વિસ્તૃત ભારત-ઓસ્ટ્રિયા ભાગીદારી પર સંયુક્ત નિવેદન

ચાન્સેલર શ્રી કાર્લ નેહમરના આમંત્રણ પર પ્રધાનમંત્રી શ્રી નરેન્દ્ર મોદીએ 9-10 જુલાઈ 2024 સુધી ઓસ્ટ્રિયાની સત્તાવાર મુલાકાત લીધી હતી. તેમની આ મુલાકાત દરમિયાન પ્રધાનમંત્રીએ ઓસ્ટ્રિયાના રાષ્ટ્રપતિ મહામહિમ એલેક્ઝાન્ડર વાન ડેર બેલેન સાથે મુલાકાત કરી હતી અને ચાન્સેલર નેહમર સાથે દ્વિપક્ષીય ચર્ચાવિચારણા કરી હતી. 41 વર્ષ પછી પ્રધાનમંત્રીની આ પ્રથમ ઓસ્ટ્રિયા અને ભારતીય પ્રધાનમંત્રીની મુલાકાત હતી. આ વર્ષ બંને દેશો વચ્ચેના રાજદ્વારી સંબંધોના 75મા વર્ષને ચિહ્નિત કરે છે.

પ્રધાનમંત્રી અને ચાન્સેલરે ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે, લોકશાહી, સ્વતંત્રતા, આંતરરાષ્ટ્રીય શાંતિ અને સુરક્ષાનાં સહિયારા મૂલ્યો, નિયમ-આધારિત આંતરરાષ્ટ્રીય વ્યવસ્થા, સંયુક્ત રાષ્ટ્ર ચાર્ટરનાં હાર્દમાં છે, સહિયારા ઐતિહાસિક જોડાણો અને બંને દેશો વચ્ચે લાંબા ગાળાનાં સંબંધો વધતી જતી ભાગીદારીનાં કેન્દ્રમાં છે. તેમણે વધારે સ્થિર, સમૃદ્ધ અને સ્થાયી દુનિયા માટે દ્વિપક્ષીય, પ્રાદેશિક અને આંતરરાષ્ટ્રીય સહકારને ગાઢ અને વિસ્તૃત કરવાની દિશામાં તેમનાં પ્રયાસો ચાલુ રાખવાની કટિબદ્ધતાનો પુનરોચ્ચાર કર્યો હતો.

ચાન્સેલર નેહમર અને પ્રધાનમંત્રી મોદીએ સ્વીકાર્યું કે બંને દેશોમાં તેમની દ્વિપક્ષીય ભાગીદારીને ઉચ્ચ સ્તરે નોંધપાત્ર રીતે અપગ્રેડ કરવાની સંભાવના છે. તેઓ આ સહિયારા ઉદ્દેશને આગળ વધારવા વ્યૂહાત્મક અભિગમ અપનાવવા સંમત થયા હતા. આ માટે, ઘનિષ્ઠ રાજકીય-સ્તરીય સંવાદ ઉપરાંત, તેમણે ભવિષ્યલક્ષી દ્વિપક્ષીય સ્થાયી આર્થિક અને તકનીકી ભાગીદારી પર ભાર મૂક્યો હતો, જેમાં નવી પહેલો અને સંયુક્ત પ્રોજેક્ટ્સ, સહયોગી તકનીક વિકાસ, સંશોધન અને નવીનતા અને વ્યવસાય-થી-વ્યવસાય જોડાણની શ્રેણીને આવરી લેવામાં આવી છે, જેમાં ગ્રીન અને ડિજિટલ ટેકનોલોજી, ઇન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર, નવીનીકરણીય ઊર્જા, જળ વ્યવસ્થાપન, જીવન વિજ્ઞાન, સ્માર્ટ શહેરો, ગતિશીલતા અને પરિવહનનો સમાવેશ થાય છે.

