Digital technology has emerged as a great enabler. It has paved the way for efficient service delivery and governance: PM Modi
We are using mobile power or M-power to empower our citizens: PM Narendra Modi
Through better targeting of subsidies, the JAM trinity has prevented leakages to the tune of nearly ten billion dollars so far: PM
Citizens of India are increasingly adopting cashless transactions; BHIM App is helping the movement towards a less cash and corruption free society: PM
Technology breaks silos; PRAGATI has put back on track infrastructure projects worth billions of dollars which were stuck in red-tape: PM
Cyber-space remains a key area for innovation. Our startups today are looking to provide solutions to everyday problems and improving lives: PM
Nations must take responsibility to ensure that the digital space does not become a playground for the dark forces of terrorism and radicalization: PM

શ્રીલંકાના પ્રધાનમંત્રી મહામહિમ શ્રી રાનિલ વિક્રમસિંઘે,

ભારત અને વિદેશના મંત્રીઓ

આઈટીયુના સેક્રેટરી જનરલ,

અન્ય માનનીય મહાનુભાવો

120 દેશોમાંથી આવેલા પ્રતિનિધિઓ

વિદ્યાર્થીઓ,

સન્નારીઓ અને સજ્જનો,

 

સાયબર સ્પેસ અંગેની વૈશ્વિક પરિષદ માટે હું આપ સહુનું નવી દિલ્હીમાં સ્વાગત છું. વિશ્વભરમાં ઈન્ટરનેટનાં માધ્યમથી આ કાર્યક્રમમાં ભાગ લઈ રહેલા તમામ લોકોનું પણ હું સ્વાગત કરું છું.

 

મિત્રો,

આપણે સહુ જાણીએ છીએ કે છેલ્લા કેટલાક દાયકાઓમાં સાયબર સ્પેસને કારણે દુનિયામાં કેવું પરિવર્તન આવ્યું છે. અહીં ઉપસ્થિત લોકોમાં વરિષ્ઠ પેઢીને 70 અને 80ના દાયકાની મસમોટી મેઇનફ્રેમ કોમ્પ્યુટર સિસ્ટમ્સ યાદ હશે. એ પછી અત્યાર સુધીમાં ઘણું બધું બદલાયું. ઈમેઇલ અને પર્સનલ કોમ્પ્યુટર્સને કારણે નેવુંના દાયકામાં નવી ક્રાંતિ આવી. એને પગલે સોશિયલ મીડિયાનું આગમન થયું અને મોબાઈલ ફોન, ડેટા સ્ટોરેજ તેમજ કોમ્યુનિકેશન માટેનાં મહત્ત્વનાં સાધનો બન્યાં. ઈન્ટરનેટ ઑફ થિન્ગ્સ અને આર્ટિફિશિયલ ઈન્ટેલિજન્સ જેવી અભિવ્યક્તિઓ હવે સામાન્ય બની ગઈ છે. આ સૂચવે છે કે, પરિવર્તન ચાલુ છે, હવે કદાચ વધુ ઝડપે ચાલુ છે.

ડિજિટલ ક્ષેત્રે આ વેગવંતા વિકાસને ભારતમાં થયેલા ધરખમ ફેરફારોમાં પ્રતિબિંબિત થયેલો જોઈ શકાય છે. ભારતના આઈટી ટેલેન્ટને વિશ્વભરમાં સન્માન મળ્યું. ભારતીય આઈટી કંપનીઓએ વૈશ્વિક સ્તરે નામના મેળવી.

આજે ડિજિટલ ટેકનોલોજી મહા શક્તિશાળી બનીને ઊભરી આવી છે. તેના પગલે વધુ કાર્યક્ષમ રીતે સેવાઓ આપવાનો તેમજ સુશાસનનો માર્ગ મોકળો બન્યો છે. તેના કારણે શિક્ષણથી માંડીને સ્વાસ્થ્ય સુધીનાં ક્ષેત્રોમાં વધારે પ્રગતિ જોવા મળી રહી છે. અને તે વ્યાપાર અને અર્થતંત્રનાં ભાવિ ઘડતરમાં પણ મદદગાર બની રહી છે. આ પ્રત્યેક માર્ગો દ્વારા તે સમાજનાં વંચિત વર્ગને વધુ તકો આપે છે. વધુ બારીકાઈથી જોઈએ તો, ડિજિટલ ટેકનોલોજીએ સમાન વિશ્વ, જ્યાં ભારત જેવા વિકસતા દેશો વિકસિત દેશો સાથે સમાન કક્ષાએ સ્પર્ધા કરી શકે, તેવા વિશ્વના સર્જન માટે યોગદાન આપ્યું છે.

મિત્રો,

ટેકનોલોજી અવરોધો દૂર કરે છે. અમે માનીએ છીએ કે તે  “વસુધૈવ કુટુંબકમ” – સમગ્ર વિશ્વ એક પરિવારનાં ભારતીય દર્શનને સમર્થન આપે છે. આ અભિવ્યક્તિ અમારી પ્રાચીન, વ્યાપક પરંપરાઓ પ્રતિબિંબિત કરે છે. ટેકનોલોજી દ્વારા અમે આ અભિવ્યક્તિને અને ખરેખર તો શ્રેષ્ઠ લોકશાહી મૂલ્યોને સાર્થક કરી શકીએ છીએ.

