QuotePrabhu Ram was also a source of inspiration for the makers of our Constitution: PM Modi
QuoteThe festivals of our democracy further strengthen India as the ‘Mother of Democracy’: PM Modi
QuotePran Pratishtha in Ayodhya has woven a common thread, uniting people across the country: PM Modi
QuoteIndia of the 21st century is moving ahead with the mantra of Women-led development: PM Modi
QuoteThe Padma Awards recipients are doing unique work in their respective fields: PM Modi
QuoteThe Ministry of AYUSH has standardized terminology for Ayurveda, Siddha and Unani medicine: PM Modi

নমস্কাৰ,

মোৰ প্ৰিয় দেশবাসী,

২০২৪ চনৰ এয়া প্ৰথমটো ‘মন কী বাত’ অনুষ্ঠান। অমৃতকালত নতুন উদ্যম, নতুন ঢৌ। দুদিন পূৰ্বে আমি সকলো দেশবাসীয়ে ৭৫সংখ্যক গণৰাজ্য দিৱস অতি আড়ম্বৰেৰে উদযাপন কৰিলোঁ। এইবাৰ আমাৰ সংবিধান গৃহীত হোৱাৰ আৰু উচ্চতম ন্যায়ালয় স্থাপনৰো ৭৫ বছৰ সম্পূৰ্ণ কৰিছে। আমাৰ গণতন্ত্ৰৰ এই উৎসৱবোৰে ভাৰতক গণতন্ত্ৰৰ মাতৃ হিচাপে আৰু অধিক শক্তিশালী কৰে। ভাৰতৰ সংবিধানখন ইমান কঠোৰ কছৰতৰ অন্তত ৰচনা কৰা হৈছে যে ইয়াক জীৱন্ত নথি বুলি কোৱা হয়। এই সংবিধানৰ মূল প্ৰতিলিপিৰ তৃতীয় অধ্যায়ত ভাৰতৰ নাগৰিকৰ মৌলিক অধিকাৰৰ বিষয়ে বৰ্ণনা কৰা হৈছে আৰু আমোদজনক কথা এই যে তৃতীয় অধ্যায়ৰ আৰম্ভণিতে আমাৰ সংবিধানৰ নিৰ্মাতাসকলে ভগৱান ৰাম, মাতৃ সীতা আৰু লক্ষ্মণ জীৰ ফটোৰ স্থান দিছে৷ ভগৱান ৰামৰ শাসন আমাৰ সংবিধান নিৰ্মাতাসকলৰ বাবেও প্ৰেৰণাৰ উৎস আছিল আৰু সেইবাবেই ২২ জানুৱাৰীত অযোধ্যাত মই ‘দেৱৰ পৰা দেশলৈ’, ‘ৰামৰ পৰা ৰাষ্ট্ৰ’ৰ কথা কৈছিলোঁ।

বন্ধুসকল, অযোধ্যাত প্ৰাণ প্ৰতিষ্ঠা উপলক্ষে দেশৰ কোটি কোটি জনসাধাৰণক একেলগে বান্ধি ৰাখিছে। সকলোৰে অনুভৱ একে, সকলোৰে ভক্তি একে, ৰাম সকলোৰে কথাত, ৰাম সকলোৰে হৃদয়ত। এই সময়ছোৱাত দেশৰ বহু লোকে ৰাম ভজন গাই শ্ৰীৰামৰ চৰণত নিজকে উৎসৰ্গা কৰিছিল। ২২ জানুৱাৰীৰ সন্ধিয়া সমগ্ৰ দেশে ৰামজ্যোতি জ্বলাই দীপাৱলী উদযাপন কৰে। এই সময়ছোৱাত দেশত দেখা গ’ল সামূহিকতাবাদৰ শক্তি, যিটো উন্নত ভাৰতৰ বাবে আমাৰ সংকল্পৰো এক প্ৰধান আধাৰ। মই দেশবাসীক অনুৰোধ কৰিছিলোঁ যে মকৰ সংক্ৰান্তিৰ পৰা ২২ জানুৱাৰীলৈকে স্বচ্ছতা অভিযান চলাওক। মোৰ ভাল লাগিল যে লাখ লাখ মানুহে ভক্তিৰে যোগদান কৰি নিজৰ অঞ্চলৰ ধৰ্মীয় স্থান পৰিষ্কাৰ কৰিলে। কিমানজনে মোলৈ এই সম্পৰ্কীয় ছবি আৰু ভিডিঅ' প্ৰেৰণ কৰিছে-এই অনুভৱ থমকিব নালাগে, এই অভিযান বন্ধ হ'ব নালাগে। সামূহিকতাৰ এই শক্তিয়ে আমাৰ দেশক সফলতাৰ নতুন উচ্চতালৈ লৈ যাব।

মোৰ প্ৰিয় দেশবাসী, এইবাৰ ২৬ জানুৱাৰীৰ পেৰেড যথেষ্ট আচৰিত আছিল, কিন্তু আটাইতকৈ চৰ্চিত কথাটো আছিল পেৰেডত মহিলা শক্তি৷ যেতিয়া কেন্দ্ৰীয় নিৰাপত্তা বাহিনী আৰু দিল্লী আৰক্ষীৰ মহিলা দলে কৰ্তব্য পথত মাৰ্চপাষ্ট কৰিবলৈ আৰম্ভ কৰে, সকলোৱে হৃদয় গৌৰৱেৰে উঠলি উঠিল। মহিলা বেণ্ডৰ সমদল দেখি আৰু তেওঁলোকৰ চমকপ্ৰদ সমন্বয় দেখি দেশ-বিদেশৰ মানুহ আলোড়িত হৈ পৰিল। এইবাৰ পেৰেডত মাৰ্চ কৰা ২০টা স্কোৱাডৰ ভিতৰত ১১টা স্কোৱাড আছিল কেৱল মহিলাৰ। আমি দেখিলোঁ যে যিমানবোৰ প্ৰতীকপট উলিয়াইছিল সকলোতে মহিলা। যিবোৰ সাংস্কৃতিক অনুষ্ঠান অনুষ্ঠিত হৈছিল, তাত প্ৰায় ডেৰ হাজাৰ কন্যাই অংশ লৈছিল। বহু মহিলা শিল্পীয়ে শংকা, নদাস্বৰম, নাগদা আদি ভাৰতীয় বাদ্যযন্ত্ৰ বজাই আছিল। ডিআৰডিঅ’ই উলিওৱা প্ৰতীকপটেও সকলোৰে দৃষ্টি আকৰ্ষণ কৰিছিল। ইয়াত দেখা গ’ল যে নাৰী শক্তিয়ে কেনেদৰে প্ৰতিটো ক্ষেত্ৰতে-পানী, ভূমি, আকাশ, চাইবাৰ আৰু মহাকাশত দেশক সুৰক্ষা দি আছে। একবিংশ শতিকাৰ ভাৰতে মহিলা নেতৃত্বাধীন উন্নয়নৰ মন্ত্ৰৰে আগবাঢ়িছে।

