- અમે, બ્રાઝિલ સંઘ ગણરાજ્ય, રશિયન સંઘ, પ્રજાસત્તાક ભારત, ચીન ગણરાજ્ય અને દક્ષિણ આફ્રિકા ગણરાજ્યનાંરાષ્ટ્રપ્રમુખોએ જી-20 શિખર સંમેલનનાંઉપલક્ષ્યમાંજાપાનનાંઓસાકાની28 જૂન, 2019નાં રોજ મુલાકાત લીધી હતી. અમે જી-20 માટે જાપાનની અધ્યક્ષતા માટે તેને અભિનંદન આપીએ છીએ અને અમારા આતિથ્ય સત્કાર માટે એમનો આભાર વ્યક્ત કરીએ છીએ.
- અમે જાપાન દ્વારા એની અધ્યક્ષતામાંવેપાર, વિજ્ઞાન, ટેકનોલોજી અને ઇનોવેશન, માળખાગત સુવિધા, આબોહવામાં પરિવર્તન, જાહેર સ્વાસ્થ્ય કવચ, વયોવૃદ્ધ લોકોની વસતિ અને સ્થિર વિકાસ માટે પસંદ કરેલી પ્રાથમિકતાઓથી વાકેફછીએ.
- વિશ્વ આર્થિક વિકાસ સ્થિર પ્રતીત થાય છે અને એવું અનુમાન છે કે, આ વર્ષનાં અંત સુધીમાં અને વર્ષ 2020માં સામાન્ય સ્વરૂપે એમાં વૃદ્ધિ થશે. જોકે વેપાર, ભૌગોલિક તણાવ, કોમોડિટી મૂલ્યમાં અસ્થિરતા, અસમાનતા અને અપર્યાપ્ત સમાવેશી વૃદ્ધિ તથા નાણાકીય સ્થિતિસંજોગો સાથે વૃદ્ધિને મજબૂતી પ્રદાન કરવી અનિશ્ચિત લાગે છે. વૈશ્વિક સ્તરે વધારે અસંતુલન જોવા મળે છે, જે માટે સંપર્ણપણેમોનિટરિંગ અને સમયસર નીતિગતપ્રતિક્રિયાઓની જરૂર હોય છે. આપણે આંતરરાષ્ટ્રીય વેપારની નિરંતર વૃદ્ધિ માટે એક અનુકૂળ વૈશ્વિક આર્થિક વાતાવરણનાંમહત્ત્વ પર ભાર મૂકીએ છીએ.
- આ સ્થિતિસંજોગોમાં આપણે એ વાત પર સંતોષ વ્યક્ત કરીએ છીએ કે બ્રિક્સ દેશોએ છેલ્લાં એક દાયકામાં વૈશ્વિક વૃદ્ધિનાં મુખ્ય પ્રેરકબળ તરીકે કામ કર્યું છે અને હાલ વૈશ્વિક ઉત્પાદનમાં એમનું પ્રદાન આશરે એક તૃતિયાંશ છે. વિવિધ અનુમાનો પરથી સંકેત મળે છે કે, વર્ષ 2030 સુધી કુલ વૈશ્વિક આર્થિક વિકાસમાં અડધું યોગદાન બ્રિક્સનું હશે. માળખાગતસુધારાઓનાં નિરંતર અમલીકરણથી અમારી વિકાસની સંભાવનામાં વૃદ્ધિ થશે. બ્રિક્સ સભ્યો વચ્ચે સંતુલિત વેપાર વિસ્તાર આંતરરાષ્ટ્રીય વેપાર પ્રવાહને વધારે મજબૂત કરવામાં પ્રદાન કરશે.
- પડકારોનું સમાધાન કરવા અને તકોનો સંપૂર્ણપણે લાભ ઉઠાવવા માટે મદદ કરવા આપણે અન્ય વિષયોની સાથે ઉદાર બજાર, મજબૂત આર્થિક સાનુકૂળતા, નાણાકીય સ્થિરતા, ઉચિત સ્વરૂપે ડિઝાઇન કરવામાં આવેલી અને સુવિચારિત વિસ્તૃત આર્થિક નીતિઓ, માળખાગત સુધારા, માનવ મૂડીમાં પર્યાપ્ત રોકાણ, ગરીબીનાં સ્તર અને અસમાનતામાં ઘટાડો, રોકાણ અને ઇનોવેશનને પ્રોત્સાહન આપવા માટે પ્રભાવશાળી સ્પર્ધા, તટસ્થ, ન્યાયપૂર્ણ અને બિનભેદભાવયુક્ત વેપારી વાતાવરણ, સરકારી-ખાનગી ભાગીદારી (પીપીપી)માં સહયોગ તથા મૂળભૂત માળખાને નાણાકીય સહાય અનેવિકાસનાંમહત્ત્વને સમજે છે. આ વિસ્તારો અને અન્ય વિસ્તારોમાં આંતરરાષ્ટ્રીય અને સ્થાનિક ઉપાય સ્થાયી અને સર્વસમાવેશક આર્થિક વિકાસમાં પ્રદાન કરશે. આપણે વૈશ્વિક વેલ્યુચેઇનમાંવિકાસશીલદેશોની વધારે ભાગીદારીનું આહવાન કરીએ છીએ. અમે વેપાર અને ડિજિટલ અર્થતંત્ર વચ્ચે ઇન્ટરફેસનાંમહત્ત્વને સમજીએ છીએ. આપણે વિકાસમાટે ડેટાનીભૂમિકાને સમજીએ છીએ.