અમે, ભારતમાં ટેકનોલોજીનાં માનવીય ચહેરાને પ્રાધાન્ય આપીએ છીએ અને સુધારા માટે તેને માટે ઉપયોગમાં લઈએ છીએ. હું એને “ઈઝ ઑફ લિવિંગ” કહીશ, ભારત સરકાર ડિજિટલ પહોંચ દ્વારા સશક્તીકરણનું ધ્યેય ધરાવે છે અને તેના માટે સવિશેષ પ્રતિબદ્ધ છે. ડિજિટલ ઈન્ડિયા વિશ્વનો સૌથી મોટો ટેકનોલોજી આધારિત પરિવર્તનકારી કાર્યક્રમ છે, જે અમારા નાગરિકો માટે ડિજિટલ સેવાઓ ઉપલબ્ધ બનાવવાનો માર્ગ ખોલે છે. અમે મોબાઈલ પાવર એટલે કે એમ-પાવરનો ઉપયોગ નાગરિકોને એમ્પાવર (સશક્ત) બનાવવા માટે કરીએ છીએ.

મને ખાતરી છે કે, તમારામાંના મોટા ભાગના લોકો વ્યક્તિની વિશિષ્ટ બાયોમેટ્રિક ઓળખ – આધાર વિશે જાણતા હશે. અમે આ ઓળખનો ઉપયોગ અમારા લોકોને લાંબી કતારો અને જટિલ પ્રક્રિયાઓમાંથી મુક્ત કરવા માટે કર્યો છે. પહેલું, અમારા જન-ધન બેન્ક ખાતા દ્વારા નાણાંકીય સમાવેશીકરણ, બીજું, આધારનું પ્લેટફોર્મ, અને ત્રીજું, મોબાઈલ ફોન – આ ત્રણ પરિબળોએ ભ્રષ્ટાચાર ઘટાડવામાં ઘણી મદદ કરી છે. અમે એને જામ – જેએએમ અથવા તો જામ ટ્રિનિટી કહીએ છીએ. સબસીડીઓ શ્રેષ્ઠ આયોજન મારફતે તેના લક્ષ્ય સુધી પહોંચે તે માટે જામ ટ્રિનિટીએ અત્યાર સુધીમાં આશરે 10 અબજ ડોલરની ઉચાપતો અટકાવી છે.

“ઈઝ ઑફ લિવિંગ” માટે ડિજિટલ ટેકનોલોજી કેવી રીતે શ્રેષ્ઠ મદદગાર બને એ માટે હું કેટલાંક ઉદાહરણો આપું છું.

આજે ખેડૂત માટીની ચકાસણીના પરિણામો – નિષ્ણાતની સલાહ અને પોતાના પાક માટે શ્રેષ્ઠ ભાવ જેવી વિવિધ સેવાઓ માત્ર એક બટન દબાવીને મળેવી શકે છે. એક નાનો ઉદ્યોગસાહસિક પણ સરકારની ઈ-માર્કેટપ્લેસ પર રજિસ્ટ્રેશન કરીને સરકારને ચીજવસ્તુઓ સપ્લાય કરવા માટે સ્પર્ધાત્મક બિડ ભરી શકે છે. એને જેમ વધુ બિઝનેસ મળે, તેમ તે સરકારનો ઉપલબ્ધિ ખર્ચ ઘટાડી પણ શકે. આને પગલે કાર્યક્ષમતા વધે અને લોકોનાં નાણાંનું વધુ મૂલ્ય મળે.

પેન્શનરોએ હવે પોતે જીવિત છે એનો પુરાવો આપવા માટે બેન્ક અધિકારી સમક્ષ જાતે ઉપસ્થિત થવાની જરૂર નથી રહી. આજે, પેન્શનર પોતાના આધાર – બાયોમેટ્રિક પ્લેટફોર્મનો લાભ લઈને ઓછામાં ઓછા શારીરિક પ્રયત્ન દ્વારા આ પુરાવો આપી શકે છે.

આઈટી ક્ષેત્રે નોકરીઓમાં મહિલાઓ નોંધપાત્ર હિસ્સો ધરાવે છે. ડિજિટલ ટેકનોલોજીને કારણે મહિલાઓનું નેતૃત્ત્વ ધરાવતા કેટલાંક નવાં સાહસો શરૂ થયાં છે. આ રીતે, આઈટી ક્ષેત્રે જાતિ સશક્તિકરણમાં પણ યોગદાન આપ્યું છે.

ભારતના નાગરિકો વધુને વધુ માત્રામાં કેશલેસ ટ્રાન્ઝેક્શન્સ અપનાવી રહ્યા છે. આ માટે અમે ભારત ઈન્ટરફેસ ફોર મની – ભીમ નામની એપ્લિકેશન વિકસાવી છે. આ એપ ઓછી રોકડ અને ભ્રષ્ટાચાર મુક્ત સમાજની ચળવળમાં મદદગાર બની રહી છે.

આ ઉદાહરણો શાસનનાં સુધારામાં ટેકનોલોજીની તાકાત દર્શાવે છે.

મિત્રો,

અમે સહભાગિતા કે જન ભાગીદારી ધરાવતા શાસન માટે ડિજિટલ ક્ષેત્રનો ઉપયોગ કરી રહ્યા છીએ. જ્યારે અમે મે, 2014માં સત્તા સંભાળી, ત્યારે ઘણા લોકો, ખાસ કરીને યુવાનોએ દેશ માટે પોતાના વિચારો અને કાર્યો જણાવવાની પ્રબળ ઈચ્છા વ્યક્ત કરી હતી. અમારૂ દ્રઢપણે માનવું છે કે એવા લાખો ભારતીયો છે, જેમના પરિવર્તનકારી વિચારો, ભારતને નવી ઊંચાઈઓ પર લઈ જવા માટે મહત્ત્વપૂર્ણ બની શકે છે.

