ભારતનાં આદરણીય પ્રધાનમંત્રી શ્રી નરેન્દ્ર મોદીની ફ્રાંસની મુલાકાત પર ભારત-ફ્રાંસનું સંયુક્ત નિવેદન

પ્રજાસત્તાક ફ્રાંસનાં રાષ્ટ્રપતિ મહામહિમ શ્રી ઇમેન્યુઅલ મેક્રોનનાં આમંત્રણ પર ભારતનાં પ્રધાનમંત્રી શ્રી નરેન્દ્ર મોદીએ 10-12 ફેબ્રુઆરી, 2025નાં રોજ ફ્રાન્સની મુલાકાત લીધી હતી. 10 અને 11 ફેબ્રુઆરી, 2025ના રોજ ફ્રાન્સ અને ભારતે આર્ટિફિશિયલ ઇન્ટેલિજન્સ એક્શન સમિટની સહ-અધ્યક્ષતા કરી હતી, જેમાં રાષ્ટ્ર અને સરકારોના વડાઓ, આંતરરાષ્ટ્રીય સંસ્થાઓના નેતાઓ, નાના અને મોટા ઉદ્યોગો, શૈક્ષણિક સંસ્થાઓના પ્રતિનિધિઓ, બિન-સરકારી સંસ્થાઓ, કલાકારો અને નાગરિક સમાજના સભ્યોને એકત્ર કરવામાં આવ્યા હતા, જેથી બ્લેટ્ચલી પાર્ક (નવેમ્બર 2023) અને સિઓલ (મે 2024) સમિટ દરમિયાન પ્રાપ્ત થયેલા મહત્વપૂર્ણ સીમાચિહ્નો પર નિર્માણ કરી શકાય. તેમણે વૈશ્વિક સ્તરે એઆઈ ક્ષેત્ર જાહેર હિતમાં લાભદાયક સામાજિક, આર્થિક અને પર્યાવરણીય પરિણામો લાવી શકે એ સુનિશ્ચિત કરવા નક્કર પગલાં લેવાની તેમની કટિબદ્ધતા પર ભાર મૂક્યો હતો. પ્રધાનમંત્રી મોદીએ ફ્રાંસના એઆઈ એક્શન સમિટના સફળ આયોજન પર રાષ્ટ્રપતિ મેક્રોનને અભિનંદન પાઠવ્યા હતા. ફ્રાન્સે આગામી એઆઈ સમિટના ભારતના આયોજનને આવકાર્યું હતું.

પ્રધાનમંત્રી મોદીની આ ફ્રાંસની છઠ્ઠી મુલાકાત હતી અને જાન્યુઆરી, 2024માં રાષ્ટ્રપતિ મેક્રોનની ભારત મુલાકાત પછી ભારતનાં 75માં પ્રજાસત્તાક દિવસનાં મુખ્ય અતિથિ સ્વરૂપે આવ્યાં હતાં. પ્રધાનમંત્રી મોદી અને રાષ્ટ્રપતિ મેક્રોને અસાધારણપણે મજબૂત અને બહુમુખી દ્વિપક્ષીય સહકાર તથા વૈશ્વિક અને પ્રાદેશિક બાબતો પર દ્વિપક્ષીય ચર્ચાવિચારણા કરી હતી. બંને નેતાઓ માર્સેલી પણ ગયા હતા, જ્યાં રાષ્ટ્રપતિ મેક્રોને પ્રધાનમંત્રી મોદી માટે ખાનગી ડિનરનું આયોજન કર્યું હતું, જે બંને નેતાઓ વચ્ચેના ઉત્કૃષ્ટ સંબંધોને પ્રતિબિંબિત કરે છે. તેઓએ માર્સેલીમાં ભારતના કોન્સ્યુલેટ જનરલનું સંયુક્ત ઉદ્ઘાટન કર્યું હતું. તેઓએ આંતરરાષ્ટ્રીય થર્મોન્યુક્લિયર એક્સપેરિમેન્ટલ રિએક્ટર સુવિધાની પણ મુલાકાત લીધી હતી.

રાષ્ટ્રપતિ મેક્રોન અને પ્રધાનમંત્રી મોદીએ દ્વિપક્ષીય સહકાર અને આંતરરાષ્ટ્રીય ભાગીદારી માટે તેમના સહિયારા દ્રષ્ટિકોણની પુષ્ટિ કરી હતી, જે જાન્યુઆરી, 2024માં રાષ્ટ્રપતિ મેક્રોનની ભારતની સત્તાવાર મુલાકાત પછી બહાર પાડવામાં આવેલા સંયુક્ત નિવેદનમાં અને જુલાઈ, 2023માં પ્રધાનમંત્રી મોદીની ફ્રાન્સની મુલાકાત દરમિયાન પ્રકાશિત થયેલી હોરાઇઝન 2047 રોડમેપમાં વ્યૂહાત્મક ભાગીદારીની 25મી વર્ષગાંઠનાં પ્રસંગે બાસ્ટિલ ડેની ઉજવણીનાં મુખ્ય અતિથિ સ્વરૂપે પ્રકાશિત કરવામાં આવી હતી. તેઓએ તેમના દ્વિપક્ષીય સહકારમાં પ્રાપ્ત પ્રગતિની પ્રશંસા કરી અને તેના ત્રણ આધારસ્તંભો પર તેને વધુ વેગ આપવા માટે પ્રતિબદ્ધતા વ્યક્ત કરી.