বন্ধুসকল, কিছুদিন আগতে অৰ্জুন বঁটা প্ৰদান অনুষ্ঠানতো আপোনালোকে নিশ্চয় দেখিছে। ইয়াৰ মাজতে ৰাষ্ট্ৰপতি ভৱনত দেশৰ বহু আশাব্যঞ্জক খেলুৱৈ আৰু ক্ৰীড়াবিদক সম্বৰ্ধনা জনোৱা হৈছে। ইয়াতো এটা কথাই বহুতৰে দৃষ্টি আকৰ্ষণ কৰিছিল অৰ্জুন বঁটাপ্ৰাপক কন্যাসকল আৰু তেওঁলোকৰ জীৱন যাত্ৰা। এইবাৰ ১৩ গৰাকী মহিলা খেলুৱৈক অৰ্জুন বঁটাৰে সন্মানিত কৰা হৈছে। এই মহিলা খেলুৱৈসকলে বহু বৃহৎ প্ৰতিযোগিতাত অংশগ্ৰহণ কৰি ভাৰতৰ ধ্বজা উৰুৱাইছিল৷ শাৰীৰিক প্ৰত্যাহ্বান আৰু অৰ্থনৈতিক প্ৰত্যাহ্বান এই সাহসী আৰু প্ৰতিভাৱান খেলুৱৈসকলৰ সন্মুখত উফৰি পৰিছিল। পৰিৱৰ্তিত ভাৰতত আমাৰ দেশৰ কন্যা আৰু মহিলাসকলে প্ৰতিটো ক্ষেত্ৰতে আচৰিত কাম কৰি আছে। মহিলাসকলে নিজৰ স্থান দখল কৰা আন এটা ক্ষেত্ৰ হ’ল আত্মসহায়ক গোট। আজি দেশত মহিলা আত্মসহায়ক গোটৰ সংখ্যাও বৃদ্ধি পাইছে আৰু তেওঁলোকৰ কামৰ পৰিসৰো বহু পৰিমাণে বৃদ্ধি পাইছে। সেইদিন দূৰত নহয় যেতিয়া প্ৰতিখন গাঁৱৰ পথাৰত ড্ৰোনৰ জৰিয়তে খেতি কৰাত সহায় কৰা দেখা পাব নমো ড্ৰোন দিদিসকলক। উত্তৰপ্ৰদেশৰ বাহৰেইচত স্থানীয় উপাদান ব্যৱহাৰ কৰি জৈৱ সাৰ আৰু জৈৱ কীটনাশক প্ৰস্তুত কৰা মহিলাৰ বিষয়ে জানিবলৈ পালোঁ। আত্মসহায়ক গোটৰ সৈতে জড়িত নিবিয়া বেগমপুৰ গাঁৱৰ মহিলাসকলে গৰুৰ গোবৰ, নিমৰ পাত আৰু বহু প্ৰকাৰৰ ঔষধি উদ্ভিদ মিহলাই জৈৱ সাৰ প্ৰস্তুত কৰে। একেদৰে এই মহিলাসকলেও আদা, নহৰু, পিয়াঁজ আৰু মৰিচাৰ পেষ্ট তৈয়াৰ কৰি জৈৱিক কীটনাশক প্ৰস্তুত কৰে। এই মহিলাসকলে মিলি ‘উন্নতি বায়’লজিকেল ইউনিট’ নামৰ এটা সংগঠন গঠন কৰিছে। এই সংস্থাটোৱে সেইসকল মহিলাক জৈৱ সামগ্ৰী প্ৰস্তুত কৰাত সহায় কৰে। তেওঁলোকে নিৰ্মাণ কৰা জৈৱ সাৰ আৰু জৈৱ কীটনাশকৰ চাহিদাও ক্ৰমাগতভাৱে বৃদ্ধি পাইছে। আজি ওচৰৰ গাঁৱৰ ৬ হাজাৰৰো অধিক কৃষকে তেওঁলোকৰ পৰা জৈৱ সামগ্ৰী ক্ৰয় কৰিছে। ইয়াৰ বাবেই আত্মসহায়ক গোটৰ সৈতে জড়িত এই মহিলাসকলৰ আয় বৃদ্ধি পাইছে আৰু তেওঁলোকৰ আৰ্থিক অৱস্থাও উন্নত হৈছে।