એટલે અમે નાગરિકો સાથેનાં સંબંધો સ્થાપવા માટે MyGov પોર્ટલ શરૂ કર્યું. આ પ્લેટફોર્મ પર નાગરિકો, મહત્ત્વના મુદ્દાઓ અંગે પોતાના વિચારો અને મંતવ્યો રજૂ કરી શકે છે. અમને અનેક મહત્ત્વપૂર્ણ નીતિવિષયક બાબતોમાં હજારો મૂલ્યવાન સૂચનો મળે છે. આજે સરકારનાં જુદા જુદા અભિયાનો માટે અનેક લોગો અને પ્રતિકની ડિઝાઈનો મળે છે, તે MyGov પર લોકો દ્વારા મળતા પ્રતિસાદ અને યોજાતી સ્પર્ધાઓનું પરિણામ છે. અલબત્ત, પ્રધાનમંત્રીનાં કાર્યાલય માટે જે એક સત્તાવાર એપ છે, એ સુદ્ધાં MyGov પર યોજાયેલી સ્પર્ધાનું જ પરિણામ છે. આ એપને યુવાનોનો જબરદસ્ત પ્રતિસાદ મળ્યો છે. ટેકનોલોજી, લોકશાહીને કેવી રીતે વધુ મજબૂત બનાવી શકે એનું ઉત્કૃષ્ટ ઉદાહરણ MYGOVવી છે. હું તમને બીજું ઉદાહરણ આપું. મેં જ્યારે કાર્યભાર સંભાળ્યો, ત્યારે મને લાગ્યું કે સરકારની કામગીરીમાં બિનજરૂરી જટિલતાઓને કારણે તેમજ ચોક્કસ લક્ષ્ય ધરાવતા નિર્ણયોના અભાવે સરકારના ઘણી અગત્યની યોજનાઓ અને અભિયાનો ઘણીવાર ઠેબે ચઢે છે. એટલે અમે પ્રોએક્ટિવ ગવર્નન્સ ફોર ટાઈમ્લી ઈમ્પલીમેન્ટેશન – પ્રગતિ નામે સાયબરસ્પેસ આધારિત પ્લેટફોર્મ શરૂ કર્યું. હિન્દીમાં પ્રગતિ એટલે વિકાસ.

દરેક મહિનાના છેલ્લા બુધવારે હું પ્રગતિ સેશન માટે ટોચના કેન્દ્રિય તેમજ રાજ્ય સરકારના અધિકારીઓને મળું છું. ટેકનોલોજીએ જડ માનસિકતાનાં અવરોધો દૂર કર્યા. અમે અમારી પોત-પોતાની ઓફિસોમાં બેઠા બેઠા, સાયબર દુનિયાની મદદથી શાસનનાં મહત્ત્વનાં મુદ્દાઓ વિશે ચર્ચા કરીએ છીએ અને ઉકેલ લાવીએ છીએ. મને તમને જણાવતા આનંદ થાય છે કે, પ્રગતિનાં માધ્યમથી યોજાતી સમીક્ષાઓને પગલે સહમતિ સાધીને દેશના વ્યાપક હિતમાં નિર્ણય લેવાની પ્રક્રિયા ઝડપી બની છે. પ્રગતિને કારણે અબજો ડોલરના તુમારશાહીમાં અટવાઈ પડેલી નિર્માણકારી યોજનાઓ ફરી શરૂ કરી શકાઇ છે.

નરેન્દ્ર મોદી મોબાઈલ એપ દ્વારા મેં મારી જાતે પણ કેટલાક પ્રયત્નો કર્યા. આ એપને કારણે નાગરિકો સાથેના મારા સંપર્કો વધુ ગાઢ બન્યા છે. એપ દ્વારા મને ઘણાં ઉપયોગી સૂચનો મળે છે.

આજે, અમે ઉમંગ નામની મોબાઈલ એપ શરૂ કરી છે, જે સો કરતાં પણ વધુ નાગરિક કેન્દ્રી સેવાઓ આપશે. કેન્દ્ર અને રાજ્ય સરકારોનાં અનેક જુદા જુદા વિભાગો દ્વારા આ સેવાઓ પૂરી પાડવામાં આવશે. આ સંકલિત અભિગમને કારણે આ વિભાગોનાં કામકાજમાં  “પિયર પર્ફોર્મન્સ પ્રેશર”નું સ્તર આપોઆપ ઉમેરાશે.

મિત્રો,

વિશ્વ સમુદાય સમક્ષ અમને અમારા અનુભવો અને સફળતાની કથાઓ જણાવતાં આનંદ થાય છે. બીજી તરફ, ભારત ડિજિટલ ટેકનોલોજીનાં ઉપયોગથી શિક્ષણ અને સ્વાસ્થ્ય માટે માપી શકાય તેવાં મોડેલ્સ અને નવીન ઉકેલો શોધવા આતુર છે. અમે સાયબરસ્પેસને વિકલાંગોની તાકાત પણ બનાવવા ઈચ્છીએ છીએ. તાજેતરમાં, 36 કલાકની હેકેથોન દરમિયાન કોલેજના વિદ્યાર્થીઓએ સૂચવેલી દીર્ઘકાલીન સમસ્યાઓનાં ઉકેલો મંત્રાલયોએ હાથ પર લીધાં છે. અમે વૈશ્વિક અનુભવોમાંથી શીખવા માંગીએ છીએ અને શ્રેષ્ઠ પદ્ધતિઓ અપનાવવા માંગીએ છીએ. અમે માનીએ છીએ કે જો આપણે સહુ સાથે વિકાસ સાધીએ તો જ વિકાસ શક્ય બને છે.