બંને નેતાઓએ સમાન અને શાંતિપૂર્ણ આંતરરાષ્ટ્રીય વ્યવસ્થા જાળવવા, વૈશ્વિક પડકારોને પહોંચી વળવા અને ટેકનોલોજીકલ અને આર્થિક ક્ષેત્રો સહિત ઉભરતા વિકાસ માટે વિશ્વને તૈયાર કરવા સુધારા અને અસરકારક બહુપક્ષીયવાદ માટે તેમના આહ્વાનનો પુનરોચ્ચાર કર્યો હતો. બંને નેતાઓએ ખાસ કરીને સંયુક્ત રાષ્ટ્રની સુરક્ષા પરિષદમાં સુધારાની તાતી જરૂરિયાત પર ભાર મૂક્યો હતો અને યુએનએસસીની બાબતો સહિત બહુપક્ષીયમાં ગાઢ સંકલન સાધવા સંમતિ વ્યક્ત કરી હતી. યુએનએસસીમાં ભારતની કાયમી સભ્યપદ માટે ફ્રાન્સે પોતાનાં દ્રઢ સમર્થનની પુનઃપુષ્ટિ કરી હતી. બંને નેતાઓ સામૂહિક અત્યાચારના કિસ્સામાં વીટોના ઉપયોગના નિયમન પર વાતચીતને મજબૂત બનાવવા સંમત થયા હતા. તેમણે લાંબા ગાળાના વૈશ્વિક પડકારો અને વર્તમાન આંતરરાષ્ટ્રીય વિકાસ પર વિસ્તૃત ચર્ચા કરી હતી તથા બહુપક્ષીય પહેલો અને સંસ્થાઓ સહિત તેમની વૈશ્વિક અને પ્રાદેશિક સંલગ્નતાને ગાઢ બનાવવા સંમતિ વ્યક્ત કરી હતી.

વૈજ્ઞાનિક જ્ઞાન, સંશોધન અને નવીનતાને આગળ વધારવાના સર્વોચ્ચ મહત્વને સ્વીકારીને તથા તે ક્ષેત્રોમાં ભારત અને ફ્રાંસ વચ્ચે લાંબા અને સ્થાયી જોડાણને યાદ કરીને રાષ્ટ્રપતિ મેક્રોન અને પ્રધાનમંત્રી મોદીએ માર્ચ, 2026માં નવી દિલ્હીમાં ભારત-ફ્રાંસનાં નવીનીકરણ વર્ષનાં ભવ્ય ઉદ્ઘાટનની જાહેરાત કરી હતી.

સુરક્ષા અને સાર્વભૌમિકતા માટે ભાગીદારી

વ્યૂહાત્મક ભાગીદારીના ભાગરૂપે ભારત અને ફ્રાન્સ વચ્ચે લાંબા સમયથી ચાલી આવતા સંરક્ષણ ક્ષેત્રમાં સહકારને યાદ કરીને રાષ્ટ્રપતિ મેક્રોન અને પ્રધાનમંત્રી મોદીએ વર્ષ 2024માં સંમત થયેલા મહત્ત્વાકાંક્ષી સંરક્ષણ ઔદ્યોગિક રોડમેપને અનુરૂપ હવાઈ અને દરિયાઈ અસ્કયામતોમાં સહકાર ચાલુ રાખવાની બાબતને આવકારી હતી. બંને નેતાઓએ સ્વદેશીકરણ સહિત ભારતમાં સ્કોર્પીન સબમરીનનાં નિર્માણમાં થયેલી પ્રગતિની પ્રશંસા કરી હતી અને ખાસ કરીને ડી.આર.ડી.ઓ. વિકસિત એર ઇન્ડિપેન્ડન્ટ પ્રોપલ્શન (એઆઇપી)ને પી75-સ્કોર્પીન સબમરીનમાં સંકલિત કરવા માટે હાથ ધરવામાં આવેલા કાર્યની પ્રશંસા કરી હતી તથા ભવિષ્યની પી75-એએસ સબમરીનમાં ઇન્ટિગ્રેટેડ કોમ્બેટ સિસ્ટમ (આઇસીએસ)નાં સંભવિત સંકલન સાથે સંબંધિત વિશ્લેષણની પ્રશંસા કરી હતી. બંને નેતાઓએ 15 જાન્યુઆરી, 2025ના રોજ પી75 સ્કોર્પિન-ક્લાસ પ્રોજેક્ટ, આઇએનએસ વાઘશીરની છઠ્ઠી અને અંતિમ સબમરીન શરૂ કરવાની બાબતને આવકારી હતી. બંને પક્ષોએ મિસાઇલ, હેલિકોપ્ટર એન્જિન અને જેટ એન્જિનમાં ચાલી રહેલી ચર્ચાને આવકારી હતી. તેઓએ સફ્રાન જૂથમાં પ્રસ્તુત સંસ્થાઓ અને તેમના ભારતીય સમકક્ષો વચ્ચે ઉત્કૃષ્ટ સહકારને પણ આવકાર્યો. પ્રધાનમંત્રી મોદીએ ફ્રાન્સની સેનાને પિનાકા એમબીએલઆર પર નજીકથી નજર રાખવા આમંત્રણ પણ આપ્યું હતું અને ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે ફ્રાન્સ દ્વારા આ સિસ્ટમનું સંપાદન ભારત-ફ્રાન્સના સંરક્ષણ સંબંધોમાં વધુ એક સીમાચિહ્નરૂપ હશે. આ ઉપરાંત રાષ્ટ્રપતિ મેક્રોને ઓસીસીએઆર દ્વારા સંચાલિત યુરોડ્રોન એમએએલઇ કાર્યક્રમના નિરીક્ષક તરીકે ભારતને સામેલ કરવાના નિર્ણયને આવકાર્યો હતો, જે સંરક્ષણ ઉપકરણ કાર્યક્રમોમાં અમારી ભાગીદારીની વધતી તાકાતમાં વધુ એક પગલું છે.