રાજકીય અને સુરક્ષા સહકાર

પ્રધાનમંત્રી શ્રી નરેન્દ્ર મોદી અને ચાન્સેલર નેહામરે ભારત અને ઓસ્ટ્રિયા જેવા લોકતાંત્રિક દેશોના આંતરરાષ્ટ્રીય અને પ્રાદેશિક શાંતિ અને સમૃદ્ધિમાં પ્રદાન કરવા સંયુક્તપણે કામ કરવાના મહત્ત્વ પર ભાર મૂક્યો હતો. આ સંદર્ભમાં તેમણે તાજેતરનાં વર્ષોમાં તેમનાં વિદેશ મંત્રીઓ વચ્ચે નિયમિત અને નક્કર ચર્ચાવિચારણા પર સંતોષ વ્યક્ત કર્યો હતો. તેઓએ તેમના અધિકારીઓને વિવિધ ક્ષેત્રોમાં ઉન્નત સંસ્થાકીય સંવાદના વલણને જાળવવા માટે પણ પ્રોત્સાહિત કર્યા.

બંને નેતાઓએ યુએનસીએલઓએસમાં દર્શાવ્યા મુજબ સમુદ્રનાં આંતરરાષ્ટ્રીય કાયદા અનુસાર મુક્ત, ખુલ્લા અને નિયમ-આધારિત ઇન્ડો-પેસિફિક પ્રત્યેની તેમની કટિબદ્ધતાને પ્રતિપાદિત કરી હતી તથા સાર્વભૌમિકતા, પ્રાદેશિક અખંડિતતા અને દરિયાઇ સુરક્ષા અને આંતરરાષ્ટ્રીય શાંતિ અને સ્થિરતાનાં લાભ માટે નેવિગેશનની સ્વતંત્રતા માટે સંપૂર્ણ સન્માન સાથે.

બંને નેતાઓએ યુરોપ તેમજ પશ્ચિમ એશિયા/મધ્ય પૂર્વમાં તાજેતરનાં ઘટનાક્રમોનાં ઊંડાણપૂર્વકનાં મૂલ્યાંકનનું આદાનપ્રદાન કર્યું હતું. તેમણે બંને દેશોનાં અભિગમમાં પૂરકતાઓની નોંધ લીધી હતી, જે શાંતિ પુનઃસ્થાપિત કરવા અને સશસ્ત્ર સંઘર્ષ ટાળવાની દિશામાંનાં પ્રયાસોને પ્રાથમિકતા આપે છે તેમજ આંતરરાષ્ટ્રીય કાયદા અને સંયુક્ત રાષ્ટ્રનાં ઘોષણાપત્રનું કડકપણે પાલન કરે છે.

યુક્રેનમાં યુદ્ધ સાથે સંબંધિત, બંને નેતાઓએ આંતરરાષ્ટ્રીય કાયદા અને યુએન ચાર્ટર સાથે સુસંગત શાંતિપૂર્ણ સમાધાનને સરળ બનાવવાના કોઈપણ સામૂહિક પ્રયત્નોને ટેકો આપ્યો હતો. બંને પક્ષો માને છે કે યુક્રેનમાં એક વ્યાપક અને સ્થાયી શાંતિ પ્રાપ્ત કરવા માટે તમામ હિતધારકોને એકમંચ પર લાવવાની તથા સંઘર્ષમાં બંને પક્ષો વચ્ચે નિષ્ઠાવાન અને નિષ્ઠાવાન જોડાણની જરૂર છે.