- અમે પારદર્શક, તટસ્થ, ખુલ્લાં, મુક્ત અને સમાવેશક આંતરરાષ્ટ્રીય વેપાર માટે કટિબદ્ધ છીએ. સંરક્ષણવાદ અને એકપક્ષીય અભિગમ વિશ્વ વેપાર સંગઠનની ભાવના અને નિયમોથી વિપરીત કામ કરે છે. અમે બહુપક્ષવાદ અને આંતરરાષ્ટ્રીય કાયદા માટે પોતાની કટિબદ્ધતાનેપુનઃરેખાંકિત કરીએ છીએ અને અમે એનાં કેન્દ્રમાં વિશ્વ વેપાર સંગઠનની સાથે નિયમ આધારિત બહુપક્ષીય વેપાર વ્યવસ્થા માટે પોતાનાં સમર્થનનું પુનરાવર્તન કરીએ છીએ. અમે સંગઠનમાં જરૂરી સુધારા પર વિશ્વ વેપાર સંગઠનનાં તમામ સભ્યોની સાથે રચનાત્મક સ્વરૂપે કામ કરીશું, જેથી આંતરરાષ્ટ્રીય વેપારમાં વર્તમાન અને ભવિષ્યનાંપડકારોને વધારે સારી રીતે ઝીલી શકાય તેમજ ડબલ્યુટીઓની પ્રાસંગિકતા અને અસરકારકતાને વધારી શકાય. અન્ય બાબતો સાથે સુધારાઓમાં વિશ્વ વેપાર સંગઠનની કેન્દ્રીયતા, મૂળ મૂલ્યો અને મૂળભૂત સિદ્ધાંતોનું સંરક્ષણ થવું જોઈએ, તથા વિકાસશીલ દેશો અને એલડીસી સહિત તમામ સભ્યોનાં હિત પર વિચાર કરવો જોઈએ. એ જરૂરી છે કે, વિશ્વ વેપાર સંગઠન વાર્તાનો એજન્ડા સંતુલિત હોય તથા એનાં પર નિખાલસતા, પારદર્શકતા અને સમાવેશક રીતે ચર્ચાવિચારણા કરવામાં આવે.
- વિશ્વ વેપાર સંગઠન (WTO) વિવાદનું નિરાકરણ લાવવા માટે બહુપક્ષીય વેપારી વ્યવસ્થાનો એક અનિવાર્ય આધારસ્તંભ છે અને સંગઠનનાં ઉચિત અને અસરકારક કામકાજ માટે એક અપીલેટ સંસ્થા જરૂરી છે. અમે વિશ્વ વેપાર સંગઠનમાં વિવાદો માટે એક બે તબક્કા ધરાવતી ફરજિયાત ન્યાયિક વ્યવસ્થાનીકામગીરીનાં રક્ષણ માટે કટિબદ્ધ છીએ. વિશ્વ વ્યાપર સંગઠન અપીલેટસંસ્થાનાંસભ્યોની નિમણૂકમાં અવરોધને દૂર કરવા તાત્કાલિક ધ્યાન આપવું જોઈએ અને આ બાબતને ધ્યાનમાં રાખીને અમે અપીલ કરીએ છીએ કે, અપીલેટ સંસ્થામાં સભ્યોની પસંદગીની પ્રક્રિયા તાત્કાલિક ધોરણે શરૂ કરવામાં આવે.
- અમે વૈશ્વિક નાણાકીય સુરક્ષા જાળનાં કેન્દ્રમાં એક મજબૂત, કોટા-આધારિત અને પર્યાપ્તસ્વરૂપેસંસાધન ધરાવતા આંતરરાષ્ટ્રીય મુદ્રા કોષ (આઈએમએફ) માટે પોતાની પ્રતિબદ્ધતા પર ભાર મૂકીએ છીએ. અમે આઈએમએફકોટાનાં અમલીકરણ અને 2010માં સંમત સિદ્ધાંતોને આધારે, વહીવટમાં સુધારો કરવા માટે કાર્યકારી બોર્ડની સાથે કામ કરવા માટે પોતાની કટિબદ્ધતાનોપુનરોચ્ચાર કરીએ છીએ. અમે 2019ની વાર્ષિક બેઠકોમાં જ કોટાની15મી સાધારણ સમીક્ષાને સંપન્ન કરવા માટે કટિબદ્ધ છીએ.
- અમે માળખાગતસુવિધાઓને ઊભી કરવા માટે નાણાકીય પોષણ અને સતત વિકાસમાં ન્યૂડેવલપમેન્ટ બેંક (એનડીબી)ની ભૂમિકાની પ્રશંસા કરીએ છીએ અને મજબૂત, સંતુલિત અને ઉચ્ચ ગુણવત્તાયુક્તયોજનાઓનાંપોર્ટફોલિયોનાં નિર્માણ માટે નિરંતર અને સતત પ્રયાસોની જરૂરિયાત પર ભાર મૂકીએ છીએ. ન્યૂડેવલપમેન્ટબેંકને પ્રાદેશિક કાર્યાલયોની સ્થાપના દ્વારા મજબૂત કરવામાં આવશે. અમે એનડીબી દ્વારા પોતાનાં તમામ સભ્યદેશોનાં સ્થાનિક ચલણોમાંસંસાધનો એકત્ર કરવા માટે ચીનમાં શરૂઆત કરવાની સાથે, દક્ષિણ આફ્રિકા અને રશિયામાં આગામી બોન્ડ કાર્યક્રમ સહિત એમની કટિબદ્ધતાનું સ્વાગત કરીએ છીએ. અમે એનડીબી પ્રોજેક્ટ પ્રિપરેશનફંડનો તરત અમલ કરવા માટે તત્પર છીએ. અમને આશા છે કે, આ યોજનાઓ તૈયાર કરવા માટે એક શ્રેષ્ઠ માધ્યમ બને, જે એનડીબીનાં સભ્ય દેશોને ટેકનિકલ સહાયતા પ્રદાન કરશે.