মোৰ প্ৰিয় দেশবাসীসকল, ‘মন কী বাত’ত আমি সমাজ আৰু দেশক শক্তিশালী কৰাৰ বাবে নিস্বাৰ্থভাৱে কাম কৰা এনে দেশবাসীৰ প্ৰচেষ্টাক আলোকপাত কৰি আহিছো। এনে পৰিস্থিতিত যেতিয়া দেশে তিনিদিন পূৰ্বে পদ্ম বঁটা ঘোষণা কৰিছে, তেতিয়া ‘মন কী বাত’ত এনে লোকৰ বিষয়ে আলোচনা কৰাটো স্বাভাৱিক। এইবাৰো এনে একাংশ লোকক পদ্ম বঁটা প্ৰদান কৰা হৈছে, যিসকলে তৃণমূলৰ সৈতে সংযোগ স্থাপন কৰি সমাজত বৃহৎ পৰিৱৰ্তন আনিবলৈ কাম কৰিছে। এই প্ৰেৰণাদায়ক লোকসকলৰ জীৱন যাত্ৰাৰ বিষয়ে জানিবলৈ সমগ্ৰ দেশতে কৌতুহলৰ সৃষ্টি হৈছে। সংবাদ মাধ্যমৰ শিৰোনামৰ পৰা আঁতৰত, বাতৰি কাকতৰ প্ৰথম পৃষ্ঠাৰ পৰা আঁতৰত এইসকল লোক কোনো লাইমলাইট নোহোৱাকৈ সমাজ সেৱাত নিয়োজিত হৈ পৰিছিল। আমি এইসকল লোকৰ বিষয়ে আগতে প্ৰায়েই দেখা নাই বা শুনা নাই, কিন্তু এতিয়া মই সুখী যে পদ্ম বঁটা ঘোষণাৰ পিছত এনে লোকৰ বিষয়ে সকলোতে চৰ্চা চলিছে, মানুহে তেওঁলোকৰ বিষয়ে আৰু অধিক জানিবলৈ চেষ্টা কৰিছে বা জানিবলৈ আশাৰে বাট চাই আছে। এই পদ্ম বঁটা প্রাপকসকলৰ অধিকাংশই নিজ নিজ ক্ষেত্রত অতি অনন্য কাম কৰি আছে৷ যেনেকৈ কোনোবাই এম্বুলেন্স সেৱা আগবঢ়াইছে, আনহাতে কোনোবাই নিঃস্বসকলৰ বাবে ঘৰ নিৰ্মাণৰ ব্যৱস্থা কৰিছে। একাংশ হাজাৰ হাজাৰ গছপুলি ৰোপণ কৰি প্ৰকৃতি সংৰক্ষণৰ প্ৰচেষ্টাত নিয়োজিত। ৬৫০ৰো অধিক জাতৰ ধানৰ সংৰক্ষণৰ বাবে কাম কৰা লোকো আছে। কোনোবাই ড্ৰাগছ আৰু সুৰাৰ আসক্তি প্ৰতিৰোধৰ বাবে সমাজত সজাগতা প্ৰসাৰ কৰিছে। বহুতে মানুহক আত্ম সহায়ক গোট, বিশেষকৈ নাৰী শক্তি অভিযানৰ সৈতে সংযোগ কৰাত ব্যস্ত। এই সন্মান লাভ কৰাসকলৰ ভিতৰত ৩০ গৰাকী মহিলাক নিৰ্বাচিত কৰাক লৈ দেশবাসীও সুখী হৈছে। এই মহিলাসকলে তৃণমূল পৰ্যায়ৰ কামৰ জৰিয়তে সমাজ আৰু দেশক আগুৱাই লৈ গৈছে।

বন্ধুসকল, পদ্ম বঁটা বিজয়ী প্ৰতিগৰাকীৰ অৱদান দেশবাসীৰ বাবে প্ৰেৰণাদায়ক। এইবাৰ সন্মান লাভ কৰাসকলৰ এক বৃহৎ সংখ্যকেই হৈছে শাস্ত্ৰীয় নৃত্য, শাস্ত্ৰীয় সংগীত, লোকনৃত্য, নাট্য আৰু ভজনৰ জগতখনত দেশলৈ গৌৰৱ কঢ়িয়াই অনা ব্যক্তি। প্ৰাকৃত, মালৱী আৰু লাম্বাদী ভাষাত উৎকৃষ্ট কাম কৰা সকলকো এই সন্মান প্ৰদান কৰা হৈছে। বিদেশৰ বহু লোককো পদ্ম বঁটাৰে সন্মানিত কৰা হৈছে, যাৰ কৰ্মই ভাৰতীয় সংস্কৃতি আৰু ঐতিহ্যক নতুন উচ্চতা প্ৰদান কৰিছে। ইয়াৰ ভিতৰত ফ্ৰান্স, টাইৱান, মেক্সিকো আৰু বাংলাদেশৰ নাগৰিকো আছে।

বন্ধুসকল, যোৱা দশকত পদ্ম বঁটাৰ ব্যৱস্থাটো সম্পূৰ্ণৰূপে সলনি হোৱাত মই অতিশয় সুখী। এতিয়া ই হৈ পৰিছে জনতাৰ পদ্ম। পদ্ম সন্মান প্ৰদানৰ ব্যৱস্থাতো বহু পৰিৱৰ্তন ঘটিছে। এতিয়া মানুহে নিজকে মনোনীত কৰাৰ সুযোগ পাইছে। এই কাৰণেই ২০১৪ চনৰ তুলনাত এইবাৰ ২৮গুণ বেছি মনোনয়ন লাভ কৰিছে। ইয়াৰ পৰা দেখা যায় যে পদ্ম বঁটাৰ প্ৰতিপত্তি, ইয়াৰ বিশ্বাসযোগ্যতা আৰু ইয়াৰ প্ৰতি সন্মান প্ৰতি বছৰে বাঢ়িছে। পদ্ম বঁটা লাভ কৰা সকলোকে পুনৰবাৰ শুভেচ্ছা জ্ঞাপন কৰিলোঁ।

মোৰ প্ৰিয় দেশবাসী, কোৱা হয় যে প্ৰতিটো জীৱনৰ এটা লক্ষ্য থাকে, প্ৰত্যেকৰে জন্ম হয় এটা লক্ষ্য পূৰণৰ বাবে। ইয়াৰ বাবে মানুহে সম্পূৰ্ণ ভক্তিৰে নিজৰ কৰ্তব্য পালন কৰে। আমি দেখিছোঁ যে কিছুমান মানুহে সমাজসেৱাৰ জৰিয়তে নিজৰ কৰ্তব্য পালন কৰে, কোনোবাই সেনাবাহিনীত যোগদান কৰি, কোনোবাই পৰৱৰ্তী প্ৰজন্মক পঢ়ুৱাই, কিন্তু বন্ধু, আমাৰ মাজত এনে কিছুমান মানুহ আছে যিয়ে জীৱনৰ শেষৰ পিছতো তেওঁলোকে সমাজৰ প্ৰতি নিজৰ দায়িত্ব পালন কৰে আৰু ইয়াৰ বাবে তেওঁলোকৰ মাধ্যম হৈছে অংগদান। শেহতীয়া বছৰবোৰত দেশত সহস্ৰাধিক লোকে মৃত্যুৰ পিছত নিজৰ অংগ দান কৰিছিল। এই সিদ্ধান্ত সহজ নহয় যদিও এই সিদ্ধান্তই বহুতৰে জীৱন ৰক্ষা কৰিবলৈ গৈ আছে। আপোনজনৰ শেষ কামনাক সন্মান জনোৱা পৰিয়াল সকলৰো শলাগ লৈছো৷ আজি দেশৰ বহু সংগঠনেও এই দিশত অতি প্ৰেৰণাদায়ক প্ৰচেষ্টা হাতত লৈছে। কিছুমান সংগঠনে অংগদানৰ বিষয়ে মানুহক সজাগ কৰি তুলিছে, কিছুমান সংগঠনে অংগদান কৰিবলৈ ইচ্ছুক লোকসকলক পঞ্জীয়ন কৰাত সহায় কৰিছে। এনে প্ৰচেষ্টাৰ বাবে দেশত অংগদানৰ দিশত এক ইতিবাচক পৰিবেশৰ সৃষ্টি হৈছে আৰু মানুহৰ জীৱনো ৰক্ষা কৰা হৈছে।

