Shri Modi addresses youngsters at Swami Vivekananda Youth Employment Week

Published By : Admin | June 24, 2013 | 15:42 IST

મંચ પર બિરાજમાન મંત્રીમંડળના સૌ સાથીઓ, સંસદ સદસ્યશ્રીઓ, ધારાસભ્યશ્રીઓ, સર્વે આગેવાનો, સરકારશ્રીના અધિકારીઓ અને વિશાળ સંખ્યામાં ઉપસ્થિત સૌ યુવાન મિત્રો..! આ કાર્યક્રમનું ગુજરાતની બધી જ આઈ.ટી.આઈ. માં પણ અત્યારે જીવંત પ્રસારણ છે, તો ગુજરાતને ખૂણે ખૂણે બેઠેલા લાખો યુવાન મિત્રો જેઓ ટેક્નોલૉજીના માધ્યમથી આ   કાર્યક્રમમાં અત્યારે આપણી સાથે જોડાયેલા છે એમનું પણ અભિવાદન કરું છું..!

મિત્રો, હું બે-ત્રણ દિવસ બહાર હતો, ગઈકાલે મોડી રાત્રે આવ્યો. ઉત્તરાખંડની ભયંકર હોનારતને મેં નજરે નિહાળી છે. જે લોકો આપદાનો ભોગ બન્યા, અનેક કષ્ટ સહન કર્યાં, પોતાના સ્વજનોને ગુમાવ્યા, એમની આપવીતી પણ મેં સાંભળી છે. હિંદુસ્તાનના દરેક રાજ્યના કોઈને કોઈ યાત્રીને આ વિનાશના ભોગ બનવું પડ્યું છે. આપણા ગુજરાતના પણ અનેક યાત્રીઓ આ મુસીબતનો ભોગ બન્યા છે. આપત્તિના સમયે ગુજરાત ક્યારેય પાછીપાની કરતું નથી. સેવાભાવથી ગુજરાત દુ:ખીયારાઓને સહાયરૂપ થવા માટે પૂરો પ્રયત્ન કરતું હોય છે. અત્યારે ત્યાંની સરકારનું મુખ્ય ધ્યાન જે અન્ય રાજ્યોમાંથી આવેલા યાત્રીઓ છે એમને સહીસલામત બહાર કાઢવાનું છે. પણ એ પછીનો મોટો તબક્કો જે છે એ ઉત્તરાખંડની અંદર ગામોનાં ગામોનો વિનાશ થયો છે. હજારો પરિવાર ઊજડી ગયાં છે. એમનું પુનર્વસન, એમને થાળે પાડવા એ મોટું કામ હજુ સામે ઊભું છે. આજે હું સરકારના અધિકારીઓને તો મળવાનો છું, મારા સાથીઓને પણ મળવાનો છું, પણ મનમાં એક વિચાર આવે છે કે ઉત્તરાખંડના નાગરિકોને પણ આટલી બધી આફત આવી છે, માત્ર યાત્રીઓને જ આવી છે એવું નહીં. અને જેમના પરિવારના પરિવાર, ઘરનાં ઘર બધું ઉજડી ગયું છે, એમના માટે સાધન-સામગ્રી એકત્ર કરીને એક ફૅમિલી કિટ અથવા જેને કહીએ કે હોમ કિટ, જેમાં બધું જ હોય, એને પોતાનું ઘર ચાલું કરવું હોય તો કરી શકે, આવનારા દિવસોમાં એને સમગ્ર ગુજરાતમાંથી લોક-ભાગીદારીથી આપણે એકત્ર કરીશું અને એકત્ર કરીને પીડિતો સુધી પહોંચે એના માટે પૂરતો પ્રયાસ કરીશું. મારી આપ સૌ નૌજવાન મિત્રોને વિનંતી છે કે આપણે પણ આ કામમાં ભાગીદાર બનીએ. કેવી રીતે કરવું, શું કરવું એની વિગતો ખૂબ ઝડપથી આપને પહોંચશે. આપણે એ પણ કહ્યું છે કે પુનર્વસનના કામમાં પણ ગુજરાત ખભે-ખભો મિલાવીને ઉત્તરાખંડના વાસીઓની મદદમાં રહેશે. આ પળે એવા સૌ યાત્રીઓ જેમણે પોતાના પ્રાણ ગુમાવ્યા છે એ બધાને આદરપૂર્વક શ્રદ્ધાંજલિ અર્પું છું..!

મિત્રો, આજે ગુજરાતમાં નૌજવાનોને રોજગાર, નૌજવાનોને હુન્નર, નૌજવાનોને સન્માન, નૌજવાનોને ગૌરવ... એક નવતર અભિગમ સાથે આપણે રાજ્યની વિકાસયાત્રાને આગળ ધપાવી રહ્યા છીએ. સામાન્ય રીતે સમાજની માનસિકતા એવી છે કે ભણી-ગણીને શું કરવું છે ભાઈ, એસ.એસ.સી. થઈ ગયા, બારમું ધોરણ કર્યું, હવે શું કરશો..? તો એમનો પહેલો જવાબ હોય છે કે કૉલેજમાં જઈશું, ગ્રૅજ્યુએટ થઈશું. અને આ ગ્રૅજ્યુએટનું લેબલ એવું લાગેલું છે કે ગ્રૅજ્યુએટ પછી શું થઈશું એની કશી ખબર ન હોય પણ ગ્રૅજ્યુએટ થઈશું..! મા-બાપ છે, બે-ત્રણ વર્ષ ઠીક રહેશે, કૉલેજમાં હરીશું-ફરીશું..! પણ એક મોટો વર્ગ એવો છે, કે જેને કૉલેજ નસીબ નથી થતી. એક મોટો વર્ગ એવો છે કે જે સત્તર-અઢાર વર્ષની ઉંમરે જ કુટુંબને મદદરૂપ થવા માંગે છે. એક મોટો વર્ગ એવો છે કે જે પોતાની જવાબદારી પોતાના પગ ઉપર ઉપાડવા થનગની રહ્યો છે. એના મનમાં ચાલે છે કે મારે હવે કુટુંબ પર ભારરૂપ ન બનવું જોઇએ. મા-બાપે મને પંદર-સત્તર વર્ષ મોટો કર્યો, હવે ક્યાં સુધી મા-બાપના માથે રહું, હું કંઈક કરીશ..! અને આવી મથામણવાળો પણ એક મોટો યુવા વર્ગ છે. દીકરો હોય કે દીકરી, આ પ્રકારનો ભાવ આજે વ્યાપકપણે જોવા મળે છે. અને હું માનું છું કે આજના ગુજરાતના યુવાનોના મનમાં વહેલામાં વહેલું કંઈક કરવાનો જે ઉમંગ જાગ્યો છે એને હું પ્રગતિ માટેની એક ઉત્તમ નિશાની તરીકે જોઉં છું અને અહીં મારી સામે બેઠેલો જે સમુદાય છે એ એવા લોકો છે જેને પોતાના પગ પર ઊભા રહેવાનો થનગનાટ છે. મારી સામે એવા નૌજવાનો છે કે જેને પોતાના બાવડાંના બળ પર ભરોસો છે. મારી સામે એવા નૌજવાનો છે જે યાચકવૃતિથી જિંદગી જીવતા નથી, સ્વમાનભેર હાથમાં પકડ-પાનું લઈને પેટિયું રળવાની હામ ધરાવે છે, એવા નૌજવાનો છે. અને તેથી મિત્રો, ગુજરાતની સાચી કોઈ મૂડી હોય તો તે સાચી મૂડી જે ખેતરમાં કામ કરનારો ખેડૂત છે, એમ આ મારી નૌજવાન પેઢી છે જેને પોતાના પગ પર ઊભા રહેવું છે, જેને ઓશિયાળી જિંદગી જીવવી નથી. પણ એના મનની આ ઈચ્છા હોય, સ્વમાનભેર જીવવાની લાગણી હોય, ભલે ગરીબ ઘરમાં પેદા થયો હોય, મા-બાપને શિક્ષણનો અવસર ન મળ્યો હોય, સંજોગોવશાત પોતે પણ ભણી ન શક્યો હોય, ક્યારેક ઘરની સ્થિતિ એવી હોય, ક્યારેક મિત્રોની ટોળી એવી હોય જેને કારણે રહી ગયો હોય, આ બધાના મનમાં કંઈક સારી જિંદગી જીવવાની ઈચ્છા હોય છે. પરંતુ મિત્રો, એક વ્યક્તિ તરીકે તમારા માટે આ કરવું ખૂબ અઘરું કામ છે. અને તમે પોતે ક્યાંક જાવ કે ભાઈ, મને આ આવડે છે મને જરા કામ આપોને, તો તમારા શોષણની પણ પૂરી સંભાવના છે. સામેવાળાને એમ લાગે કે અચ્છા ચલો મળી ગયો છે, તને આવડે છે ને, તો ચાલ પણ તને પૂરા પૈસા નહીં આપું, આટલા કલાક નહીં, વધારે કલાક કામ કરવું પડશે, આ શિફ્ટમાં નહીં, રાતની શિફ્ટમાં આવવું પડશે, તને યુનિફૉર્મ નહીં મળે, તને ફલાણું નહીં મળે, બોલ કરીશ કામ? હવે બિચારાને સ્વમાનભેર જીવવું હોય, મા-બાપને મદદ કરવી હોય તો કહે કે હા, ચલોને સાહેબ જે આપો તે, આપો તો ખરા..! મિત્રો, મારે આ સ્થિતિ બદલવી છે. મારા ગુજરાતનો કોઈ જવાનિયો રોજીરોટી માટે રઝળે, રોજીરોટી માટે પોતાના સ્વમાનને છોડે એ ગુજરાતને શોભે નહીં, દોસ્તો. અને એના સ્વમાનને ખાતર, એ સ્વમાનભેર જીવતો થાય એ માટે સરકારે આ ઇનિશ્યેટીવ લીધો છે. ભૂતકાળમાં સરકારો આઈ.ટી.આઈ.  ખોલતી હતી. આઈ.ટી.આઈ. ચાલતી હતી. સાતમું ભણ્યા પછી, આઠમું ભણ્યા પછી, નવમું ભણ્યા પછી, કોઈકે કહ્યું હોય કે ટર્નર થવાનું એટલે ટર્નર થઈ ગયો હોય, કોઈકે કહ્યું ફિટર થવાનું એટલે ફિટર થઈ ગયો હોય, કોઈએ કહ્યું વાયરમૅન થવાનું તો વાયરમૅન થઈ ગયો હોય. ખબર ના હોય કે ટર્નર થઉં તો રોજગાર મળે કે ફિટર થઉં તો રોજગાર મળે કે ના મળે... કશી ખબર ના હોય, પણ ક્યાંક ગોઠવાઈ જવાનું એટલે બિચારો ગયો હોય. અને પછી વર્ષ, દોઢ વર્ષ, બે વર્ષ સુધી બધા કોર્સ કર્યા હોય, લોઢા જોડે માથાકૂટ કર્યા કરી હોય, પકડ-પાનાંની જિંદગી હોય અને જિંદગી પરની પકડ છૂટી ગઈ હોય, આ સ્થિતિ બદલાય કેમ નહીં..? અને તેથી આપણે આ ક્ષેત્રમાં વૈજ્ઞાનિક ઢબે આગળ વધવાનો વિચાર કર્યો અને એનાં સુફળ મળ્યાં છે, મિત્રો.