- અમે સભ્ય દેશોનીચુકવણીનુંદબાણ ઓછું કરવા માટે બ્રિક્સકન્ટિન્જેન્ટ રિઝર્વ એરેન્જમેન્ટ (સીઆરએ)નાં સતત મહત્ત્વ પર ભાર મૂકીએ છીએ. વર્ષ 2018માં સફળ પરીક્ષણને ધ્યાનમાં રાખીને અમે એનું વધારે ઊઁડાણપૂર્વક પરીક્ષણ કરવા માટે કટિબદ્ધ છીએ, જેથી સંસાધનો પર, જ્યારે જરૂર પડે ત્યારે, કોઈ સભ્ય દેશની વિનંતી પર એને સહાયતા પ્રદાન કરવામાં સીઆરએનાંસંચાલનની તૈયારી સુનિશ્ચિત કરી શકાય. આપણે મેક્રોઇકોનોમિકઇન્ફોર્મેશન (SEMI)માં સીઆરએસિસ્ટમ ઓફ એક્સચેન્જનાંકામકાજનું સ્વાગત કરીએ છીએ. અમે બ્રિક્સ સ્થાનિક મુદ્રા બોન્ડફંડની સ્થાપના માટે સતત પ્રયાસોનું સ્વાગત કરીએ છીએ અને એનું સંચાલન શરૂ કરવા માટે તત્પર છીએ. અમે સીઆરએ અને આઈએમએફ વચ્ચે સહયોગને સમર્થન આપીએ છીએ.
- અમે બ્રિક્સ દેશો સહિત દુનિયાનાં તમામ દેશોમાં તમામ સ્વરૂપોનાં આતંકવાદી હુમલાઓની નિંદા કરીએછીએ, પછી એ ઘટનાઓ કોઈ પણ જગ્યાએ ઘટે અને કોઈ પણ એની પાછળ જવાબદાર હોય. અમે એકજૂથ થઈને આંતરરાષ્ટ્રીય કાયદા પર સંયુક્ત રાષ્ટ્રની જોગવાઈ અંતર્ગત આતંકવાદનો મુકાબલો કરવાનાં નક્કર પ્રયાસો અને વ્યાપક દ્રષ્ટિકોણનો આગ્રહ કરીએ છીએ. અમે પુનરોચ્ચાર કરીએ છીએ કે, આ તમામ રાજ્યોની જવાબદારી છે કે, તેઓ આતંકવાદી નેટવર્કને નાણાકીય સહાયતા અને પોતાનાં વિસ્તારોમાંથી આતંકવાદી કાર્યવાહીઓનેઅટકાવે. અમે આતંકવાદી ઉદ્દેશો માટે ઇન્ટરનેટનાં ઉપયોગ સામે લડવા માટે પોતાની કટિબદ્ધતાનોપુનરોચ્ચાર કરીએ છીએ. આ બાબતનો સ્વીકાર કરીને કે આઇસીટીનાં ઉપયોગમાં સુરક્ષા સુનિશ્ચિત કરવા માટે રાજ્યોની ભૂમિકા મહત્ત્વપૂર્ણ છે, આપણે ટેકનોલોજી કંપનીઓથી, લાગુ કાયદા અનુસાર, સરકારો સાથે પોતાનો સહયોગ આપવાનું આહવાનકરીએ છીએ, જેથી આતંકવાદીઓ દ્વારા પોતાનાં સહયોગીઓને પ્રોત્સાહન આપવા, એમની ભરતી કરવા, આતંકવાદી હુમલામાં સુવિધા આપવા અથવા ષડયંત્રોને પાર પાડવા ડિજિટલ પ્લેટફોર્મનો ઉપયોગ કરવાની ક્ષમતાનો અંત લાવી શકાય.
- અમે ભ્રષ્ટાચાર સામે લડવા માટે દ્રઢતાપૂર્વક કટિબદ્ધ છીએ તથા સરકારી અને ખાનગી ક્ષેત્રોમાં એકીકરણને પ્રોત્સાહન આપવાનું ચાલુંરાખીશું. એટલે અમે વિશેષ સ્વરૂપે સંપત્તિની વસૂલાત સાથે સંબંધમાં ભ્રષ્ટાચારનાંકેસોમાં અને વધારે અસરકારક રીતે સમસ્યાનું સમાધાન કરવા માટે, ઉપર્યુક્ત, આંતરરાષ્ટ્રીય એન્ટિકોઓપરેશન સહયોગ અને કાયદેસર માળખાને મજબૂત કરવા પ્રોત્સાહન આપવાનો પ્રયાસ કરીશું. અમે ભ્રષ્ટાચારમાંસંકળાયેલી વ્યક્તિઓને સામે કેસ ચલાવવાનાંઆપણાં પારસ્પરિક પ્રયાસોને પ્રોત્સાહન આપવાનો પ્રયાસ કરીશું. અમે સરકારી અને ખાનગી બંને ક્ષેત્રોમાં ભ્રષ્ટાચારને અટકાવવા અને એનો સામનો કરવા માટે વ્હિસલબ્લોઅરનીભૂમિકાને તથા એમને સંરક્ષણ આપવા માટે ઉપાયોમાં સુધારાની જરૂરિયાતને સમજીએ છીએ.