બંને નેતાઓએ દરિયાઈ કવાયતો અને દરિયાઈ પેટ્રોલિંગ એરક્રાફ્ટ દ્વારા સંયુક્ત પેટ્રોલિંગ સહિત તમામ ક્ષેત્રોમાં સૈન્ય કવાયતો નિયમિતપણે હાથ ધરવાની પ્રશંસા કરી હતી. તેમણે જાન્યુઆરી, 2025માં ફ્રેન્ચ કેરિયર સ્ટ્રાઇક ગ્રૂપ ચાર્લ્સ ડી ગૌલેની ભારતની તાજેતરની મુલાકાતની નોંધ લીધી હતી. ત્યારબાદ ભારતીય નૌકાદળે ફ્રાંસની બહુરાષ્ટ્રીય કવાયત લા પેરોઝમાં ભાગ લીધો હતો અને માર્ચ, 2025માં વરુણા કવાયતનાં ભવિષ્યનાં સંચાલનની નોંધ લીધી હતી.

તેમણે 5-6 ડિસેમ્બર, 2024ના રોજ પેરિસમાં FRIND-X (ફ્રાન્સ-ઇન્ડિયા ડિફેન્સ સ્ટાર્ટઅપ એક્સેલન્સ)ના લોન્ચને આવકાર આપ્યો હતો. જેમાં ડીજીએ અને ડિફેન્સ ઇનોવેશન એજન્સી સામેલ હતી, જે હોરાઇઝન 2047માં નિર્ધારિત વિઝન અને ઇન્ડિયા-ફ્રાન્સ ડિફેન્સ ઇન્ડસ્ટ્રીયલ રોડમેપને અનુરૂપ છે. આ સહયોગી મંચ સંરક્ષણ સ્ટાર્ટઅપ્સ, રોકાણકારો, ઇન્ક્યુબેટર્સ, એક્સિલેટર અને શૈક્ષણિક સંસ્થાઓ સહિત બંને સંરક્ષણ ઇકોસિસ્ટમના મુખ્ય હિતધારકોને એકસાથે લાવે છે, જે સંરક્ષણ નવીનતા અને ભાગીદારીના નવા યુગને પ્રોત્સાહન આપે છે.

સંરક્ષણ ક્ષેત્રમાં સંશોધન અને વિકાસલક્ષી ભાગીદારીને ગાઢ બનાવવા બંને નેતાઓએ ડીજીએ અને ડીઆરડીઓ વચ્ચે સંરક્ષણ ટેકનોલોજીમાં સહકાર સ્થાપિત કરવા માટે ટેકનિકલ વ્યવસ્થા મારફતે સંશોધન અને વિકાસનું માળખું વહેલાસર શરૂ કરવા પર ભાર મૂક્યો હતો. બંને નેતાઓએ એલ'ઓફિસ નેશનલ ડી'ઇટ્યુડ્સ એટ ડી રેચેસ એરોસ્પેટીએલ્સ (વનેરા) અને ડિફેન્સ રિસર્ચ એન્ડ ડેવલપમેન્ટ ઓર્ગેનાઇઝેશન (ડીઆરડીઓ) વચ્ચે આરએન્ડડીની ભાગીદારી માટે ટેકનોલોજીની ઓળખ કરવા માટે ચાલી રહેલી ચર્ચાને આવકારી હતી. વધુમાં, ભારત ઇન્સ્ટિટ્યૂટ પોલિટેક્નિક ડી પેરિસના ઇન્ટરડિસિપ્લિનરી સેન્ટર ફોર ડિફેન્સ એન્ડ સિક્યુરિટી દ્વારા તાજેતરમાં વિતરિત ઇન્ટેલિજન્સ પરના પડકારમાં ફ્રેન્ચ વિદ્યાર્થીઓની સાથે ભારતીય વિદ્યાર્થીઓની ભાગીદારીને આવકારે છે અને ભવિષ્યમાં સંરક્ષણમાં વિદ્યાર્થીઓના રસને ઉત્તેજીત કરવા માટે વધુ સંયુક્ત પડકારોનું આયોજન કરવા માટે પ્રોત્સાહિત કરે છે.