જે લોકો ઇન્ક્લૂઝીવ ગ્રોથની વાતો કરે છે, રૂપાળા શબ્દો વાપરે છે એમને ઇન્ક્લૂઝીવ ગ્રોથ કોને કહેવાય એની ગતાગમ સુદ્ધાં નથી, મિત્રો..! અહીંયાં મોટાભાગના જવાનિયાઓ એવા છે જેનું કુટુંબ બી.પી.એલ. પરિવારનું છે અને જે રોજગારી મેળવવા માટે આજે મારી સામે બેઠા છે. ગરીબીની રેખા નીચે જીવનારા લોકો છે, જેમની શિક્ષા, દિક્ષા, એમનું સ્વમાન, એમનો રોજગાર એ માટેની આખીય વ્યવસ્થામાં સરકાર એક કૅટલિક એજન્ટ તરીકે કામ કરી રહી છે. કારણ વિકાસનાં ફળ ગરીબના ઘર સુધી પહોંચવાં જોઇએ. વિકાસમાં આ રાજ્યનો જવાનિયો મદદરૂપ થવો જોઇએ, વિકાસમાં આ રાજ્યનો જવાનિયો ભાગીદાર બનવો જોઇએ, વિકાસમાં આ રાજ્યનો જવાનિયો હકદાર બનવો જોઇએ, એના માટેની આ મથામણ છે. ઍપ્રેન્ટિસશિપનો કાયદો તો જુનો છે પણ આ કારખાનાવાળાઓ, મિલ-માલિકો ઍપ્રેન્ટિસ રાખવા તૈયાર ના  થાય, રાખે તો ચોપડે લખવા તૈયાર ના થાય કારણ એમને ડર લાગે, ક્યાંક આ પર્મેનન્ટ થઈ જશે તો..? પછી એ પેલા કામદાર સંગઠનોની અંદર જોડાઈ જઈને યુનિયન બનાવી દેશે તો..? અને પછી અમારી સામે પગાર વધારા માટે લડાઈ લડશે તો..? સરકારનું લેબર ડિપાર્ટમેન્ટ આવીને અમારી પર ઘોંસ બોલાવશે તો..? અને એના કારણે શું કરે કે અમુક જ મર્યાદામાં બધું રાખે, બાકી બધું આમને આમ..! આપણે એમને વિશ્વાસ આપ્યો કે ભાઈ, આ સરકાર એક એવી વ્યવસ્થા કરવા માંગે છે કે જેના કારણે તમને જે લોકો જોઈતા હોય એ મળી રહે, એમને જોઈતું કામ મળી રહે, એના કુટુંબને સુખેથી જીવવા માટેનો અવસર મળી રહે એવા એક હોલિસ્ટિક ઍપ્રોચ સાથે અમે કામ કરવા માગીએ છીએ. અને એક-એક નાની-નાની ચીજ તરફ આપણે ધ્યાન કેન્દ્રિત કર્યું છે. અને બધું કેટલાક લોકોને ખબર જ નથી હોતી, સોમવારે પૂછે કે ગુરૂવાર કેમ ન આવ્યો? તો ભાઈ, એ તો મંગળ બુધ ગયા પછી જ આવે, અત્યારે સોમવારે ગુરૂવાર ના આવે, જ્યારે આવતો હોય ત્યારે જ આવે. પણ કેટલાક લોકોને એવું હોય, સોમવારે પૂછે કે આજે ગુરૂવાર કેમ ના આવ્યો..? ના આવે ભાઈ, તું ગમે તે કરે તોયે એ તો મંગળવાર બુધવાર પછી જ ગુરૂવાર આવે. એનો એક ક્રમ હોય છે, અને એના ક્રમ પ્રમાણે જ આગળ વધવાનું હોય છે..!

આઈ.ટી. નો ઉપયોગ વધવા માંડ્યો છે, તો આઈ.ટી.નો ઉપયોગ વધે છે ત્યારે ઈન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચરમાં શું બદલાવ લાવવો, કોર્સીસમાં શું બદલાવ લાવવો, વૈજ્ઞાનિક રીતે મૉડલરૂપ આઈ.ટી.આઈ. ઊભા કરવાના આપણે કામ શરૂ કર્યાં. અને એ દિવસોમાં, આજથી પાંચ-સાત વર્ષ પહેલાં ભારત સરકારે સમગ્ર દેશના આ ક્ષેત્રના અધિકારીઓને ગુજરાત મોકલ્યા હતા અને ગુજરાતમાં સ્ટડી કરવા માટે કહ્યું હતું, અને અહીં આવ્યા પણ હતા. મિત્રો, આનાથી આપણે એક તબક્કો આગળ ગયા. આઈ.ટી.આઈ. માં આવનાર વિદ્યાર્થીઓના સન્માનની ચિંતા કરવી જોઇએ, હ્યુમન રિસોર્સ ડેવલપમૅન્ટને મદદ કરવી જોઇએ, દસમા-બારમાની સમકક્ષ બનાવવા માટેના કાયદા ઘડ્યા..! ભલે એણે કદાચ દસમાની પરીક્ષા ન આપી હોય, પણ સાતમું કે આઠમું ભણ્યા પછી એણે આ બધા કોર્સીસ કર્યા હોય તો એ દસમાની બરાબર ગણવાનું નક્કી કરી લીધું, દસમા ધોરણ પછી એણે કોર્સીસ કર્યા હોય તો એને બારમા ધોરણની બરાબર નક્કી કરી લીધું અને એના કારણે આઈ.ટી.આઈ. ભણ્યો હોય અને જેને આ લોઢા-લાકડાં જોડે મગજમારી કરવામાં મજા આવતી હોય અને રસ પડતો હોય, એનો વિશ્વાસ વધ્યો અને હવે તે ડિપ્લોમા એંજિનિયરિંગનું ભણી શકશે..! આ નાનો નિર્ણય નથી મિત્રો, ડિપ્લોમામાં ઉત્તમ કામગીરી કરે તો ડિગ્રી એંજિનિયરિંગમાં પણ એડમિશન લઈ શકે ત્યાં સુધીના દરવાજા આપણે ખોલી નાખ્યા છે. હવે નૌજવાન મિત્રો, આપના ઉપર છે. મેં રસ્તો બનાવી દીધો છે. હવે તમે કહો કે તમારે ચાલવું છે, હું સ્વાગત કરવા તૈયાર છું, તમે કહો દોડવું છે હું સ્વાગત કરવા તૈયાર છું, તમે કહો ઊભા રહેવું છે, તો હશે આપની મરજી..! મિત્રો, આટલી સુવિધા ક્યારેય ક્યાંય જોવા ન મળે એ કામ આપણે કર્યું છે. આપના માટે વિકાસના બધાં જ દ્વાર ખોલી નાખ્યાં છે. અને એવા લોકો છે જે આનો લાભ લેશે, વિકાસની નવી ઊંચાઈઓને પ્રાપ્ત કરશે.