નવિનીકરણ માટે સાયબરસ્પેસ મહત્ત્વપૂર્ણ ક્ષેત્ર રહ્યું છે. આજે અમારા સ્ટાર્ટઅપ્સ રોજિંદી સમસ્યાઓના ઉકેલો આપવા અને લોકોનું જીવનધોરણ સુધારવા માટે કાર્યરત છે. મને વિશ્વાસ છે કે વૈશ્વિક રોકાણકાર સમુદાય, ભારતના સ્ટાર્ટઅપ ક્ષેત્રમાં રહેલી પારાવાર સંભાવનાઓને ઓળખશે. એમાં રોકાણ કરવા માટે અને ભારતીય સ્ટાર્ટઅપ્સની પ્રારંભિક કથાનો હિસ્સો બનવા હું આપને આમંત્રણ આપું છું.

મિત્રો,

ઈન્ટરનેટની પ્રકૃતિ જ સમાવેશકતાની છે, અનોખા વિશિષ્ટપણાની નહીં. તે પહોંચની ન્યાયસંગતતા અને તકની સમાનતા આપે છે. આજનો વાર્તાલાપ ફેસબૂક, ટ્વીટર અને ઈન્સ્ટાગ્રામનાં વપરાશકર્તાઓ વચ્ચે આકાર લઈ રહ્યો છે. સોશિયલ મીડિયાનાં પ્લેટફોર્મ્સ પર સૌ કોઈ સાયબરસ્પેસનાં માધ્યમથી ભાગ લઈ રહ્યાં છે. સ્ટુડિયોમાંથી નિષ્ણાતો જે સમાચારો કહે છે, તે હવે સોશિયલ મીડિયા પર ચર્ચાતા અનુભવોનો પડઘો હોય છે. આ સંક્રાંતિ, જેમાં કુશળતા અને અનુભવનું મિશ્રણ છે, તે સાયબર વિશ્વની દેન છે. યુવાનો દ્વારા પોતાની સર્જનાત્મકતા, કાબેલિયત અને ક્ષમતા દર્શાવવા માટે ઈન્ટરનેટ આદર્શ પ્લેટફોર્મ બન્યું છે, પછી તે આંતરસૂઝ ધરાવતા બ્લોગ હોય, સુંદર મ્યુઝિકલ પ્રસ્તુતિ હોય, આર્ટવર્ક હોય કે અભિનય.. બધુ અમાપ છે.

મિત્રો,

અધિવેશનનું વિષય-વસ્તુ – “સાતત્યપૂર્ણ વિકાસ માટે સલામત અને સમાવેશક સાયબરસ્પેસ”, પણ માનવજાત માટે આ અગત્યની સંપત્તિ સુરક્ષિત કરવાના મહત્ત્વ પર ભાર મૂકે છે. વૈશ્વિક સમુદાયે સાયબર-સલામતિની સમસ્યાનો ઉકેલ નિશ્ચયપૂર્વક તેમજ આત્મવિશ્વાસ સાથે ઉકેલવાની જરૂર છે. સાયબરસ્પેસ ટેકનોલોજી આપણા લોકો માટે શક્તિસ્વરૂપ બની રહેવી જોઈએ.

ઓપન અને એક્સેસિબલ (મુક્ત અને સરળ પહોંચ ધરાવતા) ઈન્ટરનેટની શોધ ઘણીવાર નબળાઈ બની જાય છે. વેબસાઈટ હેક થવાની અને ડિફેસ થઈ જવાના સમાચારો મસમોટાં જોખમોનાં એંધાણમાત્ર છે. એ સૂચવે છે કે સાયબર હુમલાઓ, ખાસ કરીને લોકશાહી દેશો માટે ઘણો મોટો પડકાર છે. આપણે એ બાબતની ખાતરી મેળવવી જોઈએ કે આપણા સમાજના નબળા વર્ગો, સાયબર ગુનેગારોના છળકપટમાં ન ફસાય. સાયબર સલામતિનાં જોખમો પ્રત્યે સજગતા રોજિંદા જીવનનો હિસ્સો બનવી જોઈએ.

જે ક્ષેત્રો પ્રત્યે વધુ ધ્યાન આપવાનું છે, તેમાંનું એક સાયબર ક્ષેત્રના પડકારોને પહોંચી વળવા સુસજ્જ અને સક્ષમ વ્યવસાયિકોને તાલીમ આપવાનું છે. સાયબર-યોદ્ધાઓ, જે સાયબર-હુમલાઓ સામે સતત સજાગ રહે. હેકિંગ જેવો શબ્દ ભલે નકારાત્મક ભાવના જન્માવતો લાગે, પરંતુ તે રોમાંચક બની શકે છે. સાયબર સંરક્ષણ, યુવાનો માટે કારકિર્દીનો એક આકર્ષક અને કાર્યક્ષમ વિકલ્પ બની શકે તે આપણે સુનિશ્ચિત કરવું જરૂરી છે. 

આ સંબંધે, ડિજિટલ સ્પેસ, આતંકવાદ અને ત્રાસવાદની અંધારી આલમ માટે રમતનું મેદાન ન બની જાય તે સુનિશ્ચિત કરવાની જવાબદારી રાષ્ટ્રોની છે. સિક્યોરિટી એજન્સીઝ વચ્ચે માહિતીનું આદાનપ્રદાન અને સંકલન, આ સતત બદલાતા જતા પડકારનો સામનો કરવા અત્યંત જરૂરી છે.