બંને નેતાઓએ સરહદ પાર અને સાયબર-આતંકવાદ સહિત તમામ સ્વરૂપો અને અભિવ્યક્તિઓમાં આતંકવાદને સ્પષ્ટપણે વખોડી કાઢવાની વાતનો પુનરોચ્ચાર કર્યો હતો તથા એ વાત પર ભાર મૂક્યો હતો કે, કોઈ પણ દેશે આતંકવાદી કૃત્યો માટે નાણાં, આયોજન, સમર્થન કે આચરનારાઓને સુરક્ષિત આશ્રય ન આપવો જોઈએ. બંને પક્ષોએ સંયુક્ત રાષ્ટ્ર સુરક્ષા પરિષદ 1267 પ્રતિબંધ સમિતિ દ્વારા સૂચિબદ્ધ જૂથો સાથે સંકળાયેલા હોદ્દાઓ અથવા વ્યક્તિઓ સહિત તમામ આતંકવાદીઓ સામે નક્કર કાર્યવાહી કરવા પણ અપીલ કરી હતી. બંને દેશોએ એફએટીએફ, એનએમએફ અને અન્ય બહુપક્ષીય પ્લેટફોર્મ પર સંયુક્તપણે કામ કરવાની કટિબદ્ધતાનો પુનરોચ્ચાર કર્યો હતો.

બંને નેતાઓએ સપ્ટેમ્બર, 2023માં દિલ્હીમાં આયોજિત જી-20 શિખર સંમેલનની સાથે-સાથે ઇન્ડિયા-મિડલ ઇસ્ટ-યુરોપ કોરિડોર (આઇએમઇસી)ની શરૂઆતને યાદ કરી હતી. ચાન્સેલર નેહામરે આ મહત્વપૂર્ણ પહેલના નેતૃત્વ માટે વડા પ્રધાન મોદીને અભિનંદન આપ્યા. બંને નેતાઓ સંમત થયા હતા કે, આ પ્રોજેક્ટ વ્યૂહાત્મક રીતે ખૂબ જ મહત્ત્વપૂર્ણ હશે તથા ભારત, મધ્ય પૂર્વ અને યુરોપ વચ્ચે વાણિજ્ય અને ઊર્જાની સંભવિતતા અને પ્રવાહમાં નોંધપાત્ર વધારો કરશે. ચાન્સેલર નેહમરે આઇએમઇસી સાથે જોડાવા માટે ઓસ્ટ્રિયાની તીવ્ર રુચિ વ્યક્ત કરી હતી અને કનેક્ટિવિટીના મુખ્ય સક્ષમ તરીકે યુરોપની મધ્યમાં ઓસ્ટ્રિયાના સ્થાન તરફ ધ્યાન દોર્યું હતું.

બંને નેતાઓએ એ વાત પર ભાર મૂક્યો હતો કે, ભારત અને યુરોપિયન યુનિયન દુનિયામાં સૌથી મોટી અને સૌથી જીવંત મુક્ત-બજાર જગ્યા ધરાવે છે તથા તેમણે નોંધ્યું હતું કે, યુરોપિયન યુનિયન-ભારત વચ્ચેનાં ગાઢ સંબંધો પારસ્પરિક લાભદાયક રહેશે તેમજ તેની સકારાત્મક વૈશ્વિક અસર થશે. ચાન્સેલર નેહામર અને વડા પ્રધાન મોદી ભારત અને ઇયુને નજીક લાવવા માટે વિવિધ પહેલને ટેકો આપવા સંમત થયા હતા. આ સંદર્ભમાં તેમણે ભારત-યુરોપિયન યુનિયન વચ્ચે ચાલી રહેલી વેપાર અને રોકાણ વાટાઘાટો તથા યુરોપિયન યુનિયન-ઇન્ડિયા કનેક્ટિવિટી પાર્ટનરશિપનાં વહેલાસર અમલીકરણ માટે તેમનાં મજબૂત સાથસહકારની પુનઃપુષ્ટિ કરી હતી.

ટકાઉ આર્થિક ભાગીદારી

બંને નેતાઓએ વ્યૂહાત્મક ઉદ્દેશ ્ય તરીકે બંને દેશો વચ્ચે મજબૂત આર્થિક અને ટેકનોલોજીની ભાગીદારીની ઓળખ કરી હતી. આ સંદર્ભમાં, તેઓએ મુલાકાત દરમિયાન વિયેનામાં કેટલીક કંપનીઓના સીઇઓની ભાગીદારી સાથે સૌપ્રથમ ઉચ્ચ-સ્તરીય દ્વિપક્ષીય બિઝનેસ ફોરમના આયોજનને આવકાર્યું હતું. બંને નેતાઓએ બિઝનેસ ફોરમને સંબોધન કર્યું હતું અને વિવિધ ક્ષેત્રોમાં નવા અને વધારે ગતિશીલ જોડાણ માટે વ્યાવસાયિક પ્રતિનિધિઓને કામ કરવા પ્રોત્સાહન આપ્યું હતું.