মোৰ প্ৰিয় দেশবাসীসকল, এতিয়া মই ভাৰতৰ এনে এক সাফল্য আপোনালোকৰ লগত শ্বেয়াৰ কৰিছো যিয়ে ৰোগীৰ জীৱন সহজ কৰি তুলিব আৰু তেওঁলোকৰ সমস্যা হ্ৰাস কৰিব। আপোনালোকৰ মাজত আয়ুৰ্বেদ, সিদ্ধ বা ইউনানী ব্যৱস্থাৰ চিকিৎসা পদ্ধতিৰ পৰা সহায় লোৱা বহু লোক থাকিব পাৰে। কিন্তু তেওঁলোকৰ ৰোগীয়ে একে পদ্ধতিৰে আন যিকোনো চিকিৎসকৰ ওচৰলৈ গ’লে সমস্যাৰ সন্মুখীন হয়। এই চিকিৎসা ব্যৱস্থাসমূহত ৰোগৰ নাম, চিকিৎসা আৰু ঔষধৰ ক্ষেত্ৰতো একে ভাষা ব্যৱহাৰ কৰা নহয়। প্ৰতিজন চিকিৎসকে নিজৰ নিজৰ ধৰণেৰে ৰোগৰ নাম আৰু চিকিৎসাৰ পদ্ধতি লিখে। ইয়াৰ ফলত কেতিয়াবা আন চিকিৎসকসকলে বুজিবলৈ বৰ অসুবিধাৰ সৃষ্টি কৰে। দশক দশক ধৰি চলি অহা এই সমস্যাৰ সমাধান এতিয়া বিচাৰি পোৱা গৈছে। আয়ুষ মন্ত্ৰালয়ে বিশ্ব স্বাস্থ্য সংস্থাৰ সহায়ত আয়ুৰ্বেদ, সিদ্ধ আৰু ইউনানী চিকিৎসাৰ সৈতে জড়িত তথ্য আৰু পৰিভাষাক শ্ৰেণীভুক্ত কৰিছে। দুয়োৰে প্ৰচেষ্টাত আয়ুৰ্বেদ, ইউনানী আৰু সিদ্ধ চিকিৎসাত ৰোগ আৰু চিকিৎসাৰ সৈতে জড়িত পৰিভাষা ক’ডিং কৰা হৈছে। এই ক’ডিঙৰ সহায়ত এতিয়া সকলো চিকিৎসকে নিজৰ প্ৰেছক্ৰিপচন বা স্লিপত একে ভাষা লিখিব। ইয়াৰ এটা সুবিধা হ’ব যে সেই স্লিপখন লৈ যদি আপুনি আন এজন চিকিৎসকৰ ওচৰলৈ যায় তেন্তে সেই স্লিপখনৰ পৰাই চিকিৎসকে ইয়াৰ সম্পূৰ্ণ তথ্য লাভ কৰিব। সেই স্লিপখনে আপোনাক আপোনাৰ অসুস্থতা, চিকিৎসা, আপুনি কি ঔষধ খাই আহিছে, কিমান দিন চিকিৎসা কৰি আছে, কি কি বস্তুৰ প্ৰতি আপোনাৰ এলাৰ্জী আছে সেই বিষয়ে জানিবলৈ সহায় কৰিব। ইয়াৰ আন এটা লাভ হ’ব সেইসকল লোকৰ বাবে যিসকল গৱেষণাৰ লগত জড়িত। অন্য দেশৰ বিজ্ঞানীসকলেও এই ৰোগ, ঔষধ আৰু ইয়াৰ প্ৰভাৱৰ বিষয়ে সম্পূৰ্ণ তথ্য লাভ কৰিব। গৱেষণা বৃদ্ধিৰ লগে লগে আৰু বহু বিজ্ঞানীয়ে একত্ৰিত হোৱাৰ লগে লগে এই চিকিৎসা ব্যৱস্থাসমূহে উন্নত ফলাফল দিব আৰু ইয়াৰ প্ৰতি মানুহৰ প্ৰৱণতা বৃদ্ধি পাব। মোৰ বিশ্বাস যে এই আয়ুষ ব্যৱস্থাসমূহৰ সৈতে জড়িত আমাৰ চিকিৎসকসকলে এই ক’ডিং অতি সোনকালে গ্ৰহণ কৰিব।

মোৰ বন্ধুসকল, যেতিয়া মই আয়ুষ চিকিৎসা পদ্ধতিৰ কথাৰ কথা কওঁ, তেতিয়া মোৰ চকুৰ সন্মুখত য়ানুং জামোহ লাগো(Yanung Jamoh Lago)ৰ ছবিখনো আহি আছে। শ্ৰীমতী য়ানুং অৰুণাচল প্ৰদেশৰ আৰু তেওঁ এগৰাকী বনৌষধি চিকিৎসা বিশেষজ্ঞ। তেওঁ আদি জনগোষ্ঠীৰ পৰম্পৰাগত চিকিৎসা ব্যৱস্থা পুনৰুজ্জীৱিত কৰাৰ বাবে বহু কাম কৰিছে। এইবাৰ এই অৱদানৰ বাবে তেওঁক পদ্ম বঁটাও প্ৰদান কৰা হৈছে। একেদৰে এইবাৰ ছত্তীশগড়ৰ হেমচান্দ মাঞ্জীয়েও পদ্ম বঁটা লাভ কৰিছে। বৈদ্যৰাজ হেমচান্দ মাঞ্জীয়েও আয়ুষ ব্যৱস্থাৰ চিকিৎসাৰ সহায়ত মানুহৰ চিকিৎসা কৰে। ৫ দশকৰো অধিক সময় ধৰি ছত্তীশগড়ৰ নাৰায়ণপুৰত দৰিদ্ৰ ৰোগীক সেৱা আগবঢ়াই আহিছে। আমাৰ দেশত লুকাই থকা আয়ুৰ্বেদ আৰু বনৌষধিৰ সম্পদ সংৰক্ষণৰ ক্ষেত্ৰত শ্ৰীমতী য়ানুং আৰু হেমচান্দ জীৰ দৰে মানুহৰ ডাঙৰ ভূমিকা আছে।

