પ્રધાનમંત્રી શ્રી નરેન્દ્ર મોદીએ આજે આપણા બંધારણમાં રહેલી સર્વસમાવેશકતાની ક્ષમતા પર પ્રકાશ પાડ્યો હતો અને કહ્યું હતું કે, આનાથી દેશની અખંડિતતાને જાળવીને આપણે આપણા પડકારોનો સામનો કરી શકીએ છીએ.
તેમણે આજે સંસદનાં સેન્ટ્રલ હોલમાં બંધારણનાં 70માં વર્ષની ઉજવણીનાં ભાગરૂપે બંને ગૃહોની સંયુક્ત બેઠકને સંબોધન કર્યું હતું.
બંધારણ દિવસનાં સંદર્ભમાં પ્રધાનમંત્રીએ કહ્યું હતું કે, “થોડાં પ્રસંગો અને થોડાં દિવસો છે, જે ભૂતકાળ સાથે આપણો સંબંધ મજબૂત કરે છે. તેઓ આપણને ઉજ્જવળ ભવિષ્ય માટે કામ કરવા પ્રેરિત કરે છે. આજે 26મી નવેમ્બર છે, ઐતિહાસિક દિવસ છે. 70 વર્ષ અગાઉ આ જ દિવસે આપણે આપણા મહાન બંધારણને અપનાવ્યું હતું.”
પ્રધાનમંત્રીએ બંધારણને બંધારણ સભામાં થયેલી કેટલીક ચર્ચાવિચારણોનું પરિણામ ગણાવ્યું હતું. તેમણે દેશને આ બંધારણની ભેટ ધરવામાં પોતાનાં પ્રયાસો કરનાર મહાનુભાવનો શ્રદ્ધાંજલિ અર્પણ કરી હતી.
તેમણે કહ્યું હતું કે, “આ સેન્ટ્રલ હોલમાં સાત દાયકા અગાઉ બંધારણની દરેક કલમ પર ચર્ચા થઈ હતી, આપણા સ્વપ્નો, પડકારો અને સંભવિતતાઓ પર વિચારણા થઈ હતી. ડૉ. રાજેન્દ્ર પ્રસાદ, ડૉ. ભીમરાવ આંબેડકર, સરદાર વલ્લભભાઈ પટેલ, પંડિત નેહરુ, આચાર્ય ક્રિપલાની, મૌલાના અબુલ કલામ આઝાદ અને કેટલાંક અન્ય વરિષ્ઠ નેતાઓએ ચર્ચાવિચારણા કરી હતી અને આપણને આ વારસાની ભેટ ધરી હતી. હું આ બંધારણની આપણને ભેટ ધરનાર દરેક મહાનુભાવોને શ્રદ્ધાંજલિ આપું છું.”
તેમણે કહ્યું હતું કે, “બંધારણ સભાનાં સભ્યોનાં સ્વપ્ને શબ્દો સ્વરૂપે આકાર લીધો હતો અને આપણા બંધારણમાં મૂલ્યો સ્વરૂપે સ્થાપિત થયું હતું.”
પ્રધાનમંત્રીએ કહ્યું હતું કે, બાબાસાહેબ ભીમરાવ આંબેડકરજીએ 25 નવેમ્બર, 1949નાં રોજ બંધારણ પર પોતાનાં છેલ્લાં ભાષણમાં લોકોને યાદ કરાવ્યું હતું કે, અગાઉ આપણે આપણી ભૂલોને કારણે આપણી સ્વતંત્રતા અને દેશની પ્રજાસત્તાકતા એમ બંને ગુમાવ્યાં છે. આંબેડકરજીએ લોકોને ચેતવણી આપી હતી અને તેમને પૂછ્યું હતું કે, શું દેશ હવે એની સ્વતંત્રતા અને લોકશાહી અક્ષુણ રાખી શકશે?”