બંને નેતાઓએ મધ્ય-પૂર્વ અને યુક્રેનમાં યુદ્ધ સહિત આંતરરાષ્ટ્રીય મુદ્દાઓ પર વિસ્તૃત વાતચીત કરી હતી. તેઓ સંકલન માટેના તેમના પ્રયત્નોને આગળ વધારવા અને નિયમિત ધોરણે નજીકથી રોકાયેલા રહેવા માટે સંમત થયા હતા.

બંને નેતાઓએ સપ્ટેમ્બર, 2023માં દિલ્હીમાં જી20 શિખર સંમેલનની સાથે-સાથે ઇન્ડિયા-મિડલ ઇસ્ટ-યુરોપ કોરિડોર (આઇએમઇસી)નાં શુભારંભને યાદ કર્યો હતો તથા આ પહેલનો અમલ કરવા સંયુક્તપણે કામ કરવા સંમતિ વ્યક્ત કરી હતી. બંને નેતાઓએ આ વિસ્તારોમાં કનેક્ટિવિટી, સ્થાયી વૃદ્ધિ અને સ્વચ્છ ઊર્જાની સુલભતાને પ્રોત્સાહન આપવા આઇએમઇસીનાં મહત્ત્વ પર ભાર મૂક્યો હતો. આ સંબંધમાં, તેઓએ ભૂમધ્ય સમુદ્રમાં માર્સેલીના વ્યૂહાત્મક સ્થાનને સ્વીકાર્યું.

તેમણે નવી દિલ્હીમાં શક્ય તેટલી વહેલી તકે આગામી ભારત-યુરોપિયન યુનિયન સમિટને ધ્યાનમાં રાખીને યુરોપિયન યુનિયન અને ભારત વચ્ચેના સંબંધોને મજબૂત કરવાના મહત્વના મહત્વને રેખાંકિત કર્યું હતું.

તેઓએ ઓસ્ટ્રેલિયા અને સંયુક્ત આરબ અમીરાત સાથે ત્રિપક્ષીય ફોર્મેટમાં વધતા સહકારની પ્રશંસા કરી. તેમણે ફ્રાંસ, ભારત અને સંયુક્ત આરબ અમીરાત વચ્ચે થયેલી સંયુક્ત સૈન્ય કવાયતની પ્રશંસા કરી હતી તેમજ ભારત, ફ્રાન્સ અને ઓસ્ટ્રેલિયાની એકબીજાની બહુપક્ષીય સૈન્ય કવાયતોમાં ભાગીદારીની પ્રશંસા કરી હતી. સંયુક્ત આરબ અમીરાત અને ભારતના આમંત્રણથી ફ્રાન્સ મેન્ગ્રોવ એલાયન્સ ફોર ક્લાઇમેટમાં સામેલ થયું હતું. તેમણે તેમના સંબંધિત અધિકારીઓને સંયુક્ત આરબ અમીરાત અને ઓસ્ટ્રેલિયાની સરકારોના અધિકારીઓ સાથે સંયુક્તપણે કામ કરવા સૂચના આપી હતી, જેથી અર્થતંત્ર, નવીનતા, સ્વાસ્થ્ય, પુનઃપ્રાપ્ય ઊર્જા, શિક્ષણ, સંસ્કૃતિ અને દરિયાઈ ક્ષેત્રમાં ત્રિપક્ષીય સહકારના નક્કર પ્રોજેક્ટ્સની ઓળખ કરવામાં આવે. જેમાં આઇપીઓઆઇ અને આઇઓઆરએ હેઠળનો સમાવેશ થાય છે, જેની ઓળખ ગયા વર્ષે ત્રિપક્ષીય સંવાદો માટે વર્ચ્યુઅલ રીતે યોજાયેલી કેન્દ્રબિંદુઓની બેઠક દરમિયાન કરવામાં આવી હતી.

બંને નેતાઓએ મુક્ત, ખુલ્લા, સમાવેશક, સુરક્ષિત અને શાંતિપૂર્ણ ઇન્ડો-પેસિફિક પ્રદેશ પ્રત્યેની તેમની સામાન્ય કટિબદ્ધતા પર ભાર મૂક્યો હતો.

તેમણે અંતરિક્ષ ક્ષેત્રમાં દ્વિપક્ષીય સહકારને ગાઢ બનાવવાનું ચાલુ રાખવાની ઇચ્છાનો પુનરોચ્ચાર કર્યો હતો. આ ઉદ્દેશ પાર પાડવામાં ભારત-ફ્રાંસ વ્યૂહાત્મક અવકાશ સંવાદનાં પ્રથમ બે સત્રોનાં મહત્ત્વપૂર્ણ પ્રદાનની નોંધ લઈને તેમણે વર્ષ 2025માં ત્રીજું સત્ર યોજવા સંમતિ વ્યક્ત કરી હતી. તેમણે સીએનઇએસ અને ઇસરો વચ્ચે ભાગીદારીની મજબૂતાઈની પ્રશંસા કરી હતી તથા તેમનાં અંતરિક્ષ ઉદ્યોગ વચ્ચે જોડાણ અને સમન્વય વિકસાવવા માટે ટેકો આપ્યો હતો.