આપણે નિશ્ચિત રૂપે, એક તરફ ગુપ્તતા અને મુક્તપણા તેમજ બીજી તરફ રાષ્ટ્રની સુરક્ષા વચ્ચે સંતુલન રાખીને ચાલી શકીએ એમ છીએ. સાથે મળીને આપણે વિશ્વ તેમજ મુક્ત પ્રણાલિઓ વચ્ચેના તફાવતો દૂર કરી શકીએ તેમ છીએ અને બીજી તરફ રાષ્ટ્ર માટે મહત્વની કાયદાકીય જરૂરિયાતો પણ પૂર્ણ કરી શકીએ તેમ છીએ.

મિત્રો,

વિકસી રહેલી ડિજિટલ ટેકનોલોજી આપણા ભવિષ્યને એવી રીતે અસર કરી શકે છે, જેનું આપણે અત્યારે અનુમાન પણ કરી શકતા નથી. પારદર્શિતા, ગુપ્તતા, વિશ્વાસ અને સુરક્ષાના મહત્ત્વના પ્રશ્નો તરફ ધ્યાન આપવું જરૂરી છે. ડિજિટલ ટેકનોલોજી માનવજાતને સશક્ત બનાવે છે. આપણે એ સુનિશ્ચિત કરવું જોઈએ કે તેની આ જ ભૂમિકા ચાલુ રહે.

આ પ્રસંગે વિશાળ સંખ્યામાં બહુવિધ હિસ્સેદારો ઉપસ્થિત છે, જે આ મંચને મળેલા વૈશ્વિક સમર્થનનો પુરાવો છે. રાષ્ટ્ર, રાજ્યો, ઉદ્યોગ, શિક્ષણ જગત અને નાગરિક સમાજ, સહુ ઔપચારિક સહયોગી માળખા માટે કાર્યરત બને તે જરૂરી છે. આને કારણે સલામત સાયબરસ્પેસ ઉપલબ્ધ થશે, જે જીવનની ગુણવત્તા સુધારશે.

મિત્રો,

સંખ્યાની દ્રષ્ટિએ કદાચ આ, આ પ્રકારની સૌથી મોટી પરિષદ હોઈ શકે. મને કહેવાયું હતું કે તમામ પશ્ચાદ્ભૂમિકા અને લોજિસ્ટિક્સ ડિજિટલ પદ્ધતિ દ્વારા સંચાલિત કરવામાં આવશે. મને આશા છે કે સમગ્ર વિશ્વમાંથી પધારેલા પ્રતિનિધિઓને પરિષદમાં સુગમ અને અમર્યાદ અનુભવ મળે. તમને સહુને આ પરિષદમાં ફળદાયી અને ઉપયોગી વિચારો અને પરિણામો મળે તેવી શુભેચ્છાઓ સાથે વિરમું છું. ફરી એકવાર, હું આપ સહુનું સ્વાગત કરું છું અને પરિષદને તમામ સફળતાઓ સાંપડે તેવી શુભેચ્છાઓ પાઠવું છું.

આભાર.

Explore More
78મા સ્વતંત્રતા દિવસનાં પ્રસંગે લાલ કિલ્લાની પ્રાચીર પરથી પ્રધાનમંત્રી શ્રી નરેન્દ્ર મોદીનાં સંબોધનનો મૂળપાઠ

લોકપ્રિય ભાષણો

78મા સ્વતંત્રતા દિવસનાં પ્રસંગે લાલ કિલ્લાની પ્રાચીર પરથી પ્રધાનમંત્રી શ્રી નરેન્દ્ર મોદીનાં સંબોધનનો મૂળપાઠ
PLI, Make in India schemes attracting foreign investors to India: CII

Media Coverage

PLI, Make in India schemes attracting foreign investors to India: CII
NM on the go

Nm on the go

Always be the first to hear from the PM. Get the App Now!
...
Text of PM Modi's address at the Parliament of Guyana
November 21, 2024

Hon’ble Speaker, मंज़ूर नादिर जी,
Hon’ble Prime Minister,मार्क एंथनी फिलिप्स जी,
Hon’ble, वाइस प्रेसिडेंट भरत जगदेव जी,
Hon’ble Leader of the Opposition,
Hon’ble Ministers,
Members of the Parliament,
Hon’ble The चांसलर ऑफ द ज्यूडिशियरी,
अन्य महानुभाव,
देवियों और सज्जनों,

गयाना की इस ऐतिहासिक पार्लियामेंट में, आप सभी ने मुझे अपने बीच आने के लिए निमंत्रित किया, मैं आपका बहुत-बहुत आभारी हूं। कल ही गयाना ने मुझे अपना सर्वोच्च सम्मान दिया है। मैं इस सम्मान के लिए भी आप सभी का, गयाना के हर नागरिक का हृदय से आभार व्यक्त करता हूं। गयाना का हर नागरिक मेरे लिए ‘स्टार बाई’ है। यहां के सभी नागरिकों को धन्यवाद! ये सम्मान मैं भारत के प्रत्येक नागरिक को समर्पित करता हूं।

साथियों,

भारत और गयाना का नाता बहुत गहरा है। ये रिश्ता, मिट्टी का है, पसीने का है,परिश्रम का है करीब 180 साल पहले, किसी भारतीय का पहली बार गयाना की धरती पर कदम पड़ा था। उसके बाद दुख में,सुख में,कोई भी परिस्थिति हो, भारत और गयाना का रिश्ता, आत्मीयता से भरा रहा है। India Arrival Monument इसी आत्मीय जुड़ाव का प्रतीक है। अब से कुछ देर बाद, मैं वहां जाने वाला हूं,