પ્રધાનમંત્રીએ ઉમેર્યું હતું કે, “જો આજે બાબાસાહેબ આંબેડકર જીવિત હોત, તો તેઓ ચોક્કસ રાજી થયા હોત. ભારતે પોતાનાં સદગુણોની સાથે એની લોકશાહી અને સ્વતંત્રતાને પણ જાળવી રાખી છે અને આ કારણે જ હું બંધારણની ત્રણ પાંખો – ધારાસભા, કાર્યપાલિકા અને ન્યાયતંત્રને નમન કરું છું, જેમણે બંધારણમાં કથિત મૂલ્યો અને આદર્શોને જાળવવામાં મદદ કરી છે.”
પ્રધાનમંત્રીએ જણાવ્યું હતું કે, તેઓ બંધારણનાં મૂલ્યો જાળવવા માટે આતુર રહેવા બદલ સંપૂર્ણ દેશ સમક્ષ શીશ ઝુકાવે છે. તેમણે કહ્યું હતું કે, “હું 130 કરોડ ભારતીયોને નમન કરું છું, જેમનો ભારતીય લોકશાહીમાં વિશ્વાસ ક્યારેય ઓછો થયો નથી અને તેઓ બંધારણને પવિત્ર ગ્રંથ અને દીવાદાંડી સમાન હંમેશા માને છે. આપણે બંધારણનો સ્વીકાર કર્યાને 70 વર્ષ થયા છે અને આ ગાળામાં બંધારણે આપણને ખુશીઓ, સર્વોચ્ચતા અને સર્વસમાવેશકતાની ભાવના આપી છે. ખુશી બંધારણનાં ગુણ અને સાર પ્રત્યેની દ્રઢ ભાવનાને કારણે છે. આ દેશનાં લોકોએ એનાથી વિપરીત કોઈ પણ પ્રયાસનો અસ્વીકાર કરી દીધો છો.”
તેમણે કહ્યું હતું કે, “સર્વોચ્ચતાની ભાવના બંધારણનાં આદર્શોને કારણે છે, જે આપણને એક ભારત, શ્રેષ્ઠ ભારત તરફ દોરી શકશે. આપણે એ સાર પર આવ્યાં છીએ કે, બંધારણ એકમાત્ર માધ્યમ છે, જેનાં થકી આપણે આ વિશાળ અને વિવિધતામાં એકતા ધરાવતાં દેશની આકાંક્ષાઓ, સ્વપ્નો અને પ્રગતિનાં લક્ષ્યાંકો હાંસલ કરી શકીએ.”
પ્રધાનમંત્રી નરેન્દ્ર મોદીએ બંધારણને આપણો પવિત્ર ગ્રંથ ગણાવ્યો હતો. તેમણે કહ્યું હતું કે, “આપણુ બંધારણ આપણા માટે સૌથી પવિત્ર ગ્રંથ છે, જેમાં આપણા જીવન, આપણા સમાજ, આપણી પરંપરાઓ, આપણા મૂલ્યો અને આપણા તમામ પડકારોનાં સમાધાનનો સમન્વય કરવામાં આવ્યો છે.”
તેમણે કહ્યું હતું કે, બંધારણ સન્માન અને એકતાની બે પ્રકારની ફિલોસોફી પર આધારિત છે. “બંધારણનાં બે મંત્રો છે – ‘ભારતીયો માટે સન્માન’ અને ‘ભારત માટે એકતા.’ જ્યારે આ આપણા નાગરિકોનું સર્વોચ્ચ સન્માન જાળવે છે, ત્યારે ભારતની એકતાને અખંડ રાખે છે.”
પ્રધાનમંત્રીએ બંધારણને વૈશ્વિક લોકશાહીની શ્રેષ્ઠ અભિવ્યક્તિ ગણાવ્યું હતું અને આ આપણને આપણા અધિકારોની સાથે આપણી ફરજો વિશે સભાન રાખે છે એવું કહ્યું હતું.