- અમે સ્વીકાર કરીએ છીએ કે, ભ્રષ્ટાચાર, કાળું નાણું અને નાણાકીય પ્રવાહ તથા વિદેશી અધિકાર ક્ષેત્રોમાં એકત્ર સંપત્તિ એક વૈશ્વિક પડકાર છે, જે આર્થિક વિકાસ અને સતત વિકાસ પર નકારાત્મક અને નુકસાનકારક અસર કરી શકે છે. અમે અમારાં દ્રષ્ટિકોણને સમન્વિત કરવા અને આ સંબંધમાં એક મજબૂત વૈશ્વિક કટિબદ્ધતાને પ્રોત્સાહન આપવાનો પ્રયાસ કરીશું. અમે ભ્રષ્ટાચાર વિરોધી કાયદાકીય અમલીકરણ, ભાગેડૂ, આર્થિક અને ભ્રષ્ટાચાર અપરાધીઓનેપ્રત્યાર્પણ અને ચોરવામાં આવેલી સંપત્તિઓનીવસૂલીમાં સ્થાનિક કાયદેસર વ્યવસ્થાઓનેઆધિનસહયોગને મજબૂત કરવાની જરૂરિયાતને પણ સમજીએ છીએ. અમે ફાઇનાન્શિયલટાસ્કફોર્સ (FATF), વિશ્વ આબકારી જકાત સંગઠન અને અન્ય પ્રાસંગિક બહુપક્ષીયવ્યવસ્થાની અંદર સહયોગ સહિત ગેરકાયદેસર નાણાકીય પ્રવાહનો મુકાબલો કરવામાં આંતરરાષ્ટ્રીય સાથસહકારને સમર્થન આપવા માટે પોતાની કટિબદ્ધતાનોપુનરોચ્ચાર કરીએ છીએ.
- અમે સ્વચ્છ, ઉદારવાદી, ઊર્જાદક્ષવ્યવસ્થાઓની દિશામાં પરિવર્તનમાં સહયોગનીમહત્ત્વપૂર્ણભૂમિકાથી વાકેફ છીએ, જે ગ્રીનહાઉસગેસનાંઉત્સર્જનને ઓછું કરવાની સાથે વિકાસને જોડે છે અને ઊર્જાસુરક્ષા, ઊર્જાની પહોંચ, સ્થિરતા અને સામર્થ્ય જેવા વિષયોનેસુનિશ્ચિત કરે છે. અમે સૌર ઊર્જા, ટકાઉ જૈવ ઊર્જા અને પરિવહનમાં કુદરતી ગેસ સહિત એક લઘુતમ ઉત્સર્જન ધરાવતાં ભવિષ્યને સાકાર કરવા માટે ઊર્જા અને ટેકનિકલ વિકાસોનાં વિવિધ સંસાધનોનાંમહત્ત્વનેસ્વીકારીએ છીએ. આ સંબંધમાં અમે બ્રિક્સ દેશો દ્વારા નવીનીકરણ ઊર્જા સંસાધનોપર આંતરરાષ્ટ્રીય સહયોગને પ્રોત્સાહન આપવા માટેનાં પ્રયાસોની પ્રશંસા કરીએ છીએ અને ટકાઉ ઊર્જા પર સંયુક્ત અભ્યાસમાં સુવિધા પ્રદાન કરવા માટે બ્રિક્સ ઊર્જા સંશોધન સહયોગ મંચને મજબૂત કરવા માટે તથા પ્રગતિશીલ ઊર્જા ટેકનોલોજીઓનેવહેંચવા માટે પોતાની કટિબદ્ધતાનોપુનરોચ્ચાર કરીએ છીએ.
- અમે યુએનએફસીસીસીનાં સિદ્ધાંતો અંતર્ગત અપનાવવામાં આવેલી પેરિસ સમજૂતીનાં સંપૂર્ણ અમલીકરણ માટે કટિબદ્ધ છીએ, જેમાં જુદી જુદી રાષ્ટ્રીય સ્થિતિસંજોગોને ધ્યાનમાં રાખીને સામાન્ય પણ અલગ-અલગ જવાબદારીઓ અને સંબંધિત ક્ષમતાઓનાં સિદ્ધાંત સામેલ છે. અમે વિકસિત દેશોને આગ્રહ કરીએ છીએ કે, તેઓ મિટિગેશન અને સ્વીકાર્યતામાં પોતાની ક્ષમતા વધારવા માટે વિકાસશીલદેશોને નાણાકીય, ટેકનિકલઅને ક્ષમતા-નિર્માણ સહાયતા પ્રદાન કરે. અમે સકારાત્મક પરિણામ હાંસલ કરવા માટે આ વર્ષે સપ્ટેમ્બરમાં આયોજિત યુએનક્લાઇમેટએક્શનસમિટ માટે આતુર છીએ.