બંને નેતાઓએ દ્વિપક્ષીય ભાગીદારીને આગળ વધારવામાં સંશોધન, વૈજ્ઞાનિક જોડાણ, ટેકનોલોજી ભાગીદારી અને નવીનતાના મહત્વપૂર્ણ મહત્વને માન્યતા આપી હતી અને આ પ્રકારની તમામ તકો પરસ્પર હિતમાં શોધવા માટે હાકલ કરી હતી. તેમણે નવા વ્યવસાય, ઉદ્યોગ અને સંશોધન અને વિકાસ ભાગીદારી મોડલ્સ મારફતે ઓળખ કરાયેલા ક્ષેત્રોમાં ટેકનોલોજીવિકસાવવા અને વાણિજ્યિકરણ કરવા મજબૂત જોડાણની જરૂરિયાત પર ભાર મૂક્યો હતો.

બંને નેતાઓએ ફેબ્રુઆરી, 2024માં ઓસ્ટ્રિયાનાં શ્રમ અને અર્થતંત્ર મંત્રીની ભારતની મુલાકાત દરમિયાન સ્થાપિત સ્ટાર્ટ-અપ બ્રિજ મારફતે બંને દેશોની નવીનતા અને સ્ટાર્ટ-અપ ઇકોસિસ્ટમને જોડવાની પહેલોને આવકાર આપ્યો હતો તથા જૂન, 2024માં ભારતીય સ્ટાર્ટ-અપ્સનાં એક જૂથની ઓસ્ટ્રિયાની સફળ મુલાકાત દરમિયાન સ્થાપિત કરવામાં આવી હતી. તેમણે બંને દેશોની પ્રસ્તુત એજન્સીઓને ભવિષ્યમાં આ પ્રકારનાં આદાન-પ્રદાનને વધારે ગાઢ બનાવવા કામ કરવા માટે પ્રોત્સાહન આપ્યું હતું, જેમાં ઓસ્ટ્રિયાનું ગ્લોબલ ઇન્ક્યુબેટર નેટવર્ક અને સ્ટાર્ટ અપ ઇન્ડિયા પહેલ જેવા માળખાગત કાર્યનો સમાવેશ થાય છે.

યુનાઇટેડ નેશન્સ ફ્રેમવર્ક કન્વેન્શન ઓન ક્લાઇમેટ ચેન્જ (યુએનએફસીસીસી)માં સામેલ હોવાને કારણે અને વૈશ્વિક સરેરાશ તાપમાનમાં વધારાને પૂર્વ-ઔદ્યોગિક સ્તરોથી 2 ડિગ્રી સેલ્સિયસથી નીચે રાખવા માટે પ્રતિબદ્ધ દેશો તરીકે, બંને નેતાઓએ સ્વીકાર્યું હતું કે તેનાથી આબોહવામાં ફેરફારના જોખમો અને અસરોમાં નોંધપાત્ર ઘટાડો થશે. તેમણે વર્ષ 2050 સુધીમાં આબોહવાની તટસ્થતા માટે યુરોપિયન યુનિયનનાં સ્તરે અપનાવવામાં આવેલા બંધનકર્તા લક્ષ્યાંકો, વર્ષ 2040 સુધીમાં આબોહવાની તટસ્થતા હાંસલ કરવાની ઓસ્ટ્રિયાની સરકારની કટિબદ્ધતા અને વર્ષ 2070 સુધીમાં સ્વચ્છ શૂન્ય ઉત્સર્જન હાંસલ કરવાની ભારત સરકારની કટિબદ્ધતાને યાદ કરી હતી.