মোৰ প্ৰিয় দেশবাসী, ‘মন কী বাত’ৰ জৰিয়তে আমাৰ আৰু আপোনালোকৰ মাজৰ সম্পৰ্ক এটা দশক পুৰণি। ছ’চিয়েল মিডিয়া আৰু ইণ্টাৰনেটৰ এই যুগতো ৰেডিঅ’ হৈছে সমগ্ৰ দেশক সংযোগ কৰাৰ এক শক্তিশালী মাধ্যম। ৰেডিঅ’ৰ শক্তিয়ে কিমান পৰিৱৰ্তন আনিব পাৰে তাৰ এক অনন্য উদাহৰণ ছত্তীশগড়ত দেখা গৈছে। যোৱা ৭ বছৰে ইয়াত ৰেডিঅ'ত এটা জনপ্ৰিয় অনুষ্ঠান সম্প্ৰচাৰিত হৈ আছে, যাৰ নাম 'হমৰ হাতী-হমৰ গোঠ'। নামটো শুনি আপুনি হয়তো ভাবিব পাৰে যে ৰেডিঅ’ আৰু হাতীৰ মাজত কি সংযোগ থাকিব পাৰে। কিন্তু সেয়াই ৰেডিঅ'ৰ সৌন্দৰ্য্য। ছত্তীশগড়ত অল ইণ্ডিয়া ৰেডিঅ’, অম্বিকাপুৰ, ৰায়পুৰ, বিলাসপুৰ আৰু ৰায়গড়ৰ চাৰিটা কেন্দ্ৰৰ পৰা প্ৰতি সন্ধিয়া এই অনুষ্ঠান সম্প্ৰচাৰিত হয় আৰু আপুনি জানি আচৰিত হ’ব যে ছত্তীশগড়ৰ বনাঞ্চল আৰু দাঁতিকাষৰীয়া অঞ্চলত বসবাস কৰা লোকসকলে এই অনুষ্ঠানটো অতি মনোযোগেৰে শুনে৷ ‘হমৰ হাতী–হমৰ গোঠ’ অনুষ্ঠানত অৰণ্যৰ কোনটো অঞ্চলৰ মাজেৰে হাতীৰ জাকটো পাৰ হৈ গৈছে সেই কথা কোৱা হৈছে। এই তথ্য ইয়াৰ মানুহৰ বাবে অতি উপযোগী। ৰেডিঅ’ৰ জৰিয়তে হাতীৰ জাক এটাৰ আগমনৰ তথ্য লাভ কৰাৰ লগে লগে সজাগ হৈ পৰে। হাতী পাৰ হৈ যোৱা ৰাস্তাবোৰত যোৱাৰ বিপদ ৰোধ কৰা হয়। ইয়াৰ ফলত হাতী জাকৰ পৰা হোৱা ক্ষতিৰ সম্ভাৱনা হ্ৰাস পালেও হাতী সম্পৰ্কীয় তথ্য সংগ্ৰহতো সহায় কৰে। এই তথ্যৰ ব্যৱহাৰে ভৱিষ্যতে হাতী সংৰক্ষণৰ ক্ষেত্ৰতো সহায়ক হ’ব। ইয়াত হাতী সম্পৰ্কীয় তথ্যও ছ’চিয়েল মিডিয়াৰ জৰিয়তে ৰাইজৰ মাজত প্ৰচাৰ কৰা হৈছে। ইয়াৰ ফলত অৰণ্যৰ আশে-পাশে বসবাস কৰা লোকসকলে হাতীৰ লগত খোজ মিলাবলৈ সহজ হৈ পৰিছে। দেশৰ অন্যান্য বনাঞ্চলত বসবাস কৰা লোকসকলেও ছত্তীশগড়ৰ এই অনন্য পদক্ষেপ আৰু ইয়াৰ অভিজ্ঞতাৰ সুবিধা ল’ব পাৰে।

মোৰ প্ৰিয় দেশবাসী, যোৱা ২৫ জানুৱাৰীত আমি সকলোৱে ৰাষ্ট্ৰীয় ভোটাৰ দিৱস উদযাপন কৰিলোঁ। আমাৰ গৌৰৱময় গণতান্ত্ৰিক পৰম্পৰাৰ বাবে এইটো এটা গুৰুত্বপূৰ্ণ দিন। আজি দেশত প্ৰায় ৯৬ কোটি ভোটাৰ আছে। এই সংখ্যাটো কিমান ডাঙৰ জানেনে? আমেৰিকাৰ মুঠ জনসংখ্যাৰ প্ৰায় তিনিগুণ। এইটোও সমগ্ৰ ইউৰোপৰ মুঠ জনসংখ্যাৰ প্ৰায় ডেৰগুণ। যদি আমি ভোটকেন্দ্ৰৰ কথা কওঁ, আজি দেশত ইয়াৰ সংখ্যা প্ৰায় ১০.৫ লাখ। ভাৰতৰ প্ৰতিজন নাগৰিকে নিজৰ গণতান্ত্ৰিক অধিকাৰ সাব্যস্ত কৰিবলৈ সক্ষম হ’বলৈ আমাৰ নিৰ্বাচন আয়োগে এনে ঠাইতো ভোটগ্ৰহণ কেন্দ্ৰ স্থাপন কৰে য’ত মাত্ৰ এজন ভোটাৰ থাকে। দেশৰ গণতান্ত্ৰিক মূল্যবোধক শক্তিশালী কৰাৰ বাবে নিৰন্তৰ প্ৰচেষ্টা চলোৱা নিৰ্বাচন আয়োগক মই প্ৰশংসা কৰিছো।