साथियों,

आज मैं भारत के प्रधानमंत्री के रूप में आपके बीच हूं, लेकिन 24 साल पहले एक जिज्ञासु के रूप में मुझे इस खूबसूरत देश में आने का अवसर मिला था। आमतौर पर लोग ऐसे देशों में जाना पसंद करते हैं, जहां तामझाम हो, चकाचौंध हो। लेकिन मुझे गयाना की विरासत को, यहां के इतिहास को जानना था,समझना था, आज भी गयाना में कई लोग मिल जाएंगे, जिन्हें मुझसे हुई मुलाकातें याद होंगीं, मेरी तब की यात्रा से बहुत सी यादें जुड़ी हुई हैं, यहां क्रिकेट का पैशन, यहां का गीत-संगीत, और जो बात मैं कभी नहीं भूल सकता, वो है चटनी, चटनी भारत की हो या फिर गयाना की, वाकई कमाल की होती है,

साथियों,

बहुत कम ऐसा होता है, जब आप किसी दूसरे देश में जाएं,और वहां का इतिहास आपको अपने देश के इतिहास जैसा लगे,पिछले दो-ढाई सौ साल में भारत और गयाना ने एक जैसी गुलामी देखी, एक जैसा संघर्ष देखा, दोनों ही देशों में गुलामी से मुक्ति की एक जैसी ही छटपटाहट भी थी, आजादी की लड़ाई में यहां भी,औऱ वहां भी, कितने ही लोगों ने अपना जीवन समर्पित कर दिया, यहां गांधी जी के करीबी सी एफ एंड्रूज हों, ईस्ट इंडियन एसोसिएशन के अध्यक्ष जंग बहादुर सिंह हों, सभी ने गुलामी से मुक्ति की ये लड़ाई मिलकर लड़ी,आजादी पाई। औऱ आज हम दोनों ही देश,दुनिया में डेमोक्रेसी को मज़बूत कर रहे हैं। इसलिए आज गयाना की संसद में, मैं आप सभी का,140 करोड़ भारतवासियों की तरफ से अभिनंदन करता हूं, मैं गयाना संसद के हर प्रतिनिधि को बधाई देता हूं। गयाना में डेमोक्रेसी को मजबूत करने के लिए आपका हर प्रयास, दुनिया के विकास को मजबूत कर रहा है।

साथियों,

डेमोक्रेसी को मजबूत बनाने के प्रयासों के बीच, हमें आज वैश्विक परिस्थितियों पर भी लगातार नजर ऱखनी है। जब भारत और गयाना आजाद हुए थे, तो दुनिया के सामने अलग तरह की चुनौतियां थीं। आज 21वीं सदी की दुनिया के सामने, अलग तरह की चुनौतियां हैं।
दूसरे विश्व युद्ध के बाद बनी व्यवस्थाएं और संस्थाएं,ध्वस्त हो रही हैं, कोरोना के बाद जहां एक नए वर्ल्ड ऑर्डर की तरफ बढ़ना था, दुनिया दूसरी ही चीजों में उलझ गई, इन परिस्थितियों में,आज विश्व के सामने, आगे बढ़ने का सबसे मजबूत मंत्र है-"Democracy First- Humanity First” "Democracy First की भावना हमें सिखाती है कि सबको साथ लेकर चलो,सबको साथ लेकर सबके विकास में सहभागी बनो। Humanity First” की भावना हमारे निर्णयों की दिशा तय करती है, जब हम Humanity First को अपने निर्णयों का आधार बनाते हैं, तो नतीजे भी मानवता का हित करने वाले होते हैं।

साथियों,

हमारी डेमोक्रेटिक वैल्यूज इतनी मजबूत हैं कि विकास के रास्ते पर चलते हुए हर उतार-चढ़ाव में हमारा संबल बनती हैं। एक इंक्लूसिव सोसायटी के निर्माण में डेमोक्रेसी से बड़ा कोई माध्यम नहीं। नागरिकों का कोई भी मत-पंथ हो, उसका कोई भी बैकग्राउंड हो, डेमोक्रेसी हर नागरिक को उसके अधिकारों की रक्षा की,उसके उज्जवल भविष्य की गारंटी देती है। और हम दोनों देशों ने मिलकर दिखाया है कि डेमोक्रेसी सिर्फ एक कानून नहीं है,सिर्फ एक व्यवस्था नहीं है, हमने दिखाया है कि डेमोक्रेसी हमारे DNA में है, हमारे विजन में है, हमारे आचार-व्यवहार में है।

साथियों,

हमारी ह्यूमन सेंट्रिक अप्रोच,हमें सिखाती है कि हर देश,हर देश के नागरिक उतने ही अहम हैं, इसलिए, जब विश्व को एकजुट करने की बात आई, तब भारत ने अपनी G-20 प्रेसीडेंसी के दौरान One Earth, One Family, One Future का मंत्र दिया। जब कोरोना का संकट आया, पूरी मानवता के सामने चुनौती आई, तब भारत ने One Earth, One Health का संदेश दिया। जब क्लाइमेट से जुड़े challenges में हर देश के प्रयासों को जोड़ना था, तब भारत ने वन वर्ल्ड, वन सन, वन ग्रिड का विजन रखा, जब दुनिया को प्राकृतिक आपदाओं से बचाने के लिए सामूहिक प्रयास जरूरी हुए, तब भारत ने CDRI यानि कोएलिशन फॉर डिज़ास्टर रज़ीलिएंट इंफ्रास्ट्रक्चर का initiative लिया। जब दुनिया में pro-planet people का एक बड़ा नेटवर्क तैयार करना था, तब भारत ने मिशन LiFE जैसा एक global movement शुरु किया,