બંને નેતાઓએ સરહદ પારના આતંકવાદ સહિત તેના તમામ સ્વરૂપો અને અભિવ્યક્તિઓમાં આતંકવાદને સ્પષ્ટપણે વખોડી કાઢવાની પુષ્ટિ કરી હતી. તેઓએ આતંકવાદને ધિરાણ આપતા નેટવર્ક અને સલામત આશ્રયસ્થાનોને વિક્ષેપિત કરવા હાકલ કરી. તેઓ વધુમાં સંમત થયા હતા કે કોઈ પણ દેશે આતંકવાદી કૃત્યોને નાણાં, યોજના, ટેકો અથવા આચરનારા લોકોને સલામત આશ્રયસ્થાન પૂરું પાડવું જોઈએ નહીં. નેતાઓએ તમામ આતંકવાદીઓ સામે નક્કર કાર્યવાહી કરવા પણ અપીલ કરી હતી, જેમાં સંયુક્ત રાષ્ટ્ર સુરક્ષા પરિષદ 1267 પ્રતિબંધ સમિતિ દ્વારા સૂચિબદ્ધ જૂથો સાથે સંકળાયેલા વ્યક્તિઓના હોદ્દાઓનો પણ સમાવેશ થાય છે. બંને પક્ષોએ ફાઇનાન્સિયલ એક્શન ટાસ્ક ફોર્સની ભલામણો સાથે સુસંગત, મની લોન્ડરિંગ વિરોધી અને આતંકવાદને ધિરાણ સામે લડવા પર આંતરરાષ્ટ્રીય ધોરણોને જાળવવાનાં મહત્ત્વ પર ભાર મૂક્યો હતો. બંને દેશોએ એફએટીએફ, નો મની ફોર ટેરર (એનએમએફટી) અને અન્ય બહુપક્ષીય પ્લેટફોર્મમાં સંયુક્તપણે કામ કરવાની કટિબદ્ધતાનો પુનરોચ્ચાર કર્યો હતો.

તેમણે આતંકવાદ વિરોધી ક્ષેત્રમાં એજન્સી-સ્તરના સહયોગ માટે ભારતના રાષ્ટ્રીય સુરક્ષા ગાર્ડ (એનએસજી) અને ગ્રુપ ડી'ઇન્ટરવેન્શન દે લા ગેન્ડરમેરી નેશનેલ (જીઆઇજીએન) વચ્ચે સહયોગની પ્રશંસા કરી. બંને નેતાઓએ એપ્રિલ, 2024માં આયોજિત આતંકવાદ-વિરોધી સંવાદનાં પરિણામોને આવકાર્યાં હતાં, જે ભારત - ફ્રાંસ વચ્ચે આતંકવાદનો સામનો કરવા અને ઇન્ટેલિજન્સ સહકારમાં વૃદ્ધિને પ્રતિબિંબિત કરે છે. બંને નેતાઓ નવી દિલ્હીમાં મિલિપોલ 2025ના સફળ આયોજન માટે પણ આતુર હતા.

તેમણે નાગરિક ઉડ્ડયન ક્ષેત્રમાં દ્વિપક્ષીય સહકાર વધારવા માટે એક વિસ્તૃત માળખું ઊભું કરવા માટે ચાલી રહેલી ચર્ચાને આવકારી હતી, જે અત્યારે આધુનિક તબક્કામાં છે.

પ્રધાનમંત્રી મોદી અને રાષ્ટ્રપતિ મેક્રોને આર્ટિફિશિયલ ઇન્ટેલિજન્સ પર ઇન્ડિયા-ફ્રાંસ રોડમેપ (એઆઇ)નો શુભારંભ કર્યો હતો, જેનાં મૂળમાં સુરક્ષિત, ખુલ્લી, સુરક્ષિત અને વિશ્વસનીય આર્ટિફિશિયલ ઇન્ટેલિજન્સનાં વિકાસ પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરીને તેમનાં અભિગમોમાં તાત્ત્વિક એકરૂપતા રહેલી છે. તેમણે ફ્રેન્ચ સ્ટાર્ટઅપ ઇન્ક્યુબેટર સ્ટેશન એફ ખાતે ભારતીય સ્ટાર્ટઅપ્સનાં સમાવેશને આવકાર આપ્યો હતો. તેમણે ફ્રાન્સમાં ભારતની રિયલ-ટાઇમ પેમેન્ટ સિસ્ટમ – યુનિફાઇડ પેમેન્ટ્સ ઇન્ટરફેસ (યુપીઆઇ)નો ઉપયોગ કરવા માટે વિસ્તૃત શક્યતાઓને પણ આવકારી હતી. બંને નેતાઓએ સાયબર સ્પેસનાં વ્યૂહાત્મક મહત્ત્વ પર ભાર મૂક્યો હતો અને આંતરરાષ્ટ્રીય કાયદા લાગુ કરવા અને સાયબર સ્પેસમાં જવાબદાર સરકારી વર્તણૂક માટે માળખાનાં અમલીકરણનાં સંબંધમાં સંયુક્ત રાષ્ટ્રમાં તેમનું સંકલન મજબૂત કરવાની તેમની ઇચ્છાનો પુનરોચ્ચાર કર્યો હતો તેમજ દૂષિત સાયબર સાધનો અને પદ્ધતિઓનાં પ્રસારને કારણે ઊભી થયેલી સમસ્યાઓનું સમાધાન કરવાની જરૂરિયાત પર ભાર મૂક્યો હતો. તેઓ આગામી 2025માં આયોજિત ભારત-ફ્રાંસ સ્ટ્રેટેજિક સાયબર સિક્યોરિટી અને સાયબર ડિપ્લોમેસી ડાયલોગ્સ માટે આતુર હતા.