বন্ধুসকল, আজি দেশৰ বাবে উৎসাহৰ বিষয় যে বিশ্বৰ বহু দেশত ভোটৰ শতকৰা হাৰ কমিছে যদিও ভাৰতত ভোটৰ শতকৰা হাৰ বৃদ্ধি পাইছে। ১৯৫১-৫২ চনত যেতিয়া দেশত প্ৰথমবাৰৰ বাবে নিৰ্বাচন অনুষ্ঠিত হৈছিল, তেতিয়া মাত্ৰ প্ৰায় ৪৫ শতাংশ ভোটাৰেহে ভোটদান কৰিছিল। আজি এই সংখ্যা যথেষ্ট বৃদ্ধি পাইছে। দেশত কেৱল ভোটাৰৰ সংখ্যা বৃদ্ধি হোৱাই নহয়, ভোটদানৰ হাৰো বৃদ্ধি পাইছে। আমাৰ যুৱ ভোটাৰসকলে যাতে পঞ্জীয়নৰ বাবে অধিক সুযোগ লাভ কৰিব পাৰে তাৰ বাবে চৰকাৰেও আইনৰ সালসলনি কৰিছে। ভোটাৰৰ মাজত সজাগতা বৃদ্ধিৰ বাবে সম্প্ৰদায় পৰ্যায়ত বহু প্ৰচেষ্টা চলোৱা হৈছে বুলিও মই আনন্দিত হৈছো। ক’ৰবাত মানুহে দুৱাৰে দুৱাৰে গৈ ভোটাৰৰ বিষয়ে ভোটাৰক অৱগত কৰিছে, ক’ৰবাত ছবি আকি, ক’ৰবাত ৰাজপথৰ নাটকৰ জৰিয়তে যুৱক-যুৱতীসকলক আকৰ্ষিত কৰা হৈছে। এনে প্ৰতিটো প্ৰচেষ্টাই আমাৰ গণতন্ত্ৰৰ উদযাপনত বিভিন্ন ৰং সংযোজন কৰি আছে। ‘মন কী বাত’ৰ জৰিয়তে মই মোৰ প্ৰথমবাৰৰ ভোটাৰসকলক ক’ম যে তেওঁলোকৰ নাম নিশ্চিতভাৱে ভোটাৰ তালিকাত যোগ কৰক। ৰাষ্ট্ৰীয় ভোটাৰ সেৱা পৰ্টেল আৰু ভোটাৰ হেল্পলাইন এপৰ জৰিয়তে অনলাইনযোগে সহজেই সম্পূৰ্ণ কৰিব পাৰিব। আপুনি সদায় মনত ৰখা উচিত যে আপোনাৰ এটা ভোটে দেশৰ ভাগ্য সলনি কৰিব পাৰে, দেশৰ ভাগ্য গঢ়িব পাৰে।

মোৰ প্ৰিয় দেশবাসীসকল, আজি ২৮ জানুৱাৰীতো ভাৰতবৰ্ষৰ দুগৰাকী মহান ব্যক্তিৰ জয়ন্তী, যিসকলে বিভিন্ন সময়ত দেশপ্ৰেমৰ নিদৰ্শন দাঙি ধৰিছিল। আজি দেশবাসীয়ে পঞ্জাৱ কেশৰী লালা লাজপত ৰায় জীলৈ শ্ৰদ্ধাঞ্জলি জনাইছে। লালা জী আছিল স্বাধীনতা সংগ্ৰামৰ এগৰাকী সংগ্ৰামী, যিয়ে আমাক বিদেশী শাসনৰ পৰা মুক্ত কৰিবলৈ প্ৰাণ আহুতি দিছিল। লালা জীৰ ব্যক্তিত্ব কেৱল স্বাধীনতাৰ যুঁজত সীমাবদ্ধ থাকিব নোৱাৰে। তেওঁ আছিল অতি দূৰদৰ্শী। পঞ্জাৱ নেচনেল বেংকৰ লগতে আন বহুকেইটা প্রতিষ্ঠান সৃষ্টিৰ ক্ষেত্রত তেওঁ গুৰুত্বপূর্ণ ভূমিকা পালন কৰিছিল৷ তেওঁৰ উদ্দেশ্য কেৱল বিদেশীক দেশৰ পৰা বহিষ্কাৰ কৰাই নহয়, দেশক অৰ্থনৈতিক শক্তি প্ৰদানৰ দৃষ্টিভংগীও তেওঁৰ চিন্তাৰ এক গুৰুত্বপূৰ্ণ অংশ আছিল। তেওঁৰ চিন্তাধাৰা আৰু তেওঁৰ ত্যাগৰ দ্বাৰা ভগত সিঙক বহু পৰিমাণে প্ৰভাৱিত কৰিছিল। আজি ফিল্ড মাৰ্শ্বাল কে.এম. কৰিয়াপ্পা জীকো শ্ৰদ্ধাৰে শ্ৰদ্ধাঞ্জলি জনোৱাৰ দিন। ইতিহাসৰ এক গুৰুত্বপূৰ্ণ সময়ছোৱাত আমাৰ সেনাবাহিনীক নেতৃত্ব দি তেওঁ সাহস আৰু বীৰত্বৰ নিদৰ্শন দাঙি ধৰিছিল। আমাৰ সেনাবাহিনীক শক্তিশালী কৰি তোলাত তেওঁৰ গুৰুত্বপূৰ্ণ অৱদান আছে।