તેમણે જણાવ્યું હતું કે, “ભારતનાં બંધારણમાં નાગરિકોનાં અધિકારો અને ફરજો એમ બંનેની વાત કરવામાં આવી છે. આપણા રાષ્ટ્રપતિ મહાત્મા ગાંધીજીએ અધિકારો અને ફરજો વચ્ચેનો સંબંધ અને સંતુલન સારી રીતે સમજાવ્યું હતું.”
તેમણે લોકોને બંધારણમાં પ્રસ્તુત ફરજની ભાવનાને ઉત્સાહભેર અપનાવવા અને વિકસાવવા અપીલ કરી હતી.
તેમણે કહ્યું હતું કે, “ચાલો આપણે વિચારીએ કે આપણે આપણા બંધારણમાં વ્યક્ત થયેલી આપણી ફરજો કેવી રીતે પૂર્ણ કરી શકીએ. આપણે સેવા અને ફરજ બંને વચ્ચેનો ભેદ સમજવો પડશે. જ્યારે સેવા સ્વૈચ્છિક છે, ત્યારે તમે માર્ગ પર જરૂરિયાતને મદદ કરી શકો છો, પણ જો તમે કડકપણે ટ્રાફિકનાં નિયમોનું પાલન કરો છો, ત્યારે ડ્રાઇવિંગ કરતાં તમે તમારી ફરજ અદા કરો છો. આપણે લોકો સાથે આપણી વાતચીત કરવામાં આપણી એક નાગરિક તરીકેની વિવિધ ફરજ પર ભાર મૂકવો જોઈએ. ભારતનાં સન્માનીય નાગરિકો તરીકે ચાલો આપણે વિચારીએ કે આપણે કેવી રીતે આપણી કામગીરીથી આપણા દેશને વધારે મજબૂત બનાવી શકીએ.”
તેમણે કહ્યું હતું કે, “આપણા બંધારણની શરૂઆત ‘આપણે, ભારતનાં નાગરિકો’થી થાય છે. ચાલો આપણે ભારતનાં નાગરિકોમાં રહેલી તાકાત, એમાંથી પ્રાપ્ત થતી પ્રેરણા અને એના ઉદ્દેશોને સાકાર કરીએ.”
પ્રધાનમંત્રીએ આ દિવસ પર દેશની અન્ય એક કમનસીબ ઘટનાને યાદ કરી હતી. તેમણે વર્ષ 2008માં 26 નવેમ્બરનાં રોજ મુંબઈમાં થયેલા આતંકવાદી હુમલામાં માર્યા ગયેલા કેટલાંક લોકોને યાદ કર્યા હતા અને તેમને શ્રદ્ધાંજલિ પાઠવી હતી.
તેમણે કહ્યુ હતું કે, “આજે દેશ માટે એક દુઃખદાયક દિવસ પણ છે. વર્ષ 2008માં આ જ દિવસે મુંબઈમાં આતંકવાદી હુમલો થયો હતો અને આપણી હજારો વર્ષોની વસુધૈવ કુટુંબકમ (એક દુનિયા, એક પરિવાર)ની ફિલોસોફીને તોડવાનો નિષ્ફળ પ્રયાસ કર્યો હતો. હું આ હુમલામાં માર્યા ગયેલા તમામ લોકોને શ્રદ્ધાસુમન અર્પણ કરું છું.”
Today is a historic day.