મિત્રો, આપણને એમ લાગ્યું કે કદાચ ઘણા લોકો એવા છે કે જેને કંઈને કંઈ કરવું છે, સાઈડમાં કંઈ કરવું છે, સહેજ કંઈક શીખે તો એને લાભ થાય એવો છે, એનો પગાર વધે એમ છે, તો આપણે સ્કિલ ડેવલપમૅન્ટ તરફ ધ્યાન આપ્યું. અને મિત્રો, આજે દુનિયામાં સમૃદ્ધમાં સમૃદ્ધ દેશ હોય યા ગરીબમાં ગરીબ દેશ હોય, દુનિયાની બધી જ સરકારો, માત્ર નરેન્દ્ર મોદીની જ સરકાર નહીં, માત્ર ગુજરાતની સરકાર જ નહીં, દુનિયાની બધી જ સરકારો એક મુદ્દા ઉપર સહમતી ધરાવે છે, એ મુદ્દો છે સ્કિલ ડેવલપમૅન્ટ. ઓબામા હમણાં નવેસરથી ચૂંટાઈને પ્રૅસિડેન્ટ બન્યા પછીનું જે પહેલું ભાષણ છે એ ભાષણમાં પણ એમણે સ્કિલ ડેવલપમૅન્ટ ઉપર વિસ્તારથી પોતાનું ભાષણ કર્યું. ભારતના પ્રધાનમંત્રી પણ જ્યારે બોલે ત્યારે સ્કિલ ડેવલપમૅન્ટ પર બોલે. મિત્રો, ગુજરાત પણ સ્કિલ ડેવલપમૅન્ટની દિશામાં આગળ ધપી રહ્યું છે. અને મિત્રો, આજે આપણે ગૌરવથી કહી શકીએ કે ગુજરાતે સ્કિલ ડેવલપમૅન્ટને જે રીતે ફ્લેક્સિબલ બનાવ્યું છે, બ્રોડબેઝ બનાવ્યું છે, ઇન્ક્લૂઝીવ બનાવ્યું છે, લોંગ ટર્મ વિઝન સાથે તૈયાર કર્યું છે, એનો લાભ સામાન્યમાં સામાન્ય પરિવારને પણ મળવાનો છે અને એકેએક જવાનિયાને પણ મળવાનો છે. કૌશલ્યવર્ધન કેન્દ્રોનું સમગ્ર ગુજરાતમાં નેટવર્ક ઊભું કર્યું છે. આઈ.ટી.આઈ. કરનારા વિદ્યાર્થીઓ પણ પાર્ટ ટાઈમ કૌશલ્યવર્ધન કેન્દ્રોમાં જઈને બીજા નવા હુન્નર શીખી રહ્યા છે. ચાલીસ-પિસ્તાલીસની ઉંમરે પહોંચેલી ગૃહિણીઓ પણ આવા કૌશલ્યવર્ધન કેન્દ્રોમાં નવું શીખીને કાં પોતાના પરિવાર માટે યા વધારાનો એકાદ નાનો વ્યવસાય કરવા માટે એનો ઉપયોગ કરી રહેલ છે. હમણાં હમણાં જ આપણે બે-ત્રણ વર્ષથી જ કૌશલ્યવર્ધન કેન્દ્રોનો પ્રારંભ કર્યો, શરૂઆતમાં મૉડલ રૂપે ચલાવતા હતા. આઠ લાખ કરતાં વધારે લોકોએ આ કૌશલ્યવર્ધન કેન્દ્રોનો લાભ લીધો. અને એમાં તમે શું ભણ્યા છો એનું મહત્વ જ નથી. નિશાળનું પગથિયું ના ચડ્યા હોય તોયે અમારે ત્યાં એન્ટ્રી છે. કાંઈ ભણ્યા વગર પણ બહેનો સરસ મજાની રસોઈ બનાવી શકે છે કે નહીં..? કોઈ પૂછે છે કે તમે ગ્રૅજ્યુએટ છો? તમે સરસ મજાના દાળ-ભાત બનાવી શકશો? તમે પોસ્ટ ગ્રૅજ્યુએટ છો? કૌશલ્ય અલગ ચીજ છે મિત્રો, શિક્ષણ અલગ બાબત છે. અને માણસ જો સહેજ ધ્યાન કેન્દ્રિત કરે તો કૌશલ્ય પ્રાપ્ત કરી શકતો હોય છે. આપણે એને વૈજ્ઞાનિક ઢબે પદ્ધતિસર આગળ ધપાવવા માંડ્યું છે અને માનવજીવનની જેટલા પણ પ્રકારની જરૂરિયાત હોય એને ઉપલબ્ધ કરાવનાર લોકો આધુનિક ટ્રેઇનિંગ સાથે જો જોડાય તો ક્વૉલિટી ઑફ લાઈફમાં ચેન્જ આવતો હોય છે, ક્વૉલિટી ઑફ સર્વિસમાં ચેન્જ આવતો હોય છે, ક્વૉલિટી ઑફ પ્રોડક્શનમાં ચેન્જ આવતો હોય છે અને આ કૌશલ્યવર્ધનને કારણે ક્વૉલિટી ઑફ સ્પીડમાં પણ ચેન્જ આવતો હોય છે. પહેલાં જે માણસ સાંજ પડે પચાસ રૂપિયાનું કામ કરતો હોય, કૌશલ્યવર્ધન કરે તો એ જ વ્યક્તિ બસ્સો રૂપિયાનું કામ કરતો થઈ જતો હોય છે. પહેલાં આટલા ક્વૉન્ટમ કામ કરતો હોય તો પછી આટલા ક્વૉન્ટમ કામ કરતો થતો હોય છે અને એનો એને લાભ મળતો હોય છે. એની આવકમાં વધારો થતો હોય છે. આજે ગુજરાતનાં કૌશલ્યવર્ધન કેન્દ્રો સમગ્ર દેશમાં એક મૉડલરૂપ કામ કરતા થયા છે. આપણે એક ડગલું આગળ ચાલ્યા. આ વખતે આપણે બજેટમાં વ્યવસ્થા કરી છે, સ્કિલ ડેવલપમૅન્ટ કૉર્પોરેશનની. આ સ્કિલ ડેવલપમૅન્ટ કૉર્પોરેશનનો વિચાર કેમ આવ્યો? કારણ કે આપણે જોયું કે બાબા આદમના જમાનાનાં સાધનોથી જો આઈ.ટી.આઈ. માં ભણાવો તો પેલો ભણીને બહાર આવે અને જ્યાં નોકરી કરવા જાય ત્યાં સાધન આધુનિક હોય, તો એને પંદર દિવસ તો એ સાધન સમજવામાં જાય. તો પેલો શેઠિયો કહે કે ભાઈ, તને નથી આવડતું, જતો રહે..! પેલો કહે મારી પાસે સર્ટિફિકેટ છે..! તો કહે સર્ટિફિકેટ રાખ તારા ઘેર, તું જા ને, તું મારું મશીન બગાડીશ..! આ મિસમૅચ..! મિત્રો, આખી વ્યવસ્થા ડાયનૅમિક હોવી જોઇએ. અત્યાર સુધી શું થયું? સરકારનું એક ડિપાર્ટમેન્ટ, સરકારના અધિકારીઓ, એ નક્કી કરે કે આ આ કરવાનું છે, અને બધું ચાલતું હતું. આપણે એમાં બદલાવ લાવ્યા અને સ્કિલ ડેવલપમૅન્ટ કૉર્પોરેશન દ્વારા આ વિષયના જે ઍક્સ્પર્ટ લોકો હોય એમને આપણે જોડ્યા. એમને જોડીને આપણે એવો સિલેબસ બનાવવા માંગીએ છીએ કે જે સિલેબસથી આપણા નૌજવાનોની શક્તિઓ ખીલી ઊઠે અને એ ખીલેલી શક્તિ આખા ગુજરાતને ખીલવી શકે. ગુજરાતને ખીલવે એવી એની શક્તિઓ ખીલે એના માટે થઈને આખા આ અભ્યાસક્રમને આધુનિક કેમ બનાવવા..! આજે ત્યાં જે મશીનનાં ટૂલ્સ બધાં પડ્યાં છે, આઈ.ટી. નો જમાનો છે. માનો કે પહેલાના જમાનામાં લિફ્ટ હશે, તો લિફ્ટ જુદી રીતે ચાલતી હશે. બહુ પહેલાં લિફ્ટ કેવી હતી, હૅન્ડલ મારીને ચલાવતા હતા. એક માણસ હોય, એ અંદર હૅન્ડલ મારે અને એનાથી લિફ્ટ ઉપર જતી હતી. રાજા-મહારાજાઓના જમાનામાં એવું હતું. પછી ધીરે-ધીરે બટન દબાવીને આવ્યું, હવે અવાજ કરો તો લિફ્ટ પાંચમા માળે અને છઠ્ઠા માળે જાય એવી લિફ્ટ આવવા માંડી છે. મિત્રો, ટેક્નોલૉજી બદલાતી જાય છે. તો આ બધું કામ કરનારા લોકો સામાન્ય પરિવારના હોય છે. એને આધુનિકમાં આધુનિક શિક્ષણ મળવું જોઇએ, ટ્રેઇનિંગ મળવી જોઇએ. આ સ્કિલ ડેવલપમૅન્ટના માધ્યમથી માર્કેટમાં કેવા પ્રકારની સ્કિલની આવશ્યકતા છે, સ્કિલ ડેવલપમૅન્ટ માટે કેવા પ્રકારની ટેક્નોલૉજીની જરૂરિયાત છે, કેવા પ્રકારના અભ્યાસક્રમની જરૂરિયાત છે, સ્કિલ ડેવલપમૅન્ટ માટે કેવા પ્રકારના કોર્સીસ ડેવલપ કરવાની આવશ્યકતા છે, સ્કિલ ડેવલપમૅન્ટ માટે થઈને આધુનિકમાં આધુનિક સાધનોનો ઉપયોગ કરવાની ક્ષમતા આ નૌજવાન પેઢીને આવે એની ટ્રેઇનિંગની પદ્ધતિ  શું હોઈ શકે, આ તદ્દન આધુનિક રૂપ ઊભું થાય એના માટે એક નવતર પ્રયોગ ગુજરાતે આરંભ કર્યો છે. આપણે ત્યાંથી પણ આગળ વધવા માંગીએ છીએ. અને મિત્રો, હિંદુસ્તાનમાં સૌથી પહેલીવાર, ગુજરાત એક એવું રાજ્ય છે જેણે સ્કિલ યુનિવર્સિટી બનાવી છે. આ જ વખતે વિધાનસભાની અંદર પબ્લિક પ્રાઈવેટ પાર્ટનરશિપના મૉડલ ઉપર, પી.પી.પી. મૉડલ ઉપર, વડોદરાની અંદર આપણે સ્કિલ યુનિવર્સિટી શરૂ કરી રહ્યા છીએ. સ્કિલ ડેવલપમૅન્ટને અને આ પેઢીને અને આ પ્રકારના બૅકગ્રાઉન્ડવાળા લોકોને કેટલી ઊંચાઈ પર લઈ જઈ શકાય છે એનું વૈજ્ઞાનિક ઢબે વિચાર-ચિંતન કરીને આપણે આગળ ધપી રહ્યા છીએ.