પૃથ્વી માટે ભાગીદારી

પ્રધાનમંત્રી મોદી અને રાષ્ટ્રપતિ મેક્રોને ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે ઊર્જા સુરક્ષાને મજબૂત કરવા અને નીચા-કાર્બન અર્થતંત્ર તરફ સંક્રમણ કરવા માટે ઊર્જા મિશ્રણનો આવશ્યક ભાગ પરમાણુ ઊર્જા છે. બંને નેતાઓએ ભારત-ફ્રાંસ વચ્ચે નાગરિક પરમાણુ સંબંધો અને પરમાણુ ઊર્જાના શાંતિપૂર્ણ ઉપયોગ પર સહકારના પ્રયાસોને સ્વીકાર્યા હતા. ખાસ કરીને જૈતાપુર પરમાણુ ઊર્જા પ્લાન્ટ પ્રોજેક્ટ સાથે સંબંધમાં. તેમણે નાગરિક પરમાણુ ઊર્જા પર વિશેષ કાર્યદળની પ્રથમ બેઠકનું સ્વાગત કર્યું હતું તથા સ્મોલ મોડ્યુલર રિએક્ટર (એસએમઆર) અને એડવાન્સ મોડ્યુલર રિએક્ટર (એએમઆર) પર ઉદ્દેશપત્ર પર થયેલા હસ્તાક્ષરને આવકાર આપ્યો હતો તથા ભારતની જીસીએનઇપી, ડીએઇ અને ફ્રાન્સની આઇએનએસટીએન, સીઇએ વચ્ચે પરમાણુ વ્યાવસાયિકોની તાલીમ અને શિક્ષણમાં સહકાર સ્થાપિત કરવા માટે થયેલી સમજૂતીનો અમલ કરવાની સમજૂતીને આવકાર આપ્યો હતો.

બંને નેતાઓએ આબોહવામાં ફેરફાર સહિત પર્યાવરણીય કટોકટી અને પડકારોનું સંયુક્તપણે સમાધાન કરવા તથા સ્થાયી જીવનશૈલીને પ્રોત્સાહન આપવા માટે તેમનાં દેશોની કટિબદ્ધતાની પુનઃપુષ્ટિ કરી હતી. બંને નેતાઓએ પર્યાવરણ મંત્રાલયો વચ્ચે પર્યાવરણનાં ક્ષેત્રમાં દ્વિપક્ષીય સહકારનાં નવીનીકરણને આવકાર આપ્યો હતો. બંને નેતાઓએ ગરીબી નાબૂદી અને પૃથ્વીની જાળવણી એમ બંને માટે સંવેદનશીલ દેશોને ટેકો આપવાની દિશામાં આંતરરાષ્ટ્રીય નાણાકીય વ્યવસ્થામાં સુધારા માટે પેરિસ સમજૂતી અને લોકો માટેનાં ગ્રહનાં ગ્રહ દ્વારા સ્થાપિત સિદ્ધાંતો પ્રત્યેની તેમની કટિબદ્ધતાનો પુનરોચ્ચાર કર્યો હતો. બંને નેતાઓએ સંયુક્ત રાષ્ટ્ર મહાસાગર સંમેલન (યુએનઓસી-3)નાં મહત્ત્વને સમર્થન આપ્યું હતું, જે મહાસાગરોનાં સંરક્ષણ અને સ્થાયી ઉપયોગની દિશામાં આંતરરાષ્ટ્રીય પ્રયાસોમાં મહત્ત્વપૂર્ણ સીમાચિહ્નરૂપ છે. જૂન, 2025માં નીસ ખાતે આયોજિત થનારી યુએનઓસી-3નાં સંદર્ભમાં ફ્રાન્સ અને ભારતે કુદરતી અધિકારક્ષેત્રનાં ક્ષેત્રોથી પર દરિયાઈ જૈવિક વિવિધતાનાં સંરક્ષણ અને સ્થાયી ઉપયોગ પરની સમજૂતીનાં મહત્ત્વને માન્યતા આપી હતી. જે સર્વસમાવેશક અને સંપૂર્ણ આંતરરાષ્ટ્રીય સમુદ્રી શાસનનાં આધારસ્તંભોમાંનું એક છે. સંધિ પર હસ્તાક્ષર કર્યા બાદ, તેઓએ વહેલી તકે તેનો અમલ કરવા હાકલ કરી હતી. પ્રધાનમંત્રી મોદીએ જૂન, 2025માં યુએનઓસી-3 માટે ફ્રાન્સને ભારતનાં સાથસહકારની ઓફર કરી હતી.