તેમણે ઊર્જા સંક્રમણના પડકારોને પહોંચી વળવા માટે ઓસ્ટ્રિયાની સરકારની હાઇડ્રોજન વ્યૂહરચના અને ભારત દ્વારા શરૂ કરવામાં આવેલા નેશનલ ગ્રીન હાઇડ્રોજન મિશનના સંદર્ભમાં જોડાણ માટેના અવકાશની નોંધ લીધી હતી તથા અક્ષય/ગ્રીન હાઇડ્રોજનમાં બંને દેશોની કંપનીઓ અને સંશોધન અને વિકાસ સંસ્થાઓ વચ્ચે વિસ્તૃત ભાગીદારીને ટેકો આપ્યો હતો.

બંને નેતાઓએ સ્વચ્છ પરિવહન, પાણી અને ગંદાપાણીનું વ્યવસ્થાપન, કચરાનું વ્યવસ્થાપન, પુનઃપ્રાપ્ય ઊર્જા અને અન્ય સ્વચ્છ ટેકનોલોજીઓ જેવા ક્ષેત્રોમાં લક્ષિત સહકાર માટે વિવિધ પ્રકારની પર્યાવરણીય ટેકનોલોજીઓની ઓળખ કરી હતી. તેમણે જાહેર અને ખાનગી સંસ્થાઓને આ ક્ષેત્રોમાં સાહસો અને પ્રોજેક્ટ્સ માટે ધિરાણ આપવા પ્રોત્સાહન આપ્યું હતું, જેથી આ અને આનુષંગિક ક્ષેત્રોમાં વિસ્તૃત જોડાણને ટેકો મળી શકે. તેમણે ઔદ્યોગિક પ્રક્રિયાઓ (ઉદ્યોગ 4.0)માં ડિજિટલ ટેકનોલોજીની વધતી જતી ભૂમિકાને પણ બિરદાવી હતી, જેમાં સ્થાયી અર્થતંત્રનાં ક્ષેત્રનો પણ સમાવેશ થાય છે.

સહિયારા ભવિષ્ય માટે કૌશલ્યો

ચાન્સેલર નેહમર અને પ્રધાનમંત્રી મોદીએ ઉચ્ચ-તકનીકી ક્ષેત્રોમાં વિસ્તૃત જોડાણને ટેકો આપવા માટે કૌશલ્ય વિકાસ અને કુશળ કર્મચારીઓની ગતિશીલતાના મહત્વને માન્યતા આપી હતી. આ સંબંધમાં તેમણે દ્વિપક્ષીય સ્થળાંતર અને મોબિલિટી સમજૂતીનાં અમલીકરણને આવકાર આપ્યો હતો, જે આ પ્રકારનાં આદાન-પ્રદાનને સુલભ બનાવવા માટે એક સંસ્થાગત માળખું પ્રદાન કરે છે, સાથે-સાથે અનિયમિત સ્થળાંતરસામે પણ લડત આપે છે.

તેમણે બંને દેશોની શૈક્ષણિક સંસ્થાઓને પારસ્પરિક હિતનાં ક્ષેત્રો, ખાસ કરીને વિજ્ઞાન, ટેકનોલોજી અને એન્જિનીયરિંગ પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરીને ભવિષ્યલક્ષી ભાગીદારીનું નિર્માણ કરવા પ્રોત્સાહન આપ્યું હતું.