મિત્રો, જે દેશમાં 65% જનસંખ્યા જવાનો હોય, 35 થી નાની ઉંમરના હોય, એ રાષ્ટ્રે પોતાના વિકાસની સંપૂર્ણ અવધારણા યુવાશક્તિને કેન્દ્રમાં રાખીને કરવી જોઇએ. અને જે રાષ્ટ્ર આ યુવાધનને કેન્દ્રબિંદુ બનાવીને આયોજન કરે એ શક્તિ બનીને ઊભું રહી શકે એવો મારો પૂરો વિશ્વાસ છે. અને તેથી ગુજરાતે યુવાનોની આવશ્યકતાઓની પૂર્તિ માટે શું થઈ શકે, વિકાસનું મૉડલ જે યુવાનોને જોડે એ કેવું હોઈ શકે, અને એમાં નૌજવાનોને શિક્ષણ, નૌજવાનોને સ્કિલ, નૌજવાનોને રોજગાર, નૌજવાનોની પ્રોડક્ટિવિટીમાં ભાગીદારી, એને ધ્યાનમાં રાખીને આપણે આયોજન કર્યું છે. મિત્રો, આજે હું ગર્વ સાથે કહી શકું છું, સમગ્ર દેશમાં ઓછામાં ઓછા બેરોજગાર ગુજરાતમાં છે. દેશમાં સરેરાશ બેરોજગારી 3% કરતાં વધારે છે, સમગ્ર દેશમાં. કોઈને ત્યાં 8% હશે, કોઈને ત્યાં 5% પણ હશે. પણ મિત્રો, ગુજરાત રાજ્ય એવું છે કે જેમાં બેરોજગારી 1% કરતાં પણ ઓછી છે. એનું કારણ આ સતત આપણા જે પ્રયાસો ચાલે છે એ છે. બીજું આપણે શું કામ કર્યું, સ્ટાઇપેન્ડ માટેની વ્યવસ્થા ઊભી કરી. મિત્રો, પંદરસો રૂપિયા સ્ટાઇપેન્ડ આ સરકાર આપે છે. તમે આ રોજગારી માટે જશો તો ઍપ્રેન્ટિસસશીપ પિરિયડની અંદર પંદરસો રૂપિયા આ સરકાર તમારા ખિસ્સામાં મૂકશે. કારણ, તમે સ્વમાનભેર જીવી શકો. આનો વિચાર આ સરકાર કરશે. મિત્રો, એટલું જ નહીં, ગુજરાતના ઉદ્યોગ-વેપારનો સરકારે કૉન્ટેક્ટ કર્યો. તમે રોજગાર શોધવા જાવ તો તમારું શું થાય એ તમને ખબર છે. વચ્ચે તમારે કોઈકને રાખવો પડે પાછો, જો ને યાર, ક્યાંક લાગવગ લગાવને..! અહીંયાં કશું જ નહીં મિત્રો, તમારા બાવડામાં જોર છે ને, આવો, મિલાવો હાથ..! આ ભૂમિકાથી કામ..! સરકાર પોતે ગઈ, વેપાર- ઉદ્યોગ બધેથી શોધ્યું. ભાઈ બોલો, તમને કેવા પ્રકારના લોકો જોઇએ છે..? અહીંથી આપણે ત્યાં સ્કિલ ડેવલપમૅન્ટમાંથી, આઈ.ટી.આઈ. માંથી ભણીને ગયેલા જુવાનિયાઓને શોધ્યા. બોલો, તમને કેવા પ્રકારનું કામ આવડે છે? બંનેનું મિલન કર્યું. કંપનીઓને અને યુવાનોને મેળવી આપ્યા અને એના કારણે મિત્રો, આ એક જ અઠવાડિયામાં ચાલીસ હજાર નૌજવાનોને આપણે રોજગાર આપી રહ્યા છીએ મિત્રો, ચાલીસ હજાર નૌજવાનોને. ગયે વખતે ચૂંટણીમાં જરા અમારો સમય ગયો, કારણ કે ચૂંટણી આવે એટલે ત્રણ-ચાર મહિના એમાં જાય જ. આચારસંહિતા લાગે એટલે અમે આ બધું કંઈ કરી ન શકીએ. તેમ છતાંય, ચૂંટણી આચારસંહિતામાં ત્રણ-ચાર મહિના બગડવા છતાંય ગયા બે વર્ષમાં એક લાખ સાઈઠ હજાર કરતાં વધારે લોકોને રોજગાર આપવાનું કામ આ સરકારે આ રોજગાર મેળાઓ દ્વારા કર્યું છે. આ નાનો આંકડો નથી. અને આ બેરોજગારી ઘટી રહી છે એનું કારણ જે પ્રકારનું કામ જોઇએ એ પ્રકારનો માણસ શોધવો, માણસ શોધીને કામે લગાવી આપવો એવી પૂરી વ્યવસ્થામાં સરકાર ખડે પગે ઊભી રહે છે. અને સાથે-સાથે નોકરી શોધતા કોઈપણ જુવાનિયાનું શોષણ ન થાય, એની પાસે ખોટી મજૂરી કરાવીને રૂપિયા ઓછા આપવામાં આવે એવી કોઈ પ્રવૃત્તિ ન થાય એના માટે થઈને સરકાર તમારી સાથેને સાથે ઊભી રહે એવી આ વ્યવસ્થા ગોઠવી છે.