- સતત વિકાસ માટે 2030નાં એજન્ડાને ધ્યાનમાં રાખીને અમે સતત વિકાસ માટે અમારી મજબૂત પ્રતિબદ્ધતાની પુષ્ટિ કરીએ છીએ. અમે અદીસઅબાબાએક્શન એજન્ડા અનુસાર વહીવટી વિકાસ માટે સહાયતા કટિબદ્ધતાઓ અને વિકાસ સંસાધનોનીજોગવાઈને સંપૂર્ણપણે કરી સન્માનિત કરવાનાંમહત્ત્વ પર ભાર મૂકીએ છીએ. અમે 2030નાં એજન્ડા પર એક્શનપ્લાન, આફ્રિકા અને ઓછા વિકસિત દેશોમાં ઔદ્યોગિકરણનેસપોર્ટ કરવા પર જી20ની પહેલ અને આફ્રિકાની સાથે કોમ્પેક્ટ સહિત જી20આફ્રિકાની ભાગીદારીને સમર્થન આપતાં રહીશું.
- અમે વર્ષ 2019નાં અધ્યક્ષપદનાં વિષય તરીકે એક ઇનોવેટિવ અને ઉજ્જવળ ભવિષ્ય માટે આર્થિક વિકાસની ઓળખ કરવા બદલ બ્રાઝિલની પ્રશંસા કરીએ છીએ. અમે સ્વીકાર કરીએ છીએ કે, વિકાસ માટે ઇનોવેશન એક મુખ્ય પ્રેરકબળ છે. અમે ગ્રામીણ અને અંતરિયાળ વિસ્તારની વસતિસહિત ડિજિટલકરણ અને વિકસતીટેકનોલોજીઓનો મહત્તમ લાભ મેળવવા માટે પોતાની પ્રતિબદ્ધતાની પુષ્ટિ કરીએ છીએ. અમે ઇન્ટરનેટ-સંચાલિત ગરીબી નાબૂદી અને ઔદ્યોગિક ક્ષેત્રનાંડિજિટલ પરિવર્તન પર સારી પદ્ધતિઓનેવહેંચવા માટે સંયુક્ત પ્રયાસોને પ્રોત્સાહન આપીએ છીએ. અમે બ્રિક્સ વૈજ્ઞાનિક, ટેકનિકલ, ઇનોવેશન અને ઉદ્યોગસાહસિકતામાંસાથસહકાર પર બ્રિક્સ ભાગીદારી (પાર્ટનએનઆઈઆર), આઈ બ્રિક્સ નેટવર્ક, બ્રિક્સ ઇન્સ્ટિટ્યૂટ ઑફફ્યુચરનેટવર્ક્સ અને યંગસાયન્ટિસ્ટ્સફોરમને ચાલુ રાખવા પર ભાર મૂકીએ છીએ.
- અમે વર્ષ 2019માં બ્રિક્સનાં અધ્યક્ષપદ માટે બ્રાઝિલને અમારું સમર્થન આપીએ છીએ અને નવેમ્બરમાંબ્રાસિલિયામાં11માં સફળ બ્રિક્સ શિખર સંમેલન માટે આતુર છીએ.
Hon’ble Speaker, मंज़ूर नादिर जी,
Hon’ble Prime Minister,मार्क एंथनी फिलिप्स जी,
Hon’ble, वाइस प्रेसिडेंट भरत जगदेव जी,
Hon’ble Leader of the Opposition,
Hon’ble Ministers,
Members of the Parliament,
Hon’ble The चांसलर ऑफ द ज्यूडिशियरी,
अन्य महानुभाव,
देवियों और सज्जनों,
गयाना की इस ऐतिहासिक पार्लियामेंट में, आप सभी ने मुझे अपने बीच आने के लिए निमंत्रित किया, मैं आपका बहुत-बहुत आभारी हूं। कल ही गयाना ने मुझे अपना सर्वोच्च सम्मान दिया है। मैं इस सम्मान के लिए भी आप सभी का, गयाना के हर नागरिक का हृदय से आभार व्यक्त करता हूं। गयाना का हर नागरिक मेरे लिए ‘स्टार बाई’ है। यहां के सभी नागरिकों को धन्यवाद! ये सम्मान मैं भारत के प्रत्येक नागरिक को समर्पित करता हूं।
साथियों,
भारत और गयाना का नाता बहुत गहरा है। ये रिश्ता, मिट्टी का है, पसीने का है,परिश्रम का है करीब 180 साल पहले, किसी भारतीय का पहली बार गयाना की धरती पर कदम पड़ा था। उसके बाद दुख में,सुख में,कोई भी परिस्थिति हो, भारत और गयाना का रिश्ता, आत्मीयता से भरा रहा है। India Arrival Monument इसी आत्मीय जुड़ाव का प्रतीक है। अब से कुछ देर बाद, मैं वहां जाने वाला हूं,
साथियों,
आज मैं भारत के प्रधानमंत्री के रूप में आपके बीच हूं, लेकिन 24 साल पहले एक जिज्ञासु के रूप में मुझे इस खूबसूरत देश में आने का अवसर मिला था। आमतौर पर लोग ऐसे देशों में जाना पसंद करते हैं, जहां तामझाम हो, चकाचौंध हो। लेकिन मुझे गयाना की विरासत को, यहां के इतिहास को जानना था,समझना था, आज भी गयाना में कई लोग मिल जाएंगे, जिन्हें मुझसे हुई मुलाकातें याद होंगीं, मेरी तब की यात्रा से बहुत सी यादें जुड़ी हुई हैं, यहां क्रिकेट का पैशन, यहां का गीत-संगीत, और जो बात मैं कभी नहीं भूल सकता, वो है चटनी, चटनी भारत की हो या फिर गयाना की, वाकई कमाल की होती है,
साथियों,