તેમણે ભારત-ફ્રાંસ ઇન્ડો-પેસિફિક ત્રિકોણીય વિકાસ સહકાર શરૂ કરવાની પ્રશંસા કરી હતી. જેનો ઉદ્દેશ ઇન્ડો-પેસિફિક વિસ્તારમાં ત્રીજા દેશોમાંથી આબોહવા અને એસડીજી-કેન્દ્રિત પ્રોજેક્ટ્સને ટેકો આપવાનો છે. બંને નેતાઓએ પ્રોપાર્કો અને સંબંધિત ભારતીય માઇક્રો ફાઇનાન્સ સંસ્થાઓ વચ્ચે નાણાકીય સર્વસમાવેશકતા અને મહિલા સશક્તિકરણનાં ક્ષેત્રોમાં 13 મિલિયન યુરોની ઇક્વિટી સમજૂતી માટે ભાગીદારીને આવકારી છે. તેમણે આપત્તિને અનુકૂળ ઇન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર માટે ગઠબંધનના ફ્રાન્કો ભારતીય રાષ્ટ્રપતિના માળખાની અંદર મજબૂત અને ફળદાયી સહકારની પણ પ્રશંસા કરી હતી.

વર્ષ 2024માં દ્વિપક્ષીય વેપારનાં વિક્રમી સ્તરની નોંધ લઈને તેમણે સ્વીકાર્યું હતું કે, બંને દેશો વચ્ચે વેપાર અને રોકાણ માટે બિનઉપયોગી સંભવિતતા છે. બંને નેતાઓએ ફ્રાન્સ અને ભારતમાં રોકાણ કરતી કંપનીઓ માટે મજબૂત વિશ્વાસ જાળવવાની જરૂરિયાત પર ભાર મૂક્યો હતો. તેમણે શહેરી વિકાસનાં ક્ષેત્રમાં વર્ષ 2024માં જાહેર થયેલી અસંખ્ય આર્થિક સહકાર પરિયોજનાઓની પ્રશંસા કરી હતી. તેમણે મે, 2024માં વર્સેલ્સમાં આયોજિત 7મી પસંદ ફ્રાન્સ સમિટનાં મુખ્ય અતિથિ તરીકે ભારતની ભાગીદારીને યાદ કરી હતી. બંને નેતાઓ નવેમ્બર, 2024 અને ફેબ્રુઆરી, 2025માં દ્વિપક્ષીય સીઇઓ ફોરમનાં આયોજનથી ખુશ થયાં હતાં.

બંને નેતાઓએ બંને સ્વાસ્થ્ય મંત્રાલયો વચ્ચે સાથસહકાર સ્થાપિત કરવા માટે શરૂ થયેલી અભૂતપૂર્વ ગતિ પર સંતોષ વ્યક્ત કર્યો હતો, જેનું પ્રથમ અભિયાન ગયા જાન્યુઆરીમાં ભારતનાં સ્વાસ્થ્ય અને પરિવાર કલ્યાણ મંત્રાલયનાં પેરિસમાં થયું હતું. ડિજિટલ હેલ્થ, એન્ટિ-માઇક્રોબાયલ રેઝિસ્ટન્સ અને હેલ્થ પ્રોફેશનલ્સના આદાનપ્રદાનને વર્ષ 2025માં દ્વિપક્ષીય સહકાર માટે મુખ્ય પ્રાથમિકતાઓ તરીકે ઓળખવામાં આવી છે. બંને નેતાઓએ પરિસંતે કેમ્પસ અને સી-કેમ્પ (સેન્ટર ફોર મોલેક્યુલર પ્લેટફોર્મ્સ) વચ્ચે લેટર ઓફ ઇન્ટેન્ટ પર હસ્તાક્ષર તથા ઇન્ડો-ફ્રેન્ચ લાઇફ સાયન્સિસ સિસ્ટર ઇનોવેશન હબની રચનાને આવકારી હતી.

લોકો માટે ભાગીદારી

જુલાઈ, 2023માં પ્રધાનમંત્રી મોદીની ફ્રાંસની મુલાકાતના પ્રસંગે હસ્તાક્ષર કરવામાં આવેલા લેટર ઓફ ઇન્ટેન્ટની મહત્વાકાંક્ષાને યાદ કરીને રાષ્ટ્રપતિ મેક્રોન અને પ્રધાનમંત્રી મોદીએ ડિસેમ્બર, 2024માં દિલ્હીમાં રાષ્ટ્રીય સંગ્રહાલય અને ફ્રાંસમાં Muséums Développement વચ્ચે થયેલી સમજૂતી પર હસ્તાક્ષરને આવકાર આપ્યો હતો. આ સમજૂતીથી ભારતીય વ્યાવસાયિકોની તાલીમ સહિત વધુ સહયોગ તેમજ સંગ્રહાલયમાં વ્યાપક સહયોગ માટેનો માર્ગ મોકળો થયો છે. ફ્રાન્સે નેશનલ મેરિટાઇમ હેરિટેજ કોમ્પ્લેક્સના વિકાસમાં તેની ભાગીદારી પર પરામર્શ ચાલુ રાખવાની ઓફર કરી હતી.

વર્ષ 1966માં ભારત અને ફ્રાંસ વચ્ચે પ્રથમ સાંસ્કૃતિક સમજૂતી પર હસ્તાક્ષર થયાની 60મી વર્ષગાંઠની ઉજવણી કરવા બંને પક્ષો નવીનીકરણ વર્ષ 2026ના સંદર્ભમાં બહુવિધ સાંસ્કૃતિક આદાન-પ્રદાન અને કાર્યક્રમો હાથ ધરવા સંમત થયા હતા, જે એક ક્ષેત્રીય પહેલ છે, જેમાં સંસ્કૃતિ સામેલ છે.