મિત્રો, દુનિયામાં ખૂબ મોટા પાયા પર બેરોજગારીનું પ્રમાણ વધતું જાય છે. અમેરિકાથી તમારા કોઈ પરિચિત હોય તો પૂછજો, કોઈ લગ્ન હોય તોય પેલો રજા લઈને આવ્યો ન હોય, કેમ..? તો કહે, રજા લઉં તો નોકરી જતી રહે. પાછો જઉં તો નોકરી શોધવામાં બીજા ચાર મહિના જતા રહે..! અને એમાંય યુરોપમાં તો હાલત ઓર ખરાબ છે. મિત્રો, દુનિયામાં બેરોજગારી વધતી જાય છે. અને જે આના અભ્યાસુ લોકો છે એમનું તો કહેવું છે કે આવનારા દિવસોમાં વિશ્વ આખામાં બેરોજગારીનું પ્રમાણ ખૂબ વધવાનું છે. મિત્રો, આપણે આ સંકટના ભોગ બનવું નથી, આપણે પાણી પહેલા પાળ બાંધવી છે, આગોતરું આયોજન કરવું છે. જેથી કરીને ગુજરાતના જવાનિયાના પેટ પર પાટું મારવાની સ્થિતિ પેદા ન થાય એના માટેનું કામ ઉપાડ્યું છે અને આ કામ આપણે સફળતાપૂર્વક કરી રહ્યા છીએ. મિત્રો, ગુજરાતે આઈ.ટી.આઈ. વગેરેમાં જે ટ્રેઇનિંગ કરાવી. મેં હમણાં સરકારના અમારા અધિકારીઓને પૂછ્યું હતું કે ભાઈ આઈ.ટી.આઈ. ના લોકોને માટે ખરેખર આપણે આટલું બધું કરીએ છીએ એનું દુનિયામાં કંઈ મૂલ્ય છે કે નહીં..? મિત્રો, તમને જાણીને આનંદ થશે, હમણાં જ તાજેતરમાં જ આપણા રાજ્યમાંથી સ્કિલ ડેવલપમૅન્ટ જેમણે કોર્સીસ કર્યા છે, આઈ.ટી.આઈ. ના કોર્સીસ કર્યા છે, એવા 415 લોકો દુનિયાના દસ જેટલા દેશોમાં નોકરી માટે પસંદ થયા છે. ઘણીવાર લોકોને એમ લાગે કે ભાઈ ગલ્ફ કન્ટ્રીઝમાં કામ બધું બહુ રહેતું હોય છે એટલે બધાને મજૂરી મળી જતી હશે, એવું નહીં. આ જે યુવાનોને ગુજરાતમાંથી નોકરી મળી છે એ અમેરિકામાં પસંદ પામ્યા છે, કેનેડા, ઈરાક, જાકાર્તા, કેન્યા, ઈંગ્લેન્ડ, ઓસ્ટ્રેલિયા, ન્યૂઝિલેન્ડ, સાઉથ આફ્રિકા, સાઉદી અરેબિયા..! મિત્રો, દુનિયાના સમૃદ્ધ દેશોમાં પણ આપણે ત્યાંથી આઈ.ટી.આઈ. કરેલા જવાનિયાઓની માંગ વધે એવી આપણી શરૂઆત થઈ છે. આને હું શુભ શરૂઆત માનું છું. અને એટલે જ આપણા યુવાનનું વૅલ્યૂ એડિશન થાય એટલે મેં કહ્યું કે આઈ.ટી.આઈ. માં સૉફ્ટ સ્કિલ પણ શીખવાડો. એને અંગ્રેજી બોલચાલ શીખવાડો, એમ્પાવરમૅન્ટ માટે ઈલેક્ટ્રોનિક મેનપાવર તરીકે એને આઈ.ટી. નું નૉલેજ હોય, એને કોમ્પ્યૂટરનું નૉલેજ હોય જેથી કરીને પોતાના હુન્નર ઉપરાંત દુનિયાની અંદર આ બધી ચીજોની જરૂરિયાત ઊભી થઈ છે એ પણ એને આવડવું જોઇએ. મિત્રો, હિંદુસ્તાનમાં એક ચર્ચા થાય છે કે જવાનિયાઓ તો ખૂબ છે પણ ઍમ્પ્લૉયેબલ બહુ ઓછા છે, નોકરી કરવાની યોગ્યતાવાળા બહુ ઓછા છે, કામ કરવાની યોગ્યતાવાળા ઓછા છે. આ જે ભેદ છે એ ભેદને આપણે સમાપ્ત કરવો છે. ગુજરાતમાંથી સ્કિલ ડેવલપમૅન્ટની પ્રોસેસમાંથી નીકળેલો એકે-એક જવાનિયો ઍમ્પ્લૉયેબલ જ હોવો જોઇએ. રોજગારી માટે ફરવું પડે એવો કોઈ જુવાનિયો ન હોવો જોઇએ એવું એનું ઘડતર થવું જોઇએ, એવી એની શિક્ષા-દિક્ષા અને ટ્રેઇનિંગ થવી જોઇએ, એના ઉપર આપણે ધ્યાન કેન્દ્રિત કર્યું છે અને એ કામમાં આપણે લાગ્યા છીએ. મિત્રો, ગુજરાત પ્રગતિની નવી ઊંચાઈઓને પાર કરી રહ્યું છે ત્યારે, બહુ વિશેષ સમય આપનો લેતો નથી પણ આપ મિત્રો, વિશ્વાસ રાખજો કે ગુજરાતની યુવાશક્તિનું સન્માન, ગૌરવ, રોજગાર એના માટે આધુનિકમાં આધુનિક જે કોઈ પ્રયત્નો આપણે કરી શકતા હોઇએ એ કરવા માટેની આપણી મથામણ છે.

મિત્રો, હું લગાતાર યુવા પેઢીના સંપર્કમાં હોઉં છું. અને સદનસીબે આધુનિક ટેક્નોલૉજી... ટ્વિટર હોય, ફેસબુક હોય, એના કારણે ખૂબ આસાનીથી સંપર્ક થતો હોય છે. અહીંયાં ઘણા બધા મિત્રો હશે કે જે રોજગાર તો હજુ હવે મળવાનો હશે છતાંય ખિસ્સામાં મોબાઈલ ફોન હશે. મિત્રો, તમારા મનમાં કોઈ પણ સૂચન આવે, આ ક્ષેત્રમાં કરવા જેવો કોઈપણ વિચાર આવે તો આપ મારી સાથે સીધા ટ્વિટર કે ફેસબુક પર જોડાઈ શકો છો. હું આપને નિમંત્રણ આપું છું અને હું આપના એ સૂચનોનો સરકારમાં ઉપયોગ થાય એનો પૂરતો પ્રયત્ન કરીશ. આપની વાત ધ્યાને લેવા માટેનું એક ઉત્તમ માધ્યમ આજે ઉપલબ્ધ છે અને આપને એ વાપરવાની છૂટ છે. કારણકે મિત્રો, આપણે બધાએ સાથે મળીને ગુજરાતની આવતીકાલ ઘડવી છે..!

મિત્રો, હું તો અહીંયાં રોજગાર મેળા કરી રહ્યો છું, ઉત્તરાખંડમાં પીડિતોની સેવા માટે જવાની મને ફુરસદ હોય છે, સમય કાઢતો હોઉં છું પણ તમે છાપા વાંચો તો તમે જોતા હશો અડધું છાપું ભરેલું હોય છે, સી.બી.આઈ..! મિત્રો, આ દિલ્હીની સરકાર અવારનવાર આ સરકારને તબાહ કરવા માટેનાં નવાં-નવાં ષડયંત્રો કરી રહી છે અને ષડયંત્રો માટે તેમનું સૌથી મોટું હથિયાર છે, સી.બી.આઈ., આ કૉંગ્રેસ બ્યૂરો ઑફ ઇન્વેસ્ટિગેશન છે. હું આજે આ નૌજવાનોની વચ્ચેથી દિલ્હીની કૉંગ્રેસ સરકારને પડકાર ફેંકું છું, અમને સી.બી.આઈ. નો ડર ના બતાવો. ગુજરાતના અધિકારીઓને, ગુજરાતના નેતાઓને, ગુજરાતના મંત્રીઓને સી.બી.આઈ. આવનારા દિવસોમાં ફસાવી દેશે એવા સમાચાર મેં આજે વાંચ્યા. દિલ્હીની સરકાર કાન ખોલીને સાંભળી લે, તમે ‘
યાવત્ચંદ્રદિવાકરો’ દિલ્હીમાં રાજ નહીં કરી શકો. અને આ સી.બી.આઈ. નું રાજનીતિકરણ, આ સી.બી.આઈ. નો દુરુપયોગ, નિર્દોશ લોકોને હેરાન કરવા માટે સી.બી.આઈ. નાં જે ચિત્ર-વિચિત્ર કરતૂતો ચલાવવામાં આવે છે તેનો ક્યારેકને ક્યારેક તો તમારે હિંદુસ્તાનની જનતાને જવાબ આપવો જ પડશે..! અને પોતાના રાજકીય આકાઓને ખુશ કરવા માટે સી.બી.આઈ. ના જે લોકો એમનું હથિયાર બની રહ્યા છે અને ગુજરાત સરકારના આપણા અધિકારીઓને હેરાન કરવામાં લાગેલા છે, આપણા મંત્રીઓને જેલમાં પૂરવા માટેનાં ષડયંત્રો કરી રહ્યા છે, તે તમામને હું ચેતવણી આપું છું કે લોકશાહીની મર્યાદામાં તમે ઉચિત કામગીરી નથી કરી રહ્યા. સત્યને સત્યના રૂપમાં લોકોની સામે રજૂ કરવું જોઇએ, જૂઠાણા ફેલાવીને ગુજરાતને તબાહ કરવાના કરતૂતો બંધ થવાં જોઇએ. અને હવે દેશને સી.બી.આઈ. પર કોઈ ભરોસો નથી રહ્યો. સી.બી.આઈ. રાજનૈતિક કામોમાં લાગેલી છે. અરે, દિલ્હીના નેતાઓ, આ મોદીની સરકારને હેરાન કરવા માટે, મોદીને જેલમાં નાખવા માટે, મોદીના મંત્રીઓને જેલમાં નાખવા માટે સી.બી.આઈ. પાછળ આટલો સમય બરબાદ કરી રહ્યા છો, અરે થોડો સમય ઉત્તરાખંડમાં લોકો માટે ફાળવો તો તે લોકોનું ભલું થશે..! તે દુખિયારાઓની સેવા માટે સમય આપો. અને જો તમારે સ્પર્ધા કરવી હોય તો દિલ્હીવાળાઓને આજે હું પડકાર ફેંકું છું કે આવો, તમે હિંદુસ્તાનના નૌજવાનોને રોજગાર આપો અને અમે ગુજરાતના નૌજવાનોને રોજગાર આપીએ, જોઇએ, કોણ વધારે કામ કરે છે..! હમણાં-હમણાં ચૂંટણી ગઈ, તમારામાં દમ હોત તો ગુજરાતની જનતાને સમજાવવું જોઇતું હતું. ગુજરાતની જનતા અમને ઉખાડીને ફેંકી દેત અને અમે જનતાનો ચુકાદો માથે ચડાવત..! પરંતુ ગુજરાતની જનતા અમને પ્રેમ કરે છે, અને એટલા માટે તમે સી.બી.આઈ. ને પાછળ લગાવો છો..? નૌજવાન મિત્રો, હું આપને વિશ્વાસ આપવા માગું છું, હું સી.બી.આઈ. થી ડરનારાઓમાં નથી. અને દિલ્હીના આકાઓ પણ સમજી લે અને આ જ ભાષામાં જવાબ સાંભળવા માટે પણ તૈયાર રહે. તમારામાં જેટલી તાકાત હોય, તમે ગમે તેટલાં ષડયંત્રો કેમ ના કરો, તમે ગમે તેટલા લોકોની જિંદગી બરબાદ કેમ ના કરો, પરંતુ સી.બી.આઈ. ના ભયથી અમે ગુજરાતની વિકાસયાત્રામાંથી ક્યારેય હટવાના નથી, અમે વિકાસયાત્રાને આગળ ધપાવીશું. તમારી સી.બી.આઈ.ના ભયથી અમે ગુજરાતના નૌજવાનોના ભાગ્યને બરબાદ નહીં થવા દઈએ. અને એટલા માટે ભાઈઓ-બહેનો, હું જાણું છું કે લડાઈ કેવા પ્રકારનું રૂપ લેશે, પરંતુ અમે તે લડાઈ લડવા માટે પણ તૈયાર છીએ..!