মোৰ প্ৰিয় দেশবাসী, আজি ভাৰতে ক্ৰীড়া জগততো নতুন উচ্চতাত উপনীত হৈছে। ক্ৰীড়া জগতখনত আগবাঢ়ি যাবলৈ খেলুৱৈসকলে খেলাৰ সৰ্বাধিক সুযোগ পোৱাটো গুৰুত্বপূৰ্ণ আৰু দেশত ভাল ক্ৰীড়া প্ৰতিযোগিতাও আয়োজন কৰা হয়। এই চিন্তাধাৰাৰ প্ৰতি লক্ষ্য ৰাখি আজি ভাৰতত নতুন নতুন ক্ৰীড়া প্ৰতিযোগিতাৰ আয়োজন কৰা হৈছে। মাত্ৰ কেইদিনমানৰ আগতে চেন্নাইত খেলো ইণ্ডিয়া য়ুথ গেমছৰ শুভাৰম্ভ কৰা হৈছিল। ইয়াত দেশৰ ৫,০০০ৰো অধিক খেলুৱৈয়ে অংশগ্ৰহণ কৰিছে। মই সুখী যে আজি ভাৰতত এনেধৰণৰ নতুন প্লেটফৰ্ম অবিৰতভাৱে গঢ় দিয়া হৈছে, য’ত খেলুৱৈসকলে নিজৰ সম্ভাৱনা দেখুৱাবলৈ সুযোগ লাভ কৰিছে। তেনে এটা মঞ্চৰ সৃষ্টি হৈছে–বীচ্চ গেমছ, যিটো দিউত আয়োজন কৰা হৈছিল। আপোনালোকে জানে যে ‘দিউ’ এটা কেন্দ্ৰীয় শাসিত অঞ্চল, সোমনাথৰ নিচেই ওচৰত। এই বছৰৰ আৰম্ভণিতে দিউত এই বীচ্চ গেমছ আয়োজন কৰা হৈছিল। এয়া আছিল ভাৰতৰ প্ৰথম মাল্টি স্প’ৰ্টছ বীচ্চ গেমছ। এইবোৰত টাগ অফ ৱাৰ, ছি ছুইমিং, পেনচাকচিলাট, মালখাম্ব, বীচ্চ ভলীবল, বীচ্চ কাবাডী, বীচ্চ ফুটবল, বীচ্চ বক্সিং আদি প্ৰতিযোগিতা অনুষ্ঠিত হৈছিল। ইয়াত প্ৰতিজন প্ৰতিযোগীয়ে নিজৰ প্ৰতিভা প্ৰদৰ্শন কৰাৰ যথেষ্ট সুযোগ পাইছিল আৰু আপুনি জানি আচৰিত হ’ব যে এই প্ৰতিযোগিতাখনত বহু খেলুৱৈ এনে ৰাজ্যৰ পৰা আহিছিল যিবোৰৰ সাগৰৰ সৈতে কোনো সম্পৰ্ক নাই। সাগৰৰ পাৰ নথকা এই প্ৰতিযোগিতাত মধ্যপ্ৰদেশেও সৰ্বাধিক পদক লাভ কৰে। ক্ৰীড়াৰ প্ৰতি থকা এই স্বভাৱে যিকোনো দেশকে ক্ৰীড়া জগতৰ ৰজা কৰি তোলে।

মোৰ প্ৰিয় দেশবাসী, এইবাৰৰ 'মন কী বাত' ইমানেই৷ ফেব্ৰুৱাৰী মাহত আকৌ আপোনালোকৰ লগত কথা পাতিম। দেশৰ জনসাধাৰণৰ সামূহিক আৰু ব্যক্তিগত প্ৰচেষ্টাৰ জৰিয়তে দেশখন কেনেদৰে আগবাঢ়িছে তাৰ ওপৰত আমি গুৰুত্ব আৰোপ কৰিম। বন্ধুসকল, কাইলৈ ​​২৯জানুৱাৰীৰ পুৱা ১১ বজাত আমাৰ 'পৰীক্ষা পে চৰ্চা' কাৰ্যসূচীও অনুষ্ঠিত হ'ব। এয়া হ’ব ‘পৰীক্ষা পে চৰ্চা’ৰ সপ্তম সংস্কৰণ। এটা অনুষ্ঠানৰ বাবে মই সদায় আগ্ৰহেৰে বাট চাই থাকোঁ। ইয়াৰ ফলত মই ছাত্ৰ-ছাত্ৰীৰ সৈতে মত বিনিময় কৰাৰ সুযোগ পাওঁ আৰু তেওঁলোকৰ পৰীক্ষাৰ লগত জড়িত মানসিক চাপ কম কৰিবলৈও চেষ্টা কৰো। যোৱা ৭ বছৰত ‘পৰীক্ষা পে চৰ্চা’ শিক্ষা আৰু পৰীক্ষাৰ লগত জড়িত বিভিন্ন বিষয়ত মত বিনিময়ৰ এক মহান মাধ্যম হিচাপে আত্মপ্ৰকাশ কৰিছে। মই সুখী যে এইবাৰ ২.৬ কোটিতকৈ অধিক ছাত্ৰ-ছাত্ৰীয়ে ইয়াৰ বাবে পঞ্জীয়ন কৰিছে আৰু লগতে নিজৰ ইনপুট দিছে। মই আপোনালোকক কওঁ যে ২০১৮ চনত আমি যেতিয়া প্ৰথমবাৰৰ বাবে এই কাৰ্যসূচী আৰম্ভ কৰিছিলো তেতিয়া এই সংখ্যা আছিল মাত্ৰ ২২,০০০। ছাত্ৰ-ছাত্ৰীক প্ৰেৰণা যোগোৱাৰ লগতে পৰীক্ষাৰ মানসিক চাপৰ বিষয়ে সজাগতা বিয়পোৱাৰ বাবেও বহুতো উদ্ভাৱনীমূলক প্ৰচেষ্টা চলোৱা হৈছে। আপোনালোক সকলোকে, বিশেষকৈ যুৱক-যুৱতী, ছাত্ৰ-ছাত্ৰীক কাইলৈ ​​অভিলেখ সংখ্যক যোগদান কৰিবলৈ আহ্বান জনালোঁ। মইও আপোনাৰ লগত কথা পাতি ভাল পাম। ইমানেকৈ কৈ মই ‘মন কী বাত’ৰ এই খণ্ডটোত আপোনালোকৰ পৰা বিদায় লৈছো। পুনৰ লগ পাম।

 ধন্যবাদ৷

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

  • DASARI SAISIMHA February 27, 2025

    🚩🪷
  • Santosh Dabhade January 26, 2025

    jay Mahakal
  • krishangopal sharma Bjp January 21, 2025

    नमो नमो 🙏 जय भाजपा 🙏🌹🌷🌹🌷🌹🌷🌹🌷🌹🌷🌹🌷🌹🌷🌹🌷🌹🌷🌹🌷🌹🌷🌹🌷🌹🌷🌹🌷🌹🌷🌹🌷🌹🌷🌹🌹🌷🌹🌷🌹🌷🌹🌷🌹🌷🌹🌷🌹🌷🌹🌷🌹🌷🌹🌷🌹🌷🌹🌷🌹🌷🌹🌷🌹🌹🌷🌹
  • krishangopal sharma Bjp January 21, 2025

    नमो नमो 🙏 जय भाजपा 🙏🌹🌷🌹🌷🌹🌷🌹🌷🌹🌷🌹🌷🌹🌷🌹🌷🌹🌷🌹🌷🌹🌷🌹🌷🌹🌷🌹🌷🌹🌷🌹🌷🌹🌷🌹🌹🌷🌹🌷🌹🌷🌹🌷🌹🌷🌹🌷🌹🌷🌹🌷🌹🌷🌹🌷🌹🌷🌹🌷🌹🌷🌹🌷🌹🌷🌷🌹
  • krishangopal sharma Bjp January 21, 2025