— PMO India (@PMOIndia) November 26, 2019
70 years ago we adopted our great Constitution: PM @narendramodi
The dreams of the members of the Constituent Assembly took shape in the form of the words and values enshrined in our Constitution: PM @narendramodi
— PMO India (@PMOIndia) November 26, 2019
आज अगर बाबा साहब होते तो उनसे अधिक प्रसन्नता शायद ही किसी को होती, क्योंकि भारत ने इतने वर्षों में न केवल उनके सवालों का उत्तर दिया है बल्कि अपनी आज़ादी को, लोकतंत्र को और समृद्ध और सशक्त किया है: PM @narendramodi
— PMO India (@PMOIndia) November 26, 2019
मैं विशेषतौर पर 130 करोड़ भारतवासियों के सामने भी नतमस्तक हूं, जिन्होंने भारत के लोकतंत्र के प्रति अपनी आस्था को कभी कम नहीं होने दिया। हमारे संविधान को हमेशा एक पवित्र ग्रंथ माना, गाइडिंग लाइट माना: PM @narendramodi
— PMO India (@PMOIndia) November 26, 2019
हर्ष ये कि संविधान की भावना अटल और अडिग रही है। अगर कभी कुछ इस तरह के प्रयास हुए भी हैं, तो देशवासियों ने मिलकर उनको असफल किया है, संविधान पर आंच नहीं आने दी है: PM @narendramodi
— PMO India (@PMOIndia) November 26, 2019
उत्कर्ष ये कि हम हमारे संविधान की मजबूती के कारण ही एक भारत, श्रेष्ठ भारत की तरफ आगे बढ़े हैं। हमने तमाम सुधार मिल-जुलकर संविधान के दायरे में रहकर किए हैं: PM @narendramodi
— PMO India (@PMOIndia) November 26, 2019
उत्कर्ष ये कि हम हमारे संविधान की मजबूती के कारण ही एक भारत, श्रेष्ठ भारत की तरफ आगे बढ़े हैं। हमने तमाम सुधार मिल-जुलकर संविधान के दायरे में रहकर किए हैं: PM @narendramodi
— PMO India (@PMOIndia) November 26, 2019
हमारा संविधान, हमारे लिए सबसे बड़ा और पवित्र ग्रंथ है। एक ऐसा ग्रंथ जिसमें हमारे जीवन की, हमारे समाज की, हमारी परंपराओं और मान्यताओं का समावेश है और नई चुनौतियों का समाधान भी है: PM @narendramodi
— PMO India (@PMOIndia) November 26, 2019
निष्कर्ष ये कि विशाल और विविध भारत की प्रगति के लिए, सुनहरे भविष्य के लिए, नए भारत के लिए, भी हमारे सामने सिर्फ और सिर्फ यही रास्ता है: PM @narendramodi
— PMO India (@PMOIndia) November 26, 2019
संविधान को अगर मुझे सरल भाषा में कहना है तो, Dignity For Indian and Unity for India. इन्हीं दो मंत्रों को हमारे संविधान ने साकार किया है। नागरिक की Dignity को सर्वोच्च रखा है और संपूर्ण भारत की एकता और अखंडता को अक्षुण्ण रखा है: PM @narendramodi
— PMO India (@PMOIndia) November 26, 2019
हमारा संविधान वैश्विक लोकतंत्र की सर्वोत्कृष्ट उपलब्धि है। यह न केवल अधिकारों के प्रति सजग रखता है बल्कि हमारे कर्तव्यों के प्रति जागरूक भी बनाता है: PM @narendramodi
— PMO India (@PMOIndia) November 26, 2019
The Constitution of India highlights both rights and duties of citizens. This is a special aspect of our Constitution: PM @narendramodi
— PMO India (@PMOIndia) November 26, 2019
Let us think about how we can fulfil the duties enshrined in our Constitution: PM @narendramodi
— PMO India (@PMOIndia) November 26, 2019
अधिकारों और कर्तव्यों के बीच के इस रिश्ते और इस संतुलन को राष्ट्रपिता महात्मा गांधी ने बखूबी समझा था: PM @narendramodi
— PMO India (@PMOIndia) November 26, 2019
As proud citizens of India, let us think about how our actions will make our nation even stronger: PM @narendramodi
— PMO India (@PMOIndia) November 26, 2019
हमारी कोशिश होनी चाहिए कि अपने हर कार्यक्रम में, हर बातचीत में Duties पर ज़रूर फोकस हो: PM @narendramodi
— PMO India (@PMOIndia) November 26, 2019
हमारा संविधान 'हम भारत के लोग' से शुरू होता है। हम भारत के लोग ही इसकी ताकत है, हम ही इसकी प्रेरणा है और हम ही इसका उद्देश्य है: PM @narendramodi
— PMO India (@PMOIndia) November 26, 2019