નૌજવાન મિત્રો, આવો, આપણે ગુજરાતનું ભાગ્ય બદલવા માટે ખભે-ખભો મિલાવીને વિકાસના એ માર્ગ પર ચાલતા રહીએ, ગરીબમાં ગરીબના ઘર સુધી વિકાસનો લાભ પહોંચે, નૌજવાનોને રોજગાર મળે, બિમારને દવાઓ મળે, ગામ-ગરીબનું ભલું થાય આ સપનાને સાકાર કરવા માટેનો પ્રયાસ કરીએ. જે નૌજવાનોને રોજગાર મળી રહ્યો છે, ચાલીસ હજાર કરતાં વધુ નૌજવાનોને એક જ સપ્તાહમાં રોજગાર આપવાના આ પ્રયાસમાં જે-જે નૌજવાનોને રોજગાર મળ્યા છે તે તમામને હું ખૂબ-ખૂબ શુભકામનાઓ આપું છું..! અને મિત્રો, કારણકે અમે જોઈ રહ્યા છીએ કે અમારો આ પ્રયોગ સફળ થઈ રહ્યો છે, આપણે આઈ.ટી.આઈ. માં દસ હજાર નવી સીટો વધારવાનો નિર્ણય કરીએ છીએ. એટલું જ નહીં મિત્રો, જે રીતે મેડિકલ, એંજિનિયરિંગમાં ઑન-લાઇન ઍડમિશન થાય છે, તે જ રીતે હવે આઈ.ટી.આઈ. માં પણ ઑન-લાઇન ઍડમિશન થશે. હમણાં મને જણાવવામાં આવ્યું 2 લાખ ઍપ્લિકેશન આવી ચૂકી છે. મિત્રો, આ એક નવો પ્રયોગ છે, આધુનિક વિજ્ઞાનની સાથે મારા આઈ.ટી.આઈ. ના નૌજવાનોને જોડવાનું કામ પણ ગુજરાત કરી રહ્યું છે. અને મિત્રો, હું ગુજરાતના નૌજવાનોને રોજગાર એટલે કે મારા ગુજરાતની વિકાસયાત્રાને બળ પૂરું પાડવાનું કામ કરી રહ્યો છું. હું આપ સર્વેને ખૂબ-ખૂબ શુભકામનાઓ આપું છું..!

મારી સાથે બોલો,

ભારત માતાની જય..!

પૂરી તાકાતથી બોલો દોસ્તો,

ભારત માતાની જય..!

બંને મુઠ્ઠી બંધ કરીને પૂરી તાકાતથી બોલો,

ભારત માતાની જય..!

મિત્રો, આગળ ઘણી મોટી લડાઈ લડવાની છે એ મને ખબર છે, એટલા માટે મારે તમારો સાથ જોઇએ...

ભારત માતાની જય..!  ભારત માતાની જય..!

વંદે માતરમ..!  વંદે માતરમ..!  વંદે માતરમ..!  વંદે માતરમ..!  વંદે માતરમ..!

Explore More
78મા સ્વતંત્રતા દિવસનાં પ્રસંગે લાલ કિલ્લાની પ્રાચીર પરથી પ્રધાનમંત્રી શ્રી નરેન્દ્ર મોદીનાં સંબોધનનો મૂળપાઠ

લોકપ્રિય ભાષણો

78મા સ્વતંત્રતા દિવસનાં પ્રસંગે લાલ કિલ્લાની પ્રાચીર પરથી પ્રધાનમંત્રી શ્રી નરેન્દ્ર મોદીનાં સંબોધનનો મૂળપાઠ
India's export performance in several key product categories showing notable success

Media Coverage

India's export performance in several key product categories showing notable success
NM on the go

Nm on the go

Always be the first to hear from the PM. Get the App Now!
...
The mantra of the Bharatiya Nyaya Sanhita is - Citizen First: PM Modi
December 03, 2024
These Laws signify the end of colonial-era laws: PM Modi
The new criminal laws strengthen the spirit of - "of the people, by the people, for the people," which forms the foundation of democracy: PM Modi
Nyaya Sanhita is woven with the ideals of equality, harmony and social justice: PM Modi
The mantra of the Bharatiya Nyaya Sanhita is - Citizen First: PM Modi

केंद्रीय मंत्रिमंडल में मेरे साथी श्रीमान अमित शाह, चंडीगढ़ के प्रशासक श्री गुलाबचंद कटारिया जी, राज्यसभा के मेरे साथी सासंद सतनाम सिंह संधू जी, उपस्थित अन्य जनप्रतिनिधिगण, देवियों और सज्जनों।

चंडीगढ़ आने से लगता है कि अपनों के बीच आ गया हूं। चंडीगढ़ की पहचान शक्ति-स्वरूपा माँ चंडीका नाम से जुड़ी है। माँ चंडी, यानी शक्ति का वह स्वरूप जिससे सत्य और न्याय की स्थापना होती है। यही भावना भारतीय न्याय संहिता, नागरिक सुरक्षा संहिता के पूरे प्रारूप का आधार भी है। एक ऐसे समय में जब देश विकसित भारत का संकल्प लेकर आगे बढ़ रहा है, जब संविधान के 75 वर्ष हुए हैं.. तब, संविधान की भावना से प्रेरित भारतीय न्याय संहिता का प्रभाव प्रारंभ होना, उसका प्रभाव में आना, ये एक बहुत बड़ी शुरुआत है। देश के नागरिकों के लिए हमारे संविधान ने जिन आदर्शों की कल्पना की थी, उन्हें पूरा करने की दिशा में ये ठोस प्रयास है। ये कानून कैसे अमल में लाये जाएंगे, अभी मैं इसका Live Demo देख रहा था। और मैं भी यहां सबसे आग्रह करता हूं कि समय निकालकर के इस Live Demo का जरूर देखें। Law के Students देखें, Bar के साथी देखें, Judiciary के भी साथियों को अगर सुविधा हो, वे भी देखें। मैं इस अवसर पर, सभी देशवासियों को भारतीय न्याय संहिता, नागरिक संहिता के लागू होने की अनेक-अनेक शुभकामनाएं देता हूं। और चंडीगढ़ प्रशासन से जुड़े सबको बधाई देता हूं।

साथियों,

देश की नई न्याय संहिता अपने आपमें जितना समग्र दस्तावेज़ है, इसको बनाने की प्रक्रिया भी उतनी ही व्यापक रही है। इसमें देश के कितने ही महान संविधानविदों और कानूनविदों की मेहनत जुड़ी है। गृह मंत्रालय ने इसे लेकर जनवरी 2020 में सुझाव मांगे थे। इसमें देश के मुख्य न्यायधीशों का सुझाव और मार्गदर्शन रहा। इनमें हाइ-कोर्ट्स के चीफ़ जस्टिसेस उन्होंने भरपूर सहयोग दिया। देश का सुप्रीम कोर्ट, 16 हाइकोर्ट, judicial academies, अनेकों law institutions, सिविल सोसाइटी के लोग, अन्य बुद्धिजीवी....इन सबने वर्षों तक मंथन किया, संवाद किया, अपने अनुभवों को पिरोया, आधुनिक परिप्रेक्ष्य में देश की जरूरतों पर चर्चा की गई। आज़ादी के 7 दशकों में न्याय व्यवस्था के सामने जो challenges आए, उन पर गहन मंथन किया गया। हर कानून का व्यावहारिक पक्ष देखा गया, futuristic parameter पर उसे कसा गया...तब भारतीय न्याय संहिता अपने इस स्वरूप में हमारे सामने आई है। मैं इसके लिए देश के सुप्रीम कोर्ट का, honorable judges का, देश की सभी हाइ-कोर्ट्स का, विशेषकर हरियाणा, पंजाब हाईकोर्ट का मैं विशेष आभार प्रकट करता हूँ। मैं Bar का भी धन्यवाद करता हूँ कि जिन्होंने आगे आकर इस न्याय संहिता की ownership ली है, Bar के सभी साथी बहुत-बहुत अभिनंदन के अधिकारी हैं। मुझे भरोसा है, सबके सहयोग से बनी भारत की ये न्याय संहिता भारत की न्याय यात्रा में मील का पत्थर साबित होगी।