    नमो नमो 🙏 जय भाजपा 🙏🌹🌷🌹🌷🌹🌷🌹🌷🌹🌷🌹🌷🌹🌷🌹🌷🌹🌷🌹🌷🌹🌷🌹🌷🌹🌷🌹🌷🌹🌷🌹🌷🌹🌷🌹🌹🌷🌹🌷🌹🌷🌹🌷🌹🌷🌹🌷🌹🌷🌹🌷🌹🌷🌹🌷🌹🌷🌹🌷🌹🌷🌹🌷🌹🌷🌹🌹
  • krishangopal sharma Bjp January 21, 2025

    नमो नमो 🙏 जय भाजपा 🙏🌹🌷🌹🌷🌹🌷🌹🌷🌹🌷🌹🌷🌹🌷🌹🌷🌹🌷🌹🌷🌹🌷🌹🌷🌹🌷🌹🌷🌹🌷🌹🌷🌹🌷🌹🌹🌷🌹🌷🌹🌷🌹🌷🌹🌷🌹🌷🌹🌷🌹🌷🌹🌷🌹🌷🌹🌷🌹🌷🌹🌷🌹🌷🌹🌷🌹
  • krishangopal sharma Bjp January 21, 2025

    नमो नमो 🙏 जय भाजपा 🙏🌹🌷🌹🌷🌹🌷🌹🌷🌹🌷🌹🌷🌹🌷🌹🌷🌹🌷🌹🌷🌹🌷🌹🌷🌹🌷🌹🌷🌹🌷🌹🌷🌹🌷🌹🌹🌷🌹🌷🌹🌷🌹🌷🌹🌷🌹🌷🌹🌷🌹🌷🌹🌷🌹🌷🌹🌷🌹🌷🌹🌷🌹🌷🌹🌷🌹🌷
  • Priya Satheesh January 07, 2025

    🐯
  • Chhedilal Mishra November 26, 2024

    Jai shrikrishna
  • कृष्ण सिंह राजपुरोहित भाजपा विधान सभा गुड़ामा लानी November 21, 2024

    बीजेपी
Explore More
140 crore Indians have taken a collective resolve to build a Viksit Bharat: PM Modi on Independence Day

Popular Speeches

140 crore Indians have taken a collective resolve to build a Viksit Bharat: PM Modi on Independence Day
Indian toy industry on a strong growthtrajectory; exports rise 40%, imports drop 79% in 5 years: Report

Media Coverage

Indian toy industry on a strong growthtrajectory; exports rise 40%, imports drop 79% in 5 years: Report
NM on the go

Nm on the go

Always be the first to hear from the PM. Get the App Now!
...
PM chairs a High-Level Meeting to review Ayush Sector
February 27, 2025
QuotePM undertakes comprehensive review of the Ayush sector and emphasizes the need for strategic interventions to harness its full potential
QuotePM discusses increasing acceptance of Ayush worldwide and its potential to drive sustainable development
QuotePM reiterates government’s commitment to strengthen the Ayush sector through policy support, research, and innovation
QuotePM emphasises the need to promote holistic and integrated health and standard protocols on Yoga, Naturopathy and Pharmacy Sector

Prime Minister Shri Narendra Modi chaired a high-level meeting at 7 Lok Kalyan Marg to review the Ayush sector, underscoring its vital role in holistic wellbeing and healthcare, preserving traditional knowledge, and contributing to the nation’s wellness ecosystem.

Since the creation of the Ministry of Ayush in 2014, Prime Minister has envisioned a clear roadmap for its growth, recognizing its vast potential. In a comprehensive review of the sector’s progress, the Prime Minister emphasized the need for strategic interventions to harness its full potential. The review focused on streamlining initiatives, optimizing resources, and charting a visionary path to elevate Ayush’s global presence.

During the review, the Prime Minister emphasized the sector’s significant contributions, including its role in promoting preventive healthcare, boosting rural economies through medicinal plant cultivation, and enhancing India’s global standing as a leader in traditional medicine. He highlighted the sector’s resilience and growth, noting its increasing acceptance worldwide and its potential to drive sustainable development and employment generation.

Prime Minister reiterated that the government is committed to strengthening the Ayush sector through policy support, research, and innovation. He also emphasised the need to promote holistic and integrated health and standard protocols on Yoga, Naturopathy and Pharmacy Sector.

Prime Minister emphasized that transparency must remain the bedrock of all operations within the Government across sectors. He directed all stakeholders to uphold the highest standards of integrity, ensuring that their work is guided solely by the rule of law and for the public good.

The Ayush sector has rapidly evolved into a driving force in India's healthcare landscape, achieving significant milestones in education, research, public health, international collaboration, trade, digitalization, and global expansion. Through the efforts of the government, the sector has witnessed several key achievements, about which the Prime Minister was briefed during the meeting.

• Ayush sector demonstrated exponential economic growth, with the manufacturing market size surging from USD 2.85 billion in 2014 to USD 23 billion in 2023.

•India has established itself as a global leader in evidence-based traditional medicine, with the Ayush Research Portal now hosting over 43,000 studies.

• Research publications in the last 10 years exceed the publications of the previous 60 years.

• Ayush Visa to further boost medical tourism, attracting international patients seeking holistic healthcare solutions.

• The Ayush sector has witnessed significant breakthroughs through collaborations with premier institutions at national and international levels.

• The strengthening of infrastructure and a renewed focus on the integration of artificial intelligence under Ayush Grid.

• Digital technologies to be leveraged for promotion of Yoga.

• iGot platform to host more holistic Y-Break Yoga like content

• Establishing the WHO Global Traditional Medicine Centre in Jamnagar, Gujarat is a landmark achievement, reinforcing India's leadership in traditional medicine.

• Inclusion of traditional medicine in the World Health Organization’s International Classification of Diseases (ICD)-11.

• National Ayush Mission has been pivotal in expanding the sector’s infrastructure and accessibility.

• More than 24.52 Cr people participated in 2024, International Day of Yoga (IDY) which has now become a global phenomenon.

• 10th Year of International Day of Yoga (IDY) 2025 to be a significant milestone with more participation of people across the globe.

The meeting was attended by Union Health Minister Shri Jagat Prakash Nadda, Minister of State (IC), Ministry of Ayush and Minister of State, Ministry of Health & Family Welfare, Shri Prataprao Jadhav, Principal Secretary to PM Dr. P. K. Mishra, Principal Secretary-2 to PM Shri Shaktikanta Das, Advisor to PM Shri Amit Khare and senior officials.