્પાદનો દર્શાવતા સ્ટોલની મુલાકાત લેવાની તક મળી. આ કાર્યક્રમ દ્વારા, હું દિલ્હીના લોકોને - જેમને ગામડાંઓની નિયમિત મુલાકાત લેવાની તક ન પણ મળે - તેમને વિનંતી કરું છું કે તેઓ ઓછામાં ઓછી એક મુલાકાત લે અને મારા ગામની ગર્ભિત ક્ષમતાને જુએ. આપણાં ગામડાંઓમાં ઘણી બધી વૈવિધ્યતા અને સંભાવનાઓ રહેલી છે, અને મને ખાતરી છે કે જેમણે કદી કોઈ ગામની મુલાકાત લીધી નથી, તેઓ જે જુએ છે તેનાથી તેઓ આશ્ચર્યચકિત થઈ જશે. આ કામ તમે કર્યું છે, અને તમે બધા અભિનંદનને પાત્ર છો. હું આપ સહુને ખૂબ-ખૂબ શુભકામનાઓ આપું છું અને આપ સૌનો ખૂબ-ખૂબ આભાર માનું છું.