साथियों,

हमारे देश ने 1947 में आज़ादी हासिल की थी। आप कल्पना करिए, सदियों की गुलामी के बाद जब हमारा देश आज़ाद हुआ, पीढ़ियों के इंतज़ार के बाद, लक्ष्यावदी लोगों के बलिदानों के बाद, जब आज़ादी की सुबह आई...तब कैसे-कैसे सपने थे, देश में कितना उत्साह था, देशवासियों ने भी सोचा था...अंग्रेज गए हैं, तो अंग्रेजी क़ानूनों से भी मुक्ति मिलेगी। अंग्रेजों के अत्याचार का, उनके शोषण का ज़रिया ये कानून ही तो थे। ये कानून बनाए भी तब गए थे, जब अंग्रेजी सत्ता भारत पर अपना शिकंजा बनाए रखने के लिए कुछ भी करने को तैयार थी। 1857 में और मेरे नौजवान साथियों को मैं कहूंगा- याद रखिए, 1857 में देश का पहला बड़ा स्वाधीनता संग्राम लड़ा गया। उस 1857 के स्वाधीनता संग्राम ने अंग्रेजी हुकुमत की जड़े हिला दी थीं, देश के हर कौने में बहुत बड़ी चुनौती पैदा कर दी थी। तब जाकर के, उसके जवाब में, अंग्रेज़ 1860 में, 3 साल के बाद इंडियन पीनल कोड, यानी IPC लेकर आए। फिर कुछ साल बाद इंडियन एविडेंस एक्ट लाया गया। और फिर CRPC का पहला ढांचा अस्तित्व में आया। इन क़ानूनों की सोच और मकसद यही था कि भारतीयों को दंड दिया जाए, गुलाम रखा जाए, और दुर्भाग्य देखिए, आजादी के बाद...दशकों तक हमारे कानून उसी दंड संहिता और penal mindset के इर्द-गिर्द ही घूमते रहे, मंडराते रहे। और जिनका इस्तेमाल नागरिकों को गुलाम मानकर होता था। समय-समय पर इन क़ानूनों में छोटे-मोटे सुधार करने के प्रयास हुए, लेकिन इनका चरित्र वही बना रहा। आजाद देश में गुलामों के लिए बने कानूनों को क्यों ढोया जाए? ये सवाल ना हमने खुद से पूछा, ना शासन कर रहे लोगों ने इस पर विचार करने की ज़रूरत समझी। गुलामी की इस मानसिकता ने भारत की प्रगति को, भारत की विकास यात्रा को बहुत ज्यादा प्रभावित किया।

साथियों,

देश अब उस colonial माइंडसेट से बाहर निकले, राष्ट्र के सामर्थ्य का प्रयोग राष्ट्र निर्माण में हो....इसके लिए राष्ट्रीय चिंतन आवश्यक था। और इसीलिए, मैंने 15 अगस्त को लालकिले से गुलामी की मानसिकता से मुक्ति का संकल्प देश के सामने रखा था। अब भारतीय न्याय संहिता, नागरिक संहिता इसके जरिए देश ने उस दिशा में एक और मजबूत कदम उठाया है। हमारी न्याय संहिता ‘of the people, by the people, for the people' की उस भावना को सशक्त कर रही है, जो लोकतंत्र का आधार होती है।

साथियों,

न्याय संहिता समानता, समरसता और सामाजिक न्याय के विचारों से बुनी गई है। हम हमेशा से सुनते आए हैं कि, कानून की नज़र में सब बराबर होते हैं। लेकिन, व्यवहारिक सच्चाई कुछ और ही दिखाई देती है। गरीब, कमजोर व्यक्ति कानून के नाम से डरता था। जहां तक संभव होता था, वो कोर्ट-कचहरी और थाने में कदम रखने से डरता था। अब भारतीय न्याय संहिता समाज के इस मनोविज्ञान को बदलने का काम करेगी। उसे भरोसा होगा कि देश का कानून समानता की, equality की गारंटी है। यही...यही सच्चा सामाजिक न्याय है, जिसका भरोसा हमारे संविधान में दिलाया गया है।

साथियों,

भारतीय न्याय संहिता, भारतीय नागरिक सुरक्षा संहिता...हर पीड़ित के प्रति संवेदनशीलता से परिपूर्ण है। देश के नागरिकों को इसकी बारीकियों का पता चलना ये भी उतना ही आवश्यक है। इसलिए मैं चाहूंगा, आज यहां चंडीगढ़ में दिखाए Live Demo को हर राज्य की पुलिस को अपने यहां प्रचारित, प्रसारित करना चाहिए। जैसे शिकायत के 90 दिनों के भीतर पीड़ित को केस की प्रगति से संबंधित जानकारी देनी होगी। ये जानकारी SMS जैसी डिजिटल सेवाओं के जरिए सीधे उस तक पहुंचेगी। पुलिस के काम में बाधा डालने वाले व्यक्ति के खिलाफ एक्शन लेने की व्यवस्था बनाई गई है। महिलाओं की सुरक्षा के लिए न्याय संहिता में एक अलग चैप्टर रखा गया है। वर्क प्लेस पर महिलाओं के अधिकार और सुरक्षा, घर और समाज में उनके और बच्चों के अधिकार, भारतीय न्याय संहिता ये सुनिश्चित करती है कि कानून पीड़िता के साथ खड़ा हो। इसमें एक और अहम प्रावधान किया गया है। अब महिलाओं के खिलाफ बलात्कार जैसे घृणित अपराधों में पहली हियरिंग से 60 दिन के भीतर चार्ज फ्रेम करने ही होंगे। सुनवाई पूरी होने के 45 दिनों के भीतर-भीतर फैसला भी सुनाया जाना अनिवार्य कर दिया गया है। ये भी तय किया गया है कि किसी केस में 2 बार से अधिक स्थगन, एडजर्नमेंट नहीं लिया जा सकेगा।

साथियों,

भारतीय न्याय संहिता का मूल मंत्र है- सिटिज़न फ़र्स्ट! ये कानून नागरिक अधिकारों के protector बन रहे हैं, ‘ease of justice’ का आधार बन रहे हैं। पहले FIR करवाना भी कितना मुश्किल होता था। लेकिन अब ज़ीरो FIR को भी कानूनी रूप दे दिया गया है, अब उसे कहीं से भी केस दर्ज कराने की सहूलियत मिली है। FIR की कॉपी पीड़ित को दी जाए, उसे ये अधिकार दिया गया है। अब आरोपी के ऊपर कोई केस अगर हटाना भी है, तो तभी हटेगा जब पीड़ित की सहमति होगी। अब पुलिस किसी भी व्यक्ति को अपनी मर्जी से हिरासत में नहीं ले सकेगी। उसके परिजनों को सूचित करना, ये भी न्याय संहिता में अनिवार्य कर दिया गया है। भारतीय न्याय संहिता का एक और पक्ष है...उसकी मानवीयता, उसकी संवेदनशीलता अब आरोपी को बिना सजा बहुत लंबे समय तक जेल में नहीं रखा जा सकता। अब 3 वर्ष से कम सजा वाले अपराध के मामले में गिरफ़्तारी भी हायर अथॉरिटी की सहमति से ही हो सकती है। छोटे अपराधों के लिए अनिवार्य जमानत का प्रावधान भी किया गया है। साधारण अपराधों में सजा की जगह Community Service का विकल्प भी रखा गया है। ये आरोपी को समाज हित में, सकारात्मक दिशा में आगे बढ़ने के नए अवसर देगा। First Time Offenders के लिए भी न्याय संहिता बहुत संवेदनशील है। देश के लोगों को ये जानकर भी खुशी होगी कि भारतीय न्याय संहिता के लागू होने के बाद जेलों से ऐसे हजारों कैदियों को छोड़ा गया है...जो पुराने क़ानूनों की वजह से जेलों में बंद थे। आप कल्पना कर सकते हैं, एक नई व्यवस्था, नया कानून नागरिक अधिकारों के सशक्तिकरण को कितनी ऊंचाई दे सकता है।

साथियों,

न्याय की पहली कसौटी है- समय से न्याय मिलना। हम सब बोलते और सुनते भी आए हैं- justice delayed, justice denied! इसीलिए, भारतीय न्याय संहिता, नागरिक सुरक्षा संहिता के जरिए देश ने त्वरित न्याय की तरफ बड़ा कदम उठाया है। इसमें जल्दी चार्जशीट फाइल करने और जल्दी फैसला सुनाने को प्राथमिकता दी गई है। किसी भी केस में हर चरण को पूरा करने के लिए समय-सीमा तय की गई है। ये व्यवस्था देश में लागू हुए अभी कुछ ही महीने हुए हैं। इसे परिपक्व होने के लिए अभी समय चाहिए। लेकिन, इतने कम अंतराल में ही जो बदलाव हमें दिख रहे हैं, देश के अलग-अलग हिस्सों से जो जानकारियां मिल रही हैं...वे वाकई बहुत संतोष देने वाली हैं, उत्साहजनक है। आप लोग तो यहां भली-भांति जानते हैं, हमारे इस चंडीगढ़ में ही वाहन चोरी, व्हीकल की चोरी करने के एक केस में FIR होने के बाद आरोपी को सिर्फ 2 महीने 11 दिन में अदालत से सजा सुना दी, उसको सजा मिल गई। क्षेत्र में अशांति फैलाने के एक और आरोपी को अदालत ने सिर्फ 20 दिन में पूरी सुनवाई के बाद सजा भी सुना दी। दिल्ली में भी एक केस में FIR से लेकर फैसला आने तक सिर्फ 60 दिन का समय लगा...आरोपी को 20 साल की सजा सुनाई गई। बिहार के छपरा में भी एक मर्डर केस में FIR से लेकर फैसला आने तक सिर्फ 14 दिन लगे और आरोपियों को उम्र कैद की सजा हो गई। ये फैसले दिखाते हैं कि भारतीय न्याय संहिता की ताकत क्या है, उसका प्रभाव क्या है। ये बदलाव दिखाता है कि जब सामान्य नागरिकों के हितों के लिए समर्पित सरकार होती है, जब सरकार ईमानदारी से जनता की तकलीफ़ों को दूर करना चाहती है, तो बदलाव भी होता है, और परिणाम भी आते हैं। मैं चाहूंगा कि देश में इन फैसलों की ज्यादा से ज्यादा चर्चा हो ताकि हर भारतीय को पता चले कि न्याय के लिए उसकी शक्ति कितनी बढ़ गई है। इससे अपराधियों को भी पता चलेगा कि अब तारीख पर तारीख के दिन लद गए हैं।