बहुत कम ऐसा होता है, जब आप किसी दूसरे देश में जाएं,और वहां का इतिहास आपको अपने देश के इतिहास जैसा लगे,पिछले दो-ढाई सौ साल में भारत और गयाना ने एक जैसी गुलामी देखी, एक जैसा संघर्ष देखा, दोनों ही देशों में गुलामी से मुक्ति की एक जैसी ही छटपटाहट भी थी, आजादी की लड़ाई में यहां भी,औऱ वहां भी, कितने ही लोगों ने अपना जीवन समर्पित कर दिया, यहां गांधी जी के करीबी सी एफ एंड्रूज हों, ईस्ट इंडियन एसोसिएशन के अध्यक्ष जंग बहादुर सिंह हों, सभी ने गुलामी से मुक्ति की ये लड़ाई मिलकर लड़ी,आजादी पाई। औऱ आज हम दोनों ही देश,दुनिया में डेमोक्रेसी को मज़बूत कर रहे हैं। इसलिए आज गयाना की संसद में, मैं आप सभी का,140 करोड़ भारतवासियों की तरफ से अभिनंदन करता हूं, मैं गयाना संसद के हर प्रतिनिधि को बधाई देता हूं। गयाना में डेमोक्रेसी को मजबूत करने के लिए आपका हर प्रयास, दुनिया के विकास को मजबूत कर रहा है।
साथियों,
डेमोक्रेसी को मजबूत बनाने के प्रयासों के बीच, हमें आज वैश्विक परिस्थितियों पर भी लगातार नजर ऱखनी है। जब भारत और गयाना आजाद हुए थे, तो दुनिया के सामने अलग तरह की चुनौतियां थीं। आज 21वीं सदी की दुनिया के सामने, अलग तरह की चुनौतियां हैं।
दूसरे विश्व युद्ध के बाद बनी व्यवस्थाएं और संस्थाएं,ध्वस्त हो रही हैं, कोरोना के बाद जहां एक नए वर्ल्ड ऑर्डर की तरफ बढ़ना था, दुनिया दूसरी ही चीजों में उलझ गई, इन परिस्थितियों में,आज विश्व के सामने, आगे बढ़ने का सबसे मजबूत मंत्र है-"Democracy First- Humanity First” "Democracy First की भावना हमें सिखाती है कि सबको साथ लेकर चलो,सबको साथ लेकर सबके विकास में सहभागी बनो। Humanity First” की भावना हमारे निर्णयों की दिशा तय करती है, जब हम Humanity First को अपने निर्णयों का आधार बनाते हैं, तो नतीजे भी मानवता का हित करने वाले होते हैं।
साथियों,
हमारी डेमोक्रेटिक वैल्यूज इतनी मजबूत हैं कि विकास के रास्ते पर चलते हुए हर उतार-चढ़ाव में हमारा संबल बनती हैं। एक इंक्लूसिव सोसायटी के निर्माण में डेमोक्रेसी से बड़ा कोई माध्यम नहीं। नागरिकों का कोई भी मत-पंथ हो, उसका कोई भी बैकग्राउंड हो, डेमोक्रेसी हर नागरिक को उसके अधिकारों की रक्षा की,उसके उज्जवल भविष्य की गारंटी देती है। और हम दोनों देशों ने मिलकर दिखाया है कि डेमोक्रेसी सिर्फ एक कानून नहीं है,सिर्फ एक व्यवस्था नहीं है, हमने दिखाया है कि डेमोक्रेसी हमारे DNA में है, हमारे विजन में है, हमारे आचार-व्यवहार में है।
साथियों,
हमारी ह्यूमन सेंट्रिक अप्रोच,हमें सिखाती है कि हर देश,हर देश के नागरिक उतने ही अहम हैं, इसलिए, जब विश्व को एकजुट करने की बात आई, तब भारत ने अपनी G-20 प्रेसीडेंसी के दौरान One Earth, One Family, One Future का मंत्र दिया। जब कोरोना का संकट आया, पूरी मानवता के सामने चुनौती आई, तब भारत ने One Earth, One Health का संदेश दिया। जब क्लाइमेट से जुड़े challenges में हर देश के प्रयासों को जोड़ना था, तब भारत ने वन वर्ल्ड, वन सन, वन ग्रिड का विजन रखा, जब दुनिया को प्राकृतिक आपदाओं से बचाने के लिए सामूहिक प्रयास जरूरी हुए, तब भारत ने CDRI यानि कोएलिशन फॉर डिज़ास्टर रज़ीलिएंट इंफ्रास्ट्रक्चर का initiative लिया। जब दुनिया में pro-planet people का एक बड़ा नेटवर्क तैयार करना था, तब भारत ने मिशन LiFE जैसा एक global movement शुरु किया,
साथियों,