साथियों,

"Democracy First- Humanity First” की इसी भावना पर चलते हुए, आज भारत विश्वबंधु के रूप में विश्व के प्रति अपना कर्तव्य निभा रहा है। दुनिया के किसी भी देश में कोई भी संकट हो, हमारा ईमानदार प्रयास होता है कि हम फर्स्ट रिस्पॉन्डर बनकर वहां पहुंचे। आपने कोरोना का वो दौर देखा है, जब हर देश अपने-अपने बचाव में ही जुटा था। तब भारत ने दुनिया के डेढ़ सौ से अधिक देशों के साथ दवाएं और वैक्सीन्स शेयर कीं। मुझे संतोष है कि भारत, उस मुश्किल दौर में गयाना की जनता को भी मदद पहुंचा सका। दुनिया में जहां-जहां युद्ध की स्थिति आई,भारत राहत और बचाव के लिए आगे आया। श्रीलंका हो, मालदीव हो, जिन भी देशों में संकट आया, भारत ने आगे बढ़कर बिना स्वार्थ के मदद की, नेपाल से लेकर तुर्की और सीरिया तक, जहां-जहां भूकंप आए, भारत सबसे पहले पहुंचा है। यही तो हमारे संस्कार हैं, हम कभी भी स्वार्थ के साथ आगे नहीं बढ़े, हम कभी भी विस्तारवाद की भावना से आगे नहीं बढ़े। हम Resources पर कब्जे की, Resources को हड़पने की भावना से हमेशा दूर रहे हैं। मैं मानता हूं,स्पेस हो,Sea हो, ये यूनीवर्सल कन्फ्लिक्ट के नहीं बल्कि यूनिवर्सल को-ऑपरेशन के विषय होने चाहिए। दुनिया के लिए भी ये समय,Conflict का नहीं है, ये समय, Conflict पैदा करने वाली Conditions को पहचानने और उनको दूर करने का है। आज टेरेरिज्म, ड्रग्स, सायबर क्राइम, ऐसी कितनी ही चुनौतियां हैं, जिनसे मुकाबला करके ही हम अपनी आने वाली पीढ़ियों का भविष्य संवार पाएंगे। और ये तभी संभव है, जब हम Democracy First- Humanity First को सेंटर स्टेज देंगे।

साथियों,

भारत ने हमेशा principles के आधार पर, trust और transparency के आधार पर ही अपनी बात की है। एक भी देश, एक भी रीजन पीछे रह गया, तो हमारे global goals कभी हासिल नहीं हो पाएंगे। तभी भारत कहता है – Every Nation Matters ! इसलिए भारत, आयलैंड नेशन्स को Small Island Nations नहीं बल्कि Large ओशिन कंट्रीज़ मानता है। इसी भाव के तहत हमने इंडियन ओशन से जुड़े आयलैंड देशों के लिए सागर Platform बनाया। हमने पैसिफिक ओशन के देशों को जोड़ने के लिए भी विशेष फोरम बनाया है। इसी नेक नीयत से भारत ने जी-20 की प्रेसिडेंसी के दौरान अफ्रीकन यूनियन को जी-20 में शामिल कराकर अपना कर्तव्य निभाया।

साथियों,

आज भारत, हर तरह से वैश्विक विकास के पक्ष में खड़ा है,शांति के पक्ष में खड़ा है, इसी भावना के साथ आज भारत, ग्लोबल साउथ की भी आवाज बना है। भारत का मत है कि ग्लोबल साउथ ने अतीत में बहुत कुछ भुगता है। हमने अतीत में अपने स्वभाव औऱ संस्कारों के मुताबिक प्रकृति को सुरक्षित रखते हुए प्रगति की। लेकिन कई देशों ने Environment को नुकसान पहुंचाते हुए अपना विकास किया। आज क्लाइमेट चेंज की सबसे बड़ी कीमत, ग्लोबल साउथ के देशों को चुकानी पड़ रही है। इस असंतुलन से दुनिया को निकालना बहुत आवश्यक है।

साथियों,

भारत हो, गयाना हो, हमारी भी विकास की आकांक्षाएं हैं, हमारे सामने अपने लोगों के लिए बेहतर जीवन देने के सपने हैं। इसके लिए ग्लोबल साउथ की एकजुट आवाज़ बहुत ज़रूरी है। ये समय ग्लोबल साउथ के देशों की Awakening का समय है। ये समय हमें एक Opportunity दे रहा है कि हम एक साथ मिलकर एक नया ग्लोबल ऑर्डर बनाएं। और मैं इसमें गयाना की,आप सभी जनप्रतिनिधियों की भी बड़ी भूमिका देख रहा हूं।

साथियों,

यहां अनेक women members मौजूद हैं। दुनिया के फ्यूचर को, फ्यूचर ग्रोथ को, प्रभावित करने वाला एक बहुत बड़ा फैक्टर दुनिया की आधी आबादी है। बीती सदियों में महिलाओं को Global growth में कंट्रीब्यूट करने का पूरा मौका नहीं मिल पाया। इसके कई कारण रहे हैं। ये किसी एक देश की नहीं,सिर्फ ग्लोबल साउथ की नहीं,बल्कि ये पूरी दुनिया की कहानी है।
लेकिन 21st सेंचुरी में, global prosperity सुनिश्चित करने में महिलाओं की बहुत बड़ी भूमिका होने वाली है। इसलिए, अपनी G-20 प्रेसीडेंसी के दौरान, भारत ने Women Led Development को एक बड़ा एजेंडा बनाया था।