પ્રધાનમંત્રી મોદીએ પેરિસ ઓલિમ્પિક અને પેરાલિમ્પિક્સ 2024નાં સફળ આયોજન પર રાષ્ટ્રપતિ મેક્રોનને અભિનંદન આપ્યાં હતાં તથા વર્ષ 2036માં ઓલિમ્પિક્સ અને પેરાલિમ્પિક્સ રમતોત્સવનું આયોજન કરવા માટે ભારતની દાવેદારીનાં સંદર્ભમાં મુખ્ય આંતરરાષ્ટ્રીય રમતોત્સવની સુરક્ષા અને સંગઠનનાં સંબંધમાં ફ્રાન્સનાં અનુભવો અને કુશળતા વહેંચવાની ઇચ્છા વ્યક્ત કરવા રાષ્ટ્રપતિ મેક્રોનનો આભાર માન્યો હતો.

બંને નેતાઓએ વર્ષ 2025માં માર્સેલીમાં ભૂમધ્ય સમુદ્રનાં મુદ્દાઓ પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરીને રાયસિના સંવાદની પ્રાદેશિક આવૃત્તિનાં શુભારંભને આવકાર આપ્યો હતો, જેનો ઉદ્દેશ સરકારોનાં પ્રતિનિધિઓ, ઉદ્યોગનાં નેતાઓ, વેપાર અને કનેક્ટિવિટીનાં મુદ્દાઓ પર નિષ્ણાતો તથા અન્ય પ્રસ્તુત હિતધારકો સામેલ છે, જેનો ઉદ્દેશ ભૂમધ્ય અને ઇન્ડો-પેસિફિક પ્રદેશો વચ્ચે વેપાર અને કનેક્ટિવિટી વધારવાનો છે.

બંને નેતાઓએ સપ્ટેમ્બર, 2024માં આંતરરાષ્ટ્રીય વર્ગ યોજનાનાં સફળ શુભારંભને આવકાર આપ્યો હતો, જે અંતર્ગત ભારતીય વિદ્યાર્થીઓને ફ્રાન્સને વિદેશી ભાષા તરીકે ભણાવવામાં આવે છે તથા ફ્રાન્સમાં તેમનાં પસંદ કરેલા અભ્યાસક્રમમાં પ્રવેશ કરતાં અગાઉ એક શૈક્ષણિક વર્ષ દરમિયાન ફ્રાન્સમાં ઉચ્ચ પ્રતિષ્ઠિત ફ્રાન્સની યુનિવર્સિટીઓમાં પદ્ધતિ અને શૈક્ષણિક વિષયવસ્તુ શીખવવામાં આવે છે. તે વિદ્યાર્થીઓની અવરજવર વધારવા અને વર્ષ 2030 સુધીમાં ફ્રાન્સમાં 30,000 ભારતીય વિદ્યાર્થીઓનાં લક્ષ્યાંકને પૂર્ણ કરવા માટે અનુકૂળ સ્થિતિનું નિર્માણ કરશે. આ સંદર્ભમાં, તેઓએ ફ્રાન્સમાં ભારતીય વિદ્યાર્થીઓની વધતી જતી સંખ્યાને આવકારી હતી, જેમાં 2025ના આંકડા અભૂતપૂર્વ 10,000 સુધી પહોંચવાની અપેક્ષા છે.

બંને નેતાઓએ ભારત-ફ્રાન્સ માઇગ્રેશન એન્ડ મોબિલિટી પાર્ટનરશિપ એગ્રીમેન્ટ (એમએમપીએ) હેઠળ યંગ પ્રોફેશનલ્સ સ્કીમ (વાયપીએસ)ની કામગીરીને પણ આવકારી હતી, જે યુવાનો અને વ્યાવસાયિકોની દ્વિપક્ષીય ગતિશીલતાને સુલભ કરશે તેમજ ભારત અને ફ્રાંસનાં લોકો વચ્ચે મૈત્રીપૂર્ણ સંબંધોને વધારે મજબૂત કરશે. તદુપરાંત, બંને નેતાઓએ કૌશલ્ય વિકાસ, વ્યાવસાયિક શિક્ષણ અને તાલીમના ક્ષેત્રોમાં સહકારને પ્રોત્સાહન આપવા માટેના સમજૂતી કરારને વહેલાસર પૂર્ણ કરવા પર ભાર મૂક્યો હતો, જે બંને દેશો માટે આ ક્ષેત્રમાં સહકારને મજબૂત કરવા માટે તકો ઉભી કરશે.

તેમની ગતિશીલ અને વિસ્તૃત વ્યૂહાત્મક ભાગીદારીને પ્રોત્સાહન આપવા માટે, બંને દેશોએ દ્વિપક્ષીય ક્ષિતિજ 2047 રોડમેપમાં વ્યક્ત થયેલી મહત્વાકાંક્ષાઓને અનુસરીને તેમના લાંબા ગાળાના સહકારને સતત ગાઢ બનાવવાની પ્રતિબદ્ધતા વ્યક્ત કરી હતી.