"Democracy First- Humanity First” की इसी भावना पर चलते हुए, आज भारत विश्वबंधु के रूप में विश्व के प्रति अपना कर्तव्य निभा रहा है। दुनिया के किसी भी देश में कोई भी संकट हो, हमारा ईमानदार प्रयास होता है कि हम फर्स्ट रिस्पॉन्डर बनकर वहां पहुंचे। आपने कोरोना का वो दौर देखा है, जब हर देश अपने-अपने बचाव में ही जुटा था। तब भारत ने दुनिया के डेढ़ सौ से अधिक देशों के साथ दवाएं और वैक्सीन्स शेयर कीं। मुझे संतोष है कि भारत, उस मुश्किल दौर में गयाना की जनता को भी मदद पहुंचा सका। दुनिया में जहां-जहां युद्ध की स्थिति आई,भारत राहत और बचाव के लिए आगे आया। श्रीलंका हो, मालदीव हो, जिन भी देशों में संकट आया, भारत ने आगे बढ़कर बिना स्वार्थ के मदद की, नेपाल से लेकर तुर्की और सीरिया तक, जहां-जहां भूकंप आए, भारत सबसे पहले पहुंचा है। यही तो हमारे संस्कार हैं, हम कभी भी स्वार्थ के साथ आगे नहीं बढ़े, हम कभी भी विस्तारवाद की भावना से आगे नहीं बढ़े। हम Resources पर कब्जे की, Resources को हड़पने की भावना से हमेशा दूर रहे हैं। मैं मानता हूं,स्पेस हो,Sea हो, ये यूनीवर्सल कन्फ्लिक्ट के नहीं बल्कि यूनिवर्सल को-ऑपरेशन के विषय होने चाहिए। दुनिया के लिए भी ये समय,Conflict का नहीं है, ये समय, Conflict पैदा करने वाली Conditions को पहचानने और उनको दूर करने का है। आज टेरेरिज्म, ड्रग्स, सायबर क्राइम, ऐसी कितनी ही चुनौतियां हैं, जिनसे मुकाबला करके ही हम अपनी आने वाली पीढ़ियों का भविष्य संवार पाएंगे। और ये तभी संभव है, जब हम Democracy First- Humanity First को सेंटर स्टेज देंगे।
साथियों,
भारत ने हमेशा principles के आधार पर, trust और transparency के आधार पर ही अपनी बात की है। एक भी देश, एक भी रीजन पीछे रह गया, तो हमारे global goals कभी हासिल नहीं हो पाएंगे। तभी भारत कहता है – Every Nation Matters ! इसलिए भारत, आयलैंड नेशन्स को Small Island Nations नहीं बल्कि Large ओशिन कंट्रीज़ मानता है। इसी भाव के तहत हमने इंडियन ओशन से जुड़े आयलैंड देशों के लिए सागर Platform बनाया। हमने पैसिफिक ओशन के देशों को जोड़ने के लिए भी विशेष फोरम बनाया है। इसी नेक नीयत से भारत ने जी-20 की प्रेसिडेंसी के दौरान अफ्रीकन यूनियन को जी-20 में शामिल कराकर अपना कर्तव्य निभाया।
साथियों,
आज भारत, हर तरह से वैश्विक विकास के पक्ष में खड़ा है,शांति के पक्ष में खड़ा है, इसी भावना के साथ आज भारत, ग्लोबल साउथ की भी आवाज बना है। भारत का मत है कि ग्लोबल साउथ ने अतीत में बहुत कुछ भुगता है। हमने अतीत में अपने स्वभाव औऱ संस्कारों के मुताबिक प्रकृति को सुरक्षित रखते हुए प्रगति की। लेकिन कई देशों ने Environment को नुकसान पहुंचाते हुए अपना विकास किया। आज क्लाइमेट चेंज की सबसे बड़ी कीमत, ग्लोबल साउथ के देशों को चुकानी पड़ रही है। इस असंतुलन से दुनिया को निकालना बहुत आवश्यक है।
साथियों,
भारत हो, गयाना हो, हमारी भी विकास की आकांक्षाएं हैं, हमारे सामने अपने लोगों के लिए बेहतर जीवन देने के सपने हैं। इसके लिए ग्लोबल साउथ की एकजुट आवाज़ बहुत ज़रूरी है। ये समय ग्लोबल साउथ के देशों की Awakening का समय है। ये समय हमें एक Opportunity दे रहा है कि हम एक साथ मिलकर एक नया ग्लोबल ऑर्डर बनाएं। और मैं इसमें गयाना की,आप सभी जनप्रतिनिधियों की भी बड़ी भूमिका देख रहा हूं।
साथियों,
यहां अनेक women members मौजूद हैं। दुनिया के फ्यूचर को, फ्यूचर ग्रोथ को, प्रभावित करने वाला एक बहुत बड़ा फैक्टर दुनिया की आधी आबादी है। बीती सदियों में महिलाओं को Global growth में कंट्रीब्यूट करने का पूरा मौका नहीं मिल पाया। इसके कई कारण रहे हैं। ये किसी एक देश की नहीं,सिर्फ ग्लोबल साउथ की नहीं,बल्कि ये पूरी दुनिया की कहानी है।
लेकिन 21st सेंचुरी में, global prosperity सुनिश्चित करने में महिलाओं की बहुत बड़ी भूमिका होने वाली है। इसलिए, अपनी G-20 प्रेसीडेंसी के दौरान, भारत ने Women Led Development को एक बड़ा एजेंडा बनाया था।
साथियों,