साथियों,

नियम या कानून तभी प्रभावी रहते हैं, जब समय के मुताबिक प्रासंगिक हों। आज दुनिया इतनी तेजी से बदल रही है। अपराध और अपराधियों के तोर-तरीके बदल गए हैं। ऐसे में 19वीं शताब्दी में जड़ें जमाए कोई व्यवस्था कैसे व्यावहारिक हो सकती थी? इसीलिए, हमने इन क़ानूनों को भारतीय बनाने के साथ-साथ आधुनिक भी बनाया है। यहां अभी हमने देखा भी कि अब Digital Evidence को भी कैसे एक महत्वपूर्ण साक्ष्य के रूप में रखा गया है। जांच के दौरान सबूतों से छेड़छाड़ ना हो, इसके लिए पूरे प्रोसेस की वीडियोग्राफी को अनिवार्य किया गया है। नए कानूनों को लागू करने के लिए ई-साक्ष्य, न्याय श्रुति, न्याय सेतु, e-Summon Portal जैसे उपयोगी साधन तैयार किए गए हैं। अब कोर्ट और पुलिस की तरफ से सीधे फोन पर, electronic mediums से सम्मन सर्व किए जा सकते हैं। विटनेस के स्टेटमेंट की audio-video recording भी की जा सकती है। डिजिटल एविडेंस भी अब कोर्ट में मान्य होंगे, वो न्याय का आधार बनेंगे। उदाहरण के तौर पर, चोरी के मामले में फिंगर प्रिंट का मिलान, बलात्कार के मामलों में DNA sample का मिलान, हत्या के केस में पीड़ित को लगी गोली और आरोपी के पास से जब्त की गई बंदूक के साइज़ का मैच....विडियो एविडेंस के साथ ये सब कानूनी आधार बनेंगे।

साथियों,

इससे अपराधी के पकड़े जाने तक अनावश्यक समय बर्बाद नहीं होगा। ये बदलाव देश की सुरक्षा के लिए भी उतने ही जरूरी थे। डिजिटल साक्ष्यों और टेक्नोलॉजी के इंटिग्रेशन से हमें आतंकवाद के खिलाफ लड़ने में भी ज्यादा मदद मिलेगी। अब नए क़ानूनों में आतंकवादी या आतंकी संगठन कानून की जटिलताओं का फायदा नहीं उठा सकेंगे।

साथियों,

नई न्याय संहिता, नागरिक सुरक्षा संहिता से हर विभाग की productivity बढ़ेगी और देश की प्रगति को गति मिलेगी। कानूनी अड़चनों के कारण जो भ्रष्टाचार को बल मिलता था, उस पर लगाम लगाने में मदद मिलेगी। ज़्यादातर विदेशी निवेशक पहले भारत में इसलिए निवेश नहीं करना चाहते थे, क्योंकि कोई मुकदमा हुआ तो उसी में वर्षों निकल जाएंगे। जब ये डर खत्म होगा, तो निवेश बढ़ेगा, देश की अर्थव्यवस्था मजबूत होगी।

साथियों,

देश का कानून नागरिकों के लिए होता है। इसलिए, कानूनी प्रक्रियाएँ भी पब्लिक की सुविधा के लिए होनी चाहिए। लेकिन, पुरानी व्यवस्था में process ही punishment बन गया था। एक स्वस्थ समाज में कानून का संबल होना चाहिए। लेकिन, IPC में केवल कानून का डर ही एकमात्र तरीका था। वो भी, अपराधी से ज्यादा ईमानदार लोगों को, जो बेचारे विक्टिम हैं, उनको डर रहता था। यहाँ तक की, सड़क पर किसी का एक्सिडेंट हो जाए तो लोग मदद करने से घबराते थे। उन्हें लगता था कि उल्टा वो खुद पुलिस के पचड़े में फंस जाएंगे। लेकिन अब मदद करने वालों को इन परेशानियों से मुक्त कर दिया गया है। इसी तरह, हमने अंग्रेजी शासन के 1500 से ज्यादा कानून, पुराने कानूनों को भी खत्म किया। जब ये कानून खत्म हुये, तब लोगों को हैरानी हुई थी कि क्या देश में ऐसे-ऐसे कानून हम ढ़ो रहे थे, ऐसे-ऐसे कानून बने थे।

साथियों,

हमारे देश में कानून नागरिक सशक्तिकरण का माध्यम बनें, इसके लिए हम सबको अपना नज़रिया व्यापक बनाना चाहिए। ये बात मैं इसलिए कह रहा हूँ क्योंकि हमारे यहाँ कुछ क़ानूनों की तो खूब चर्चा हो जाती है। चर्चा होनी भी चाहिए लेकिन, कई अहम कानून हमारे विमर्श से वंचित रह जाते हैं। जैसे, आर्टिकल-370 हटा, इस पर खूब बात हुई। तीन तलाक पर कानून आया, उसकी खूब चर्चा हुई। इन दिनों वक़्फ़ बोर्ड से जुड़े कानून पर बहस चल रही है। हमें चाहिए, हम इतना ही महत्व उन क़ानूनों को भी दें जो नागरिकों की गरिमा और स्वाभिमान बढ़ाने के लिए बने हैं। अब जैसे आज अंतर्राष्ट्रीय दिव्यांग दिवस है। देश के दिव्यांग हमारे ही परिवारों के सदस्य हैं। लेकिन, पुराने क़ानूनों में दिव्यांगों को किस कैटेगरी में रखा गया था? दिव्यांगों के लिए ऐसे-ऐसे अपमानजनक शब्दों का प्रयोग किया गया था, जिन्हें कोई भी सभ्य समाज स्वीकार नहीं कर सकता। हमने ही सबसे पहले इस वर्ग को दिव्यांग कहना शुरू किया। उन्हें कमजोर फील कराने वाले शब्दों से छुटकारा दिया। 2016 में हमने Rights of Persons with Disabilities Act लागू करवाया। ये केवल दिव्यांगों से जुड़ा कानून नहीं था। ये समाज को और ज्यादा संवेदनशील बनाने का अभियान भी था। नारी शक्ति वंदन अधिनियम अभी इतने बड़े बदलाव की नींव रखने जा रहा है। इसी तरह, ट्रांसजेंडर्स से जुड़े कानून, Mediation act, GST Act, ऐसे कितने ही कानून बने हैं, जिन पर सकारात्मक चर्चा आवश्यक है।

साथियों,

किसी भी देश की ताकत उसके नागरिक होते हैं। और, देश का कानून नागरिकों की ताकत होता है। इसीलिए, जब भी कोई बात होती है, तो लोग गर्व से कहते हैं कि- I am a law abiding citizen. कानून के प्रति नागरिकों की ये निष्ठा राष्ट्र की बहुत बड़ी पूंजी होती है। ये पूंजी कम न हो, देशवासियों का विश्वास बिखरे ना...ये हम सबकी सामूहिक ज़िम्मेदारी है। इसलिए, मैं चाहता हूं कि हर विभाग, हर एजेंसी, हर अधिकारी और हर पुलिसकर्मी नए प्रावधानों को जाने, उनकी भावना को समझे। विशेष रूप से मैं देश की सभी राज्य सरकारों से अनुरोध करना चाहता हूँ, भारतीय न्याय संहिता, नागरिक सुरक्षा संहिता...प्रभावी ढंग से लागू हो, उनका जमीन पर असर दिखे, इसके लिए सभी राज्य सरकारों को सक्रिय होकर काम करना होगा। और मेरा फिर कहना है...नागरिकों को अपने इन अधिकारों की ज्यादा से ज्यादा जानकारी होनी चाहिए। हमें मिलकर इसके लिए प्रयास करना है। क्योंकि, ये जितना प्रभावी तरीके से लागू होंगे, हम देश को उतना ही बेहतर भविष्य दे पाएंगे। ये भविष्य आपके भी और आपके बच्चों का जीवन तय करने वाला है, आपके सर्विस satisfaction को तय करने वाला है। मुझे विश्वास है, हम सब मिलकर इस दिशा में काम करेंगे, राष्ट्र निर्माण में अपनी भूमिका बढ़ाएंगे। इसी के साथ, आप सभी को, सभी देशवासियों को एक बार फिर भारतीय न्याय संहिता, नागरिक सुरक्षा संहिता की बहुत-बहुत शुभकामनाएँ देता हूं, और चंडीगढ़ का ये शानदार माहौल, आपका प्यार, आपका उत्साह उसको सलाम करते हुए मेरी वाणी को विराम देता हूं।

बहुत-बहुत धन्यवाद!