લોકો-થી-લોકો સાથેનો સંબંધ

બંને નેતાઓએ સાંસ્કૃતિક આદાનપ્રદાનની લાંબી પરંપરાની પ્રશંસા કરી હતી, ખાસ કરીને ઓસ્ટ્રિયાનાં ઇન્ડોલોજિસ્ટની ભૂમિકાની અને અગ્રણી ભારતીય સાંસ્કૃતિક હસ્તીઓની ભૂમિકાની, જે ઓસ્ટ્રિયા સાથે સંકળાયેલી છે. બંને નેતાઓએ યોગ અને આયુર્વેદમાં ઓસ્ટ્રિયન લોકોમાં વધી રહેલી રુચિની પણ નોંધ લીધી હતી. તેમણે સંગીત, નૃત્ય, ઓપેરા, થિયેટર, ફિલ્મો, સાહિત્ય, રમતગમત અને અન્ય ક્ષેત્રોમાં દ્વિપક્ષીય સાંસ્કૃતિક સંબંધોને પ્રોત્સાહન આપવાનાં પ્રયાસોને આવકાર આપ્યો હતો, જેમાં સાંસ્કૃતિક સહકાર પર તાજેતરમાં હસ્તાક્ષર થયેલા સમજૂતીકરાર (એમઓયુ)નાં માળખાનો પણ સમાવેશ થાય છે.

બંને નેતાઓએ આર્થિક, સ્થાયી અને સર્વસમાવેશક વૃદ્ધિનાં સર્જનમાં પ્રવાસન દ્વારા ભજવવામાં આવેલી ભૂમિકા તેમજ બંને દેશોનાં લોકો વચ્ચે વિસ્તૃત સમજણને બિરદાવી હતી. તેમણે બંને દિશાઓમાં પ્રવાસીઓનાં પ્રવાહને વિસ્તૃત કરવા સંયુક્તપણે કામ કરવા સંબંધિત એજન્સીઓનાં પ્રયાસોને પ્રોત્સાહન આપ્યું હતું, જેમાં ફ્લાઇટ કનેક્ટિવિટી વધારવા, રોકાણની લંબાઈ અને અન્ય પહેલો સામેલ છે.

બહુપક્ષીય સહકાર

બંને નેતાઓએ બહુપક્ષીયવાદ અને સંયુક્ત રાષ્ટ્રનાં ઘોષણાપત્રનાં સિદ્ધાંતો પ્રત્યે તેમની કટિબદ્ધતાની પુનઃપુષ્ટિ કરી હતી. તેઓ નિયમિત દ્વિપક્ષીય પરામર્શ અને બહુપક્ષીય મંચો પર સંકલન મારફતે આ મૂળભૂત સિદ્ધાંતોની સુરક્ષા અને પ્રોત્સાહન આપવા સંયુક્તપણે કામ કરવા સંમત થયા હતા.

તેમણે સુરક્ષા પરિષદ સહિત સંયુક્ત રાષ્ટ્રમાં વિસ્તૃત સુધારા હાંસલ કરવાની કટિબદ્ધતાનો પુનરોચ્ચાર કર્યો હતો. ભારતે વર્ષ 2027-28 માટે ઓસ્ટ્રિયાની યુએનએસસીની દાવેદારીને ટેકો આપવાનો પુનરોચ્ચાર કર્યો હતો, ત્યારે ઓસ્ટ્રિયાએ વર્ષ 2028-29નાં સમયગાળા માટે ભારતની દાવેદારી માટે પોતાનો ટેકો વ્યક્ત કર્યો હતો.

પ્રધાનમંત્રી મોદીએ આંતરરાષ્ટ્રીય સૌર ગઠબંધનમાં સભ્યપદ માટે ઓસ્ટ્રિયાને આમંત્રણ આપ્યું હતું, જેણે તાજેતરમાં જ તેના 100મા સભ્યને આવકાર આપીને એક મહત્વપૂર્ણ સીમાચિહ્ન હાંસલ કર્યું હતું.

પ્રધાનમંત્રી મોદીએ આ મુલાકાત દરમિયાન ઓસ્ટ્રિયાની સરકાર અને લોકો દ્વારા આપવામાં આવેલા ઉષ્માસભર આતિથ્ય-સત્કાર બદલ ચાન્સેલર નેહમરનો આભાર માન્યો હતો. પ્રધાનમંત્રી મોદીએ ચાન્સેલર નેહમરને તેમની અનુકૂળતાએ ભારત આવવાનું આમંત્રણ આપ્યું હતું, જેનો કુલપતિએ સહર્ષ સ્વીકાર કર્યો હતો.