भारत में हमने हर सेक्टर में, हर स्तर पर, लीडरशिप की भूमिका देने का एक बड़ा अभियान चलाया है। भारत में हर सेक्टर में आज महिलाएं आगे आ रही हैं। पूरी दुनिया में जितने पायलट्स हैं, उनमें से सिर्फ 5 परसेंट महिलाएं हैं। जबकि भारत में जितने पायलट्स हैं, उनमें से 15 परसेंट महिलाएं हैं। भारत में बड़ी संख्या में फाइटर पायलट्स महिलाएं हैं। दुनिया के विकसित देशों में भी साइंस, टेक्नॉलॉजी, इंजीनियरिंग, मैथ्स यानि STEM graduates में 30-35 परसेंट ही women हैं। भारत में ये संख्या फोर्टी परसेंट से भी ऊपर पहुंच चुकी है। आज भारत के बड़े-बड़े स्पेस मिशन की कमान महिला वैज्ञानिक संभाल रही हैं। आपको ये जानकर भी खुशी होगी कि भारत ने अपनी पार्लियामेंट में महिलाओं को रिजर्वेशन देने का भी कानून पास किया है। आज भारत में डेमोक्रेटिक गवर्नेंस के अलग-अलग लेवल्स पर महिलाओं का प्रतिनिधित्व है। हमारे यहां लोकल लेवल पर पंचायती राज है, लोकल बॉड़ीज़ हैं। हमारे पंचायती राज सिस्टम में 14 लाख से ज्यादा यानि One point four five मिलियन Elected Representatives, महिलाएं हैं। आप कल्पना कर सकते हैं, गयाना की कुल आबादी से भी करीब-करीब दोगुनी आबादी में हमारे यहां महिलाएं लोकल गवर्नेंट को री-प्रजेंट कर रही हैं।
साथियों,
गयाना Latin America के विशाल महाद्वीप का Gateway है। आप भारत और इस विशाल महाद्वीप के बीच अवसरों और संभावनाओं का एक ब्रिज बन सकते हैं। हम एक साथ मिलकर, भारत और Caricom की Partnership को और बेहतर बना सकते हैं। कल ही गयाना में India-Caricom Summit का आयोजन हुआ है। हमने अपनी साझेदारी के हर पहलू को और मजबूत करने का फैसला लिया है।
साथियों,
गयाना के विकास के लिए भी भारत हर संभव सहयोग दे रहा है। यहां के इंफ्रास्ट्रक्चर में निवेश हो, यहां की कैपेसिटी बिल्डिंग में निवेश हो भारत और गयाना मिलकर काम कर रहे हैं। भारत द्वारा दी गई ferry हो, एयरक्राफ्ट हों, ये आज गयाना के बहुत काम आ रहे हैं। रीन्युएबल एनर्जी के सेक्टर में, सोलर पावर के क्षेत्र में भी भारत बड़ी मदद कर रहा है। आपने t-20 क्रिकेट वर्ल्ड कप का शानदार आयोजन किया है। भारत को खुशी है कि स्टेडियम के निर्माण में हम भी सहयोग दे पाए।
साथियों,
डवलपमेंट से जुड़ी हमारी ये पार्टनरशिप अब नए दौर में प्रवेश कर रही है। भारत की Energy डिमांड तेज़ी से बढ़ रही हैं, और भारत अपने Sources को Diversify भी कर रहा है। इसमें गयाना को हम एक महत्वपूर्ण Energy Source के रूप में देख रहे हैं। हमारे Businesses, गयाना में और अधिक Invest करें, इसके लिए भी हम निरंतर प्रयास कर रहे हैं।
साथियों,
आप सभी ये भी जानते हैं, भारत के पास एक बहुत बड़ी Youth Capital है। भारत में Quality Education और Skill Development Ecosystem है। भारत को, गयाना के ज्यादा से ज्यादा Students को Host करने में खुशी होगी। मैं आज गयाना की संसद के माध्यम से,गयाना के युवाओं को, भारतीय इनोवेटर्स और वैज्ञानिकों के साथ मिलकर काम करने के लिए भी आमंत्रित करता हूँ। Collaborate Globally And Act Locally, हम अपने युवाओं को इसके लिए Inspire कर सकते हैं। हम Creative Collaboration के जरिए Global Challenges के Solutions ढूंढ सकते हैं।
साथियों,
गयाना के महान सपूत श्री छेदी जगन ने कहा था, हमें अतीत से सबक लेते हुए अपना वर्तमान सुधारना होगा और भविष्य की मजबूत नींव तैयार करनी होगी। हम दोनों देशों का साझा अतीत, हमारे सबक,हमारा वर्तमान, हमें जरूर उज्जवल भविष्य की तरफ ले जाएंगे। इन्हीं शब्दों के साथ मैं अपनी बात समाप्त करता हूं, मैं आप सभी को भारत आने के लिए भी निमंत्रित करूंगा, मुझे गयाना के ज्यादा से ज्यादा जनप्रतिनिधियों का भारत में स्वागत करते हुए खुशी होगी। मैं एक बार फिर गयाना की संसद का, आप सभी जनप्रतिनिधियों का, बहुत-बहुत आभार, बहुत बहुत धन्यवाद।