साथियों,

भारत में हमने हर सेक्टर में, हर स्तर पर, लीडरशिप की भूमिका देने का एक बड़ा अभियान चलाया है। भारत में हर सेक्टर में आज महिलाएं आगे आ रही हैं। पूरी दुनिया में जितने पायलट्स हैं, उनमें से सिर्फ 5 परसेंट महिलाएं हैं। जबकि भारत में जितने पायलट्स हैं, उनमें से 15 परसेंट महिलाएं हैं। भारत में बड़ी संख्या में फाइटर पायलट्स महिलाएं हैं। दुनिया के विकसित देशों में भी साइंस, टेक्नॉलॉजी, इंजीनियरिंग, मैथ्स यानि STEM graduates में 30-35 परसेंट ही women हैं। भारत में ये संख्या फोर्टी परसेंट से भी ऊपर पहुंच चुकी है। आज भारत के बड़े-बड़े स्पेस मिशन की कमान महिला वैज्ञानिक संभाल रही हैं। आपको ये जानकर भी खुशी होगी कि भारत ने अपनी पार्लियामेंट में महिलाओं को रिजर्वेशन देने का भी कानून पास किया है। आज भारत में डेमोक्रेटिक गवर्नेंस के अलग-अलग लेवल्स पर महिलाओं का प्रतिनिधित्व है। हमारे यहां लोकल लेवल पर पंचायती राज है, लोकल बॉड़ीज़ हैं। हमारे पंचायती राज सिस्टम में 14 लाख से ज्यादा यानि One point four five मिलियन Elected Representatives, महिलाएं हैं। आप कल्पना कर सकते हैं, गयाना की कुल आबादी से भी करीब-करीब दोगुनी आबादी में हमारे यहां महिलाएं लोकल गवर्नेंट को री-प्रजेंट कर रही हैं।

साथियों,

गयाना Latin America के विशाल महाद्वीप का Gateway है। आप भारत और इस विशाल महाद्वीप के बीच अवसरों और संभावनाओं का एक ब्रिज बन सकते हैं। हम एक साथ मिलकर, भारत और Caricom की Partnership को और बेहतर बना सकते हैं। कल ही गयाना में India-Caricom Summit का आयोजन हुआ है। हमने अपनी साझेदारी के हर पहलू को और मजबूत करने का फैसला लिया है।

साथियों,

गयाना के विकास के लिए भी भारत हर संभव सहयोग दे रहा है। यहां के इंफ्रास्ट्रक्चर में निवेश हो, यहां की कैपेसिटी बिल्डिंग में निवेश हो भारत और गयाना मिलकर काम कर रहे हैं। भारत द्वारा दी गई ferry हो, एयरक्राफ्ट हों, ये आज गयाना के बहुत काम आ रहे हैं। रीन्युएबल एनर्जी के सेक्टर में, सोलर पावर के क्षेत्र में भी भारत बड़ी मदद कर रहा है। आपने t-20 क्रिकेट वर्ल्ड कप का शानदार आयोजन किया है। भारत को खुशी है कि स्टेडियम के निर्माण में हम भी सहयोग दे पाए।

साथियों,

डवलपमेंट से जुड़ी हमारी ये पार्टनरशिप अब नए दौर में प्रवेश कर रही है। भारत की Energy डिमांड तेज़ी से बढ़ रही हैं, और भारत अपने Sources को Diversify भी कर रहा है। इसमें गयाना को हम एक महत्वपूर्ण Energy Source के रूप में देख रहे हैं। हमारे Businesses, गयाना में और अधिक Invest करें, इसके लिए भी हम निरंतर प्रयास कर रहे हैं।

साथियों,

आप सभी ये भी जानते हैं, भारत के पास एक बहुत बड़ी Youth Capital है। भारत में Quality Education और Skill Development Ecosystem है। भारत को, गयाना के ज्यादा से ज्यादा Students को Host करने में खुशी होगी। मैं आज गयाना की संसद के माध्यम से,गयाना के युवाओं को, भारतीय इनोवेटर्स और वैज्ञानिकों के साथ मिलकर काम करने के लिए भी आमंत्रित करता हूँ। Collaborate Globally And Act Locally, हम अपने युवाओं को इसके लिए Inspire कर सकते हैं। हम Creative Collaboration के जरिए Global Challenges के Solutions ढूंढ सकते हैं।

साथियों,

गयाना के महान सपूत श्री छेदी जगन ने कहा था, हमें अतीत से सबक लेते हुए अपना वर्तमान सुधारना होगा और भविष्य की मजबूत नींव तैयार करनी होगी। हम दोनों देशों का साझा अतीत, हमारे सबक,हमारा वर्तमान, हमें जरूर उज्जवल भविष्य की तरफ ले जाएंगे। इन्हीं शब्दों के साथ मैं अपनी बात समाप्त करता हूं, मैं आप सभी को भारत आने के लिए भी निमंत्रित करूंगा, मुझे गयाना के ज्यादा से ज्यादा जनप्रतिनिधियों का भारत में स्वागत करते हुए खुशी होगी। मैं एक बार फिर गयाना की संसद का, आप सभी जनप्रतिनिधियों का, बहुत-बहुत आभार, बहुत बहुत धन्यवाद।